Za pramenem Divoké Orlice

Za pramenem Divoké Orlice
Jednodenní exkurze – autobus, pěší turistika
Náročnost: vysoká
Zaměření: biologické, zeměpisné, enviromentální
Navržená trasa:
Žamberk – Torfowisko pod Zieleńcem –
Mezivrší – Žamberk
(Ze Žamberka autobusem do Zieleńce – odtud pěšky do Czerneho
Bagna a Topieliska, dál po červené turistické značce po cestě dr. M.
Orlowicza do Lasowky, autobusem přes Orlické Záhoří na
Masarykovu chatu a pěšky po cestě A. Jiráska přes Pěticestí na
Mezivrší a odtud autobusem do Žamberka)
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
Navržená trasa:
Ze Žamberka autobusem do Zieleńce – odtud pěšky do Czerneho
Bagna a Topieliska, dál po červené turistické značce po cestě dr. M.
Orlowicza do Lasowky, autobusem na Masarykovu chatu a pěšky
po cestě A. Jiráska přes Pěticestí na Mezivrší a odtud autobusem do
Žamberka
Řeka Orlice
Původ názvu řeky Orlice není znám. Poprvé se objevuje
pojmenování Orlice v roce 1336 jako „ flavius Orlice. Předpokládá
2
se, že název je odvozen od hojného výskytu orlů v povodí. Přívlastek
Divoká se v názvu
objevuje až v 16.století. Divoká Orlice se
původně nazývala „ Veliká" nebo „Dravá", v německém překladu
„Wild Adler". Charakterizuje ji prudký tok v poměrně kamenitém
korytu. Divoká Orlice je jedním ze dvou zdrojů řeky Orlice, měří
99,3 km, odvodňuje území o ploše 806,5 km² a v místě nad soutokem
s Tichou Orlicí dosahuje průměrný průtok 11,5 m³/s.
Pramen se nachází v Kladsku v nadmořské výšce 754 m, v
bažinatých lesích Bystřických hor, v rašeliništích u Zielence a pod
severovýchodními svahy Orlických hor. Tvoří přirozenou státní
hranici mezi Polskem a Českou republikou. Na naše území vstupuje
nad obcí Trčkov v nadmořské výšce 695 m. Od soutoku s Černým
potokem tvoří státní hranici v délce téměř 30 km. Pohraniční úsek
končí
chráněným
územím
Zemská brána. Horní hraniční
tok až k Zemské bráně je velmi
půvabný a romantický, odtud
kamenitými peřejemi pokračuje
řeka až
pastvinské
ke vzduté hladině
přehrady.
Pod
přehradou je údolí otevřenější a
osídlené. Protéká obcemi Líšnice, Žamberk, Helvíkovice. Úsek mezi
3
Liticemi nad Orlicí a Potštejnem tvoří romantické údolí s peřejnatou
částí řeky, která je vodákům známá jako Litický oblouk. Od Doudleb
a Kostelce nad Orlicí se tok řeky zklidňuje a před železničním
mostem u Albrechtic se slévá s Tichou Orlicí a vytváří řeku Orlici,
která dále pokračuje kolem Týniště nad Orlicí do Hradce Králové,
kde se vlévá do Labe. Divoká Orlice má několik přítoků, například
Bělou, Zdobnici, Říčku. Řeka Orlice patřila k nejčistším řekám v
Čechách. Časté záplavy neumožňovaly v povodí rozvoj zemědělské
činnosti, a tak se hospodářský význam Orlice omezil jen na rybolov a
vorařské řemeslo. Jediný mlýn postavený na řece ve 12. století byl již
ve 14. století zrušen.
Zieleniec
Zieleniec je nejvýše položená kladská obec v nadmořské výšce 800 –
960 m nedaleko státní hranice, na východním úbočí Orlických hor. Z
památek v Zielenci stojí za pozornost kamenný kostel sv. Anny z
počátku 20. století. Stojí na místě původně dřevěného kostelíka z 18.
století. Uvnitř kostela se nachází pozoruhodné barokní sochy
Johanna Postlera. Zieleniec je atraktivním centrem lyžování a
zimních sportů. Počátky zdejšího rozvoje lyžování a turistiky sahají
až do poloviny 19. století. Velkým propagátorem turistiky v Zielenci
( tehdy Grünwaldu ) byl Heinrich Rübartsch, který nechal vybudovat
na Vrchmezí ( Orlica ) chatu a 16 m vysokou dřevěnou rozhlednu.
4
Největší rozvoj Zielence nastal ve 20. století, kdy v 70. letech nastal
intenzivní rozvoj lyžařského areálu, kde je dnes v provozu 22 vleků.
Přírodní rezervace (Torfowisko pod Zieleńcem)
Rašeliniště Zieleniec se rozkládá na ploše 120 ha, na území
evropského rozvodí. Dušnická Bystřice odvádí své vody do
Baltického a pramenná oblast Divoké Orlice do Severního moře.
Jedná se o rašeliništní přírodní tundrovou rezervaci, jejíž stáří se
odhaduje na 7 600 let. Přírodní rezervací bylo toto území vyhlášeno
v roce
1954.
Vrstva
zbarvené
rašelinné
slatiny
se
pohybuje od 3
do 10 metrů,
na
které
přetrvala
unikátní flóra z
doby ledové. Přírodní rezervaci tvoří dvě rašeliniště, Topielisko,
rozvodí Odry a Labe a Czarne Bagno, kterým protéká potůček,
zárodek Divoké Orlice.
5
Záhoří
Orlické Záhoří je společné pojmenování osad a obcí v údolí Divoké
Orlice na českopolské hranici. Nachází se zde hraniční přechod
Mostowice – Orlické Záhoří. V roce 2004 byla na sníženině mezi
Bystřickými a Orlickými horami vyhlášena Ptačí oblast Orlické
Záhoří v soustavě Natura 2000. Předmětem ochrany na ploše 903,73
ha je populace chřástala polního(Crex crex).
Trčkov (Trschkadorf) je původně pohraniční osada chalupníků
(dřevorubců), která se připomíná r. 1790. V roce 1913 je zde
uváděno 527 Němců a 1 Čech. Díky odlehlosti a opuštěnosti se v
okolí zachovalo množství původních ekosystémů:
Národní přírodní rezervace"Trčkov" byla vyhlášena v na území
65 ha, její stáří je více než 150 let. V rezervaci převládá lesní typ
jedlové bučiny s výskytem původního buku, jedle i smrku. Z
hlediska fauny bezobratlých patří k nejvýznamnějším lokalitám
v Orlických Horách.
Přírodní rezervace"Trčkovská louka" byla vyhlášena v roce 1982,
patří k posledním zbytkům vegetačně bohatých polokulturních lučin,
které nebyly dosud meliorovány. Je zde zjištěno asi 200 druhů
vyšších rostlin, mimo jiné starček potoční, prstnatec májový, upolín
evropský. Byl zde nalezen i koprníček bezobalný, karpatský migrant,
který má v Orlických horách hranici svého celosvětového rozšíření.
6
Přírodní rezervace "Hraniční louka" ležící při Černém potoce, je
to polokulturní rašelinná louka s bohatou bylinnou skladbou a
rozptýlenou zelení. Z fauny zde žije velmi vzácný pavouk Alopecosa
pinetorum, který byl v ČR poprvé nalezen koncem 80. let 20. století
na rašeliništích v Jeseníkách, následně také v Jizerských horách a v
Krkonoších. Nález v Orlických horách doplnil prázdné místo v
řetězci jeho nalezišť v severních pohraničních horách ČR.
Bedřichovka (Friedrichswald) je původní horská osada, která
vznikla kolem sklářské hutě,
vybudované roku 1614 sklářem
Johannem Friedrichem. Kolem roku 1700 tehdejší majitel sklárny
přenesl výrobu skla do vsi Kaiserswalde (dnešní polská Lasówka),
kde sklárna s vynikajícími výsledky pracovala až do roku 1945.
Přírodní rezervacíe"Bedřichovka" byla vyhlášena v roce 1982.
Jedná se o bohaté naleziště vzácných a chráněných druhů rostlin bledule jarní, prstnatec májový, pcháč různolistý, starček potoční,
upolín nejvyšší, kozlík dvoudomý a další.
Zelenka (Grünborn) byla
založena roku 1613 Benjaminem z
Vlkánova jako chalupnická ves, jejíž první obyvatelé si získávali
obživu prací pro blízké sklárny, prací v lese a na neúrodných polích.
Jadrná (Kerndorf) vyrostla již před rokem 1613 v souvislosti s
dálkovou dřevoplavbou po Orlici do Labe a dál ke Kolínu.
7
Kunštát (Kronstadt) vznikl přibližně kolem let 1590 - 1600 a jeho
vznik je spojen s působením německých dřevařů. Na hřbitově se
nachází pozdně barokní kostel sv. Jana Křtitele z let 1754 - 63,
kterému předcházel dřevěný kostel, uváděný už v roce 1612.
Masarykova chata
Masarykova chata byla postavena Klubem českých turistů z
Hradce Králové podle projektu arch. B. Fuchse. Veřejnosti byla
otevřena 27. 9. 1925.
Roku 1935 byla na
Šerlichu
zřízena
meteorologická stanice
a před chatou byla
odhalena
prezidenta
Masaryka
busta
T.
od
G.
Leoše
Kubíčka. Dřevořezby jeho bratra Josefa zdobí uprostřed jídelny
masívní sloup, na němž je z jedné strany znak Hradce Králové (lev s
písmenem G) a z druhé strany Strom života se znakem KČST. Pod
stropem je basreliéf vousatého horala od Ludvíka Goebela z r.1941,
který byl dodatečně označen za Rampušáka, dobrého ducha hor. V
8
průběhu války zde byly ubytovávány rodiny fašistických pohlavárů,
zotavovali se tu ranění piloti a bylo tu středisko Hitlerjugend. Chata
byla osvobozena 10. 5. 1945 Sovětskou armádou. V blízkosti chaty
stál hraniční kámen z doby vlády císaře Ferdinanda III. z roku 1636,
nově byl přemístěn do muzea v Deštném.
Jiráskova stezka
Naučná stezka v délce 16 km, která byla zřízena v roce 1986.
Prochází po červené turistické značce z parkoviště na Šerlichu na
Mezivrší. Vede hlavním hřebenem Orlických hor.
PěticestíPěticestí ( 1004 m. n. m. ) je křižovatka turistických a
cyklistických cest na hřebenu Orlických hor. Nedaleko při stezce do
Zdobnice se nachází, v pramenné oblasti potoka Říčky, rašeliniště
Pod Pěticestím.
9
Za źródł
źródłem Dzikiej Orlici –
Torfowisko pod Zieleńcem
Wycieczka jednodniowa – autobusem i pieszo
Poziom trudności - ciężki
Tematyka: geograficzna, biologiczna,
środowiskowa
Proponowana trasa:
Žamberk – Torfowisko pod Zieleńcem Mezivrší
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
10
Proponowana trasa:
Ze Žamberka autobusem do Zieleńca – stąd pieszo na Czerne Bagna
i Topielisko, dalej po czerwonym szlaku turystycznym po drodze dr.
M. Orłowicza do Lasówki, autobusem przez przejście graniczne
Mostowice - Orlické Záhoří na Masarykową chatę i pieszo po szlaku
A. Jiráska przez Pěticestí na Mezivrší i stąd autobusem do Žamberka
Rzeka Orlica
Niewiadomo od czego wywodzi się nazwa rzeki Orlicy. Pierwsza
wzmianka o niej pochodzi z roku 1336 – „flavius Orlice“.
Przypuszcza się, że nazwa wywodzi się od licznego występowania
11
orłów wokół rzeki. Miano Dzika znajduje się w nazwie dopiero w
XVI wieku. Dzika Orlica pierwotnie nazywała się „Wielka“ albo
„Drapieżna“, niem. „Wild Adler“. Rzeka płynie przeważnie
kamiennym korytem i ma silny prąd.
Dzika Orlica jest jednym z dwóch dopływów rzeki Orlicy, o
długości 99,3 km, zbiera wodę z obszaru o powierzchni 806,5 km² i
w miejscu połączenia z Cichą Orlicą jej przepływ sięga 11,5 m³/s.
Źródło znajduje się na terenie polskim (ziemia kłodzka), na
wysokości 754 m, w bagiennych lasach Gór Bystrzyckich, w
torfowiskach pod Zieleńcem i pod północno-wschodnimi zboczami
Góry Orlickich.
Na teren czeski wchodzi nad wsią Trčkov na wysokości 695 m
n.p.m.. Od miejsca, w
którym wpada do niej
Czarny Potok biegnie
granica
Polski
państwowa
i
Czeskiej
Republiki o długości
niemal
Graniczny
30
km.
odcinek
kończy się na początku obszaru chronionego krajobrazu Ziemska
12
Brama. Graniczny górny bieg aż do Ziemskiej Bramy robi bardzo
romantyczne wrażenie, stąd rzeka płynie dalej kamiennymi
przełomami aż do tamy w Pastwinach.
Poniżej tamy dolina rozszerza się i jest gęściej zasiedlona. Rzeka
przepływa przez gminy Líšnice, Žamberk, Helvíkovice. Odcinek
pomiędzy Liticemi i Potštejnem stanowi romantycznie wyglądająca
dolina z przełomami rzeki, który jest turystom wodnym znany jako
Łuk liticki (Litický oblouk). Od Doudleb i Kostelca nad Orlicí rzeka
jest spokojniejsza, przed mostem kolejowym w Albrechticach łączy
się z Cichą Orlicą i dalej, jako Orlica, płynie obok Týniště nad Orlicí
do Hradca Králové, gdzie wpada do Łaby. Dzika Orlica ma kilka
dopływów, np. Bělá, Zdobnica, Říčka.
Rzeka Orlica jest jedną z najczystszych rzek w Czechah. Często
występujące w dorzeczu powodzie nie pozwolały na rozwój
rolnictwa, z tego powodu było znaczenie gospodarcze ograniczone
do rybołówstwa i tratwiarstwa. Jedyny młyn zbudowany na rzece w
XII wieku został zamknięty już w XIV wieku.
Zieleniec
Zieleniec jest najwyżej położoną wsią w powiecie kłodzkim, na
wysokości 800-960 m n.p.m., niedaleko granicy, na wschodnim
zboczu Orlickich Gór. Zabytkiem wartym uwagi jest kamienny
13
kościół św. Anny z początku XX wieku. Znajduje się na miejscu
drewnianego kościoła z XVIII wieku. W kościele znajdują się
barokowe posągi wykonane przez Johanna Postlera. Zieleniec jest
popularnym ośrodkiem narciarskim oraz innych sportów. Tutejsza
tradycja narciarstwa i kolarstwa rozpoczęła się w połowie XIX
wieku. Wielkim zwolennikiem turystyki w Zieleńcu (wtedy
Grünwald) był Heinrich Rübartsch, który wybudował na Orlicy
(Vrchmezí) chatę oraz 16 metrowej wysokości wieżę widokową. W
latach 70-tych rozwinęło się narciarstwo, działa tutaj 22 wyciągi.
Rezerwat przyrody (Torfowisko pod Zieleńcem)
Torfowisko Zieleniec zajmuje przestrzeń o powierzchni 120 ha, na
terenie
europejskiego
wododziału.
Bystrzyca
Dusznicka
wpada
Bałtyku,
do
a
potoki Dzikiej
Orlicy
do
Północnego
14
morza. Torfowisko to rezerwat typu tundry, jego wiek oszacowano
na 7600 lat. Rezerwat został utworzony w roku 1954. Na torfie o
grubości od 3 do 10 metrów rośnie flora z epoki lodowcowej.
Rezerwat przyrody tworzą dwa torfowiska, Topielisko, ciek wodny
rzek Odry i Łaby, oraz Czarne Bagno, którym płynie strumyk,
początek Dzikiej Orlicy.
Orlické Záhoří (Orlickie Zagórze)
Nazwa Orlickie Zagórze bierze się od miejscowości, utworzonej
przez połączenie wiosek i osad, w dolinie Dzikiej Orlicy przy
granicy czesko-polskiej. Znajduje się tutaj przejście graniczne
Mostowice-Orlické Záhoří. W roku 2004 została między Górami
Bystrzyckimi i Orlickimi utworzona Ptasia Dyrektywa Orlickie
Zagórze należąca do systemu ochrony Natura 2000. Dyrektywa
obejmuje obszar o powierzchni 903,73 ha, została utworzona dla
ochrony derkacza (Crex crex).
Trčkov (Trschkadorf) był osadą pograniczną drwali, pierwsza
wzmianka o nim pochodzi z roku 1790. W roku 1913 mieszkało tutaj
527 Niemców oraz 1 Czech. W okolicy zachowało się, z powodu
odległości, mnóstwo ekosystemów: Narodowy rezerwat przyrody
"Trčkov" został utworzony w 1982 r. na obszarze o powierzchni 65
15
ha, jego wiek to 150 lat. Rezerwat jest zalesiony przez buki, jodły i
świerki. Występująca fauna bezkręgowa jest jedną z najciekawszych
na terenie Gór Orlickich.
Rezerwat przyrody "Trčkovská louka" został utworzony w roku
1982, należy do resztki łąk półnaturalnych, które nie zostały do tej
pory poddane melioracji. Znaleziono tu ponad 200 gatunków roślin
wyższych, między innymi starzec potoční“(Tephroseris crispus),
kukułka szerokolistna(prstnatec májový), pełnik europejski(úpolín
evropský) oraz „koprníček bezobalný“, roślina pochodząca z Karpat,
dla którego Góry Orlickie są granicą światowej ekspansji.
Pomnik przyrody "Velká louka" jest jedną z ostatnich łąk
bagiennych w Orlickich Górach, która uniknęła melioracji wodnej w
latach 70-tych XX wieku. Teren jest cennym obszarem botanicznym
i entomologicznym, gdyż znajdują tutaj schronienie zagrożone
gatunki roślin i zwierząt.
Rezerwat przyrody "Hraniční louka" leży wzdłuż Czarnego
Strumienia, został utworzony w roku 1982, jest to cenna półnaturalna
bagienna łąka z bogatą florą. Występuje tu pająk Alopecosa
pinetorum, który został w Czechach odkryty pod koniec lat 80-tych
XX wieku na torfowiskach w Jesenikach, następnie w Górach
Izerskich i w Karkonoszach. Jego znalezienie w Górach Orlickich
16
wypełniło puste miejsce w łańcuchu jego siedlisk w południowym
pograniczu gór Czeskiej Republiky.
Bedřichovka (Friedrichswald) osada górska, która powstała przy
hucie szkła, założonej roku 1614 przez szklarza Johanna Friedricha.
Produkcja szkła została przeniesiona przez właściciela około roku
1700 do wsi Kaiserswalde (dzisiejsza polska Lasówka), gdzie
funkcjonowała z dobrymi wynikami aż do roku 1945.
Rezerwat przyrody "Bedřichovka" został utworzony w roku 1982
na obszarze półnaturalnych łąk górskich w obszarze zalewowym
Dzikiej Orlicy. Znajdują się tutaj cenne i chronione gatunki roślin –
śnieżyca wiosenna, „prstnatec májový“, „pcháč různolistý“, „starček
potoční“, pełnik europejski, „kozlík dvoudomý“(Valeriana dioica) i
inne.
Zelenka (Grünborn) została założona przez Benjamina z Vlkanowa
w roku 1613. Jej pierwsi mieszkańcy utrzymywali się z pracy w
pobliskich hutach szkła, lasach oraz na nieurodzajnych polach.
Jadrná (Kerndorf) jej powstanie tuż przed rokiem 1613 łączy się
ze spławianiem drzewa rzeką Orlici do Łaby i dalej do Kolina.
Kunštát (Kronstadt) jego powstanie w latach 1590 – 1600 jest
związane z działaniem niemieckich drwali. Na cmentarzu znajduje
17
się barokowy kościół św. Jana Chrzciciela z lat
1754 – 63,
zbudowany w miejsce drewnianego kościóła z roku 1612.
Masarykova chata
Masarykova chata została wybudowana przez Klub Czeskich
Turistów(KČST) z Hradca Králové według projektu arch. B. Fuchse.
Została otwarta 27. 9.
1925. W roku 1935
została utworzona na
Šerlichu
stacja
meteorologiczna,
przed chatą odsłonięto
popiersie
prezydenta
T.
Masaryka,
G.
dzieło Leoša Kubíčka.
Jego brat Josef wyrzeźbił słup w jadalni, na którym jest z jednej
strony herb Hradca Králové (lew z literą G), zdrugiej strony Drzewo
życia ze znakiem KČST. Pod sufitem jest basrelief wąsatego górala,
dzieło Ludvika Goebela z 1941 r., który został póżniej nazwany
Rampušák, dobry duch gór. Podczas wojny zamieszkiwały budynek
rodziny przywódców faszystowskich, powracali tu do zdrowia piloci
18
i znajdowała się tutaj baza Hitlerjugend. Chata została wyzwolona
10.5.1945 przez armię radziecką. W pobliżu chaty stał kamień
graniczny z czasów cesarza Ferdinanda III z roku 1636, który jest
jest teraz umieszczony w muzeum w Deštnym.
Jiráskova stezka
Ścieżka dydaktyczna o długości 16 km, była utworzona w roku
1986. Biegnie Czerwonym szlakiem z parkingu na Šerlichu do
Mezivrší. Biegnie głównym grzbietem Gór Orlickich.
Pěticestí
Pěticestí (1004 m n.m. ) jest skrzyżowaniem szlaków turystycznych
i dróg rowerowych na grzbiecie Gór Orlickich. W pobliżu szlaku w
kierunku do Zdobnice, na terenie źródeł strumienia Říčky,
torfowisko Pod Pěticestím.
19