nr. 1 - NE-BE

SPOLEâNOST PRO ·Í¤ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY
VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR
NE-BE
roãník/jaargang: V.
•
ãíslo/nummer: 1
•
rok/jaar: 2003
Jaro 2003
Vydává:
NE-BE,
Spoleãnost pro ‰ífiení nizozemské a vlámské kultury
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
âeská Republika
e-mail: [email protected]
Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2
ãíslo úãtu: 19-2307530267/0100
V˘bor:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Ruben Pellar
Pfiedsedkynû:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: 222 728 603)
Místopfiedsedkynû:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: 286 890 111, mobil: 603 553 789)
Jana Pellarová ([email protected], tel.: 371 72 84 00, mobil: 603 78 28 19)
Pokladník:
Eva Giese ([email protected], tel.: 272 760 660)
Redakce bulletinu:
Lenka Strnadová ([email protected] mobil: 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Knihovna:
Otevírací doba (Nizozemské velvyslanectví):
úter˘ od 10.00 do 12.00
dotazy: Ruben Pellar ([email protected], tel.: 261 263 486)
Administrace:
Lucie Pittnerová ([email protected], tel: 235 301 731)
Obálka: Johannes Vermeer: Het Straatje, Rijskmuseum Amsterdam
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-2-
Jaro 2003
SLOVO ÚVODEM
VáÏení ãlenové NE-BE,
milí pfiátelé,
tentokrát vám pí‰u o tisíc kilometru severozápadnûji neÏ jindy, z Amsterdamu. Jaro je tady ve vzduchu, v divadlech se hraje Ibsen, Tom Sheppard, ale
i souãasná nizozemská tvorba, jako napfi. debut esejisty Base Heijneho Van Gogh (jak se v roce 150. v˘roãí malífiova narození nabízí). Tématem této pozoruhodné hry jsou osudy lidí z Vincentovy blízkosti
po jeho smrti a osudy jeho obrazu; v Concertgebouw hrají Bacha, Haydna i Mozarta, v Bimhuisu
se pfiipravuje jazzové setkání nejlep‰ích jazzmanu
ze v‰ech provincií, Rijksmuseum se chystá na dlouhou a dÛkladnou rekonstrukci, v Radiu 1 hovofií
kaÏdou nedûli dopoledne nበãlen Igor Cornelissen
- v‰echno je, jak má b˘t, mÛÏete klidnû spát.
V tomto ãísle zpravodaje najdete - jako obvykle pfiíspûvky stál˘ch dopisovatelÛ, ale také texty na‰ich dal‰ích ãlenÛ, coÏ je velmi potû‰itelné. V pozadí - jako u kaÏdého ãísla - stojí nenápadn˘, ale v˘konn˘ redakãní t˘m, díky nûmuÏ nበbulletin pravidelnû vychází a vzkvétá. Paleta je opût pestrá, mimo
jiné se doãtete - z pera na‰eho nizozemského ãlena
Roye van Roedena - o jedné z novinek na nizozemském kniÏním trhu, o knize amsterdamského spisovatele Rogiho Wiega; o novém nizozemském filmu
Dvojãata na námût knihy Tessy de Looo De Tweeling -od Jany Pellarové, o pfiekladatelském semináfii v Nijmegen od jeho úãastnice Veroniky Havlíkové, pfiiná‰íme také lehce zábavné texty v - adekvátnû - lehce zábavném pfiekladu studentky nederlandistiky Anny Novákové, nechybí ani zku‰enost z prvního setkání s nizozem‰tinou od na‰í nové ãlenky
Leny Halounové, o mimofiádném adventním odpo-
ledni s maminkou Jifiího Kyliána, paní Ritou Kyliánovou a jiné ãlánky.
S velkou radostí vám mohu sdûlit, Ïe se nám dafií
udrÏovat kontakt s Národní galerií - jak jste ostatnû
sami zjistili a jak si poãtete v pfiíspûvcích na‰í ãlenky Zuzany Vittvarové. Národní galerie nám posílá s
pfiedstihem informaci o pfiipravovan˘ch pfiedná‰kách s prohlídkou, a protoÏe se právû teì zab˘vá
cyklem o nizozemsk˘ch a vlámsk˘ch mistrech, je to
pro nás obzvlá‰È pfiitaÏlivé. Tyto pfiedná‰ky jsou
ov‰em v˘hradnû v reÏii Národní galerie, coÏ znamená, Ïe nemÛÏeme posílat písemné pozvánky ãlenÛm,
na to jednodu‰e nemáme personál; nemÛÏeme ani
ovlivnit skladbu tohoto cyklu, jediné, co je v na‰ich
silách, a co také ãiníme, je rozeslat upozornûní emailem. Máme v úmyslu spolupracovat s Národní
galerií i nadále, pokud byste mûli moÏnost nechat si
posílat tato (pfiípadnû i jiná upozornûní) na nûjakou
e-mailovou adresu, dejte nám prosím vûdût. Program NG je ale samozfiejmû uveden˘ ve v‰ech programov˘ch pfiehledech a na internetu.
Jako kaÏd˘ rok na jafie nás ãeká valná hromada.
BlíÏí se téÏ veletrh Svût knihy, naplánovali jsme proto termín valné hromady NE-BE tak, abyste svou úãast mohli spojit s pfiípadnou náv‰tûvou veletrhu.
Místo konání na‰eho kaÏdoroãního setkání je letos
jiné, jak se doãtete v rubrice Co se chystá.
A nyní obvyklá v˘zva: jakmile vás napadne nûco,
o co byste se chtûli podûlit s ostatními ãleny, napi‰te! Zmûníte-li adresu, napi‰te nám ji! Pfiijìte do knihovny! Ozvûte se nám, kdyÏ budete mít ãas na sluÏbu v knihovnû!
Pfiíjemné jaro a hodnû hezk˘ch kulturních záÏitku
vám pfieje
INFORMACE PRO âLENY NE-BE
BELGICKÉ VELVYSLANECTVÍ - VLÁMSKÉ ZASTUPITELSTVÍ
nabízí
mlad˘m lidem od 14 do 18 let vlámského pÛvodu ovládajícím nizozem‰tinu ãasopis „Maks", kter˘ dostávají studenti stfiedních ‰kol ve Flandrech zdarma.
Zájemci mohou poslat svoji adresu (a vûk) na Vlámské zastupitelství ve Vídni
(AMBASSADE VAN BELGIË- VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING
Mariahilfer Straße 121 b, A - 1060 WIEN
Tel.: +43/1/596.09.60 Fax: +43/1/596.09.69, e-mail: [email protected]) - kaÏd˘ mûsíc dostanou ãasopis
zdarma, mohou jej objednat i pro kamaráda/ kamarádku.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-3-
Jaro 2003
CO SE CHYSTÁ?
26. dubna 2003 v 17,30 hodin se koná
VALNÁ HROMADA NE-BE
ve vinohradském kavárenském divadle „Vikadlo" - Vinohradská 69
(tramvaj ã. 11: stanice Vinohradská trÏnice, metro A: nám. Jifiího z Podûbrad)
Program: Zpráva o roce 2002 • Volby
P¤IJëTE!
Pozvánka souboru Collegium Marianum na Barokní podveãery - cyklus zima a jaro 2003
Barokní knihovní sál, Melantrichova 19, Praha 1
Úãinkují: soubor Collegium Marianum ve spolupráci se ãleny Batzdorfer Hofkapelle (Nûmecko)
Nedûle, 6. dubna 2003, 15 a 19 hodin
Sepolcro
Pa‰ijová oratoria J.D. Zelenky pro rozjímání ve svatém t˘dnu
napsaná pro jezuitskou kolej v Klementinu.
Sólo: Marta Fadljeviãová - soprán, Markéta Cukrová - alt ,
Hasan El Dunia - tenor, Vojtûch ·afafiík - bas
Nastudování: Tobias Schade - cembalo
Nastudování pûveck˘ch partÛ pro koncert SEPOLCRO bude probíhat pod vedením
Mariuse van Alteny z Nizozemska
v rámci pûveck˘ch kurzÛ podporovan˘ch nizozemsk˘m velvyslanectvím v Praze.
NIZOZEMSKÉ ŽENY V HOSTU
Hned první leto‰ní ãíslo brnûnského literárního mûsíãníku Host potû‰í ãtenáfie a zájemce o nizozemskou literaturu. Lednov˘ Host totiÏ vûnoval cel˘ oddíl vyhrazen˘ svûtové literatufie právû nizozemsk˘m
Ïenám, literatufie od nich a o nich. Nalezneme v nûm dva ãlánky o nizozemské Ïenské literatufie, ukázky
textÛ a informace o autorkách jako Tessa de Looová, Hella S. Haasseová, Anna Enquistová, dále tématicky související Tellegenovy Dvû staré babky a spí‰e pocitovû spfiíznûné ver‰e Jozefa Deleua. âíslo je velmi zdafiilé a obsáhlé a mÛÏete si jej koupit v kaÏdé literárním knihkupectví za 79,- Kã (coÏ je stejnû jako
za Quo a o ‰estnáct korun ménû neÏ za Cosmopolitan).
Veronika Havlíková
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-4-
Jaro 2003
NIZOZEMSKÉ KULTURNÍ UDÁLOSTI V ČESKÉ REPUBLICE 2003
datum
projekt
místo
program
6.-16. bfiezna
17.-26. bfiezna
Dny evropského filmu
10. roãník
Praha - Aero, 8. bfiezna, 11. bfiezna
Brno - Bakaly, 21. bfiezna
Filmy ze v‰ech evropsk˘ch státu
Niz. film „Objevení nebe“,
reÏie Jeroen Krabbé
PlzeÀ - 6. dubna
7.-18. bfiezna
V˘stava z Delftu
Muzeum hl. mûsta Prahy
Na Pofiíãí 52 Praha 1
Fotodokumentace a architektura
Le Corbusier, A.Loos
10. bfiezna
Koncert
P. Wispelwey - violoncello
D. Lazic - klavír
kostel
sv. ·imona a Judy
Du‰ní 1, Praha 1
L.van Beethoven
Sonáty - violoncello a klavír
Duben
âervenec
MVRDV
v˘stava
Gallerie J.Frágnera
Praha duben/kvûten
Galerie architektury Brno
ãerven/ãervenec
NENASYTNÁ KRABICE:
„Nekoneãné interiéry MVRDV“
Nizozemsk˘ institut architektury
pfiedstavuje v˘stavu znaãnû diskutované
holandské architektonické firmy MVRDV.
14. duben 15. kvûten
v˘stava
Saskia Jansen
DÛm umûní
Brno
Performance
20.-23. kvûten
v˘stava fotografií
Praha, Toskánsk˘ palác
Hradãanské nám. Praha 1
Crossing the borders. Human Traffiking.
12.-28. ãerven
Quadrienále
V˘stavi‰tû, Praha 7
Nizozemsk˘ pavilon
Program pódiového umûní
TISKOVINY A âASOPISY
NE-BE dostává pravidelnû nûkteré tiskoviny a ãasopisy, jak jsme vás uÏ informovali. Jsou to: Ons Erfdeel (vlámsko-nizozemsk˘ kulturní ãasopis stejnojmenné nadace – vychází 5 x roãnû), Ahoj (informaãní bulletin pro ãleny
VNTS, 10 x roãnû) a Orde van den Prince (informaãní bulletin, 5 x roãnû).
âasopisy archivujeme a jsou pro ãleny NE-BE k mání po dohodû na tf. ãísle : 222 728 603.
V posledních ãíslech jsou uvefiejnûny - m.j. - tyto pfiíspûvky:
Ons Erfdeel - XLVI - 1 februari 2003
Meer dan een „package deal“, Cultuurtoerisme in Nederland, Arjo Klamer & Erik Pruijmboom
rubrieken :
Kunst - Vlaamse klassikers op DVD, Erik Martens; Rotterdamse muziek: idioom of ideaal? Emile Wennekes
Boeken - De monstertrilogie van Tom Lanoye, Aad Nuis; 2002’s voetnoten bij 1302, Tom Verschaffel; „Kopkracht“
en „Schrijfbobbels“ (A. van Dis), Stéphanie Loriaux
Taal & cultuur - Van bad tot zus. Eenlettergrepige woorden in het Nederlands, Hugo Brandt Corstius, Het offensief van de kabouters. Nieuwe opvattingen over volkscultuur, Marc Jacobs
Orde van den Prince
Het Plan van Aanpak en de toekomst van de Orde, Toon Heintges
Zonsverduistering boven Brugge, Vic De Donder
Over de moord op Karel de Goede, Jooris Van Hulle
Het Huis der Nederlander in Kaapstad, Cas Goossens
Ahoj
VNTS-Reisdienst
Nieuws van stedenbanden
Jifií Plocek en de Moravische volksmuziek
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
Zpracovala: P. Schürová
-5-
Jaro 2003
K U LT U R N Í U D Á L O S T I
DEN KRÁLOVNY SE SLAVÍ KAŽDÝ ROK V DEN NAROZENIN KRÁLOVNY JULIANY 30. DUBNA -, ALE NEBYLO TO TAK VŽDYCKY …
DEN KRÁLOVNY V LETECH 1920 AŽ 1930
31. srpna mûla královna Wilhelmina narozeniny a celé Nizozemsko oslavovalo. V Rotterdamu se konaly kaÏd˘
rok dÛkladné pfiípravy, v‰ichni slavili ve svém nejbliωím okolí. Vrcholem sváteãního dne byl odpolední prÛvod vyzdoben˘ch vozidel a automobilÛ. UÏ hodinu pfied zaãátkem prÛvodu jsme my dûti sedûly na chodníku a ãekaly;
v‰ichni byli nastrojení a krátili si ãekání pozpûvováním oranÏistick˘ch písniãek. Koneãnû se pfiiblíÏil prÛvod. KaÏd˘ rok byl nádhern˘! Provolávalo se hurá a tleskalo se, pfiipadali jsme si jako na velké rodinné oslavû.
V prÛvodu se mimo jiné objevovala i auta s ne‰kodnou reklamou. V ulici Zwartjan mûl obchod s tapetami a ãalounûním jist˘ Van der Hulst. Na jeho autû stálo: „Dlouh˘ Ïivot s Hulstov˘mi tapetami!“. Uhlífiství De Mana mûlo
podobnû ladûn˘ text: „De Manovo uhlí pro va‰e pohodlí“. A vy‰Àofiené auto Nelly van der Meerové, jeÏ vlastnila
obchod s dámsk˘mi klobouky, mûlo na autû zdobnû vyvedenou ceduli s nápisem: "Chcete hlavu jako novou?
Nav‰tivte Nelly Van Der Meerovou“.
Asi dva aÏ tfii t˘dny pfied 31. srpnem se zaãalo s v˘zdobou ulic. KaÏd˘ rok se zvaÏovalo, jak na to, jak upravit
ulici letos. V‰ichni obyvatelé mûli na starost svÛj úsek.
Na Muziektempelu se na Den královny vztyãovala vlajka; to se jindy nedûlalo, protoÏe to vÛbec nebyla legrace. Provádûlo se to takhle: ‰est mladíkÛ pfiehodilo pfies stfiechu lano a po tom lanû ‰plhali i s vlajkou nahoru. KdyÏ
vlajku vztyãili, zaãali v‰ichni zpívat: „Oranje boven“. A veãer se v Tempelu hrálo, skoro v‰ichni pfii‰li s rozsvícen˘m lampionem, se svíãkou, byla to krása, jako v pohádce!
Veãer pfied svátkem vyhledala maminka oranÏové ‰erpy a stuhy do vlasÛ, i stuÏku tatínkovi na klopu saka. Sama si na ‰aty také pfiipevnila oranÏovou stuÏku. Nûkdo nosil ãerveno-bílo-modrou trikolóru, ale mamince se oranÏová líbila víc.
Pak uÏ bylo koneãnû 31. a slavnost mohla zaãít. Napûtí posledních dnÛ vrcholilo. Snad nebude pr‰et; kdyby zapr‰elo, voda by v‰echno zkazila!
Na Den královny se v‰ude zpívalo, odpoledne na námûstí dokonce sborovû. Ale pak rychle domÛ, muselo se brzy veãefiet – veãer byl ohÀostroj na Prinsenhoofdu u mostu pfies Másu, a ten jsme si nemohli nechat ujít! OhÀostroj
byl korunou celého dne oslav, jeho ohnivé ‰ípy byly nádherné. A na závûr pfii‰lo pfiekvapení: korunka nebo velké
"W", ale pokaÏdé jinak. KdyÏ tahle poslední náloÏ vylétla, bylo chvíli ticho - a pak se rozprskla s obrovsk˘m tfieskem. Zase se zpívalo. Pak uÏ jsme museli domÛ, stra‰livû unavení, ale rozjásaní a nad‰ení. Druh˘ den, 1. záfií, se ‰lo
do ‰koly. Jednou jsme ale mûli ‰tûstí, 1.záfií bylo v nedûli a my jsme se mohli prospat, do ‰koly jsme ‰li aÏ v pondûlí, druhého.
Zdroj: www Dagelijks leven in Rotterdam
Zpracovala: P. Schürová
Nebeská sobota 7. 12. 2002
Sobota nabídla ãasovû dobfie uspofiádan˘ program,
kter˘ se cele vûnoval Holandsku. Dopoledne v jedenáct
ve ·ternberském paláci na Hradãanském námûstí se konala pfiedná‰ka o holandském malífii sedmnáctého století Janu Steenovi. Paní doktorka Handlová byla opût nepfiekonatelná. Pfiipravila zájemcÛm pohled na malífiÛv
Ïivot a dílo tak, Ïe jsme nikdo ani nedutali. Pfii‰lo mi, Ïe
k pochopení díla tak plodného umûlce je opravdu tfieba
kunsthistorického prÛvodce, jinak ãlovûk vnímá obraz
velmi plo‰e, vÛbec se nedostane pod povrch, k primární
my‰lence. Uvûdomila jsem si to, kdyÏ nás paní doktorka
upozornila tu a tam na nûjakou naráÏku ãi konotaci.
Místo a ãas jsou tak vzdáleny od malífiovy souãasnosti,
Ïe bychom na vût‰inu nabízen˘ch aluzí vÛbec nemohli
reagovat.
Za svého Ïivota Jan Steen nebyl úspû‰n˘m malífiem v
tom pravém slova smyslu. Maloval volnû, bez zakázek.
Mûnil velmi ãasto malífiské styly. Jeho doménou byla
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-6-
Jaro 2003
Ïánrová malba. Pravda, nevyh˘bal se ani historické a
mytologické produkci. I kdyÏ se nezab˘val krajinami,
pfiesto mnohé jeho dílo je umístûno do velmi zdafiilé pfiírodní scenérie. Îánrová malba ho pfiivedla k rÛzn˘m tématÛm: zobrazuje svátky, rodinu, tepe nestfiídmost, vysmívá se pokrytectví.
Steenovo nadání je neoddiskutovatelné. Jeho kompozice mají pfiesnou stavbu, byÈ na první pohled vypadají chaoticky. Co nás laiky zaujme na jeho obrazech?
Autor vpa‰oval svÛj portrét témûfi do kaÏdého svého díla, pfiiãemÏ se vÛbec nestydí zesmû‰nit se. Dále objevujeme stále téhoÏ psa – bílo-hnûdého, snad kfiepeláka. Po
lektorãinû upozornûní nacházíme velmi smyslné i dvojsmyslné pfiíbûhy na plátnû.
V Národní galerii máme tfii Steenovy obrazy - Lékafi
a nemocná Ïena, Uãenec u stolu a koneãnû Serenádu.
Jan Steen
As the old sing, so twitter the young, c. 1663
Canvas, 134 x 163 cm
Odpoledne jsme podle plánu a domluvy vyzvedly s
Janou Pellarovou paní Kyliánovou ve ãtvrt na tfii na
Újezdû. UÏ na nás ãekala pfied domem. Usedly jsme
v‰echny tfii do auta, které jsme mûly zaparkované nedaleko ve Zborovské. K Divadelnímu ústavu v Celetné 17
jsme mûly cestu otevfienou. Zde na nás ãekala paní Elvíra Nûmeãková, peãovatelka o odkaz díla pana Jifiího
Kyliána a zároveÀ jeho velká znalkynû a obdivovatelka.
Ve druhém patfie byla nachystána místnost s videem,
spoustou knih o baletu, o panu Kyliánovi, o jeho choreografick˘ch poãinech. Paní Kyliánová si velmi peãlivû
pfiipravila odpovûdi na pfiedem zadané otázky, ale také
velmi brisknû a mile odpovídala na dotazy z pléna. O zápisu choreografick˘ch postupÛ, o summitu a vystoupeni
NDT a tak dál. Pro zachování identity jako pfiílohu uvádím pfiípravu paní Kyliánové, která vybrala i ukázky baletÛ a z baletÛ.
„Nejdfiív bych Vám chtûla fiíct, Ïe jsem byla v Ho-
landsku poprvé asi v roce 1937 s jednou taneãní skupinou, která v‰ak neuspûla. Musela se vrátit a já jsem pfiijala engagement u jedné ruské skupiny, která sice mûla v
Holandsku velké úspûchy, ale pfii‰el Hitler a mû to stra‰nû táhlo domÛ. Bála jsem se o rodiãe a bratra. Nálada na
tanec pominula a já jsem zatouÏila po dûtech. Vdala
jsem se za právníka, kterého nikdy tanec nezajímal, ale
nበdruh˘ syn Jifií zfiejmû zdûdil lásku k pohybu po mnû.
Chodil do sokola a na akrobacii, gymnastiku a taneãní
konzervatofi. Po absolutoriu dostal stipendium do Lond˘na do Covent Garden, kde po roce absolvoval v Giselle. Ale jelikoÏ do Covent Garden angaÏovali pouze
Brity, pfiijal nabídku do Stuttgartu. Po sedmi letech mu
nabídli Holanìané engagement v Den Haagu, a to jako
fieditele souboru NDT, kde pÛsobí dodnes. Myslím, Ïe
volil velmi dobfie, neboÈ ho Holanìané pfiijali s otevfienou náruãí. A pro mû to byl velk˘ rozdíl tehdy za mlada
a teì s tolika pfiíjemn˘mi záÏitky, Ïe jsem teì teprve v
Holandsku ‰Èastna.
O nizozemském umûní toho Jifií vûdûl jiÏ hodnû, ale
byl ‰Èasten, Ïe mohl opakovanû nav‰tûvovat galerie a
muzea, kam mû ostatnû stále láká. Breughel ho uchvátil
tak, Ïe stvofiil „Kinderspiele“, na které se pfiijel podívat i
pan prezident Havel s chotí Olgou a byl pr˘ nad‰en.
Zmûnilo ho to tak, Ïe povaÏuje Holandsko za svÛj
nov˘ domov, pfiestoÏe Prahu nesmírnû miluje. S královnou jsem se prvnû setkala pfii její náv‰tûvû v Praze na
Hradû u pana prezidenta Havla. Po druhé, kdyÏ jsem byla pozvaná do Amsterodamu na její ‰edesátiny. Na moji
otázku, komu mohu vdûãit, Ïe jsem byla pozvána, odpovûdûla: no pfiece Klausovi! (Tady paní Kyliánová vysvûtlila, Ïe ne‰lo o na‰eho Václava Klause, ale o prince
Clause - manÏela královny, kter˘ nedávno zemfiel). Zfiejmû jsem na nûho udûlala dobr˘ dojem. Ale protoÏe miluje mého syna. A kdyÏ mi jednou z nizozemské ambasády sdûlili, Ïe princ Claus jede na jeden den do Prahy a
chtûl by se se mnou sejít, byla jsem velice mile pfiekvapena. Hodinu jsme si povídali, hlavnû o Jirkovi a kdyÏ
jsem mu fiekla, Ïe jedu za dva dny na Jirkovu premiéru
do PafiíÏe, fiekl, Ïe tam také pfiijede. A pfiijel. Sedûli jsme
spolu s fieditelem Opery v královské lóÏi a on tleskal jako student, hlavnû kdyÏ se objevil na jevi‰ti Jirka! Pak
byla v Opefie velká recepce, kde dostal Jifií opût nûjakou
medaili. A to bylo naposled, co jsem prince vidûla! Teì
mi zrovna Jirka telefonoval, Ïe mu královna v osobním
dopise dûkovala za kondolenci. âetl mi to holandsky a já
tomu rozumûla, pfiestoÏe holandsky neumím.“
Krásné odpoledne bylo zakonãeno Janáãkovou Synfoniettou zpracovanou choreograficky Jifiím Kyliánem.
Slíbili jsme si, Ïe se je‰tû jednou nad dílem pana Kyliána na jafie sejdeme.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
Zuzana Vittvarová
-7-
Jaro 2003
DVOJâATA PROTI VÁLCE
Válka. Slovo, které dnes bohuÏel
opût aÏ pfiíli‰ ãasto ãteme nebo sly‰íme ze v‰ech stran. Nûkdo se na
válku pfiipravuje, jin˘ ji omlouvá
jako nutn˘ a nezvratiteln˘ krok v
boji za demokratizaci svûta, nûkdo
se jí bojí, jin˘ proti ní protestuje. I
v Nizozemsku je toto slovo kaÏdou
chvíli sly‰et z úst politikÛ, komentátorÛ, moderátorÛ, analytikÛ, kritikÛ, novináfiÛ, spisovatelÛ, demonstrantÛ a mnoha dal‰ích rozumn˘ch i ménû rozumn˘ch lidí,
ktefií v‰ichni mají pocit, Ïe je tfieba
se k vûci vyjádfiit.
A právû v tomto ãase a této atmosféfie pfiichází do nizozemsk˘ch
kin film reÏiséra Bena Sombogaarta „Dvojãata - De Tweeling“ natoãen˘ podle stejnojmenného a stále
velmi úspû‰ného románu spisovatelky Tessy de Loo. Film, jehoÏ
hlavní poselství podle mého názoru spoãívá v pfiesvûdãení, Ïe válka
nezná vítûzÛ, jen poraÏen˘ch, a Ïe
bolest a utrpení má stejnou váhu na
v‰ech stranách.
V pfiípadû filmu i knihy se samozfiejmû jedná o válku, která sice
skonãila jiÏ skoro pfied ‰edesáti lety, ale stále je‰tû ovlivÀuje osudy
tûch, kdo ji pfieÏili i jejich potomkÛ.
Kolín nad R˘nem, poãátek dvacát˘ch let. ·estiletá dvojãata Anna
a Lotte jsou od sebe rodinou po
smrti obou rodiãÛ násilím odtrÏena. Nemocnou Lotte si odváÏejí
pfiíbuzní do Holandska, odolnûj‰í
Anna zÛstává v rodinû str˘ce –
sedláka na bavorském venkovû.
Od tohoto okamÏiku se Ïivoty obou sester ubírají zcela jin˘m smûrem.
Lotte vyrÛstá v klasické stfiedostavovské nizozemské rodinû (na
rozdíl od knihy film nijak nezdÛ-
raznil otcÛv nad‰en˘ obdiv pro
Stalina). Chodí do dobré ‰koly, na
hodiny zpûvu a klavíru. Je to právû
hudba, která ji sblíÏí se studentem
konzervatofie Davidem - mladíkem
ze spfiátelené Ïidovské rodiny. Zamiluje se do nûj a pozdûji se s ním
zasnoubí.
Annin osud je o poznání tvrd‰í dfie u str˘ce na statku, kde nepozná
nic neÏ kfiik a bití. „Zachrání“ ji
místní knûz, na jehoÏ pfiímluvu je
pfiijata do klá‰terní ‰koly. Odtud
odchází do sluÏby a v okamÏiku,
kdy Nûmecko vstupuje do války,
nastoupí jako pokojská v sídle v˘chodopruské hrabûnky.
V té dobû se sestrám koneãnû
podafií navázat kontakt, kter˘ jim
pfiíbuzní na obou stranách tak dlouho odpírali. Setkají se, ale kdyÏ
Anna mimodûk projeví nad Davidovou fotografií nedÛvûru k ÎidÛm, Lottin vztah k sestfie se silnû
zkalí.
Válka jiÏ mezitím zachvátila celou Evropu, Nizozemí nevyjímaje.
Davida bûhem jedné z razií zatknou na ulici. Lotte od nûj dostává
nic nefiíkající, ale o to znepokojivûj‰í lístky z Buchenwaldu. Davidovi rodiãe se spolu se sv˘m star‰ím synem ukr˘vají v domû u Lottin˘ch pûstounÛ.
I Anna se zamilovala. Jejím vyvolen˘m je VídeÀák Martin – voják Wehrmachtu a pozdûji dÛstojník SS (na dÛstojnickou ‰kolu se
pfiihlásil, aby mohl zÛstat blízko
Anny). Následuje urychlen˘ váleãn˘ sÀatek a odjezd na frontu, kde
Martin tûsnû pfied koncem války
padne.
Ani David se domÛ nevrátí. Poslední zpráva, kterou od nûj Lotte
dostane, je z Osvûtimi.
Tûsnû po válce vyhledá Anna
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
Lottu v Nizozemí, ale ta nedokáÏe
setru pfiijmout. Rozejdou se ve
zlém na více neÏ ãtyfiicet let, aby se
posléze potkaly jako letité dámy v
belgick˘ch lázních Spa. Ale ani po
v‰ech tûch letech není Lotte ochotná se se sestrou smífiit. Anna se
v‰ak uÏ nedá tak snadno odradit.
Toto je ve velice hrub˘ch rysech
fabule filmu (zdÛrazÀuji filmu, neboÈ kniha je pfiece jenom jiná). ReÏisér i scénáristka Marieke van der
Pol rozhodnû nemûli jednoduch˘
úkol. Zfilmování románové pfiedlohy má mnoho úskalí. Kniha a
film jsou dvû samostatná umûlecká
díla, z nichÏ kaÏdé vyuÏívá podstatnû odli‰né prostfiedky, jak oslovit ãtenáfie respektive diváka, a
pfiesto jsou spolu v tomto pfiípadû
neoddûlitelnû spojená, neboÈ se
snaÏí vyprávût ten sam˘ pfiíbûh.
Stejnû jako autorka románu se i reÏisér nakonec rozhodl pro formu
retrospektivy ãi v pfiípadû filmu
spí‰e prospektivy. âasové úrovnû
se stfiídají a divák se jen pozvolna
dozvídá, proã témûfi osmdesátiletá
Lotte tak tvrdo‰íjnû odmítá v‰echny pokusy své sestry o navázání
kontaktu. Velice zajímav˘m a ãistû
filmov˘m prostfiedkem je motiv
vody. Scény toãené pod vodní hladinou jsou metaforou podvûdomého, emocionálního svûta – jediného místa, kde se naplÀuje touha
dvojãat b˘t spolu. Obrovskou roli,
a to jak ve filmu, tak v knize, hraje
samozfiejmû hudba - poãínaje dûtskou písniãkou, kterou se holãiãky
nauãily od maminky a která se jako
ãervená nit táhne cel˘m dûjem, a
konãe Mahlerov˘mi Kindertotenlieder, symbolizujícími osud lásky
Lotte a Davida.
Drama dvou válkou rozdûlen˘ch
-8-
Jaro 2003
sester má v Nizozemí obrovsk˘ úspûch. Vût‰ina recenzí je nad‰ená,
kina jsou plná, i kdyÏ prÛmûrn˘
vûk v sále je jistû vy‰‰í neÏ v pfiípadû promítání dal‰ích kasovních
trhákÛ této sezóny. RovnûÏ jsem
zaznamenala znaãnou pfievahu
dam v publiku. Snad i proto bylo
jiÏ od poloviny filmu tu a tam sly‰et, Ïe se mnohá divaãka neubránila dojetí.
CoÏ je ov‰em na druhé stranû
moÏno povaÏovat za poklonu
v‰em, kdo se na vzniku filmu podíleli. Pfiedev‰ím obû pfiedtavitelky
Anny a Lotty v mladém vûku Nadja Uhl a Thekla Reutten - od-
vedly vynikající v˘kon. Pozadu
ov‰em nezÛstaly ani jejich star‰í
kolegynû (Gudrun Okras a Ellen
Vogel).
Mû osobnû velmi zaujali i oba
partnefii dvojãat - Jeroen Spitzenberger jako David a Roman Knizka
jako Martin. ¤ekla bych, Ïe k obsazení filmu lze jeho tvÛrcÛm jen
blahopfiát.
De Tweeling je rozhodnû film,
kter˘ stojí za to shlédnout, pokud
vás v pfií‰tích t˘dnech náhodou osud zavûje do Nizozemí. Tûm, kdo
znají dobfie román Tessy de Loo,
moÏná pfiijde líto, Ïe se jeho tvÛrci
kvÛli zhu‰tûní a zrychlení dûje pfie-
ce jen neubránili ponûkud ãernobílému vidûní pfii líãení charakterÛ
postav - Holanìané jsou aÏ na nepatrné v˘jimky ti hodní a slu‰ní,
Nûmci vût‰inou ti zlí. V tomto ohledu je právû román Tessy de Loo
na nizozemské pomûry atypick˘,
neboÈ se snaÏí ukázat, Ïe ve váleãn˘ch pomûrech nelze chování lidí
posuzovat a odsuzovat podle tradiãního mûfiítka, co je správné a co
je ‰patné. Ov‰em i ve filmu padne
z úst Anny klíãová otázka: kdo ví,
jak by ses zachovala ty, kdyby si
do Holandska odvezli mû a tys zÛstala v Nûmecku? Je snad proto má
bolest men‰í neÏ tvá?
Dny literárního pfiekladu 2002
13. - 14. prosince - Nijmegen
Letos jiÏ poãtvrté se na sklonku roku konalo na Katolické univerzitû v nizozemském Nijmegen setkání literárních pfiekladatelÛ z a do nizozem‰tiny. Dny literárního pfiekladu byly jako obvykle dva, první vûnovan˘ tematicky zamûfienému symposiu, druh˘ pfiekladatelsk˘m dílnám (standardnû pro angliãtinu, francouz‰tinu a nûmãinu, kaÏdoroãnû pak se specializací, tento rok na ãín‰tinu a pfieklad dramatu). Pfiekladatelská
setkání organizují Ton Naaikens, profesor literárního
pfiekladu na univerzitû v Nijmegen a Peter Bergsma,
pfiekladatel a fieditel Pfiekladatelského domu, za finanãní podpory nadace LIRA, Nizozemské jazykové unie, Pfiekladatelského domu a Nizozemského fondu literární produkce a pfiekladu, Nizozemského i Vlámského literárního fondu, SdruÏení literárních vûdcÛ a
Katolické univerzity Nijmegen.
Leto‰ní symposium bylo zasvûceno tématu Pfiekladatel hledá text, text hledá pfiekladatele a se‰ly se na
nûm bezmála dvû stovky zástupcÛ tohoto zvlá‰tnû osamûlého povolání, tedy poãet témûfi trojnásobn˘ oproti
roãníku prvnímu. Na symposiu se hodnû diskutovalo a
hovofiilo, promlouvali na nûm teoretik pfiekladu, nakladatel pfiekladové literatury, fiada pfiekladatelÛ a
nakonec jiÏ tradiãnû spisovatel (tentokráte spisovatelka). Ale nediskutovalo se jen ve fóru, úãastníci, ktefií
normálnû tráví vût‰inu sv˘ch dnÛ v tichosti za monito-
rem poãítaãe, brebentili na chodbách, záchodech, u
kávy, na svaãinû, v ‰atnû, v‰ude a hlavnû bez ustání.
Snad je to tím, Ïe jsou jaksi jiÏ z podstaty svého povolání nevymluvení, dost moÏná se jich ale zmocnilo
hromadné nad‰ení pfii pohledu na tolik intelektuálních
soukmenovcÛ. Pocit, kter˘ by zaÏil Robinson ne pfii
návratu na pevninu mezi ostatní lidi, n˘brÏ pfii setkání s nûkolika stovkami troseãníkÛ: nejspí‰ by si také
vypovídali díru do hlavy, neÏ se vrátí na své opu‰tûné
ostrovy.
Ale pojìme k tématu:
Velice zajímavé bylo vystoupení Erika Vissera, fieditele nakladatelství De Geus, které se specializuje na
pfiekladovou literaturu a od svého vzniku v roce 1983
vydalo jiÏ pfies 1000 pfiekladov˘ch titulÛ ze 70 jazykÛ.
Nakladatelství, jeÏ fiídil a provozoval pÛvodnû jeden
ãlovûk, nyní produkuje pfies 80 titulÛ roãnû. Erik Visser hovofiil o v˘bûru pfiekladatelÛ pro vydávané knihy
a poÏadavcích na kvalitu pfiekladatelÛ. Samozfiejmû
na prvním místû stojí autor, fiekl, neboÈ bez autora by
nebylo pfiekladatele. Ov‰em bez pfiekladatele by neexistoval prostor pro text. Pfiekladatel pomáhá textu
pronikat do nov˘ch jazykov˘ch regionÛ a tím se i on
stává úãastníkem jeho tvorby. Pfiekládání je podle jeho názoru zvlá‰tní smûsicí umûní, fiemesla a záliby. De
Geus klade velk˘ dÛraz na kvalitu pfiekladu, proto si
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-9-
Jaro 2003
dává záleÏet na redakci pfiekladÛ, zaloÏené na úzké
spolupráci redaktora s pfiekladatelem. Pfiekladatel by
zase mûl usilovat o kontakt s autorem textu, protoÏe v
nûm dochází k porozumûní tvÛrãí osobnosti, a takov˘
kontakt b˘vá ãasto velice plodn˘ pro kvalitní pfieklad.
Nakladatelství De Geus organizuje dokonce dvakrát
aÏ tfiikrát roãnû setkání „sv˘ch“ pfiekladatelÛ, na
nûmÏ se probírají nejrÛznûj‰í praktické problémy.
Pfiipadá vám to jako pohádka? Mnû také. NetouÏíme snad po takovém nakladateli v‰ichni, po takovém,
kter˘ by nás na rukou nosil? Erik Visser je vskutku
princ na bílém koni, a jak vyplynulo z následné diskuse, jemu podobn˘ch se nenajde mnoho ani v Nizozemí
(o âechách nemluvû).
Zajímav˘ byl i projev z druhého pólu, tedy od pfiekladatele do nûmãiny Gregora Seferense. Ten vrátil
posluchaãe nohama na zem, kdyÏ se rozhovofiil o pfiekladateli jako o drobném Ïivnostníkovi, jakémsi Já
s.r.o., pot˘kajícím se s konkurencí, ale i s nezájmem
nakladatelÛ. Seferensova skeptická poznámka, Ïe se
vÏdy najde nûkdo, kdo to udûlá za ménû penûz, a to Ïe
nakladatele zajímá nejvíce, pÛsobila jako studená
sprcha. KdyÏ povolání literárního pfiekladatele navrhoval kombinovat tfieba s úvazkem pokladní v samoobsluze, aby se ãlovûk uÏivil, bylo to jistû mínûno ironicky, leã nebylo daleko od pravdy. Pesimismus tohoto proslovu mûl zcela opaãn˘ úãinek: totiÏ zatímco
Visserova pfiedná‰ka vedla jen k melancholickému „o
tom si mÛÏeme jen nechat zdát“, vyvolal Gregor Seferens vlnu sympatií a souhlasu „tak v tom nejsme sa-
mi“.
Co v‰ak jiÏ lehce znavené publikum dokonale rozboufiilo, bylo vystoupení Anny Enquistové, které by se
dalo nazvat Litanií na pfiekladatele: v Nûmecku si ji
pfiizpÛsobovali, v Anglii korigovali, Maìafii ji komolili, o ·védech ani nemluvû (div Ïe si to nepfieloÏila sama), Francouzi si zmûnili jméno hrdinky a tak dále a
tak dál, pfies ¤ecko aÏ do Izraele, na nikom nezÛstala
nitka suchá. âlovûk mûl aÏ pocit, Ïe pro Enquistovou
by bylo nejlep‰í, kdyby se cel˘ svût nauãil nizozemsky,
aby ji nikdo nemusel pfiekládat. Nabízí se fie‰ení: mohla by zaãít psát v esperantu. Pokud bylo spisovatelãin˘m zámûrem trochu rozproudit diskusi, pak se jí dokonale zdafiil. Bylo to, jako by píchla do vosího hnízda: od pokusÛ vyloÏit nekompetentnost její kritiky, která místy hraniãila s nesmyslem (kdyÏ napfiíklad trvá
na tom, aby se „sprostá" slova pfiekládala do cizích
jazykÛ doslovnû, Ïe jinak to mûní charaktery jejích postav), aÏ po filosofické úvahy o nezávislosti textu a autora (jimiÏ jí bylo taktnû naznaãováno, aÈ se drÏí svého kopyta). Diskuse nebyla k zastavení a plynule se
pfiesunula ze sálu do kavárny, kde pfiiÏivena vínem nabyla na intenzitû, aby po dal‰ích sklenkách pfie‰la do
bujaré zábavy.
Dny literárního pfiekladu byly nesmírnû siln˘m a intenzívním záÏitkem, jenÏ mne dosud naplÀuje jistou
euforií. Nemohu se doãkat prosince, kdy se budou konat znovu.
Veronika Havlíková
V ¯ S L O V N O S T
Proã jste se zaãala uãit holandsky? To jsem sly‰ela pfied dvûma lety v Zeistu na kurzu holand‰tiny. UÏ je to nûkolik
let, co jsem holand‰tinu sly‰ela poprvé. MÛj manÏel byl v Delftu v lednu a únoru v roce 1991. Jela jsem tam na krátkou náv‰tûvu - na jeden t˘den. Niãemu jsem nerozumûla. O nûco pozdûji jsem zaãala do Holandska jezdit dva aÏ
tfiikrát roãnû. Chtûla jsem alespoÀ nûãemu porozumût. Zapsala jsem se na Jazykovou ‰kolu v Praze. Lépe a lépe jsem
rozumûla a chápala samostatná slova. Lépe jsem sly‰ela v˘slovnost jednotliv˘ch slov. Byla jsem pfiekvapena. V˘slovnost lidí v Holandsku je velmi krásná, velice jemná. âeská v˘slovnost je tvrdá. Na‰e „r“ hfimí, holandské „r“ je
jen cestou pfies obl˘ kopec.
Lidé v âechách fiíkají, Ïe Holanìané „chrochtají“ (mluví jako vepfii). Oni ale sly‰í pouze velmi mnoho „ge“ v pfiíãestí minulém a fiadu dal‰ích slov s „g“. Nበjazyk nemá tolik slov s v˘slovností jako má holandské „g“ a jehoÏ v˘slovnost je témûfi jako na‰e „ch“. âesko-holandsk˘ slovník van Goor’s má jeden a pÛl stránky se slovy, která zaãínají na „ch“ a napfiíklad tfii a pÛl stránky se slovy, která zaãínají na „h“. V˘slovnost samohlásek je také jiná. Dlouhé samohlásky nejsou jen dlouhé, ale mají u sebe ãasto malé „i“ nebo „oe“, jako „komen“, „bleven“. To je nûco, co
se nedá odli‰it, kdyÏ sly‰íme holand‰tinu jen jako cizí jazyk. Moje u‰i jsou nyní velmi citlivé na holandskou v˘slovnost. Pfied t˘dnem jsem byla pfiedsedkyní jedné sekce na konferenci v âechách. Jméno jednoho úãastníka z Velké Británie bylo Schaap. Ptala jsem se organizátorÛ, jaká je v˘slovnost jeho jména. ¤ekli mi, Ïe jako v nûmãinû.
¤ekla jsem to a ten muÏ zaãal hovofiit, ale k mému pfiekvapení mluvil s holandskou v˘slovností: jemné „t“ atd. Teì
pracuje ve Velké Británii, ale pochází z Belgie nebo z Holandska. Po jeho pfiíspûvku jsem se mu omluvila.
Lena Halounová
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 10 -
Jaro 2003
NOVÉ KNIHY
Rogi Wieg: Kameraad Scheermes
Uitgeverij: De Arbeiderspers, 2003-03-05
ISBN 90 295 5644 7 / NUR 301
TVO¤ENÍ, ZMùNY, P¤EMùNY, DISOCIACE A FANTAZIE
Kameraad Scheermes je posledním románem spisovatele, básníka a malífie Rogi Wiega. DÛleÏit˘mi motivy románu jsou deprese, sebevraÏedné pokusy a terapie elektro‰oky. Pfii ãtení se nemÛÏete zbavit pocitu, Ïe se
jedná o více neÏli román, totiÏ o záchvat nemoci. Jmenovec autora a jeden ze dvou hlavních protagonistÛ skuteãnû tvrdí: „Chci se zab˘vat jen umûleckou tvorbou a ne záchvaty ‰ílenství.“ Proã právû toto zdÛvodnûní? Nejménû tfii doslovy, podûkování, seznam termínÛ, lékÛ a znaãek - to v‰e jsou pfiedev‰ím známky velmi osobního a citlivû zdokumentovaného svûdectví o prÛbûhu du‰evní nemoci.
Autor románu Rogi Wieg uvádí na scénu dvû hlavní postavy - známého malífie Jonathana Finkela a…Rogiho Wiega, kter˘ se snaÏí Finkela ovládat.
Události ze Ïivota obou postav se odehrávají jako paralely. Finkel, stejnû jako Wieg, trpí hlubokou depresí. Oba jsou zarmouceni, protoÏe jim manÏelky brání vídat se s dcerami. KdyÏ se rozhodnou zvítûzit nad depresí a vybudovat normální vztah s dcerami, Finkel je obvinûn z vraÏdy své b˘valé Ïeny. Pod tlakem událostí
fiíká Finkel Wiegovi: „Zmatek. Jsem unaven. AÈ jde Rogi Wieg dál.“ Tato forma disociace svûdãí o tom, Ïe pfiíbûh balancuje mezi fikcí a skuteãností. KdyÏ se Finkel se sv˘m star˘m psychiatrem a pfiítelem Abrahamem de
Pakkerem pokusí vysvûtlit své dcefii Kláfie, co se stalo její matce, pfiíbûh se stáãí neãekan˘m smûrem…
Skuteãn˘ pfiíbûh Kameraad Scheermes se skládá ze dvou ãástí. V první ãásti nazvané Het proces se odehrávají hned dva procesy - trestní fiízení proti Finkelovi a proces zvládání depresí. Hlavní ãást nese název De
waarheid a mimo jiné se v ní Klára dozvídá, co a proã se pfiihodilo její matce.
Hlavní osa pfiíbûhu a perspektiva vypravûãe v kombinaci s disociacemi a vyobrazením postavy Finkela jsou
na knize velmi pozoruhodné. Místy kniha nezakrytû zrcadlí stav nizozemské péãe o du‰evnû nemocné, vyh˘bavé chování psychiatrÛ, lékafiské experimentování, chybné diagnózy, av‰ak také drobné úspûchy.
Postavy z románu Kameraad Scheermes jsou zpodobením autorov˘ch pocitÛ a záÏitkÛ. Ve svém „druhém
doslovu“ autor sám hovofií o své depresi a zplození dítûte u „nesprávné“ Ïeny.
Rogi Wieg pfiedkládá ãtenáfiÛm dal‰í mistrovské dílo, kter˘m se pfiiblíÏil „tvÛrci“ Wiegovi víc neÏ kdy pfiedtím. Pfiekvapující a v˘stiÏná kniha, která je dÛkazem toho, jak skuteãná mÛÏe b˘t fikce.
Roy van Roeden
Pfieklad: Lenka Strnadová
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 11 -
Jaro 2003
P¤EKLADATELSKÉ ZAâÁTKY
V E RTA L E R S B E G I N N E N
V zimním semestru 2002 jsme se v semináfii literárního pfiekladu dopracovaly aÏ k jednomu
z nejobtíÏnûj‰ích pfiekladatelsk˘ch úkolÛ: pfiekladu humoru. Ukázky znám˘ch sloupkÛ ve
Volkskrant dvojice Campert-Mulder pro nás pfieloÏila Anna Nováková.
In het wintersemester 2002 hebben we ons tijdens het werkcollege literair vertalen aan een
van de moeilijkste vertaalopgaven gewaagd: het vertalen van humor. Anna Nováková heeft
voor ons een aantal voorbeelden van bekende columns in de Volkskrant van het tweetal
Campert-Mulder vertaald.
Jan Mulder
VEILIGHEID
In Netwerk liep zondag een wijkagent over
straat. Hij was ondertiteld met „buurtregisseur“.
Sympathieke, toegewijde man.
Behalve voor de veiligheid zou ik 'm ook voor de gezelligheid en de opvoeding van mijn
kinderen graag bij me in de buurt willen hebben. Maar de naam van zijn beroep, „buurtregisseur“, zit me dwars. Dat wordt lachen geblazen.
Zou de bedenker van de functie van mening
zijn geweest, dat je met „buurtregisseur“ in
plaats van „wijkagent“ de boel meteen een
stuk veiliger hebt?
Hij heeft er geen verstand van.
Men kan de woorden wijkagent en buurtregisseur in twee stukken snijden; wijk en agent,
buurt en regisseur. Wijk en buurt verschillen
weinig in rang. Een wijk is niet echt des Wassenaars, maar voor buurt kun je „achter“ zetten
en dat weet je het ook wel.
Regisseur lijkt op het eerste gezicht wél een
vooruitgang. Een agent heeft een pet op (het
hoofddeksel van de eenvoudige boer) en een
regisseur duidt op een man met iets ín het hoofd in plaats van erop.
Veel beter wordt het er allemaal niet op. Had
'm leefomgevingsdeskundige, stadsgedragsopvijzelaar, fatsoenslibrettist of toezichthoude-
rintendant eerste klasse genoemd. Nee, ook niet.
Groot kwartierreferendaris der normen en
waarden!
BEZPEâNOST
…V nedûli kráãel v televizním pofiadu Netwerk pfies ulici okrskov˘ stráÏník. Pod ním byl
titulek „obvodní dohlíÏitel“.
Sympatick˘, oddan˘ chlapík.
Kromû bezpeãnosti bych ho u nás v obvodu
chtûl mít i kvÛli pfiíjemné spoleãnosti a v˘chovû dûtí. Jenom ten název jeho povolání, „obvodní dohlíÏitel“, mi vadí. Tady uÏ pfiestává legrace.
Myslel si snad vynálezce této funkce, Ïe
kdyÏ fieknete „obvodní dohlíÏitel“ místo „okrskov˘ stráÏník“, bude hned v‰echno bezpeãnûj‰í?
Houby tomu rozumí.
Vyrazy okrskov˘ stráÏník a obvodní dohlíÏitel se dají rozdûlit na dvû ãásti, okrsek a stráÏník, obvod a dohlíÏitel. Okrsek a obvod se co
do postavení pfiíli‰ neli‰í. Luxusní ãtvrÈ Wassenaar by ãlovûk sice hned tak okrskem nenazval, ale ono to s tím obvodem není o moc lep‰í.
DohlíÏitel na první pohled ale vypadá docela
pokrokovû. StráÏník má na hlavû ãepici (pokr˘vku hlavy prostého zemûdûlce), zatímco
dohlíÏitel naznaãuje, Ïe se jedná o ãlovûka,
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 12 -
Lente 2003
kter˘ má nûco v hlavû, ne na ní.
O moc lep‰í to ale dál nebude. Mohli ho nazvat odborníkem na otázky spoluÏití, meliorátorem mûstského chování, mravním upevÀovatelem ãi dozorãím intendentem první tfiídy. Ne,
to taky ne.
Hlavní oblastní referent norem a hodnot!
REMCORAMA (134)
• Ook in China, waar het vervaardigd wordt,
vindt het borstbeeld van Remco gretig aftrek.
Het siert menig Chinees tafeltje waar het na uitholling van de schedel dient als vaas. Ook bewaart men er kleine Chinese dingen in.
• De man op de trap is de titel van het 28ste
boek dat over Remco geschreven is. Het rolde
deze week in een oplage van honderdduizend
exemplaren van de persen. De schrijver ervan,
Wiebe Knopstra, was lange tijd benedenbuurman van Remco. „Je kon altijd horen in welk
humeur hij was. Was hij goedgehumeurd dan
rende hij met vederlichte tred de trap af, maar
als hij de pest in had liep hij traag en met plompe klossen. Dan had ik medelijden met hem
want ik wist wat hij doormaakte.“ Knopstra
vertelt verder hoe Remco een keer bij hem aanklopte en om een kopje suiker vroeg. Zijn suiker was op en de winkels waren al gesloten.
„Ik heb de suiker nooit teruggekregen, maar je
vergaf hem veel.“
• De tulp die naar Remco genoemd is is uit de
handel genomen. Hij blijkt na twee dagen een
onaangename geur te verspreiden.
• Op Hawaii is onlangs de derde RemcoWorld
geopend. De voornaamste attractie is een doolhof waarin al verscheidene mensen vermist zijn
geraakt.
• In het radioprogramma Remcoli-Remcola
vertelde een tramconducteur hoe hij Remco vaak heeft vervoerd. „In de verte zag ik hem al op
de halte staan. Dan remde je vast een beetje af
omdat je nooit wist of hij niet onverwachts zou
oversteken. Eenmaal in de tram had je geen
kind aan hem. Hij was een rustige klant en
stempelde altijd af. Als hij uitstapte zwaaide hij
altijd even naar me. Ik mis hem nog steeds.“
• In New York zijn sinds kort t-shirts verkrijgbaar met de tekst „Remco Lives!“.
• De duurste auto ooit in Japan gebouwd heet
„Lemco“.
REMCORAMA (134)
• I v âínû, kde se vyrábí, jde Remcova busta
horlivû na odbyt. Zdobí mnoh˘ ãínsk˘ stolek,
kde po vydlabání lebky slouÏí jako váza. Lidé
v ní také uchovávají ãínské drobnosti.
• MuÏ na schodech je název osmadvacáté
knihy o Remcovi. V nákladu sto tisíc v˘tiskÛ
vyjela tento t˘den z tiskárny. Autor, Wiebe
Knopstra, bydlel dlouhou dobu pod Remcem.
„VÏdycky jste sly‰eli, jakou má náladu. KdyÏ
byl v dobré náladû, sbûhl po schodech krokem
lehk˘m jako vánek, ale kdyÏ mûl pech, ‰el pomalu a ztûÏka se plouÏil. To mi ho pak bylo líto, protoÏe jsem vûdûl, ãím prochází.“ Knopstra dále vypráví, jak u nûj Remco jednou zaklepal a poÏádal o misku cukru. Do‰el mu cukr a
obchody uÏ mûly zavfieno. „Cukr jsem zpátky
nikdy nedostal, ale jemu toho ãlovûk hodnû
promine.“
• Tulipán pojmenovan˘ po Remcovi byl staÏen z prodeje. Ukázalo se, Ïe po dvou dnech
kolem sebe ‰ífií nepfiíjemn˘ zápach.
• Na Hawaii byl nedávno otevfien tfietí RemcoWorld. Hlavní atrakcí je labyrint, ve kterém
jiÏ zmizela fiada lidí.
• V rozhlasovém pofiadu Remcoli-Remcola
vyprávûl fiidiã tramvaje, jak Remca ãasto vozil. „UÏ z dálky jsem ho vídával na zastávce.
To se pak muselo trochu pfiibrzdit, protoÏe ãlovûk nikdy nevûdûl, jestli najednou neãekanû
nepfiejde pfies koleje. KdyÏ uÏ byl v tramvaji,
nebyla s ním nikdy Ïádná potíÏ. Byl to klidn˘
zákazník a vÏdycky si ‰típnul jízdenku. KdyÏ
vystoupil, vÏdycky mi zamával. Je‰tû pofiád se
mi po nûm st˘ská.“
• V New Yorku jsou jiÏ nûjak˘ ãas k dostání
triãka s nápisem „Remco Lives!“.
• Nejdraωí auto, které kdy bylo v Japonsku
vyrobeno, se jmenuje „Lemco“.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 13 -
Lente 2003
EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE,
beste vrienden,
Deze keer schrijf ik u duizend kilometer verderop in noordwestelijke richting, namelijk vanuit Amsterdam. Je
ruikt het voorjaar in de lucht, in de schouwburgen worden Ibsen en Sheppard opgevoerd, maar natuurlijk ook
de stukken van moderne Nederlandse dramatici, bijv.
het debuut van de essayist Bas Heijne: „Van Gogh“
(wat in het herdenkingsjaar van de schilder voor de
hand ligt), met als thema de noodlot van de mensen in
de omgeving van Vincent, zijn dood en zijn schilderijen;
in het Concertgebouw worden Bach, Haydn en Mozart
gespeeld, in het Bimhuis wordt een jazz-manifestatie
van de beste jazzmusici uit alle provincies georganiseerd, het Rijksmuseum verwacht een lange en grondige
reconstructie, op Radio 1 spreekt elke zondagochtend
ons lid Igor Cornelissen - alles is hier o.k., u kunt gerust zijn.
In dit nummer van ons bulletin zult u - zoals gewoonlijk
- bijdragen van onze vaste correspondenten terugvinden, maar ook de teksten van onze andere leden, iets
wat heel verheugend is. Op de achtergrond - zoals bij
elk nummer - werkt een onopvallende ploeg, die echter
in staat is veel te presteren, zodat ons bulletin regelmatig verschijnen en bloeien kan. Het palet is weer bont: u
kunt lezen over één van de nieuwe boeken op de Nederlandse boekenmarkt van de Amsterdamse dichter/schrijver Rogi Wieg, door ons Nederlands lid Roy van Roeden; over de nieuwe Nederlandse film De Tweeling naar het boek van Tessa de Loo, door Jana Pellarová, en
over een vertalerssymposium in Nijmegen door een deelneemster eraan, Veronika Havlíková. Ook publiceren
we licht amusante teksten in een adequate en licht amusante vertaling van de neerlandistiekstudente Anna Nováková. Evenmin ontbreekt de ervaring van de eerste
ontmoeting met het Nederlands van ons lid Lena Halounová, of een verslag van een buitengewone middag
met de moeder van Jifií Kylián, mevrouw Rita Kyliánová, en er zijn nog vele andere bijdragen.
Met groot genoegen kan ik u vertellen dat het ons lukt
de contacten met de Nationale Galerij te Praag te onderhouden. Daarvan kunt u in de stukjes van ons lid Zuzana Vittvarová lezen. De Nationale Galerij stuurt ons
van tevoren informatie over geplande lezingen met
rondleiding en voor ons is het bijzonder boeiend, dat het
museum juist met een cyclus over de Nederlandse en
Vlaamse meesters bezig is. Deze lezingen worden geheel geregeld door de Nationale Galerij, d.w.z. dat we geen schriftelijke uitnodigingen naar u toe kunnen sturen,
want daarvoor hebben we geen personeel; we kunnen evenmin de samenstelling van deze cyclus beïnvloeden.
Het enige wat we inderdaad kunnen doen is onze leden
via e-mail informeren. Wij zijn van plan verder samen te
werken met de Nationale Galerij. Als u de mogelijkheid
zou hebben deze of andere informatie op een e-mail adres te ontvangen, laat ons dat dan weten. Het programma van de NG staat natuurlijk in elke programmabrochure en op het internet.
Zoals elk jaar staat ons de ledenvergadering te wachten.
Het nadert ook de Praagse boekenbeurs „Svût knihy“.
Daarom hebben we de termijn van de ledenvergadering
van NE-BE zo gepland, dat u uw aanwezigheid alhier
met een bezoek aan de boekenbeurs kunt combineren.
Onze jaarlijkse bijeenkomst wordt deze keer elders gehouden en u kunt dat lezen in de rubriek Wat komt.
En nu mijn gebruikelijke oproep: schrijf, zodra u iets te
binnen schiet dat u graag met de andere leden van NEBE zou willen delen! Schrijf het ons ook, als u uw adres
wijzigt! Bezoek de bibliotheek, want die heeft veel te bieden! Laat het ons weten, als u tijd heeft om met de bibliotheek te helpen.
Een mooie lente en vele culturele belevenissen
wenst u
P. Schürová
INFORMATIE AAN DE LEDEN VAN NE-BE
AMBASSADE VAN BELGIË - VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING
biedt:
aan alle belangstellende jongeren tussen 14 en 18 die op een of andere wijze Vlaamse roots hebben en het Nederlands machtig zijn en die in Oostenrijk, de Tsjechische Republiek of Hongarije wonen: het tijdschrift ‚Maks‘, dat de
leerlingen in Vlaanderen via hun scholen gratis krijgen. Ontzeg je dit leuke tijdschriftje niet! Heb je belangstelling,
stuur ons je adres (en leeftijd): AMBASSADE VAN BELGIË – VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING
Mariahilfer Straße 121 b, A - 1060 WIEN
Tel.: +43/1/596.09.60 Fax: +43/1/596.09.69, e-mail: [email protected]
en dan ontvang je het elke maand gratis in de bus. Ken je vriend(inn)en die ook interesse zouden kunnen hebben,
geef ons dan hun adres door.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 14 -
Lente 2003
26 april 2003 - 17,30 uur vindt plaats
LEDENVERGADERING VAN NE-BE
In het literair café in Vinohrady „Vikadlo“ - Vinohradská nr. 69
(tram 11: halte Vinohradská trÏnice, metro A: námûstí J. z Podûbrad)
Programma: Verslag over 2002 • Verkiezingen
KOMT ALLEN!
Uitnodiging van Collegium Marianum in het kader van de Barokavonden - cyclus winter en lente 2003
Barokke bibliotheekzaal, Melantrichova 19, Praha 1, ensemble Collegium Marianum
in samenwerking met de leden van de Batzdorfer Hofkapelle (Duitsland)
Zondag 6 april 2003, 15 en 19 uur
Sepolcro
Oratorium van J.D. Zelenka voor de meditatie in de heilige week,
gecomponeerd door het jezuïetencollege in het Klementinum.
Solo: Marta Fadljeviãová - soprán, Markéta Cukrová - alt,
Hasan El Dunia - tenor, Vojtûch ·afafiík - bas
Uitvoering: Tobias Schade - cembalo
Het instuderen van de zangpartijen voor het concert SEPOLCRO zal o.l.v. Marius van Altena uit Nederland
gebeuren in het kader van zangcursussen met de steun van de Nederlandse ambassade te Praag.
NEDERLANDSE VROUWEN IN HOST
Het eerste nummer van het Brnose literaire maandblad Host (Gast) zal de lezers van en geïnteresseerden
in de Nederlandse literatuur verheugen. De Host van januari wijdde een heel gedeelte bestemd voor de wereldliteratuur aan de literatuur door en over Nederlandse vrouwen. Er zijn er twee overzichtsartikelen te vinden, vertaalde teksten en informatie over schrijfsters als Tessa de Loo (Host spelt Looová), Hella S. Haasse, Anna Enquist, verder het thematisch verwante Twee oude vrouwtjes door Toon Tellegen en de eerder emotioneel met het
onderwerp verbonden verzen van Jozef Deleu. Het nummer dat heel goed uitgevallen en inhoudelijk rijk is, is
te koop in elke literaire boekhandel tegen de prijs van 79,- Kã (evenveel als het mannentijdschrift Quo en zelfs
zestien kronen goedkoper dan Cosmopolitan).
Veronika Havlíková
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 15 -
Lente 2003
NEDERLANDSE CULTURELE GEBEURTENISSEN IN DE TSJECHISCHE REPUBLIEK 2003
Datum
06 - 16 maart
17 - 26 maart
Project
Dagen van de
Europese Film
10de jaargang
Plaats
Praag - Aero 8 maart, 11 maart
Brno - Bakaly, 21 maart
PlzeÀ - 6 april
Programma
Films van alle Europese landen en de _R
Ned. film "Ontdekking van de hemel"
regisseur Jeroen Krabbé
7 - 18 maart
Tentoonstelling
uit Delft
Stedelijk Museum
Na Pofiíãí 52, Praag 1
Fotodocumentatie en architectuur
Le Corbusier, A.Loos
10 maart
Concert
St. ·imon en Juda-kerk
P. Wispelwey - cello Du‰ní 1, Praag 1
D. Lazic - piano
L.van Beethoven
Sonates – cello en piano
april
juli
MVRDV
tentoonstelling
J. Fragner-Galerie
Praag april/mei
Architectuurgalerie
Brno juni/juli
The Hungry Box: De eindeloze interieurs van het
MVRDV. Het Nederlands architec tuurinstituut
presenteert een tentoonstelling van de eer
besproken Nederlandse architectuurfirma MVRDV.
Huis der Kunsten
Brno
Uitvoerend kunstenaar
14 april - 15 mei tentoonstelling
Saskia Jansen
20 - 23 mei
Fototentoonstelling Praag, Toscaans Paleis
Hradãanské nám., Praag 1
Crossing the Borders
Human Traffiking
12 - 28 juni
Quadriënnale
Nederlands paviljoen
Programma uitvoerende kunsten
Praag 7
Tentoonstellingsterrein
PERS EN TIJDSCHIFTEN
NE-BE ontvangt regelmatig enkele tijdschriften en ledenbrieven, zoals eerder vermeld. Datzijn: Ons Erfdeel (VlaamsNederlands cultureel tijdschrift van de Stichting Ons Erfdeel, verschijnt vijfmaal per jaar), Ahoj (Ledenbrief voor de leden van VNTS, tienmaal per jaar) en Orde van den Prince (Nieuwsbrief, vijfmaal per jaar).
Wij archiveren periodieke kranten. Voor de leden van NE-BE zijn ze te lezen na afspraak met de bibliothecaris van NEBE, R. Pellar (de oudere nummers - in de bibliotheek) of met P. Schürová (de recentere nummers) op het telefoonnummer 222 728 603.
In de laatste nummers werden o.a. de volgende bijdragen gepubliceerd:
Ons Erfdeel - XLVI - 1 februari 2003
Meer dan een „package deal“, Cultuurtoerisme in Nederland, Arjo Klamer & Erik Pruijmboom
rubrieken:
Kunst - Vlaamse klassiekers op DVD, Erik Martens; Rotterdamse muziek: idioom of ideaal? Emile Wennekes
Boeken - De monstertrilogie van Tom Lanoye, Aad Nuis; 2002´s voetnoten bij 1302, Tom Verschaffel; „Kopkracht“ en
„Schrijfbobbels“ (A. van Dis), Stéphanie Loriaux
Taal & cultuur - Van bad tot zus. Eenlettergrepige woorden in het Nederlands, Hugo Brandt Corstius; Het offensief van
de kabouters. Nieuwe opvattingen over volkscultuur, Marc Jacobs
Orde van den Prince
Het Plan van Aanpak en de Toekomst van de Orde, Toon Heintges
Zonsverduistering boven Brugge, Vic De Donder
Over de moord op Karel de Goede, Jooris Van Hulle
Het Huis der Nederlander in Kaapstad, Cas Goossens
Ahoj
VNTS-Reisdienst
Nieuws van stedenbanden
Jifií Plocek en de Moravische volksmuziek
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
Bijgewerkt door P. Schürová
- 16 -
Lente 2003
C U LT U U R E N S O C I A A L L E V E N
KONINGINNEDAG WERD ELK JAAR OP DE VERJAARDAG VAN KONINGIN JULIANA GEVIERD – 30 APRIL - MAAR HET WAS NIET ALTIJD ZO…
KONINGINNEDAG IN DE JAREN 1920 EN 1930
Op 31 augustus was Koningin Wilhelmina jarig en vierde Nederland feest. In Rotterdam werd er altijd heel veel aan Koninginnedag gedaan. Iedereen vierde het feest in z'n eigen buurt. Het hoogtepunt was 's middags de optocht van versierde wagens en auto's. Een uur van te voren zat je als kind al op het stoepje te wachten; en maar schik hebben en oranjeversjes zingen.
En dan .... ja, daar kwam dan eindelijk de optocht. Wat was dat ieder jaar prachtig, er werd overal luid HOERA geroepen en in
de handen geklapt. Het was net één groot familiefeest.
In de optocht reden ook wagens mee, die deden gelijk aan onschuldige reclame. In de Zwartjan was de behangwinkel van
Van der Hulst. Hij had op zijn wagen staan: „Uw Leven Lang, Hulst Behang“. Ook de kolenhandel van De Man had zo'n tekst:
„De Kolen Van De Man, Heb Je De Meeste Warmte Van“. Oh en, prachtig versierd, een auto van de Dameshoedenwinkel van
Nelly van der Meer, op die auto stond een mooi krullerig versierd bord met daarop: „Ik Ga Weer, Naar Nelly Van Der Meer“.
Zo'n twee tot 3 weken van te voren werden er al voorbereidselen getroffen voor het versieren van de straten voor 31 augustus. Elk jaar was het weer de vraag hoe 't allemaal geregeld moest worden en hoe de straat versierd zou worden. Elke bewoner
zorgde voor zijn eigen stukje straat.
Op de Muziektempel wordt op Koninginnedag óók een vlag gehesen. Anders nooit, want het is een heel karwei. Het gaat als
volgt: zes jonge kerels gooien een touw om de top en klauteren via het touw met vlag en al naar boven. Als de vlag erop staat,
wordt er alvast gezongen: "Oranje boven". En 's avonds is er muziek in de Tempel, haast iedereen heeft een lampion meegebracht, met een kaars erin, wat was dat sprookjesachtig!
De avond voor Koninginnedag zocht mijn moeder de oranje sjerpen en haarstrikken op, ook oranje strikjes voor mijn vader,
voor op zijn colbertjasje. Mijn moeder had zelf ook een oranje strikje op haar japon. Er waren wel mensen die een rood-witblauw strikje hadden, maar mijn moeder vond oranje beter passen.
En dan was het eindelijk 31 augustus en kon het feest beginnen. De spanning van de laatste dagen ervoor! Of het wel droog
zou blijven, want oh als het zou regenen, dan viel alles in het water!
Op Koninginnedag werd overal op straat gezongen, op het plein zelf in koor. En dan vlug, gauw weer op huis aan, want er
moest bijtijds gegeten worden: 's avonds was er vuurwerk op het Prinsenhoofd bij de Maasbruggen en daar ging je natuurlijk kijken. Dat was immers het sluitstuk van Koninginnedag, zo mooi, die vuurpijlen. En dan kwam het slotspektakel, dat was altijd
een verrassing. Vaak was het een kroon of een grote „W“, maar elk jaar weer anders. Als dat stuk ontstoken was, bleef het even
stil en dan ontplofte het met een enorme knal.En de volgende ochtend, 1 september moest je weer naar school. Een enkele keer
had je geluk, kon je een beetje uitslapen, viel 1 september op een zondag en hoefde je pas op 2 september weer naar school.
Bron: www van Dagelijks leven in Rotterdam
Bijgewerkt: P. Schürová
Zaterdag vol met Ne-Be 7. 12. 2002
Die zaterdag bood een goed samengesteld programma, helemaal gewijd aan Nederland.
Om 11 uur vond in het ternbersk paleis van de Nationale galerie
op Hradãany-plein een lezing over de Hollandse schilder van de
zeventiende eeuw Jan Steen plaats. Mevrouw Handlová - een
kunsthistorica en onze gids - was weer fantastisch. Ze heeft voor de geïnteresseerden een overzicht van het werk en leven van
de schilder op zo´n manier voorbereid, dat we niet eens hardop
durfden te ademen. Ik vond dat men voor het begrijpen van het
werk van deze vruchtbare kunstenaar inderdaad een goed opgeleide gids nodig heeft om zijn schilderijen niet te vlak te bekijken
en het diepliggende oorspronkelijke idee te kunnen raken. Ik
werd me daarvan bewust toen mevrouw Handlová ons af en toe
op een detail alert maakte. De wereld en de tijd van de schilder
liggen zo ver achter ons, dat het anders voor ons vast niet mogelijk zou zijn om op zijn allusies te kunnen reageren.
Tijdens zijn leven was Jan Steen niet de meest succesvolle schilder in de juiste zin van het woord. Hij schilderde vrij, zonder bestellingen. Hij wisselde vaak van stijl. Zijn domein omvatte hoofdzakelijk genretaferelen, maar hij vervaardigde ook vele historische en mythologische werken. Hij hield zich in zijn werk niet bezig met landschappen, maar toch vindt men bij hem vaak
heel mooie natuurafbeeldingen. Zijn genreschilderijen behelzen
verschillende thema´s: de viering van feesten en het familiele-
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 17 -
Lente 2003
ven, waarbij hij op een satirische manier vaak de zwakke kanten
van de mens laat zien.
Aan zijn talent valt niet te twijfelen. Ook al maken zijn composities op het eerste blik een chaotische indruk, ze zijn nauwkeurig
opgebouwd. En wat valt ons leken het meest in zijn schilderijen
op? In velen van zijn taferelen heeft hij heimelijk ook zichzelf
geschilderd, want hij schaamt zich niet ook met zichzelf de spot
te drijven. Verder vinden we bij hem vaak een en dezelfde hond
- een witbruine patrijshond. Onze gids vestigt onze aandacht ook op vele dubbelzinnige en gulzige scènes, die men bij Steen
kan vinden.
Er zijn drie originele schilderijen van Jan Steen in de Nationale
galerie te Praag - Aarts en de zieke vrouw, Geleerde aan tafel en
Serenade.
‘s Middags hebben we met Jana Pellarová om kwart over twee
op Újezd mevrouw Kyliánová ontmoet. Ze stond daar al op ons
te wachten. We gingen allemaal in de auto zitten die ons in Zborovská opwachtte en reden naar het Theaterinstituut in de Celetná 17, waar we ontvangen werden door mevrouw Elvíra Nûmeãková. In het kader van het instituut verzorgt ze het werk van
Jifií Kylián, die ze ook persoonlijk goed kent en bewondert. Op
de tweede verdieping stond al een ruimte voor ons klaar, met een videorecorder en een groot aantal boeken over ballet, Jifií Kylián en zijn choreografie.
Mevrouw Kyliánová heeft zorgvuldig haar antwoorden op van
tevoren gestelde vragen voorbereid, maar kon ook heel flexibel
en op een uiterst levendige manier op de vragen van het aanwezige publiek reageren. Vragen over de manier, waarop je choreografie op papier moet zetten, over summit en optredens van
NDT en dergelijke.
Als een authentieke getuigenis volgen hier nu de notities van
mevrouw Kyliánová, die een keuze heeft gemaakt uit de videoopnames van het werk van haar zoon.
„Eerst zou ik jullie willen vertellen, dat ik in 1937 voor de eerste keer in Nederland was met een dansgroep, die echter geen
groot succes had. Ze moesten terug en ik begon te werken voor
een Russisch ensemble, dat wel succes in Nederland boekte, maar toen kwam Hitler aan de macht en ik voelde dat ik naar huis
moest gaan. Ik was bang voor wat er met mijn ouders en broer
zou gebeuren. Daarna had ik niet meer zo veel zin om te dansen.
Ik wilde kinderen. Ik trouwde met een jurist, die niet in ballet geïnteresseerd was. Onze tweede zoon Jifií echter heeft blijkbaar
zijn liefde voor de beweging van mij geërfd. Hij was lid wat de
sportvereniging „Sokol“, deed acrobatie, gymnastiek en studeerde aan het dansconservatorium. Daarna kreeg hij een beurs om
naar Londen, naar Covent Garden te kunnen gaan, waar hij na een jaar in Giselle de studie voltooide. In Covent Garden konden
echter alleen Britten werken en daarom ging hij naar Stuttgart.
Na zeven jaar kwam er een aanbod uit Nederland om daar in
Den Haag als directeur van NDT te werken. En dat doet mijn zoon tot op heden. Volgens mij was het een goede keus, want de
Nederlanders hebben hem met open hart aangenomen. Ook voor mij was het een groot verschil tussen vroeger en nu. Tegenwoordig met al die leuke ervaringen voel ik me in Nederland
echt gelukkig.
Jan Steen
As the old sing, so twitter the young, c. 1663
Canvas, 134 x 163 cm
Jifií wist heel veel over de Nederlandse kunst, maar was heel blij,
dat hij alle musea en galerijen herhaaldelijk bezoeken kon. Hij
was zo enthousiast over het werk van Breughel, dat hij zich daardoor liet inspireren bij zijn ballet „Kinderspiele“, dat zelfs president Havel met zijn vrouw Olga kwam bezoeken. Nederland
heeft mijn zoon dusdanig veranderd, dat hij zich nu daar thuis
voelt, ook als houdt hij heel erg van Praag.
De koningin heb ik de eerste keer ontmoet tijdens haar bezoek
in Praag bij president Havel op de Praagse burcht. De tweede
keer was, toen ik een uitnodiging kreeg om naar Amsterdam te
komen in verband met haar verjaardag. Toen ik vroeg aan wie ik
het te danken had dat ik uitgenodigd werd, zei ze: aan Claus
toch! (Hier heeft mevrouw Kyliánová duidelijk gemaakt, dat het
niet om onze Václav Klaus gaat, maar om prins Claus, de echtgenoot van de Nederlandse koningin, die onlangs is overleden).
Blijkbaar heb ik goede indruk op hem gemaakt. Maar het is vooral omdat hij van mijn zoon houdt. Onlangs kreeg ik via de Nederlandse ambassade te weten, dat prins Claus naar Praag zou
komen voor een dag en dat hij me graag zou willen zien. Dat was
een verrassing! Een uur hebben we samen gesproken, vooral over Jirka. Toen ik zei, dat ik over twee dagen naar Parijs zou gaan om zijn première bij te wonen, beloofde prins Claus om ook
te komen. En hij kwam. We zaten samen met de directeur van de
Opera in de koninklijke loge en hij applaudisseerde als een student, vooral toen Jirka op het toneel te voorschijn kwam. Daarna was er een grote receptie in de Opera en Jirka kreeg toen weer een medaille. En dat was de laatste keer, dat ik prins zag. Vandaag, net voordat ik weg ging, heeft mijn zoon gebeld om te vertellen dat hij van de koningin een persoonlijke brief heeft gekregen, waarin ze hem dankte voor zijn condoleance. Hij heeft me
de brief in het Nederlands voorgelezen en ik heb het verstaan,
hoewel ik de taal niet spreek.“
Deze mooie middag werd beëindigd met Synfoniette van Janáãek, in de choreografische uitvoering van Jifií Kylián. We hebben
elkaar beloofd om in de lente weer een programma over zijn
werk te organiseren.
Zuzana Vittvarová
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 18 -
Lente 2003
DE TWEELING TEGEN DE CORLOG
Oorlog. Een woord, dat we tegenwoordig helaas weer te vaak lezen
of horen, en dat van alle kanten. Iemand bereidt zich op oorlog voor, een ander rechtvaardigt hem als een
noodzakelijke en onomkeerbare stap
in de strijd voor de werelddemocratisering, weer iemand is er bang voor en een ander protesteert er tegen.
Ook in Nederland kan men in deze
tijd dit woord overal horen - uit de
mond van politici, verslaggevers,
presentatoren, analytici, critici, journalisten, schrijvers, demonstranten
en vele andere verstandige of minder verstandige mensen, die allemaal het gevoel hebben zich over de oorlogskwestie te moeten uiten.
En juist in deze tijd en in deze sfeer draait er een nieuwe film in de
Nederlandse bioscopen: De Tweeling van de regisseur Ben Sombogaart, gemaakt naar de succesvolle roman van Tessa de Loo. Een film die
volgens mij met de boodschap komt
dat er in de oorlog geen winnaars
zijn, alleen maar slachtoffers, en dat
de pijn en verdriet aan alle kanten even erg zijn.
In het geval van de film en het boek gaat natuurlijk over een andere oorlog, die weliswaar bijna zestig jaar achter de rug is, maar toch nog
steeds invloed heeft op degenen die
hem meegemaakt hebben en op hun
nakomelingen.
Keulen, begin jaren twintig. De
zesjarige tweelingzusjes Anna en
Lotte worden na de dood van de ouders door hun familie met geweld uit elkaar getrokken. De zieke Lotte
gaat met de Hollandse familie naar
Nederland, Anna blijft bij haar oom
- een Beierse boer. Vanaf dit moment scheiden zich de levenswegen
van de twee meisjes.
Lotte groeit op in een klassieke
Nederlandse middenstandsfamilie
(dit in tegenstelling tot het boek, waar de vader een fanatieke bewonderaar van Stalin is). Ze krijgt een goede opleiding, zang- en pianolessen.
Aan de muziek heeft ze ook haar
vriendschap met David te danken een jongen uit een bevriende Joodse
familie. Ze worden verliefd op elkaar en wat later verloven ze zich.
Het lot van Anna is duidelijk harder. Ze leeft bij haar oom op de boerderij, waar ze niets anders dan
zwoegen, schreeuwen en slaan leert
kennen. Ze wordt „gered“ door de
pastoor van het dorp en dankzij hem
komt ze in een kloosterschool terecht. Na enkele jaren bij de nonnen
gewoond te hebben, begint ze te
werken als een dienstmeisje en op
het ogenblik, dat Duitsland Polen de
oorlog verklaart, treedt zij in dienst
bij een Oost-Pruisische gravin.
In die tijd lukt het de tweeling eindelijk contact met elkaar te leggen, iets wat hen de hele jaren door
de familie werd geweigerd. Ze ontmoeten elkaar ook, maar als Anna
onwillekeurig haar wantrouwen jegens de Joden uit, komt er een scheur in hun relatie.
De oorlog woedt intussen in heel
Europa, inclusief Nederland. David
wordt tijdens een razzia op straat gepakt en het enige wat Lotte van hem
te weten komt zijn nietszeggende,
maar juist daarom zo angstaanjagende briefkaarten uit Buchenwald. De
ouders van David duiken samen met
hun oudste zoon bij de pleegouders
van Lotte onder.
Ook Anna is verliefd geworden.
Haar uitverkorene heet Martin en
komt uit Wenen - hij is een Wehrmacht-soldaat en later een SS-officier (en volgt die SS-opleiding om in
de buurt van Anna te mogen blijven). Na het spoedhuwelijk in Wenen moet hij naar het front en hij
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
sneuvelt kort voor het einde van de
oorlog.
Ook David komt nooit meer terug. Het laatste bericht van hem
komt uit Auschwitz.
Kort na de oorlog zoekt Anna
Lotte in Nederland op, maar die is
niet in staat om haar zus te aanvaarden. Ze gaan boos uit elkaar om zich
pas na veertig jaar als bejaarde dames weer te ontmoeten in het Belgische Spa. Lotte is nog steeds niet
echt geneigd tot verzoening, maar
deze keer laat Anna zich niet zo gemakkelijk wegpraten.
Dit is in heel grove lijnen een samenvatting van de inhoud van de
film (die zich toch wat onderscheidt
van de inhoud van het boek). De regisseur en de scenariste Marieke van
der Pol hebben zeer zeker een moeilijke taak gehad. Een boekverfilming is meestal zeer lastig. Het boek en de film zijn twee aparte kunstwerken, waarvan ieder zijn eigen
verschillende kunstmiddelen gebruikt, om de lezer of respectievelijk de
kijker aan te spreken, maar die toch
met elkaar onlosmakelijk verbonden
zijn, omdat ze immers hetzelfde verhaal vertellen. Net als de schrijfster
heeft Ben Sombogaart uiteindelijk
voor een flashbackstructuur gekozen, of in het geval van de film eerder een „flash-forward-structuur“.
De tijdsniveaus wisselen elkaar af,
zodat we slechts langzaam ontdekken, waarom de bijna tachtigjarige
Lotte de pogingen van haar zus tot
verzoening zo koppig afwijst.
Een heel interessant en puur filmisch middel zijn de onderwaterscènes, die een onderbewuste, emotionele wereld moeten suggereren - de
enige plek waar het verlangen van
de tweeling naar hereniging in vervulling gaat. Een heel grote rol speelt natuurlijk de muziek - in de film
- 19 -
Lente 2003
net zoals in het boek. Het begint met
een kinderliedje, dat de meisjes geleerd hebben van hun moeder en eindigt met Mahlers Kindertotenliedern, die een symbool zijn voor de
liefde van Lotte en David.
Het drama van de door de oorlog
uit elkaar gescheiden tweeling heeft
in Nederland een enorm succes. De
meeste recensies zijn enthousiast,
bioscopen zitten vol, ook als de gemiddelde leeftijd zeker wat hoger is
dan bij de andere kassakrakers van
deze winter. Ook het aantal dames in
het publiek is behoorlijk groter dan
het aantal aanwezige mannen, tenminste wat ik kon beoordelen. Misschien juist daarom kan men in de zaal vaak horen dat de ontroering sommigen tranen in de ogen heeft geja-
agd. Maar is dit niet eigenlijk een
groot compliment, voor iedereen die
deze film tot stand heeft gebracht?
Vooral de twee actrices die de jonge
Anna en Lotte spelen - Nadja Uhl en
Thekla Reutten - hebben hun werk
uitstekend gedaan, maar ook hun
oudere collega’s Gudrun Orkas en
Ellen Vogel zijn niet achtergebleven.
Zeer overtuigend zijn naar mijn mening ook beide partners van de tweeling - Jeroen Spitzenberger als David en Roman Knizka als Martin.
Als u in de volgende weken in
Nederland bent, is De Tweeling zeker de moeite waard om naar te gaan kijken. Degenen, die het boek
van Tessa de Loo goed kennen, zullen het waarschijnlijk toch een beetje jammer vinden dat de makers
vanwege de inkorting en versnelling
van het verhaal sommige personages
toch wat meer zwart-wit zijn neergezet dan het in het boek het geval is.
Nederlanders zijn dus meestal de
braven en Duitser de bozen. In dit
opzicht is juist de roman van Tessa
de Loo voor een Nederlands boek
tamelijk atypisch, omdat het boek
probeert te laten zien hoe moeilijk
het toch is om in de oorlogstijd het
gedrag van mensen in de traditionele begrippen van goed en kwaad te
vatten. Maar ook in de film valt de
cruciale vraag van Anna: wie weet,
wat zou jij hebben gedaan, als jij in
Duitsland was opgegroeid en ik in
Nederland? Is de pijn van mij daarom minder erg dan die van jou?
Jana Pellarová
Literaire Vertaaldagen 2002
13. en 14. december - Nijmegen
Dit jaar vond aan de Katholieke Universiteit Nijmegen
al voor de vierde keer de ontmoeting van literaire vertalers
uit en in het Nederlands plaats. Er waren zoals gebruikelijk
twee literaire vertaaldagen: de eerste gewijd aan een symposium gericht op een onderwerp, de tweede aan vertalerworkshops (standaard voor het Engels, Frans en Duits en
elk jaar met een specialisatie, deze keer van het Chinees en
het toneel). De vertaaldagen worden georganiseerd door
Ton Naaikens, bijzonder hoogleraar Literair Vertalen aan
de Katholieke Universiteit Nijmegen, en door Peter Bergsma, vertaler en directeur van het Vertalershuis te Amsterdam, financieel mogelijk gemaakt door de Stichting Lira, de
Nederlandse Taalunie, het Vertalershuis, het Nederlands
Productie- en Vertalingenfonds, de vereniging van Letterkundigen en de Katholieke Universiteit Nijmegen.
Het symposium werd deze keer gewijd aan het onderwerp Vertaler zoekt tekst, tekst zoekt vertaler, en er kwamen
bijna twee honderd vertegenwoordigers van dit vreemde en
eenzame beroep bijeen, een aantal dat bijkans drie keer zo
groot was als de opkomst op het eerste symposium. Er werd
veel gedebatteerd en gepraat, er waren toespraken van een
vertaalkundige, een uitgever van literaire vertalingen, een
reeks vertalers en uiteindelijk en zoals de traditie gebood: een schrijver (ditmaal een schrijfster). Maar niet alleen tijdens het forum werd druk gesproken: de deelnemers - die
meestal het overgrote deel van hun dagen in stilte en eenzaamheid achter de computerschermen doorbrengen - babbelden op de gangen, in de toiletruimtes, bij de koffie, tijdens
de lunch, in de garderobe, kortom overal en voortdurend.
Misschien kwam het doordat ze al uit het wezen van hun beroep niet uitgepraat raken, maar misschien maakte zich een
massaal enthousiasme van hen meester bij het aanzien van
zoveel intellectuele stamgenoten. Een gevoel dat Robinson
meegemaakt zou kunnen hebben, niet tijdens zijn terugkeer
op het vasteland, maar tijdens een ontmoeting van een paar
honderd andere schipbreukelingen: heel waarschijnlijk zouden ze elkaar ook de oren van het hoofd kletsen eer ze naar
hun eenzame eilanden zouden terugvaren.
Maar terug naar het onderwerp:
Heel interessant was het optreden van Erik Visser, directeur van de uitgeverij De Geus, gespecialiseerd in vertaalde literatuur. De Geus ontstond in 1983 als eenmansbedrijf en sinds die tijd heeft de onderneming al ruim 1000 titels uit 70 talen gepubliceerd. De huidige productie bedraagt zo’n 80 titels per jaar. Erik Visser vertelde over de selectiecriteria op vertalers voor publiceerde boeken en de
kwaliteitseisen door de uitgeverij op vertalers gesteld. Natuurlijk staat de auteur op de eerste plaats, zei hij, zonder
auteur geen vertaler… zonder vertaler echter geen ruimte
voor de tekst. De vertaler helpt de tekst om in nieuwe taal-
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 20 -
Lente 2003
gebieden door te dringen en daardoor neemt hij deel aan het
scheppingsproces. Vertalen is volgens Visser iets tussen
kunst, kunde en liefhebben. De Geus legt zich op de kwaliteit van de vertaling toe, dat bereikt wordt door een goed samenspel tussen corrector en vertaler. Vertalers worden aangespoord om contact met de auteur aan te knopen, want het
begrip van de scheppende persoonlijkheid kan vaak heel
vruchtbaar voor een goede vertaling zijn. De uitgeverij organiseert zelfs twee tot drie keer per jaar vertalersbijeenkomsten om allerlei praktijkgebonden problemen te bespreken.
Klinkt het als een sprookje? Zeker. Zijn we soms niet
allemaal dorstig op zoek naar een uitgever die zijn vertalers
op handen draagt? Erik Visser is inderdaad een prins op het
witte paard, en zoals uit de daaropvolgende discussie blijkt,
blijft hij nogal uitzonderlijk ook in Nederland (over Tsjechië
geen woord).
Boeiend was ook een stem van de tegenpool, van de
Duitse vertaler Gregor Seferens. Hij bracht de toehoorders
met beide voeten terug op de aarde toen hij sprak over de
vertaler als een bedrijf op zichzelf, een soort Ik-B.V., die in
een onophoudelijke strijd gewikkeld is met de concurrentie
en ongeïnteresseerde uitgevers. Seferens‘ sceptische opmerking dat er altijd iemand is die het voor minder geld wil doen, wat per slot van rekening een uitgever het meeste aanspreekt, werkte als een ijskoude douche. Toen hij suggereerde dat het literaire vertalersberoep het beste is te combineren met een baan als caissière in een supermarkt om te kunnen overleven, was dat vast en zeker ironisch bedoeld, maar niet zo ver van de waarheid verwijderd. Het pessimisme
van deze toespraak had echter een tegenovergestelde werking: terwijl Vissers verhaal tot een melancholieke zucht
leidde - „hiervan kunnen we slechts dromen“ - riep Gregor
Seferens een golf van sympathieën en eensgezindheid op
„we zitten allemaal in hetzelfde schuitje“.
Wat echter een ware storm veroorzaakte in het vermoeide publiek was het optreden van Anna Enquist, tevens te
noemen Een litanie op vertalers: in Duitsland werd ze aangepast, in Engeland gecorrigeerd, in Hongarije gedesinterpreteerd, laat staan in Zweden (zij heeft het bijna zelf moeten vertalen), in Frankrijk werd de naam van de hoofdfiguur veranderd en zo verder en zo verder, via Griekenland, tot
Israël, niemand bleef gespaard. Men zou bijna gaan denken
dat het voor Enquist het beste zou zijn wanneer de rest van
de wereld Nederlands leerde lezen, zodat haar werk niet vertaald hoefde te worden. Een oplossing ligt voor de hand: in
het Esperanto gaan schrijven. Als het het doel van de
schrijfster was om een felle discussie in gang te brengen,
dan werd dat bereikt, en het resultaat was alsof ze in een
wespennest prikte: beginnend met pogingen de onbevoegdheid van haar kritiek uit te leggen, die soms aan onzin
grensde (toen ze er bijv. op hamerde dat Nederlandse schuttingwoorden in vreemde talen letterlijk vertaald dienen te
worden, anders verandert het haar karakters), tot filosofische overwegingen toe over de onafhankelijkheid van de tekst
(die haar tactvol suggereerden om bij haar eigen vak te blijven). De discussie was niet te stoppen en verplaatste zich geleidelijk naar het café, waar ze gevoed door wijn aan intensiteit won om vervolgens na nog meer wijn in algemene vrolijkheid over te gaan.
De literaire vertaaldagen waren een onmetelijk sterke
en intensieve ervaring, die me tot nu toe met een zekere euforie blijft vullen. Ik kan bijna niet tot december wachten
wanneer ze weer plaats zullen vinden.
Veronika Havlíková
U I T S P R A A K
Waarom bent u begonnen Nederlands te leren? Dat heb ik in Zeist twee jaar geleden op de Nederlandse cursus gehoord. Dat is
nu al jaren geleden, toen ik voor de eerste keer het Nederlands heb gehoord. Mijn man was in Delft in Januari en Februari 1991.
Ik ging daar op een kort bezoek - een week. Ik verstond er niets van. Een beetje later begon ik twee of drie keer per jaar naar Nederland te gaan. Ik wilde ten minstens iets begrijpen. Ik heb me bij de Talenschool in Praag ingeschreven. Ik kon beter en beter
woorden apart verstaan en begrijpen. Ik hoorde beter de uitspraak van de afzonderlijke woorden. Ik was verbaasd. De uitspraak
van mensen in Nederland is heel mooi, heel fijn. De Tsjechische uitspraak is hard. Onze „r“ dondert, de Nederlands „r“ is alleen
een weg over een ovale heuvel.
Mensen in Tsjechïe zeggen dat Nederlanders „chrochtají“ (praten als varkens). Ze horen alleen heel veel „ge“ in participiums en
andere woorden met „g“. Onze taal heeft niet zoveel woorden met uitspraak als de nederlandse „g“ heeft en de uitspraak is bijna als onze „ch“. Het Tsjechisch woordenboek van Goor´s heeft anderhalve pagina met woorden die met „ch“ beginnen en bijvoorbeeld drieëneenhalve pagina met woorden die met een „h“ beginnen. De uitspraak van andere vocalen is ook anders. Lange
vocalen zijn niet alleen lang maar ze hebben vaak een kleine „i“ of „oe“ erbij, zoals „komen", „bleven“. Dat is iets wat je niet
kan onderscheiden als je het Nederlands als een buitenlandse taal hoort. Mijn oren zijn nu heel gevoelig voor de Nederlandse
uitspraak. Een week geleden was ik voorzitter van een „session“ op een conferentie in Tsjechië. De naam van een deelnemer uit Groot-Britanië was Schaap. Ik vroeg de organisatoren wat de uitspraak van zijn naam was. Ze zeiden zoals in het Duits. Ik heb
het gezegd en de man begon te praten maar tot mijn verbazing sprak hij met een Nederlands accent: een fijne „t“ etc. Hij werkt
nu in Groot-Britanië, maar hij komt uit Belgie of Nederland. Ik heb me na het gesprek verontschuldigd.
Lena Halounová
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 21 -
Lente 2003
NIEUWE BOEKEN
Rogi Wieg, Kameraad Scheermes
Uitgeverij De Arbeiderspers 2003
ISBN 90 295 5644 7 / NUR 301
SCHEPPEN, VERANDEREN, TRANSFORMEREN, DISSOCIËREN EN FANTASEREN
Kameraad Scheermes is de nieuwste roman van schrijver, dichter en schilder Rogi Wieg waarin depressies, zelfmoordpogingen en elektroshocktherapie belangrijke elementen vormen. Je ontkomt niet aan de indruk
dat het om meer gaat dan een roman, eerder een verslag van een zieke. Echter, een naamgenoot van de auteur
en tevens een van de twee hoofdpersonen ontkent dat: „Ik wil nog altijd kunst maken, en geen psychiatrisch
verslag.“
Waarom deze verantwoording? Met maar liefst drie nawoorden, een dankwoord, een woordenlijst met vaktermen en een stof- en merknamenregister lijkt het in eerste instantie wel degelijk te gaan om een zeer persoonlijk en zorgvuldig gedocumenteerd psychiatrisch verslag.
De auteur Rogi Wieg voert twee hoofdrolspelers ten tonele: Jonathan Finkel, een bekende kunstschilder
en… Rogi Wieg, een romanpersonage die macht probeert uit te oefenen over Finkel.
De gebeurtenissen van beide karakters lopen nagenoeg parallel. Zowel Finkel als Wieg lijden aan een „major depression’ en beiden zijn verdrietig om hun dochter die zij door toedoen van hun vrouw niet of nauwelijks
mogen zien.
Zij kiezen hun eigen weg om de depressie te boven te komen en een normaal contact met hun dochters op
te bouwen. Finkel wordt veroordeeld voor de moord op zijn ex-vrouw. Als het hem allemaal teveel wordt, geeft hij het woord aan het personage Wieg: „Verwarring. Ik ben moe. Laat Rogi Wieg maar verdergaan.“
Deze vorm van dissociatie laat het verhaal af en toe balanceren op de rand van fictie en werkelijkheid.
Als Finkel samen met zijn vroegere psychiater en oude vriend Abraham de Pakker zijn dochter Clara probeert uit te leggen wat er met haar moeder is gebeurd, krijgt het boek een onverwachte wending…
Het eigenlijke verhaal Kameraad scheermes bestaat uit twee hoofdstukken: „Het proces“, waarin niet alleen het strafproces tegen Finkel wordt beschreven, maar ook het proces en de behandeling van een ‘major depression’ en het hoofdstuk De waarheid, waarin o.a. Clara te weten komt wat er met haar moeder is gebeurd
en waarom.
De verhaallijn en het vertelperspectief in combinatie met dissociatie en de tekeningen van Finkel maken dit
boek bijzonder. Er wordt soms een onthutsend beeld geschetst van de geestelijke gezondheidszorg in Nederland, risicovermijdend gedrag van psychiaters, medische experimenten, foute diagnoses, maar ook kleine
successen.
De personages uit Kameraad scheermes verbeelden wat de auteur Rogi Wieg heeft gevoeld en meegemaakt getuige het „tweede nawoord“ waarin de auteur zelf spreekt over zijn depressie en het verwekken van
een kind bij een „verkeerde“ vrouw.
Rogi Wieg heeft opnieuw een meesterwerk afgeleverd dat nooit eerder zo dicht op de huid van de „schepper’ Wieg heeft gezeten. Een verrassend, knap boek dat laat zien hoe werkelijk fictie kan zijn.
Roy van Roeden
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 22 -
Lente 2003
Uitgever:
NE-BE,
Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
Tsjechië
e-mail: [email protected]
Bank: Komerãní banka, Praha 2
Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
Bestuur:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Ruben Pellar
Voorzitter:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: 222 728 603)
Vice-voorzitters:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: 286 890 111, mobil: 603 553 789 )
Jana Pellarová ([email protected], tel.: 371 728 400, mobil: 603 782 819)
Penningmeester:
Eva Giese ([email protected], tel.: 272 760 660)
Redactie van het bulletin:
Lenka Strnadová ([email protected], tel.: 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Bibliotheek:
Ruben Pellar ([email protected], 261 263 486)
Administratie:
Lucie Pittnerová ([email protected], 235 301 731)
Titelblad: Johannes Vermeer: Het Straatje, Rijskmuseum Amsterdam
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 23 -