część 3 - Powiat Nyski

Fort II - postaven v letech 1865-1866 jako provizorní objekt. V letech 1871-73
pak přestavěn na pevný fort jako obrana železniční tratě. Od roku 1934 zde byl
sklad vojenské techniky. Dnes je objekt zpřístupněn návštěvníkům. Na okolním
prostranství se pořádá jedna z největších historických rekonstrukcí z dob
napoleonských válek ve Slezsku – Bitva o nyskou pevnost.
Fort Wodny (Fort Blockhaus) - zbudowany przez Austriaków w 1741 roku tuż
przed zdobyciem Nysy przez wojska pruskie. W 1745 roku został przebudowany na
fort wodny w formie lunety. Zniszczony w 1807 roku, wielokrotnie przebudowywany.
Po renowacji miejsce licznych imprez kulturalnych.
2
Vodní fort (Fort Blockhaus) - pevnůstku roku 1741 postavili Rakušané krátce
před dobytím Nysy pruskými vojsky. V roce 1745 byl přestavěn na vodní pevnůstku
ve formě lunety. Byl zničen v roce 1807, mnohokrát byl přestavován. Po renovaci
je místem četných kulturních akcí.
Nysa. Fort II / Fort II
Nysa. Bastion św. Jadwigi / Bastion sv. Hedviky
Bastion św. Jadwigi - należy do umocnień habsburskich. Podczas oblężenia
przez wojska napoleońskie w 1807 roku istniało tu laboratorium, w którym
przygotowywano amunicję. W 1870 roku Bastion był miejscem przetrzymywania
ok. 500 francuskich jeńców wojennych. W 2008 roku zakończono prace renowacyjne
Bastionu, w którym powstała ciekawa trasa turystyczna, uruchomiono Centrum
Informacji Turystycznej (www.informacja-turystyczna.nysa.pl). Bastion św. Jadwigi
stał się także miejscem wielu imprez kulturalnych.
Bastion sv. Hedviky - patří k habsburskému opevnění. Během obléhání
napoleoskými vojsky v roce 1807 zde existovala laboratoř, kde se připravovala
munice. V roce 1870 bylo v Bastionu zadržováno asi 500 francouzských válečných
zajatců. V roce 2008 byla ukončena renovace Bastionu, ve kterém vznikla zajímavá
turistická trasa, bylo zprovozněno Informační centrum (www.informacjaturystyczna.nysa.pl). Bastion sv. Hedviky je i dějištěm mnoha kulturních akcí.
18
Wieża Bramy Ziębickiej - wzniesiona w roku 1350 wieża jest kamienno ceglaną budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii murów obronnych.
W 2. połowie XIX wieku została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny
lew, który został przywieziony w 1488 roku z zamku ziębickiego po zwycięskiej
bitwie, początkowo zdobił bramę wejściową do Parku Miejskiego. Obecnie wieża
stanowi doskonały punkt widokowy.
Věž Ziębické brány - postavena v roce 1350 z kamene a cihly jako gotická
stavba, která původně stála v linii městských hradeb. Ve 2. polovině 19. století byla
obnovena. Nad vchodem se nachází kamenný lev, který byl roku 1488 dovezen
ze ziębického zámku po vítězné bitvě. Zpočátku byl ozdobou vstupní brány do
městského parku. Nyní je věž zpřístupněna jako vyhlídka.
Nysa. Wieża Bramy
Wrocławskiej
Věž Vratislavské brány
Wieża Bramy Wrocławskiej - zbudowana w 1351 roku, w XVI i XVII wieku
podwyższona i przebudowana. W 1550 roku została otynkowana i otrzymała
nowe ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów, krętych wieżyczek
w narożach. Ozdobiona portalem z 1603 roku pochodzącym z jednej z kamienic
przyrynkowych. Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe (na środkowej herb
biskupa Jana Sitscha, fundatora Domu Wagi Miejskiej).
Věž Vratislavské brány - postavena v roce 1351, v 16. a 17. století zvýšena
a přestavěna. Roku 1550 získala omítku a novou výzdobu v podobě vyřezávaných
trojúhelníkových štítů, zkroucených věžiček v nárožích. V roce 1603 byla ozdobena
portálem z jednoho domu u náměstí. Je zakončena třemi erbovými štíty (na
prostředním erb biskupa Jana ze Žiče, fundátora Domu městské váhy).
2
Nysa. Wieża
Bramy Ziębickiej
Věž Ziębické brány
19
Paczków
2
Miasto założone na początku XIII wieku. W 1254 roku powstał tu warowny gród,
strzegący granicy nysko - otmuchowskiego księstwa przed Czechami i księstwami
śląskimi. Paczków fortyfikowano już na początku jego założenia, dlatego też wiele
zabytków stanowi przykład średniowiecznej architektury obronnej. Jednym z nich
są kamienne mury wraz z 19 basztami łupinowymi o długości ok. 1200 metrów
i wysokości 9 metrów, które otaczają miasto regularnym owalem. Miejskie
obwarowania do dziś stanowią jedne z najlepiej zachowanych w Polsce fortyfikacji.
Kompleks obronny sprawia, że Paczków zwany jest „polskim Carcassonne”. Elementami zachowanych obwarowań Paczkowa są także trzy wieże bramne - Wrocławska,
Kłodzka i Ząbkowicka - oraz Brama Nyska. Najstarszą i najpotężniejszą jest pierwsza
z nich - mierzy ok. 23 metrów. Mocno zniszczona w 1. połowie XV w., została odbudowana w 1462 roku. Wieża Bramy Kłodzkiej pochodzi z przełomu XIV i XV w., a w kolejnym stuleciu została znacznie podwyższona. Strzegła miasta przed ewentualnym
nadejściem wroga od strony Czech. W okresie renesansu otrzymała attykę
w kształcie rybich ogonów. Bardzo zbliżona wyglądem do Wieży Kłodzkiej jest
kolejna wieża - Ząbkowicka, zwana także „Łaziebną“. Powstała na przełomie XIV i XV w.,
a swoją drugą nazwę zawdzięcza bezpośredniemu sąsiedztwu z dawną łaźnią
miejską. Brama miejska zwana Nyską powstała w 1573 r., a strzeże jej potężna baszta
łupinowa. W 1778 roku brama została zamurowana, a w 1819 ponownie otwarta.
Město založené na počátku 13. století. V roce 1254 zde vznikla tvrz, která
střežila hranici nysko-otmuchovského knížectví před Čechy a slezskými knížectvími.
Paczków byl opevňován již na začátku svého vzniku, a proto je mnoho památek
ukázkou středověké pevnostní architektury. Patří k nim kamenné hradby s 19
skořepinovými baštami, dlouhé cca 1200 metrů a vysoké 9 metrů, které obklopují
město regulérním oválem. Městské hradby dnes patří k nejlépe dochovaným
městským opevněním v Polsku. S ohledem na pevnostní komplex je Paczków
nazýván „polským Carcassonne”. Součástí městských hradeb Paczkowa jsou i tři
věže s branami – Wrocławska (Vratislavská), Kłodzka (Kladská) a Ząbkowicka –
Paczków
Paczków. Wieża Bramy
Wrocławskiej
Věž Vratislavské brány
Paczków. Wieża Bramy Kłodzkiej
Věž Kladské brány
20
Głuchołazy. Wieża Bramy Górnej
Věží Horní brány
a brána Nyská. Nejstarší a nejmohutnější je první z nich – je vysoká asi 23 metrů. Byla velmi
poškozena v první polovině 15. století, obnovena pak byla roku 1462. Věž Kladské brány
pochází z přelomu 14. a 15. století. V následujícím století pak byla výrazně zvýšena. Střežila
město před případným napadením nepřítelem ze strany Čech. V období renesance
získala atiku ve tvaru rybích ocasů. Kladské věži se nejvíce vzhledem podobá další věž Ząbkowicka, které se také říká Łaziebna (Lázeňská). Vznikla na přelomu 14. a 15. století
a za svůj druhý název vděčí přímému sousedství s dávnými městskými lázněmi.
Městská brána, zvaná Nyská, vznikla v roce 1573 a střeží jí mohutná skořepinová bašta.
V roce 1778 byla brána zazděna a v roce 1819 opět otevřena.
Głuchołazy
Mury obronne - wybudowane w 1350 roku na polecenie biskupa Przecława
z Pogorzeli. Pierwotnie miały 5 m wysokości i 2 m grubości. Umocnienia rozebrano
ok. 1860 roku. Do dziś zachowały się tylko ich fragmenty oraz wieża Bramy Górnej
- wzniesiona w XIV wieku, obecnie udostępniana turystom jako wieża widokowa.
Obok wieży mieści się Centrum Informacji Turystycznej.
Městské hradby - postavené v roce 1350 na pokyn biskupa Přeclava
z Pohořelé. Původně byly 5 metrů vysoké a 2 m silné. Byly rozebrány kolem
roku 1860. Do dnešního dne se dochovaly pouze jejich části a věž Horní brány –
postavena ve 14. století, nyní zpřístupněna návštěvníkům jako rozhledna. U věže
sídlí Informační středisko.
2
Jeseník
Vodní tvrz (twierdza wodna) – obecny kształt twierdza uzyskała około 1730
roku, a jej przebudowę sfinansował biskup Franz Ludwig von Neuburg. Pod koniec
XVIII wieku twierdza była tymczasowym domem kompozytora Karla Dittersa von
Dittersdorf, który pełnił tutaj funkcję biskupiego starosty. We władaniu biskupim
budowla pozostawała aż do 1945 r. (w tym roku pomieszczenia twierdzy służyły
21
jako magazyn skonfiskowanego mienia wojennego). Dziś znajduje się tu Muzeum
Krajoznawcze Ziemi Jesenickiej.
Vodní tvrz – nynější podobu tvrz získala kolem roku 1730 díky zásahu biskupa
Františka Ludvíka Neuburského, který financoval celou přestavbu. Koncem 18.
století se tvrz stala dočasným domovem hudebního skladatele Karla Ditterse
z Dittersdorfu, který zde působil jako biskupský hejtman. V biskupském držení
zůstala budova až do roku 1945 (v tomto roce prostory tvrze sloužily jako sklad
válečných konfiskátů). Dnes zde sídlí Vlastivědné muzeum Jesenicka.
2
Zamek „Jánský vrch” w Javorníku – pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi
z 1291 r. Na początku XIV w. powstał tu gród, który odegrał ważną rolę podczas wojen
husyckich. W 1432 roku, po czterech latach pozostawania w rękach husytów, Javorník
wykupili biskupi wrocławscy, a w 1507 odbudowany został zamek. Nazwany „Jánský
vrch” stał się letnią rezydencją biskupów i pozostał nią do końca II wojny światowej.
W 1769 r. na zamek przybył wybitny kompozytor Karl Ditters z Dittersdorfu, czyniąc
z niego centrum muzyczne Śląska. Dziś w zamku mieści się galeria obrazów oraz
muzeum z największym w Czechach zbiorem fajek. Częstym gościem zamku był
niemiecki romantyk – Joseph von Eichendorff, a w miejscu, skąd poeta podziwiał okolicę,
znajduje się dziś ławka z napisem Joseph von Eichendorff oraz datami 1856 i 1857.
Jeseník. Twierdza na Wodzie / Vodní tvrz
Javorník. Zamek / Zámek
Zámek „Jánský vrch” v Javorníku – první zmínka o obci pochází z r. 1291. Na
počátku 14. století vznikl hrad, který sehrál významnou roli za husitských válek. V roce
1432, čtyři roky po dobytí husity, byl Javorník vykoupen vratislavskými biskupy a v roce
1507 byl zámek obnoven. Jako „Jánský vrch” se stal letním sídlem biskupů, a to až do
konce 2. světové války. V roce 1769 na zámek přijel významný skladatel Karel Ditters
z Dittersdorfu, který z něj vytvořil hudební centrum Slezska. Dnes se na zámku nachází
galerie obrazů a muzeum s největší sbírkou dýmek v České republice. Častým hostem
na zámku byl německý romantik – Joseph von Eichendorff, a v místě, ze kterého básník
obdivoval okolní krajinu, je dnes lavička s nápisem Joseph von Eichendorff a letopočty
1856 a 1857.
22
Pałace / Zámky
Nysa
Pałac biskupi - początki budowy pałacu biskupiego sięgają wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Budowę rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 r., ukończona została w 1729. Na ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne,
a na samym dziedzińcu można obejrzeć kule armatnie, fragmenty nieistniejącego
dziś ratusza oraz dwa słupy graniczne. Obecnie mieści się tu muzeum, a w nim m.in.
ekspozycja poświęcona procesom czarownic na pograniczu nysko - jesenickim.
Biskupský zámek - historie Biskupského zámku sahá do třicetileté války
(1618-1648). Výstavbu zahájil biskup Karel Habsburský v roce 1620. Ukončena
byla v roce 1729. Na zdech nádvoří jsou staré sluneční hodiny a přímo na nádvoří
můžeme zhlédnout dělové koule, části již neexistující radnice a dva hraniční
sloupy. Nyní zde sídlí muzeum, ve kterém je mj. expozice věnovaná čarodějnickým
procesům v nysko-jesenickém pohraničí.
Nysa. Pałac biskupi / Biskupský zámek
Biechów. Pałac / Zámek
Biechów
Neorenesansowy zespół pałacowy - od 1658 do 1720 roku pozostawał
w rękach rodziny von Hoditz, na początku XIX wieku przeszedł na własność rodziny
Matuschke. W latach 1856-1863 powstał obecny zespół pałacowy według planów
architekta Jana Bogusława Luedecke z Wrocławia. Na osi frontu pałacu usytuowana
jest neogotycka kaplica, do której prowadzą dwubiegowe schody. Do parku
pałacowego przylega rozległy mieszany kompleks leśny, na terenie którego mieści
się ścieżka dydaktyczna „Wąwozy Biechowskie”, a tuż przy samej drodze w kierunku
do Grodkowa rośnie 400-letni dąb. Obecnie pałac jest siedzibą Zespołu Szkół, przed
budynkiem którego znajduje się interesująca studnia bizantyjska.
Novorenesanční zámecký komplex - od roku 1658 do 1720 patřil rodině
Hoditzů, počátkem 19. století se pak jeho majiteli stala rodina Matuschke. V letech
23
3
1856-1863 vznikl na základě plánů architekta Jana Bohuslava Luedecke z Vratislavi
současný zámecký komplex. Zepředu zámku se nachází novogotická kaple, ke které
vede dvouramenné schodiště. Se zámeckým parkem sousedí velký smíšený lesní
komplex, na jehož území se nachází naučná stezka „Wąwozy Biechowskie”, u silnice
směrem na Grodków roste dub starý 400 let. Nyní v zámku sídlí Integrovaná škola
a před budovou se nachází zajímavá byzantská studna.
Frączków
3
Barokowy pałac - z 1730 roku, przebudowany pod koniec XIX wieku i w latach
30. XX wieku. Wokół pałacu znajduje się park w stylu angielskim, założony w XIX w.,
z dębami szypułkowymi, które mają ok. 300 lat. Do 1945 roku stanowił własność
rodziny Francken-Sierstorpff. Obecnie w pałacu znajduje się hotel i restauracja.
Barokní zámek - z roku 1730, přestavěn koncem 19. století a ve 30. letech
20 století. Kolem zámku je park v anglickém stylu z 19. století, s duby letními,
jejichž stáří je odhadováno na 300 let. Do roku 1945 patřil rodině Francken –
Sierstorpffů. Nyní je v zámku hotel a restaurace.
Frączków. Pałac / Zámek
Korfantów. Pałac / Zámek
Korfantów
Zespół pałacowy - wzniesiony w 1616 roku, przebudowany w XVIII w. i 2. połowie XIX wieku, zachował wiele cennych fragmentów, wśród nich późnorenesansowe
portale wejścia głównego. W pałacowym parku znajdują się liczne pomniki przyrody,
m.in. dąb szypułkowy o obwodzie pnia 597 cm.
Zámecký komplex - postaven v roce 1616, přestavěn v 18. století a ve 2. polovině
19. století. Dochovala se řada hodnotných detailů, mimo jiné pozdně renesanční
portály hlavního vchodu. V zámeckém parku se nachází četné přírodní památky,
mj. dub letní o obvodu kmene 597 cm.
24
Rysiowice
Okazały pałac wzniesiony w 1860 roku o cechach architektury romantycznej
i eklektycznej z elementami architektury neorenesansowej, neobarokowej,
a nawet neoromańskiej. Pałac otacza park z XIX wieku, w którym znajduje się
mauzoleum z przełomu XVIII i XIX wieku. Pałac stanowi własność prywatną i jest
niedostępny do zwiedzania.
Honosný zámek z roku 1860 s prvky romantické a eklektické architektury
s novorenesančními, novobarokními i novorománskými detaily. Zámek je
obklopen parkem z 19. století, ve kterém se nachází mauzoleum z přelomu 18.
a 19. století. Zámek je v soukromém vlastnictví a není návštěvníkům přístupný.
Ujeździec
Zespół dworski składający się z renesansowego pałacu z 1595 r., przebudowanego w XIX w., oficyny i spichlerza z 1. połowy XIX w. oraz XIX-wiecznego
parku.
Panský komplex s renesančním zámkem z roku 1595, přestavěným v 19. století,
postranní budovou pro služebnictvo a sýpkou z 1. poloviny 19. století a parkem
z 19. století.
Rysiowice. Pałac / Zámek
Ujeździec. Pałac / Zámek
Cieszanowice
Barokowy zespół dworski z XVIII wieku, w pobliżu pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska.
Barokní dvorský komplex z 18. století, poblíž zbytky raně středověkého
hradiště.
25
3
Siestrzechowice
Renesansowy pałac z 1594 roku zbudowany dla sędziego Andrzeja von Jerin,
bratanka biskupa Andrzeja von Jerin, z kartuszami herbowymi biskupa Franciszka
Ludwika z przełomu XVII i XVIII wieku, biskupa Andrzeja von Jerin, Karola arcyksięcia
austriackiego oraz okolicznych rodzin rycerskich.
Renesanční zámek z roku 1594 postavený pro soudce Ondřeje Jerina,
synovce biskupa Ondřeje Jerina, s erbovými kartušemi biskupa Františka Ludvíka
z přelomu 17. a 18. století, biskupa Ondřeje Jerina, rakouského arciknížete Karla
a okolních rytířských rodů.
Przydroże Małe
3
Barokowy pałac z neogotycką wieżą i dwoma dzwonami zegarowymi.
9 października 1741 r. w pałacu spotkali się Fryderyk II z marszałkiem wojsk
austriackich, Wilhelmem Reinhardem von Neippergiem. Zawarto ściśle tajną konwencję
pomiędzy Prusami a Austrią, która torowała Fryderykowi II przyłączenie Śląska do Prus.
Barokní zámek s novogotickou věží a dvěma hodinovými zvony. 9. října 1741
se na zámku sešli Friedrich II. s maršálkem rakouských vojsk, Wilhelmem
Reinhardem von Neippergem. Uzavřeli přísně tajnou úmluvu mezi Pruskem
a Rakouskem, která umožňovala Friedrichu II. připojení Slezska k Prusku.
Siestrzechowice. Kartusz herbowy / Erbová kartuš
Zwierzyniec. Pałac myśliwski / Lovecký zámeček
Zwierzyniec
Barokowy pałac myśliwski wzniesiony na planie elipsy w latach 1713-1714.
Rezydencję ufundował biskup wrocławski Franz Ludwig von Neuburg, a pracami
budowlanymi kierował architekt Michael Klein. Obecnie pałac stanowi własność
prywatną i jest niedostępny do zwiedzania.
Barokní lovecký zámeček postavený na půdorysu elipsy v letech 1713-1714.
Sídlo financoval vratislavský biskup František Ludvík Neuburský, stavební práce
řídil architekt Michael Klein. Zámek je nyní v soukromém vlastnictví a není
návštěvníkům přístupný.
26
Wilemowice
Zespół dworski z pałacem z XIX wieku i parkiem.
Panský komplex se zámkem z 19. stol. a parkem.
Piotrowice Nyskie
Zbudowany w 1660 roku pałac z zachowaną częściowo nawodnioną fosą
i parkiem. Wewnątrz znajduje się kaplica z barokowym ołtarzem. Obecnie pałac
stanowi własność prywatną.
Zámek z roku 1660 s částečně dochovaným vodním příkopem a parkem.
V interiéru zámku kaple s barokním oltářem. Nyní patří zámek soukromému
majiteli.
Ulanowice
Piotrowice Nyskie. Pałac / Zámek
Zespół pałacowy złożony z barokowego pałacu, folwarku i parku z barokową
kolumną z 1724 roku zwieńczoną figurą Chrystusa.
Zámecký komplex s barokním zámkem, panským statkem a parkem
s barokním sloupem z roku 1724 zakončeným sochou Krista.
Otmuchów. Pałac / Zámek.........
Otmuchów
Pałac - barokowy, wzniesiony w latach 1706-1707 przez nyskiego architekta
M. Kleina. Obecnie mieści się w nim siedziba Urzędu Miejskiego.
Zámek - barokní, postavený v letech 1706– 1707 nyským architektem
M. Kleinem. Nyní je zde sídlo Městského úřadu.
27
3
Inne zabytki / Jiné památky
Nysa
4
Dom Wagi Miejskiej - powstał w latach 1602-1604 w stylu renesansu północnego.
Symbolizuje kwitnący niegdyś w mieście handel, był siedzibą izby miar i wag.
Zniszczony podczas wojen napoleońskich w 1807 r., po kilkudziesięciu latach odbudowany. Na pamiątkę czasów napoleońskich wmurowano w południową elewację
budynku kamienną kulę armatnią. W 1945 roku ponownie zniszczony, zrekonstruowany w 1947 roku. Obecnie mieści się tu Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna.
Dům městské váhy - vznikl v letech 1602-1604 ve stylu severské renesance.
Symbolizuje obchod, který kdysi ve městě vzkvétal, a byl sídlem komory pro míry
a váhy. Byl zničen v době napoleonských válek v roce 1807, po několika desítkách
let pak obnoven. Na památku napoleonské doby byla v jižní fasádě budovy zazděna
kamenná dělová koule. V roce 1945 byl opět zničen, rekonstrukce pak proběhla
v roce 1947. Nyní zde sídlí Městská a obecní veřejná knihovna.
Nysa. Dom Wagi Miejskiej / Dům městské váhy
Nysa. Carolinum / Carolinum
Kolegium Jezuitów - zbudowane w latach 1669-73 przez jezuitów sprowadzonych
do Nysy przez księcia biskupa Karola Habsburga (1622). W budynku Kolegium
znajduje się niezwykle piękna aula i biblioteka. Tutaj mieściła się jedna z pierwszych
aptek prowadzona przez zakonników. Pierwszym rektorem Kolegium został
Christoph Scheiner, astronom, odkrywca plam na słońcu. Na dziedzińcu budynku
zachowane są fragmenty średniowiecznych murów obronnych. Obecnie jest siedzibą
Liceum Ogólnokształcącego „Carolinum”.
Jezuitské koleje - postavené v letech 1669-73 jezuity pozvanými do Nysy knížetem
biskupem Karlem Habsburským (1622). V budově se nachází výjimečně krásná aula
a knihovna. Zde se nacházela jedna z prvních lékáren, kterou provozovali řádoví mniši.
Prvním rektorem byl Christoph Scheiner, astronom, objevitel slunečních skvrn. Na nádvoří
budovy se dochovaly části středověkých hradeb. Nyní zde sídlí Gymnázium „Carolinum”.
28
Seminarium św. Anny - najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego
powstała w latach 1656-57, stanowi interesujący przykład obiektu wczesnobarokowego. Budowniczym seminarium i autorem był Melchior Werner. W 1802
roku przekształcono je w szpital, a w 1809 uruchomiono w nim fabrykę broni.
Zniszczone podczas ostatniej wojny, zostało odbudowane w 1969 roku. Obecnie
mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia.
Seminář svaté Anny - nejstarší dochovaná část jezuitského komplexu z let
1656-1657, jedná se o zajímavou ukázku raně barokního objektu. Stavitelem
semináře a jeho autorem byl Melchior Werner. V roce 1802 byl proměněn na
nemocnici a v roce 1809 zde začal provoz továrny na zbraně. Byl zničen během
poslední války a obnoven v roce 1969. Nyní zde sídlí Státní umělecká škola, 1.
a 2. stupeň.
Nysa. Dawne seminarium św. Anny / Dávný Seminář sv. Anny
„Piękna Studnia” - barokowe arcydzieło sztuki kowalskiej, wykonane w roku
1686 przez Wilhelma Hellewega, ufundowane przez ówczesnego burmistrza
Kaspra Naasa. Studnia zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej,
ornamentalnie zdobionej kracie.
„Krásná studna” - barokní arcidílo kovářského umění z r. 1686 Wilhelma
Hellewega, objednané tehdejším starostou Kasprem Naasem. Studna proslula ve
Slezsku svou úžasnou železnou mříží s ornamenty.
Nysa. Piękna Studnia
Krásná studna
Fontanna Trytona - perła nyskiego baroku wykonana w latach 1700-1701
z marmuru sławniowickiego na wzór znajdującej się w Rzymie fontanny Berniniego
- Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Mieszkańcy Nysy, nawiązując do
tradycji rzymskiej polegającej na umieszczaniu na frontonach wielu budowli
napis S.P.Q.R. – „Senatus Populusque Romanus” czyli „senat i lud rzymski”, wyryli na
fontannie inskrypcję S.P.Q.N. – „Senatus Populusque Nissiensis” – „senat i lud nyski”.
Obok przy ul. Brackiej zespół dobrze zachowanych kamienic mieszczańskich.
29
Nysa. Fontanna Trytona
Tritonova kašna
4
Tritonova kašna - perla nyského baroka pocházející z období 1700-1701,
postavená z mramoru ze Sławniowic, zpracovaná po vzoru římské Berniniho
kašny - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Obyvatelé Nysy navázali
na římskou tradici spočívající v umísťovaní na štítech mnoha staveb nápisu
S.P.Q.R. – „Senatus Populusque Romanus” tzn. „senát a římský lid”, na fontáně vytesali
inskripci S.P.Q.N. – „Senatus Populusque Nissiensis” – „senát a nyský lid”. U ulice
Bracka se v dobrém stavu dochovalo několik měšťanských domů.
Rynek - średniowieczny plac targowy o kształcie ćwiartki koła. Jest to trzeci
co do wielkości rynek Śląska. W mniejszej części zabudowany kamienicami,
a w większej budynkami mieszkalnymi wybudowanymi w okresie powojennym.
Na rynku znajdują się cenne zabytki architektury sakralnej i świeckiej: Dom
Wagi Miejskiej, Bazylika Mniejsza św. Jakuba Apostoła i św. Agnieszki z dzwonnicą,
zespół kamieniczek mieszczańskich.
Náměstí - středověké tržní prostranství ve tvaru čtvrtkruhu. Jedná se o třetí
největší náměstí ve Slezsku. V menší části jsou starší domy a ve větší obytné
budovy z poválečného období. Na náměstí se nachází významné památky církevní
a světské architektury. Dům městské váhy, Bazilika minor sv. Jakuba Apoštola
a sv. Anežky se zvonicí, soubor měšťanských domů.
4
Nysa. Rynek / Náměstí
30
Paczków
Rynek - jego zabudowa utrzymana jest w dawnych proporcjach i układach
budynków. Rynkowe kamienice reprezentują styl renesansowy, barokowy,
klasycystyczny, a nawet gotycki. Najstarsze z nich pochodzą z ok. 1500 roku.
Náměstí - zástavba má původní proporce a architektonické uspořádání. Domy
na náměstí jsou renesanční, barokní, klasicistní, a dokonce i gotické. Nejstarší
pochází z období kolem roku 1500.
Ratusz - z 1. połowy XVI wieku z 45-metrową renesansową wieżą, która jest
jedną z najlepiej zachowanych wież renesansowych na Śląsku i stanowi znakomity
punkt widokowy. We wnętrzu wieży znajduje się zabytkowy mechanizm zegarowy
wyprodukowany w 1858 roku przez Carla Weissa, uznanego zegarmistrza z Głogowa.
Radnice - z 1. poloviny 16. století s renesanční věží vysokou 45 metrů, která
patří k nejlépe dochovaným renesančním věžím ve Slezsku a nabízí skvělé vyhlídky.
V interiéru věže se nachází historický hodinový mechanismus z roku 1858
vyrobený Carlem Weissem, který byl uznávaným hodinářem z Głogowa.
Paczków. Ratusz / Radnice
Paczków. Dom Kata / Katův dům
Dom Kata - owiany legendami budynek o charakterystycznym wyglądzie,
wzniesiony metodą muru pruskiego w XVIII wieku. Według podań mieszkał
w nim paczkowski kat wraz z rodziną. Przemawia za tym także jego usytuowanie
w pobliżu cmentarza i pierwszej szubienicy. Legenda głosi, że w samym
Paczkowie oprawca nie wykonywał wyroków, bo zostałby zlinczowany przez
mieszkańców. Obecnie w budynku mieści się Informacja Turystyczna.
Katův dům - legendami opředená charakteristická stavba, postavena metodou
hrázděné zdi v 18. století. Traduje se, že zde žil paczkowský kat s rodinou. Nasvědčuje
tomu i umístění poblíž hřbitova a první šibenice. Legenda říká, že v samotném
Paczkowě kat rozsudky nevykonával, jinak by byl totiž obyvateli zlynčován. Nyní
zde sídlí Informační centrum.
31
4
Otmuchów
Ratusz - wzniesiony w 1538 roku z fundacji biskupa Jakuba von Salza.
Jego obecny wygląd pochodzi z roku 1817. W narożniku ratusza znajdują
się, ufundowane przez biskupa Marcina Gertsmanna, dwa zegary słoneczne
z 1575 roku, na których widnieją dwa herby: miasta i biskupów wrocławskich.
Radnice - postavená roku 1538 díky snaze biskupa Jakuba ze Salzy. Dnešní
podoba pochází z roku 1817. V rohu radnice jsou dvoje sluneční hodiny z roku
1575, které financoval biskup Martin Gertsmann. Na nich jsou dva erby: města
a vratislavských biskupů.
Głuchołazy
4
Szachownicowy układ urbanistyczny miasta zachowany z czasów XIII-wiecznej
lokacji. Tworzy go prostokątny rynek i dziesięć wybiegających z niego ulic
oraz łukowe ulice, prowadzące dawniej wzdłuż murów miejskich. Wokół
rynku znajdują się, pochodzące w większości z okresu po pożarach w 1834,
kamienice.
Šachovnicové urbanistické uspořádání města pochází ze 13. století z doby
jeho vzniku. Tvoří ho deset ulic vycházejících z obdélníkového náměstí
a obloukovité ulice, které vedou podél městských hradeb. Kolem náměstí stojí
domy, většinou pocházející z období po požárech v roce 1834.
Otmuchów. Ratusz / Radnice
Głuchołazy. Rynek / Náměstí
32
”Złote serce” biskupa Karola Habsburga
„Zlaté srdce” biskupa Karla Habsburského
Wybrane zabytki architektury sakralnej
Vybrané památky církevní architektury
Nysa
Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki - jej historia sięga początków
Nysy. Obecny, gotycki kształt nadał jej mistrz Piotr z Ząbkowic w latach 1400-1430.
W świątyni znajduje się m.in. najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej.
Kościół posiada jeden z największych i najbardziej stromych dachów w Europie.
Jego powierzchnia liczy 4000 m2 i nakryty jest 100 tys. dachówek. Obok kościoła
stoi niedokończona dzwonnica, w której znajduje się Skarbiec św. Jakuba
prezentujący unikatowe wyroby sztuki złotniczej nyskich rzemieślników, m.in.
„złote serce” biskupa Karola Habsburga. Nysa była bowiem w okresie od XIII do
XVIII wieku centrum sztuki złotniczej na Śląsku.
Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky - její historie začíná společně
s dějinami Nysy. Současná, gotická podoba je dílem mistra Piotra z Ząbkowic
z let 1400-1430. V chrámu se mj. nachází ve Slezsku nejcennější náhrobní sousoší.
Kostel má jednu z největších a nejstrmějších střech v Evropě. Její plocha činí 4000 m2
a je pokryta 100 tisíci střešních tašek. U kostela stojí nedokončená zvonice, kde se
nachází Klenotnice sv. Jakuba s jedinečnými výrobky zlatnického umění, mj. „zlaté
srdce” biskupa Karla Habsburského. Nysa byla totiž od 13. do 18. století centrem
zlatnického umění ve Slezsku.
Nysa. Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki
Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky
Nysa. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła
Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla
Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła - dzieje powstałej w XVIII w. barokowej
świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych – Strażników Grobu Świętego
w Jerozolimie, zwanych Bożogrobcami. Na szczególną uwagę zasługują stworzone
w 1730 roku przez braci Tomasza Krzysztofa i Feliksa Antoniego Schefflerów
polichromie iluzjonistyczne, późnobarokowy ołtarz główny z 1730 r., ambona regencyjna,
organy zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 r. i kaplica Bożego Grobu.
33
5
Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla - dějiny barokního chrámu z 18. století
jsou spjaty s řádem regulárních kanovníků - Strážců božího hrobu v Jeruzalému,
zvaných Božehrobci. Pozoruhodné jsou iluzionistické polychromie z roku 1730, dílo
bratří Tomáše Kryštofa a Felixe Antonína Schefflerů, pozdně gotický hlavní oltář
z roku 1730, regentská kazatelna, varhany postavené Wilhelmem Schefflerem
v roce 1766 a kaple Božího hrobu.
Kościół Wniebowzięcia NMP - wzniesiony z fundacji bp. Karola Ferdynanda
Wazy w latach 1688-92 stanowi wraz z kolegium i gimnazjum jeden z największych
barokowych kompleksów jezuickich na Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący
ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwarta znanego z wykonania
polichromii w bazylice na Jasnej Górze.
Kostel Nanebevzetí Panny Marie - postavený biskupem Karlem Ferdinandem
Vasou v letech 1688-92, společně s kolejemi a gymnáziem patří k největším
barokním jezuitským komplexům ve Slezsku. V interiéru se nachází zajímavý hlavní
oltář a pozůstatky polychromií Karla Dankwarta známého svými polychromiemi
v bazilice v poutním místě Jasna Góra.
Nysa. Kościół Wniebowzięcia NMP
Kostel Nanebevzetí Panny Marie
5
Nysa. Dom Zgromadzenia Sióstrśw. Elżbiety
Dům Shromáždění sester sv. Alžběty
Kościół pątniczy MB Wspomożenia Wiernych - wzniesiony w 1887 roku
w miejscu, w którym w 1745 znaleziono na rosnącej tu lipie łaskami słynący obraz
MB Wspomożenia Wiernych. W święta maryjne przybywają tu liczne pielgrzymki.
Poutní kostel Matky Boží Pomoci Věřícím - postaven v roce 1887 v místě,
kde byl roku 1745 ve zde rostoucí lípě nalezen obraz Matky Boží Pomoci Věřícím,
proslulý milostmi. Na mariánské svátky sem putují tisíce poutníků.
Klasztor Sióstr Elżbietanek - Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr św.
Elżbiety. Budowla powstała w latach 1863-65. Założycielką Zgromadzenia była
błogosławiona Maria Merkert, nazywana „śląską Samarytanką”. Znajduje się tu
34