II/1 - 99 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Transkript

Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury
II/1 - 99
NE-BE
UITGEVER:
VYDÁVÁ:
NE-BE,
Spoleãnost pro ‰ífiení
vlámské a nizozemské kultury
Seifertova 47
130 00 Praha 3
âeská republika
NE-BE,
Vereniging voor
Vlaamse en Nederlandse cultuur
Seifertova 47
130 00 Praha 3
Tsjechië
Tel. 02-627 83 95-6
pouze v úter˘ 15-17 hod.
Fax 02-627 82 39
e-mail: [email protected]
bankovní spojení: KB Praha
bankovní úãet: 19-2307530267/0100
Tel. 00420-2-627 83 95-6
(alleen dinsdags 15-17 uur)
Fax 00420-2-627 82 39
bank: Komerãní banka, Praha
rekeningsnummer: 19-2307530267/0100
P¤EDSEDKYNù:
VOORZITTER:
Petra Schürová
Petra Schürová
MÍSTOP¤EDSEDKYNù:
VICE-VOORZITTERS:
Veronika Havlíková
Jana Pellarová (sekretariát)
Jana Pellarová (secretaris)
POKLADNÍK:
PENNINGMEESTER
Eva Giese
Eva Giese
REDAKCE BULLETINU:
REDACTIE VAN HET BULLETIN:
Veronika Kopáãková
Lara Crul
Veronika Kopáãková
Lara Crul
KNIHOVNA:
BIBLIOTHEEK:
Ruben Pellar
Ruben Pellar
NE-BE
•2•
SLOVO ÚVODEM
VáÏení ãlenové NE-BE,
milí pfiátelé,
dostáváte do ruky druhé ãíslo
ãtvrtletníku, kter˘ Vás provází
kulturními událostmi spojen˘mi
s Nizozemím. Na‰e spoleãnost
má za sebou první mûsíce ãinnosti. Poãet ãlenÛ se blíÏí k 75,
scházíme se pravidelnû - kaÏdé
první úter˘ v mûsíci - v literární
kavárnû G + G, v âerchovské ulici, nedaleko námûstí Jifiího z
Podûbrad. V fiíjnu jsme se v Národní galerii dozvûdûli zajímavé
drobnosti o nûkter˘ch obrazech
vlámsk˘ch a holandsk˘ch mistrÛ. Byli jsme informováni o projektu Jifiího Kyliána na rok 2000,
knihovna se rozrÛstá, navazujeme kontakty s kulturními institucemi v Nizozemsku a ve Flandrech.
V minulém ãísle jsme Vás informovali o zam˘‰leném pfiemístûní knihovny, z praktick˘ch dÛvodÛ k nûmu v‰ak nedo‰lo. Knihovna zÛstává v Seifertovû ulici
ã. 47, od prosince mÛÏete pfiijít
kaÏdé úter˘ mezi 15. a 17. hod.
Dosud jsme se scházeli v G +
G v 17. 30 hod., ale ukázalo se,
Ïe je to pfiíli‰ ãasná hodina. Od
prosince se budeme scházet o nû-
co pozdûji - v 19 hod.
Na prosincovou schÛzku 7. prosince - pro vás máme pfiipravené pfiekvapení. Bude to dal‰í literární veãer, pfii kterém zavzpomínáme na na‰e pÛvodní útoãi‰tû a sejdeme se v˘jimeãnû v
kavárnû U knihomola. âíst budeme z knihy Ceese Nootebooma Rituály. âeskou verzi v pfiekladu Veroniky Havlíkové pfiednese herec, ‰ansoniér a skvûl˘
pfiekladatel Rudolf Pellar. Zaãátek programu je v 19 hodin.
Od ledna dojde k dal‰í zmûnû
- veãery s programem pfiesouváme na pátek, aby i mimopraÏ‰tí
ãlenové mûli moÏnost zúãastnit
se jich. V lednu se tedy sejdeme
na pravidelné úterní schÛzce v G
+ G - 4. ledna roku 2000 a také
21. ledna ve 20.00 hod. Zveme
Vás na kfiest CD Jaroslava Hutky
- také na‰eho ãlena: budou se
kfitít nizozemské písniãky, které
vznikly v dobû pobytu Jaroslava
Hutky v Nizozemsku. Zapi‰te si
toto datum do svého diáfie a
pfiijìte si zazpívat.
Hezkou zimu, krásné vánoce
a pevn˘ krok do pfií‰tího tisíciletí Vám pfieje
Petra Schürová
CO SE
CHYSTÁ
7. prosince 1999
literární veãer
v kavárnû U knihomola
(Mánesova 79, Praha 2,
nedaleko stanice metra A
Námûstí Jifiího z Podûbrad)
CEES NOOTEBOOM
„RITUÁLY“
(zaãátek v 19 hodin)
21. ledna: koncert v
G+G: Jaroslav Hutka
(zaãátek ve 20.00 hod.)
Nizozemské
taneční divadlo
v Praze
• Státní opera v Praze
chystá na konec své sezóny v
rámci projektu Praha - evropské mûsto kultury 2000 skuteãnou lahÛdku v podobû vystoupení svûtovû známého
souboru Nizozemského taneãního divadla. Jeho umûleck˘m vedoucím je neménû proslul˘ Jifií Kylián. I kdyÏ se termíny 26., 27. a 28. kvûtna
pfií‰tího roku zdají b˘t hodnû
vzdálené, nemûlo by se váhat
se zaji‰tûním vstupenek. Jakmile se dostanou do prodeje,
budeme Vás o tom informovat.
ČLENSKÁ RUBRIKA
K 31. fiíjnu 1999 se Spoleãnost rozrostla na více neÏ 70 ãlenÛ. Se zaãátkem ‰kolního roku pfiibylo studentÛ nederlandistiky, a to nejen stávajících, ale dokonce i kandidátÛ na studium. Tradice setkání kaÏdé
první úter˘ v mûsíci (od prosince od 19 hodin!!!) zapou‰tí silnûj‰í kofieny a tak se nás v literární kavárnû
G+G v âerchovské ulici schází stále více a více. Potû‰ilo nás také ãlenství pana Luca Truyense, zástupce
vlámské vlády na belgickém velvyslanectví ve Vídni.
Eva Giese
•3•
NE-BE
NIZOZEMSKO-ČESKÉ
HUDEBNÍ DIVADLO
2000
V minulém ãísle jsme informovali o pfiípravû Nizozemsko-ãeského
projektu hudebního divadla, kter˘
bude realizován v pfií‰tím roce. Jeho
organizátofii nás od té doby je‰tû více
zasvûtili do motivÛ a cílÛ tohoto projektu a tak bychom se s Vámi nyní o
tyto nové vûdomosti rádi podûlili.
Jeden z jeho duchovních otcÛ, pan
Menze de Graaf, navazoval jiÏ od roku 1993 pfii sv˘ch náv‰tûvách âeského Krumlova kontakty s lokálními
politiky a kulturními nad‰enci. V˘sledkem byl spoleãn˘ projekt mûst
âesk˘ Krumlov, Gouda a Isla de
Mad’s (Nikaragua), o kterém se více
dozvíte na internetové adrese
[email protected]. Z iniciativy
pana De Graafa a za finanãní podpory nizozemského velvyslanectví, nizozemského ministerstva ‰kolství,
kultury a vûdy a v neposlední fiadû
nizozemsk˘ch firem v âeské republice se podafiilo zorganizovat vystoupení Nizozemského souboru historického tance a divadla na festivalu
staré hudby v âeském Krumlovû v
roce 1998. Vût‰ina ãtenáfiÛ jistû zná
barokní prostory krumlovského zámku a dokáÏe si tedy pfiedstavit, jak
vynikající kulisu pfiedstavují právû
pro historick˘ tanec.
Nizozemsk˘ soubor historického
tance a divadla, o jehoÏ vystoupení v
praÏské Vald‰tejnské zahradû jsme v
minulém ãísle bulletinu psali, vznikl
v roce 1979. Jeho ãlenové jsou profesionální taneãníci. Soubor se za dobu
své existence jiÏ mnohokrát pfiedstavil i v zahraniãí - Francii, Nûmecku a
Rakousku. Pro rok 2000 plánuje vedle spoleãného ãesko-nizozemského
projektu i spolupráci s japonsk˘mi
soubory.
Hostování souboru bude jedním z
kamínkÛ v mozaice pfiipravovaného
projektu Nizozemsko-ãeského hudebního divadla v roce 2000. Ten jiÏ
finanãnû podpofiil Fond prince Bernharda a skupiny ING a SFB. Jak soubory, tak i jejich plánovaná vystoupení budou mít smí‰en˘ nizozemskoãesk˘ charakter. Prostory poskytne
nejen krumlovské zámecké Barokní
divadlo, ale i mûsta Kutná Hora,
Brno a Praha. Konkrétní program
je‰tû není k dispozici, koneckoncÛ
záleÏí jeho podoba i na pfiízni sponEva Giese
zorÛ.
K U LT U R N Í A S P O L E â E N S K É
UDÁLOSTI
Amsterodamský anděl v Praze
Vlastnû mûl pfiijet daleko dfiív. Na‰ím zámûrem rozhodnû bylo pozvat Geerta
Maka do Prahy uÏ pfii pfiíleÏitosti vydání ãeského pfiekladu Mal˘ch dûjin Amsterodamu. JenÏe „zufiiv˘ reportér“,
jak se mu bez posmûchu pfiezdívá, byl v té dobû k nedostiÏení.
Pozdûji vy‰lo najevo, Ïe nejen v
kvûtnu. Na záznamníku oznamoval jeho hlas, Ïe Geert Mak odcestoval a to na dlouhou dobu a
Ïe mu nemáme nechávat Ïádné
vzkazy, n˘brÏ v nutn˘ch pfiípadech zkontaktovat jeho nakladatele. To jsme také uãinili, ov‰em
k niãemu nám to nebylo, protoÏe
jsme se nedozvûdûli nic víc, neÏ
Ïe je na dlouhé cestû, v té chvíli
pravdûpodobnû kdesi v Rusku.
Tehdy jsme zde v âechách nevûdûli, co je to za cestu. A jak
dlouhá je taková dlouhá cesta?
Kdybychom byli v Nizozemsku,
byli bychom na tom lépe. Tam totiÏ skoro kaÏd˘ vûdûl, Ïe spisovatel opustil na rok vlast, aby kaÏd˘
den posledního roku tisíciletí napsal reportáÏ z jiného kouta svûta.
Jeho ãlánky vycházejí na titulní
stranû NRC Handelsblad.
Od ãervna jsme zaãali sledovat
jeho stopy a uÏ koncem ãervence
jsme bili na poplach: Mak se blíÏí ku Praze!!! Na‰tûstí to trvalo je‰tû víc neÏ mûsíc, neÏ se sv˘m mikrobusem pfiejel hranice. Neváhali jsme ani minutu a neprodlenû jsme ho „zneuÏili“ pro na‰e
kulturní úãely.
Tak to pfii‰lo, Ïe na‰i ãlenové mûli 1. záfií 1999 pfiíleÏitost spatfiit a vyslechnout
tohoto energického muÏe s kdysi ãern˘mi kadefiemi, se záfiiv˘ma, zvûdav˘ma oãima a dûtsk˘m úsmûvem. Geert Mak v kavárnû G+G pfiedãítal z Mal˘ch dûjin
Amsterodamu a poté diskutoval o otázkách moderního dûjepisectví, zpÛsobu
psaní a sv˘ch nov˘ch knihách. Veãer to byl velice pfiíjemn˘ a ani pro nejpopulárnûj‰ího spisovatele literatury faktu v Nizozemsku nebylo toto setkání zcela neplodné. Geert Mak se ve sv˘ch dílech vÏdycky zajímal o lidi, o Ïivotní pfiíbûhy,
o neproniknutelná hnutí osudu a svûtové dûjiny, které se pfies jedince pfievalí jako parní válec... a ty nalezl i zde v Praze.
Doufáme, Ïe se v brzku zase objeví nûjaká jeho kniha v ãe‰tinû a my budeme
moct spisovatele uvítat opût u nás.
NE-BE
•4•
JIŘÍ KYLIÁN V PRAZE
V záfií se Jifií Kylián, souãasná ‰piãka baletní dramaturgie, na skok stavil v Praze, aby zdej‰í publikum seznámil se sv˘mi plány. Projekt, kter˘ pfiipravuje pro rok 2000, pfiedstaví v kvûtnu ve Státní opefie v Praze ve tfiech pfiedstaveních na úvod evropského turné, jeÏ podniknou
v‰echny tfii skupiny NDT (Nederlands Dans Theater). Jifií Kylián pro tento projekt hodlá zpracovat téma labyrintu, za doprovodu smûsi barokní a souãasné hudby.
Na festivalu Berliner Festwochen v záfií a v fiíjnu vystoupil KyliánÛv NDT s pfiedstavením
„Návrat do neznámé zemû“ sloÏeném ze tfií ãástí: s variacemi na hudbu Leo‰e Janáãka, Haydnovu symfonii D-dur a skladbu mexického skladatele Carlose Chavese s prvky tance australsk˘ch domorodcÛ.
NDT, v jehoÏ ãele stál Jifií Kylián ãtyfiiadvacet let, má tfii soubory: NDT 1 vznikl pfied ãtyfiiceti lety a jeho ãleny jsou taneãníci obvyklého vûku, NDT 2 je urãen pro juniory - tvofií jak˘si most mezi baletní ‰kolou a profesionální baletní dráhou, a NDT 3, kter˘ vznikl v roce
1991, je pro taneãníky „mezi ãtyfiicítkou a smrtí“. V létû se Jifií Kylián po ãtyfiiadvaceti letech,
bûhem nichÏ vytvofiil renomovan˘ soubor se svûtovou proslulostí, rozlouãil s fieditelsk˘m
místem, aby se mohl více vûnovat tvÛrãí práci.
Ve Státní opefie Praha (Smetanovo divadlo) bylo 20. fiíjna t. r. uvedeno pfiedstavení Baletu
Praha, jehoÏ souãástí bylo i ·est tancÛ v Kyliánovû dramaturgii. PÛvabná Mozartova hudba je
vyjádfiena rozvern˘m skotaãením a lehkonoh˘m Ïertováním, v nûmÏ obãas zakmitne odraz
nelítostného svûta. Nechybí jemná ironie, skvûlé scénické nápady - jevi‰tûm obãas „projedou“
dvû ãerné krinolíny, jednou se zapíchnut˘m kordem a bez hlavy, jindy s malou hlaviãkou na
nepatfiiãném místû, nebo na muÏsk˘ch nohou s muÏsk˘m trupem v korzetu. Napudrované paruky taneãníkÛ rovnûÏ nejsou samoúãelné, pudr se z nich jen sype - jako by vytváfiel mlhu a
taneãníky oddûloval od reality.
Petra Schürová
VLÁMOVÉ A HOLANĎANI
VE FRAGNEROVĚ GALERII
„Mladá vlámská architektura“ byl název v˘stavy, jeÏ byla slavnostnû otevfiena 26. srpna v Galerii Jaroslava Fragnera na Betlémském námûstí v Praze a na níÏ byli ãeské vefiejnosti pfiedstaveni dva vlám‰tí architekti.
Celé záfií jsme se mohli seznámit s neb˘val˘m pokusem o rovnováhu mezi racionálnem a poezií Franka Delmulleho a s autonomními krajinami Denise Dujardina. Pro architekty v zemi jako ta na‰e, kde se nyní hodnû staví a po dlouhém období zákazÛ a
omezování se mÛÏe skuteãnû tvofiit, je Delmulleho koncept nepochybnû v˘znamn˘. Jeho
filozofie architektury je zaloÏena na ãlovûku samotném, kter˘ stejnû jako budova usiluje
o rovnováhu a harmonii mezi racionálnem a iracionálnem. Tuto harmonii ãasto naru‰ují
ekonomické zájmy trÏního hospodáfiství, které zatlaãují kulturu staveb do pozadí a Ïenou
se za efektem. Architektura je vehnána do role pozlátka.
Stejnû jako jeho kolega pokou‰í se i Denis Dujardin vytvofiit více prostoru krajinû a
pfiírodû a uvést zahradu do dialogu se stavbou. Zahrada je vlastnû divadlem, neboÈ sugeruje pocit ovládnutí okolní pfiírody. Pfii tvorbû zahrad pouÏívá Dujardin metody disimulace, t.j. vytvofiení nûãeho, aniÏ by byl patrn˘ proces vlastní tvorby.
V˘stava byla pfiipravována za pomoci J. Klokoãky, ãeského architekta z Flander, a
uvedena belgick˘m velvyslancem plynule v obou jazycích, vlám‰tinû a ãe‰tinû.
***
Nizozemská v˘stava, která následovala t˘den poté, byla spí‰e edukativnû zamûfiena.
Profesor Max Risselada z technické univerzity v Delftu koncipoval expozici o funkcionalismu mezi lety 1927 - 1961 na základû konfrontace obnovy v˘stavby v Rotterdamu a
Berlínû. „Hans Scharoun versus Opbouw“ znûl název v˘stavy, která nastínila v˘voj funkcionalistick˘ch staveb v tûchto architektonicky progresivních mûstech. PfiestoÏe zásady
funkcionalismu byly takfika v‰eobecnû platné, pojem funkce se ukázal jako promûnná veliãina. Z ní se odvinuly dvû formy funkcionalismu, v˘robní funkcionalismus, v nûmÏ v˘roba urãuje moÏnosti a podmínky, a organick˘ funkcionalismus, v nûmÏ prÛmyslová v˘roba nehraje roli. Rotterdamská skupina OPBOUW zastupuje první koncept, berlínsk˘
architekt Hans Scharoun je naproti tomu zastáncem druhé verze funkcionalismu. Expozice byla otevfiena za pfiítomnosti prorektora âVUT pana prof. ing. arch. Vladimíra ·lapety a pana Westhofa z nizozemské ambasády.
•5•
SIBERIA - FILM,
KTERÝ MÁ ŠŤÁVU
Je v‰eobecnû známo, Ïe kinematografie není právû nejsilnûj‰í
stránkou NizozemcÛ. Odborníci si
ãasto neodpustí ne neoprávnûnou
poznámku: „Na to Ïe to bylo holandsk˘, to je docela dobr˘.“ Poslední dobou se v‰ak objevila fiada
filmÛ, která tento pfiedsudek smetla
ze stolu. Loni jsme jich mohli
shlédnout hned nûkolik.
19. fiíjna 1999 se v praÏském kinû
Evald konala premiéra dal‰ího nizozemského filmu, kter˘ se svou
sviÏností a ãern˘m humorem vyrovná evropsk˘m trhákÛm typu
Trainspotting.
Hugo a Goof, dva amsterodam‰tí
fe‰áci, si na své Ïivobytí a vysnûné
cesty vydûlávají zpÛsobem ponûkud neobvykl˘m. Rutinnû balí po
dobrodruÏství laãnící turistky, aby
si v upomínku na vá‰nivou noc odnesli nejen titulní stránku z jejich
pasu, ale i obsah penûÏenek. V‰e
jde jako po másle, dokud do hry
nevstoupí stejnû mazaná kráska ze
Sibifie.
„To je hrÛza,“ volal pán za námi
v fiadû uÏ po deseti minutách filmu.
Film se sv˘m popfiením jak˘chkoli
morálních hodnot, chladnokrevností, s níÏ prezentuje asociální
spoleãenské jevy vskutku zcela fiadí do kánonÛ souãasn˘ch mlad˘ch
evropsk˘ch filmÛ, takÏe pokud si z
nûj bude divák chtít odnést pouãení, pak snad jedinû to, Ïe krást mÛÏe b˘t nûkdy docela legrace.
Do na‰ich kin ho pfiiná‰í CinemArt.
Informace o nûm naleznete na:
www. cinemart.cz
PAVEL ŠUK
V RUMBURKU
V˘stava ilustrací Pavla ·uka k
Vlámsk˘m pohádkám a ke knize
Toona Tellegen Veverãák a mravenec, o níÏ jsme vás informovali v minulém ãísle, probûhla od
5. listopadu do 3. prosince v
Grafickém kabinetu Mûstské
knihovny v Rumburku. VernisáÏe se za hojné úãasti náv‰tûvníkÛ
z blízka i z dáli zúãastnili ãlenové v˘boru NE-BE. V rámci v˘stavy probûhly 10. listopadu v
dopoledních hodinách dvû pfiedná‰ky o Nizozemí - o historii a
kultufie, v˘stavu provázela v˘stavka s informacemi o spoleãnosti NE-BE, o historii, malífiství a o souãasném Ïivotû v Nizozemsku a ve Flandrech.
Petra Schürová
NE-BE
KLÍČ JE V TŮNI
Sobota 23. fiíjna byl typick˘ podzimní, lehce po‰mourn˘
den, kdy poãasí spí‰e neÏ k procházce v pfiírodû lákalo k zasednutí u kamen ve spoleãnosti dobr˘ch pfiátel ãi dobré knihy.
Dal‰í moÏnost pfiedstavovala náv‰tûva kulturních zafiízení a památek, pokud moÏno v tepelnû dostateãnû izolovan˘ch prostorách. Sbírky Národní galerie ve ·ternberském paláci na Hradãanském námûstí rozhodnû takovou kulturní památkou jsou.
Sem se v onu sobotu odpoledne vypravil tucet malífiského
umûní milovn˘ch ãlenÛ na‰í spoleãnosti, aby v doprovodu paní doktorky Kotkové, kunsthistoriãky, restaurátorky a specialistky na umûní vlámsk˘ch a nizozemsk˘ch malífiÛ, vyslechli
zasvûcen˘ v˘klad o dílech právû tûchto mistrÛ. Spoleãnost to
byla rÛznorodá, a to co do zájmÛ i národností, neboÈ témûfi tfietinu tvofiili na‰i nizozemsky mluvící ãlenové.
Na‰e putování jsme zahájili chronologicky u nejstar‰ích
mistrÛ z doby 16. století, tedy je‰tû pfied pádem Antverp a oddûlením severních provincií. Nejãastûj‰ími námûty obrazÛ byly v té dobû samozfiejmû biblické a náboÏenské v˘jevy. Na‰e
prÛvodkynû se zastavila u obrazu „Klanûní tfií králÛ“ od mladého vlámského mistra, kterému byl dopfián jen velmi krátk˘
Ïivot. Právû jeho mládí pfiiãítala aÏ dûtskou naivitu a idyliãnost
vyvûrající z jeho prací, kde se za svatou rodinou a mudrci z v˘chodu objevuje ulice vlámského mûsteãka se spofiádan˘mi obãany, hrajícími si dûtmi a roztomil˘mi zvífiátky. Dr. Kotková
nás upozornila i na ne‰var tehdej‰ích majitelÛ obrazÛ, kter˘
dnes tolik znesnadÀuje práci restaurátorÛ a historikÛ umûní.
Jedná se o zvyk ofiezávat pÛvodnû obloukové obrazy podle tvaru rámu, ãímÏ kromû kompozice a cenn˘ch detailÛ ãasto vzala za své i signatura autora.
Madona s dûÈátkem patfiila k dal‰ím velice oblíben˘m tématÛm znázornûn˘m na obrazech té doby. Bylo nám vysvûtleno,
Ïe Ïádn˘ z vyobrazen˘ch detailÛ není samoúãeln˘, ale hraje
svou roli v symbolickém v˘tvarném jazyce, vyjadfiujícím mnoho dal‰ích aspektÛ mariánského kultu. Nám uÏ dnes tyto druhé
v˘znamy zÛstávají bohuÏel vût‰inou skryty. Nepfiekvapí nás,
proã má Madona ãervené ‰aty, kdyÏ mariánská barva byla spí‰e modrá. Nenapadne nás, proã má mal˘ JeÏí‰ na sobû ko‰ilku
a Ïe ta dûtská ko‰ilka vlastnû symbolizuje umrlãí rubá‰. Nezkoumáme, zda plod v Mariinû ruce je hru‰ka nebo jablko (odkaz na prvotní hfiích), ani se nepídíme po v˘znamu ko‰íãku se
‰itím, leÏícím u nohou bohorodiãky.
Jak jsme postoupili do dal‰ího sálu, ãas oponou trhnul a pfii‰lo nové, Zlaté století - alespoÀ pro severní Nizozemí, a s ním
i nové politické uspofiádání, nové objevy a nové vlivy v malífiství. Umûlci více cestovali a na sv˘ch cestách za inspirací ãasto nav‰tûvovali kolébku múz - Itálii. Obrazy se mûní, kulisa
vlámské krajiny ustupuje palácÛm ve stylu italské architektury.
Roste sebevûdomí umûlce, neboÈ vedle Madony s dûÈátkem se
na obraze objevuje i sám autor, a to v podobû nikoho men‰ího
neÏ evangelisty Luká‰e. Biblická tématika uÏ není jediná, stále více ji konkurují námûty antické.
My jsme se zastavili pfied obrazem znázorÀujícím náv‰tûvu
Venu‰e u jejího manÏela Vulkána. Psychologicky zajímavá je
uÏ sama zápletka obrazu, protoÏe Venu‰e pfiichází se Ïádostí,
aby její manÏel vykoval zbroj pro jejího milence, boha války
Area. Paní Kotková nás ov‰em upozornila na jinou perliãku.
Podrobné zkoumání plátna rentgenem pr˘ odhalilo, Ïe ztepilá,
muÏná tûla Vulkánov˘ch pomocníkÛ byla pÛvodnû zcela nahá.
Jiné, prudérnûj‰í vnímání morálky v Nizozemí v‰ak malífie donutilo rezignovat na svou italskou zku‰enost a alespoÀ ta nejoÏehavûj‰í místa zamalovat.
Do galerie se chodíme dívat na krásné obrazy. Proto nás tro-
NE-BE
chu pfiekvapilo, kdyÏ se nám na‰e hostitelka svûfiila se svou slabostí pro obraz, kter˘ ji zaujal právû svou o‰klivostí. Na první
pohled spatfiíme tfii muÏe, dva staré a mimofiádnû ‰eredné, z nichÏ jeden má na hlavû vûnec z ãerven˘ch bobulí a obliãej staÏen˘ v grimase breku a zoufalství. Paní Kotková nám v‰ak vysvûtlila, Ïe ty bobule jsou vlastnû tfie‰nû, a ten star˘ ubreãen˘
‰ereda je panna nevûsta, kterou si její novopeãen˘ manÏel - ten
druh˘ o‰klivec - odvádí na svatební loÏe. Îe mífií právû tam,
vydedukovali historikové umûní z noãníku, kter˘ tfiímá v ruce
tfietí postava na obraze, potutelnû se usmívající mladík. Noãník
je pr˘ v tomto pfiípadû symbolem manÏelského Ïivota, a tedy i
ztracené ãistoty a dívãí nevinnosti. My jsme pfii pohledu na onu dámu nabyli dojmu, Ïe plakat by mûl spí‰e její muÏ.
¤ekne-li se vlámské a nizozemské umûní v Národní galerii,
kaÏdého okamÏitû napadnou jména Breughel, Rubens a Rembrandt. Ani my jsme samozfiejmû pfii na‰í prohlídce nemohli tyto velikány opomenout. I kdyÏ díla prvního z nich, Pietera
Breughela star‰ího, uÏ v galerii nejsou zdaleka zastoupena v
tak ãetné mífie jako dfiív. V restituci se vrátila sv˘m pÛvodním
majitelÛm, ‰lechtické rodinû LobkowiczÛ, a my je dnes mÛÏeme obdivovat v jejich rodinné galerii v Nelahozevsi. Z Rubensov˘ch prací nás doktorka Kotková kromû monumentálních oltáfiních obrazÛ upozornila i na jednu pracovní skicu, která pr˘
soustavnû kazí povûst restaurátorÛ galerie v oãích nezasvûcené
kulturní vefiejnosti. Ona studie muÏské hlavy je totiÏ namalována na plo‰e, pfies kterou se zcela zfietelnû táhnou dvû ru‰ivé
v˘razné r˘hy. Ale ani ten nejlep‰í restaurátor s tím nic neudûlá, neboÈ na vinû je sám Rubens. PÛvodní deska, na kterou maloval, se totiÏ ukázala b˘t malá a tak vzal, co mûl zrovna v
ateliéru po ruce, desku si prostû na obou stranách nastavil a
maloval dál.
Rembrandtova díla jistû právem patfií k chloubám Národní
galerie. Otázka ov‰em je, jak dlouho. Hrozí jim totiÏ nebezpeãí, Ïe budou odhalena jako práce nûkterého z ÏákÛ Rembrandtovy dílny, která on sám pouze signoval. K jednomu takovému
odhalení uÏ do‰lo, i kdyÏ Dr. Kotková doufá, Ïe zÛstane posledním.
Tûmito mistry na‰e prohlídka vrcholila, ale zdaleka nekonãila. âekala nás je‰tû typická holandská záti‰í, jejichÏ statiãnost oÏivuje tu lezoucí moucha, tam nakousaná houska, ãekaly
nás holandské krajiny, pfiedbíhající daleko svou dobu zachycením reálné krajiny v reálném ãase, ãekaly nás portréty bohat˘ch holandsk˘ch mû‰ÈanÛ, v˘jimeãnû i s pÛvodním zlacen˘m
a bohatû vyfiezávan˘m rámem, ãekala nás chodba „mal˘ch holandsk˘ch mistrÛ“, ov‰emÏe mal˘ch rozmûry sv˘ch obrazÛ a
ne v˘znamem ãi kvalitou práce.
A nakonec, kdyÏ se s námi na‰e obûtavá a pfiátelská prÛvodkynû po hodinû a pÛl Ïivého a nekonformního v˘kladu rozlouãila, nás ãekala i náv‰tûva útulné kavárny v prostorách galerie, kde jsme se u dobré kávy podûlili o ãerstvé dojmy z tohoto odpoledne.
VáÏení ãtenáfii,
mÛÏe se stát, Ïe Vám v mém povídání bude nûco chybût.
MÛÏe se stát, Ïe Vám aÏ na jména svaté trojice nizozemského
a vlámského malífiství Breughel - Rubens - Rembrandt, budou
chybût jména v‰ech dal‰ích autorÛ, o jejichÏ pracech jsem se
zmínila. Vûzte, Ïe se za jejich zamlãením neskr˘vá pouze má
skleróza, ale i snaha pfiipravit Vám stejnû krásné odpoledne
(nebo dopoledne), jaké jsme proÏili my.
Vykrádám proto nápad z Jirotkova Saturnina a sdûluji Vám,
Ïe klíã od srubu je v tÛni a jména onûch umûlcÛ najdete u obrazÛ ve ·ternberském paláci. BûÏte se na nû podívat, stojí to za
to.
Jana Pellarová
•6•
T
R
O
C
H
U
J
I
N
Ý
T
U
L
I
P
Á
N
•7•
KdyÏ se fiekne tulipán, vybaví se nám záfiivé barvy
jara v na‰ich zahradách a vût‰inou také Holandsko,
které sice není pÛvodním domovem této rostliny, ale je
proslulé jejím pûstováním. Není proto divu, Ïe právû
jméno tulipán se stalo oznaãením nizozemsko ãeského
projektu, v jehoÏ základech se skr˘vá pûstování lásky k
pfiírodû. Oã jde?
O otázkách Ïivotního prostfiedí dnes jiÏ snad sly‰el
kaÏd˘. Zdaleka ne kaÏd˘ je si v‰ak vûdom závaÏnosti
souãasn˘ch problémÛ vztahÛ ãlovûka a biosféry i nezbytnosti a moÏnosti jejich fie‰ení. PoÏadavek udrÏitelnosti rozvoje lidské civilizace se stále více dostává do
stfiedu pozornosti nejen pfiírodovûdcÛ, ale také technikÛ,
ekonomÛ, odborníkÛ z dal‰ích oblastí a v neposlední
fiadû politikÛ. Ukazuje se, Ïe zmûny, které v tomto
smyslu lze oãekávat od vûdy a techniky, musí b˘t provázeny zmûnami v my‰lení a jednání obãanÛ.. Vzdûlávání a v˘chova do sebe proto musí co nejrychleji vstfiebat nové aspekty. Nestaãí poskytovat informace pouze
o jednotliv˘ch organismech, ale je tfieba vést k poznávání a chápání vztahÛ v pfiírodû i mezi ãlovûkem a jeho Ïivotním prostfiedím. Musí se cílevûdomû pûstovat i
schopnost uvaÏovat v souvislostech a rozvíjet tvofiivost
a odpovûdnost ve vztazích k prostfiedí - k pfiírodû, k
místÛm, kde Ïijeme a k ostatním lidem. Pro takto zamûfiené vzdûlávání a v˘chovu se vÏilo oznaãení „ekologické“, neboÈ ekologie jako vûda zkoumá právû vztahy
mezi organismy a jejich prostfiedím - ekologie ãlovûka
pak vztahy mezi ãlovûkem a jeho sloÏitû utváfien˘m a
pfietváfien˘m prostfiedím,
Je dÛleÏité, aby se ekologické vzdûlávání a v˘chova staly nedílnou souãástí ‰koly, a to od nejniÏ‰ích roãníkÛ. Jedinû ‰kola totiÏ mÛÏe dlouhodobû, s potfiebn˘m
zamûfiením a pfiitom i nenásilnû ovlivÀovat celou nastupující generaci. A právû o ekologické vzdûlávání a
v˘chovu jde v projektu Tulipán, kter˘ vyuÏívá bohaté
zku‰enosti z Nizozemí a navazuje na aktivity na‰ich
‰kol v této oblasti.
Projekt Tulipán je dosud nejrozsáhlej‰í pedagogick˘ ekologick˘ projekt pro základní v‰eobecné vzdûlání.
Do projektu je zapojeno v‰ech devût pedagogick˘ch fakult v âeské republice a u kaÏdé fakulty ‰est pilotních
základních ‰kol. Budou se na nich sledovat moÏnosti uplatÀování ekologick˘ch principÛ v jednotliv˘ch uãebních pfiedmûtech a zafiazení integrovan˘ch témat, na jejichÏ základû se Ïáci mohou uãit celistvému pohledu na
skuteãnost . Budou se také hledat a hodnotit celkové
vlivy ‰koly a její spolupráce s rodiãi, se stfiedisky ekologické v˘chovy ãi s obcí na postoje ÏákÛ k prostfiedí.
PÛjde nejen o znalosti, ale i o dovednosti a o pûstování
správn˘ch návykÛ jednání v prostfiedí.
Základní ‰koly, vybrané do projektu Tulipán, jsou
vesmûs ‰koly, které v ekologickém vzdûlávání a v˘chovû nelze povaÏovat za zaãáteãníky a v nichÏ nûktefií uãitelé jsou v této oblasti velmi aktivní. Dosavadní
zku‰enosti by se mûly ve vzájemné spolupráci i s vyuÏitím nizozemsk˘ch pfiístupÛ je‰tû roz‰ífiit tak, aby ekologické vzdûlávání a v˘chova nebyly pouze doménou
jednotlivcÛ, ale aby se staly zájmem cel˘ch pedagogick˘ch sborÛ a aby se prohloubily kontakty ‰koly s okolním prostfiedím tak, jak to potfiebuje dobfie fungující ob-
ãanská spoleãnost. Mnohé námûty mohou do ‰kol i do
své práce pfii pfiípravû budoucích uãitelÛ pfienést zástupci pedagogick˘ch fakult, ktefií mûli pfiíleÏitost blíÏe se
seznámit s fie‰ením ekologického vzdûlávání a v˘chovy v Nizozemí na velmi zajímavé studijní cestû. Nav‰tívili pfii ní ‰koly i rÛzná zafiízení zamûfiená k této v˘chovû, poznali organizace, které se ‰kolami spolupracují.
Projekt není samoúãeln˘. Pfiedpokládá se, Ïe ‰koly
do nûj zapojené se v budoucnosti stanou v jednotliv˘ch regionech na‰í republiky pfiíkladem i pro ostatní,
které dosud nena‰ly k ekologickému vzdûlávání a v˘chovû tu správnou cestu. Je nesporné, Ïe úspûch projektu záleÏí pfiedev‰ím na uãitelích a na vedení projektov˘ch ‰kol. Zdá se proto b˘t symbolické, Ïe projekt
Tulipán byl zahájen v Praze v bfieznu v pfiedveãer Dne
uãitelÛ, kdy si pfiipomínáme velkého âecha - uãitele národÛ J. A. Komenského, kter˘ své poslední útoãi‰tû nalezl právû v Nizozemí.
D. Kvasniãková
Nov˘ Velk˘ Van Dale
V pondûlí 27. záfií bylo v Berlageho burze v Amsterodamu
pfiedstaveno nové vydání Velkého slovníku Van Dale. I kdyÏ uÏ
byl první náklad 65 tisíc v˘tiskÛ tou dobou beznadûjnû vyprodán, nemûl kromû samotn˘ch autorÛ slovníku Ïádn˘ novináfi
ani zákazník moÏnost dílo spatfiit. První exempláfi byl v pondûlí pfiedán Harry Mulischovi.
Ve tfiináctém vydání Velkého Van Dale (oficiálnû: Van Daleho Velk˘ slovník jazyka nizozemského /Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal/) je témûfi devût tisíc nov˘ch
slov a celkem 233 tisíc lemat. U deseti tisíc problémov˘ch slov
je pomocí fonetického pfiepisu uvedena i v˘slovnost. Na CDROMu, kter˘ bude uveden na trh pfií‰tí rok v záfií, bude v˘slovnost namluvena u v‰ech témat.
Vydavatel urãil, Ïe Velk˘ slovník Van Dale smí b˘t pouze o
400 stran, tj. deset procent, silnûj‰í neÏ jeho pfiedchÛdce. Místo se tedy napfi. získalo tak, Ïe se mnoho sloÏenin shluklo (slova jako bramenjam /ostruÏinov˘ dÏem/, pruimenjam /‰vestkov˘ dÏem/ atd. nyní v‰echna najdete pod heslem jam /dÏem/).
5488 slov z minulého vydání se vÛbec neuvádí. Jedná se o
málo frekventovaná slova, jejichÏ v˘znam lze snadno odvodit
(ananascompote/ananasov˘ kompot/) a o slova zcela zastaralá. U doslovnû pfieloÏen˘ch slov a v˘razÛ jiÏ slovník neuÏívá
varující oznaãení ,anglicismus’, ,germanismus’ nebo ,galicismus’. Dnes je napfi. u v˘razu vissen naar complimenten /sbírat komplimenty/ uvedeno, Ïe se jedná o vypÛjãen˘ pfieklad
spojení fishing for compliments. RovnûÏ jiÏní nizozem‰tina se
doãkala pfiátel‰tûj‰ího pfiijetí. Slova z vlám‰tiny se jiÏ neoznaãují jako ,krajová’. Vût‰ina takov˘ch slov se totiÏ ve Vlámsku bûÏnû pouÏívá ve v‰ech oblastech (Vlámové napfi. jedí pralines a Nizozemci bonbons /obû slova oznaãují ãokoládové
bonbóny/). V˘razy spisovné nizozem‰tiny, jeÏ se pouÏívají pouze ve Vlámsku, tvofií pouhá dvû procenta ze v‰ech slov uveden˘ch ve slovníku.
Co se pravopisu t˘ãe, ve 346 pfiípadech se Velk˘ slovník Van
Dale li‰í od Groene Boekje (,Zelená kníÏka’, obdoba ãesk˘ch
Pravidel). Jeden ze dvou pfiedsedÛ redakãní rady, prof. Guido
Geerts (souãasnû jeden z redaktorÛ gramatiky ANS a pfiedseda komise, jeÏ pfiipravovala poslední pravopisné zmûny), je
nicménû hluboce pfiesvûdãen, Ïe pravdu má Van Dale.
Van Dale Groot woordenboek der Nederlandse Taal
Van Dale Lexicografie; 4 400 stran; 339,- NLG.
ISBN 90 6648 4217
(de Volkskrant 1. 10. 99)
NE-BE
ÎIVOT LEKTORA V OLOMOUCI OâIMA MORAVSKÉHO HOLANëANA
Wilken Engelbrecht
KdyÏ jsem si v fiíjnu 1989 domluvil v Brnû
roãní studijní pobyt v âeskoslovensku, netu‰il jsem, co jsem si zaãal. Rok pfied tím
jsem tehdy dokonãil studium a pro svou disertaãní práci jsem shánûl v˘zkumná stipendia, abych si v rÛzn˘ch evropsk˘ch
mûstech mohl prohlédnout rukopisy Ovidia,
které jsem potfieboval pro svÛj komentáfi.
Nûkteré z nich byly také v Praze, Olomouci, Vratislavi a Bratislavû, a tak jsem se rozhodl poÏádat alespoÀ o jeden rok studijního
pobytu na Moravû. Zemi jsem znal z dfiívûj‰í turistické cesty a z nesãetn˘ch historek
od m˘ch babiãek, které se zde ”v markrabství” narodily je‰tû pfied zrozením âeskoslovenska. KdyÏ jsem u Chebu pfiekroãil
hranici, stály tam dlouhé kolony trabantÛ.
Vlak mûl zpoÏdûní, neboÈ na nûmecké stranû museli odpojit vagóny s lidmi, ktefií mûli
dost ”prvního státu dûlníkÛ a rolníkÛ na nûmeckém území”. T˘den poté zaãala revoluce v Praze a v‰e se zmûnilo.
V listopadu 1990 jsem studoval jiÏ v jiné
zemi. Nikdo z pfiátel uÏ nemûl mnoho volného ãasu, hekticky se pracovalo na znovuvybudování zemû. Trochu ãesky jsem umûl, zbytek jsem se douãil ãetbou novinov˘ch ãlánkÛ o odchodu rusk˘ch vojákÛ, zru‰ení Var‰avské smlouvy, nebo o zmûnách
na univerzitû. Je‰tû stále se uãím, od manÏelky a od studentÛ. Pfiátelé mû pozvali do
Bratislavy, abych tam pfiedná‰el o stfiedovûkou latinu, mÛj pÛvodní obor. Pár t˘dnÛ
poté mi kolega ohlásil náv‰tûvu vedoucího
katedry germanistiky - ptal se, zda bych nemohl uãit nizozem‰tinu. A tak zaãala moje
dráha nizozem‰tináfie v âeskoslovensku. O
nûco pozdûji, v lednu 1991, se se‰el mal˘
krouÏek zájemcÛ o nizozem‰tinu rovnûÏ v
Olomouci.
Na konci roku 1991 jsem dostal nabídku,
abych v Bratislavû vybudoval celé studium
nederlandistiky. Pfiesnûji fieãeno obnovil,
protoÏe nizozem‰tina zde byla magistersk˘m oborem od dvacát˘ch let do roku
1959. Pro ãerstvého absolventa to byla nabídka více neÏ lákavá, neboÈ kdo mÛÏe nûco takového dûlat v Nizozemí? Byl zde jen
jeden háãek: nebyl jsem nizozem‰tináfiem.
NeÏ jsem tedy fiekl své „ano”, odjel jsem do
Prahy poradit se s doc. PhDr. Olgou Krijtovou, která mû pfii mém váhání povzbudila,
abych nabídku pfiijal, a od ledna 1992 bydlím jiÏ trvale v âR. PÛvodnû jsem plánoval
hlavní pÛsobení v Bratislavû. Osud to v‰ak
zafiídil jinak. Zamiloval jsem se do brnûnské
kolegynû a v roce, kdy se rozvedly ãesk˘ a
slovensk˘ národ, jsme mûli svatbu. Od roku 1995 pÛsobím jiÏ jenom v Olomouci.
„Jak se Vám dafií v Praze?” je nejbûÏnûj‰í otázkou nizozemsk˘ch kolegÛ, kdyÏ sly‰í, Ïe uãím nizozem‰tinu v âechách. Pokud
se rovnou neptají na to, jaké je Ïít v obãan-
ské válce. Moje odpovûì zní obvykle, Ïe do
jugoslavské války jsme zapojeni zrovna tolik jako Nizozemí do severoirsk˘ch problémÛ, a Ïe nepÛsobím v Praze, ale na starobylé olomoucké univerzitû. „Ol-lomuã?
Kdepak to je?” „Páté nejvût‰í mûsto âeské
republiky, typické univerzitní mûsto, dá se
srovnat s Leidenem. Univerzita je dokonce
o dva roky star‰í neÏ ta leidenská, byla zaloÏena v roku 1573.” Ostatnû, nizozem‰tina
se zde uãí jiÏ od prvních pováleãn˘ch let.
První pováleãn˘ rektor Univerzity Palackého, filozof prof. dr. Josef Fischer, se skr˘val
za války v Amsterodamu. Právû on byl velk˘m propagátorem nizozem‰tiny v Olomouci. Na místo lektora tohoto jazyka pfiijal slavistu Aimé van Santena. Van Santen byl
zajímav˘ ãlovûk. Bádal o satanismu v nûmecké literatufie, mûl ruskou manÏelku a
je‰tû dodnes znají star‰í vûdci rÛzné historky o jeho pÛsobení v Olomouci. Aãkoli jeho
bratr byl v Nizozemí poslancem komunistické strany, byl van Santen sv˘m nekonformismem nepohodln˘ nov˘m pánÛm a v r.
1951 musel z Olomouce odejít. ManÏelku
naopak nechtûli pustit, protoÏe byla nadále
sovûtskou obãankou. Pfies fingovan˘ rozvod a fingovanou svatbu se stranick˘m kolegou jeho bratra se pozdûji podafiilo ji dostat do Nizozemí.
Po mnohaleté pfiestávce jsme tedy zaãali v Olomouci znovu budovat studium nizozem‰tiny. Ale jak? Penûz mnoho nebylo,
knihy Ïádné. Vedle rad paní Olgy Krijtové
mi pomohl sv˘m zpÛsobem i fakt, Ïe nûktefií z m˘ch prarodiãÛ se narodili na Moravû,
takÏe jsem znal zdej‰í kulturu a zvyky. A
pomohlo mi i ‰tûstí, Ïe právû tehdy zahájil
v˘bor Nederlandse Taalunie program na
podporu nizozem‰tiny ve stfiední Evropû.
Studenti mûli (a dosud mají) zájem a filozofická fakulta nás cílevûdomû podporovala
(a podporuje). Postupnû se nakoupily uãebnice, slovníky, primární a sekundární literatura. Z nizozem‰tiny byl kurs (1992), pak
studium cizího jazyka (1993), bakaláfisk˘ obor (1995) a magistersk˘ obor (1997). Zaãali jsme se specializovat na praktickou nizozem‰tinu, pfiekládání ekonomick˘ch a
technick˘ch textÛ. První absolventky jiÏ na
katedfie samy vyuãují. Spoleãnû jsme uspofiádali dva kongresy, které pomohly roz‰ífiit
jméno olomoucké univerzity v Nizozemí a
Flandrech.
Nizozemci i âe‰i se mû ãasto ptají, zda
se mi nest˘ská po domovû, zda mi Nizozemí nechybí. Chybí. Chybí mi tu mofie, nekoneãné v˘hledy pfies uspofiádanou, plochou
zemi, kde cesty vedou jako podle pravítka,
a kde i úplnû zanedbané cihlové domy nikdy nevypadají úplnû zanedbané, protoÏe
cihly neopadávají, prostû jen tmavnou.
Chybûjí mi dobfie vybavené knihovny, dob-
NE-BE
ré mezimûstské spoje - po ‰esté veãer jet z
Olomouce do Brna a naopak je témûfi nemoÏné. Chybûjí mi krávy na pastvinách.
Ale v Nizozemí mi zase chybí krásná krajina, kulisy zasnûÏen˘ch hor a nekoneãn˘ch lesÛ, pfiátelská atmosféra v práci, romantická mûsta plná barokních budov.
Chybí tam nad‰ení studentÛ, ktefií v Nizozemí berou studium spí‰e jako pfiípravu na
dobfie placené zamûstnání. Chybí mi tam
pfiíjemné poãasí - na Moravû svítí slunce
daleko ãastûji - a ‰umot mal˘ch potokÛ.
Chybûjí mi také pfiirozenûj‰í vztahy mezi
Ïenami a muÏi, neboÈ oni je‰tû automaticky
podrÏí dámû dvefie a Ïeny jsou nûjak Ïen‰tûj‰í. Ta stará stfiedoevropská zdvofiilost.
Chybí mi tam ãasto neãekané kouzlo ãeského svûta: ãesk˘ pojem ”pohádky” vlastnû
v nizozem‰tinû nemá obdobu: v zemi, kde
v‰echno je rovné a pfiehledné, pohádka nemá svoje místo.
Lidé, a to zejména âe‰i, ãasto nerozumûjí tomu, Ïe Ïiju tu rád. âasto se ptají, zda
mi nevadí ãeská malichernost a byrokracie.
Ano, vadí. Av‰ak i s nejbyrokratiãtûj‰ím
ãesk˘m úfiedníkem se ãlovûk koneckoncÛ
vÏdy nûjak domluví. Zákony se zde chápou
jinak neÏ v Nizozemí, jako nûco, co spadlo
„shora” a úfiedník i obãan se s tím musí prostû nûjak vyrovnat - a tak se vÏdy najde nûjaké v˘chodisko.
S nizozemsk˘m byrokratem naopak absolutnû není fieã. Z nûho - byrokracie je tam
vyloÏenû muÏská vûc - ãi‰í pfiísnost starozákonního proroka, která necouvne ani
pfied ministrem; pravidla tam mají témûfi
biblickou platnost, aÏ na poslední „iota a titel”. Úfiedník je hájí vlastním Ïivotem, je‰tû
více neÏ vlastní rodinu. A kdyÏ zákon tvrdí,
Ïe termín je tolik a tolik dnÛ, nedostanete
k˘Ïen˘ v˘sledek ani o minutu dfiíve, jak ostatnû ãe‰tí studenti v poslední dobû nûkolikrát zjistili pfii vyfiizování studijních pobytÛ.
Psal jsem, co mi chybí. Ale ve skuteãnosti vlastnû nepostrádám nic. V âechách
se stále zab˘vám sv˘m rodn˘m jazykem a
mohu mluvit nizozemsky v práci se studenty a kolegy, a doma se synem, kter˘ zaãíná
mluvit. Kolem sebe sly‰ím melodiãtûj‰í ãe‰tinu, a to i v Nizozemí, protoÏe tam vût‰inou
jezdím s rodinou. Doma jsem v kraji, kde
kdysi bylo mofie, i zde, v pohádkové zemi
hradÛ, lesÛ a hor. âtu stejnû rád nizozemskou i ãeskou literaturu. ManÏelka se mû
obãas ptá, v kterém jazyce sním a pfiem˘‰lím.
To
ani nevím, je to rÛzné. Moje kolegy to ãasto
mate: nikdy neví, co mám na mysli, kdyÏ fiíkám „u nás”, pokud nedodám „u nás v Nizozemí” ãi „u nás na Moravû ”. Ano, „u nás”
je pro mne obojí.
•8•
V¯ST¤IÎKOV¯ ARCHIV
Sám Rembrandt
Od 25. záfií 1999 do 9. ledna 2000 mohou náv‰tûvníci Haagu
v galerii Mauritshuis zhlédnout unikátní v˘stavu, vûnovanou
jednomu z velikánÛ nizozemského v˘tvarného umûní 17. století, Rembrandtovi van Rijn (1606-1669). Na v˘stavû s názvem Sám Rembrandt je moÏné obdivovat témûfi ‰edesát portrétÛ. Jedná se o malby, kresby a lepty. Vedení galerie pfiedpokládá, Ïe o v˘stavu bude mimofiádn˘ zájem. Jen v prvním záfiijovém t˘dnu bylo rezervováno více neÏ 30 tisíc vstupenek z
Nizozemska a 80 tisíc ze zahraniãí. U pfiíleÏitosti v˘stavy vychází pod titulem Rembrandtovy oãi (De ogen van Rembrandt, nakladatelství Contact) zajímavá studie Simona Schamy, pfiedního britského historika.
(Elsevier 11. 9. 99)
Holandský Hollywood
Spisovatel Leon de Winter je pfiesvûdãen, Ïe v Nizozemsku
se musí pro film vytvofiit pfiíznivé podmínky, aby se tak zabránilo odlivu talentu do zahraniãí. Proto také nedávno spolu
s ostfiílen˘m filmov˘m producentem Ericem Pleskowem
(Pfielet nad kukaããím hnízdem, Mlãení jehÀátek) zaloÏil jednu z nejambicióznûj‰ích filmov˘ch produkãních spoleãností
v Evropû. Spoleãnost, která si bere za vzor americká filmová
studia jako Paramount nebo Universal, dostala název Pleswin
Entertainment a mûla by se stát evropsk˘m protûj‰kem Hollywoodu. Pro první rok se uÏ nyní poãítá se sedmi filmy, mezi
nimiÏ je i The Hollywood Sign, podle námûtu De Winterova
vlastního románu Hollywoodské nebe (De hemel van Hollywood). Rozpoãet filmu byl stanoven na 23 milionÛ guldenÛ.
(Quote záfií 1999)
Nobelova cena pro fyziky z Nizozemska
Leto‰ní Nobelovu cenu za fyziku získali dva nizozem‰tí vûdci: Martinus J.G. Veltman (1931) a Gerardus ‘t Hooft (1946).
Cenu dostali za vytvofiení matematického základu teorie elementárních ãástic, nejmen‰ích stavebních ãástic hmoty. Oznámila to ·védská královská akademie 12. fiíjna. Práce Veltmana a ‘t Hoofta pfiispûla mimo jiné v sedmdesát˘ch letech k
vytvofiení teorie zvané standardní model interakcí elementárních ãástic. Tento model zachycuje rÛznorodé elementární
ãástice a jejich vzájemné pÛsobení, které je moÏné velice
pfiesnû urãit pfii pokusech s urychlovaãi ãástic.
(NRC Handelsblad 19. 10. 99)
5 miliard korun za Kabel Plus
Nizozemská spoleãnost UPC podepsala nedávno s americkou
firmou MediaOne smlouvu o koupi 97 procent nejvût‰í tuzemské kabelové televize. UPC za akcie zaplatila 150 milionÛ dolarÛ, tedy pfiibliÏnû 5,2 miliardy korun. Novému vlastníku bylo uloÏeno, aby bûhem následujících tfií let investoval v
rámci firmy minimálnû 55 milionÛ korun. Kabel Plus regist-
NOVÉ P¤EKLADY A KNIHY
• Revue Labyrint otisklo kapitolu Ostrov z knihy Geerta Maka Amsterodamsk˘ andûl a kapitolu z románu Statisté Arnona Grunberga, obojí v pfiekladu Veroniky Havlíkové
• Annie M. G. Schmidt, Viplala (Albert/Boskovice), pfieloÏila E. Máãalová
• Cees Nooteboom, Rituály (Prostor/Praha), pfieloÏila Veronika Havlíková.
• Holandská zku‰enost, aneb Jak malá zemû fie‰í aktuální spoleãenské a politické problémy - pod tímto titulem vy‰la nedávno politologická studie Miroslava Kabely, psychiatra, kter˘ Ïije jiÏ pfies ãtyfiicet let v Nizozemsku a v letech 1998 a
1999 pfiedná‰el na Masarykovû univerzitû v Brnû. Jedná se o zásluÏnou publikaci, jeÏ se zab˘vá moderní nizozemskou
politikou a ãeskému ãtenáfii tak poprvé sk˘tá bliÏ‰í pohled na vnitfiní i zahraniãní politické chování této zemû. Nizozemsko, zemû relativnû malá, co do rozlohy srovnatelná s âeskou Republikou, to v evropském kontextu pfiesto daleko dotáhlo. Nizozemské zdravotnictví, zacházení s cizinci a men‰inami nebo projekty proti nezamûstnanosti pro nás mohou b˘t
v mnoha ohledech pfiíkladem. Toto je první publikace, která nám nepfiedstavuje Nizozemsko jako zemi tulipánÛ a s˘ra,
n˘brÏ jako vlivného ãlena Evropské unie, stát s vysoce rozvinut˘m demokratick˘m systémem a s ãetn˘mi zku‰enostmi s
fie‰ením otázek, které se nám je‰tû zdají nefie‰itelné.
Jedin˘ stín na tuto knihu vrhá bohuÏel u nás tak ãastá nedbalá redakãní práce. Nechci zde vypoãítávat seznam chyb, nechci také nic vyãítat autorovi, ov‰em nakladatelství ano. Lze pochopit to, Ïe ãlovûku Ïijícímu v zahraniãí unikne, Ïe v
ãe‰tinû jiÏ máme slovo pro „krakers“ a nemusíme jim tedy fiíkat krakefii, Ïe to v‰ak nevidí redaktor, je k neuvûfiení. O
uÏívání pejorativního slova Cikáni pro Romy se snad ani ‰ífiit nebudu. Proto chci varovat studenty nizozem‰tiny, ktefií by
knihu chtûli pouÏít jako eventuelní zdroj pro pfieklady termínÛ: nedûlejte to.
(Miroslav Kabela: Holandská zku‰enost. Barrister & Principal. Brno1999)
! ! ! DŮLEŽITÉ ADRESY ! ! !
âeské centrum
Av. A. Buyl 150
B-1050 Brussel
Tel. 0032-2-644 95 27
•9•
Fax 0032-2-639 14 99
¤editel: Petr Hronek
âinnost zahájena v prosinci 1996.
Vlámsko-ãeská a slovenská spoleãnost
Prins Leopoldstraat 36
B-2140 Antwerpen
NE-BE
AKADEMICK¯ KOUTEK • AKADEMICK¯ KOUTEK • AKADEMICK¯ KOUTEK
OLOMOUCKÁ NEDERLANDISTIKA
Wilken Engelbrecht
Od roku 1991, po ãtyfiiceti letech, je znovu moÏné na Palackého univerzitû v Olomouci studovat nizozem‰tinu. Místní katedra je
se sv˘mi 80 studenty nejvût‰í katedrou nederlandistiky na Moravû.
Od roku 1997 se stfiídavû jeden rok v Praze a druh˘ rok v Olomouci otvírá pro 15-20 uchazeãÛ pûtileté magisterské studium nizozemské filologie. Podobnû jako je tomu u jin˘ch oborÛ na filozofické fakultû, lze i nizozem‰tinu kombinovat s libovoln˘m dal‰ím oborem. Nejãastûji se v‰ak volí kombinace s anglistikou a
amerikanistikou, germanistikou nebo bohemistikou.
Uãební plán je obdobn˘ jako v Praze. DÛraz je v‰ak kladen pfiedev‰ím na pfieklad a tlumoãení, pfiiãemÏ se lze zamûfiit i na frí‰tinu nebo afrikán‰tinu. âas od ãasu katedru nav‰tíví místní i zahraniãní hosté, aby zde pfiednesli své pfiíspûvky. Na jafie sem napfiíklad
zavítala vlámská autorka Marriette Halewyn, jeÏ pfiedná‰ela o dûtské literatufie. Studenti, ktefií se rozhodnou v budoucnu uãit, mohou po sloÏení magisterské zkou‰ky absolvovat jednoroãní pedagogick˘ kurz, zakonãen˘ stáÏí a státní zkou‰kou.
Vedle magisterského studia se kaÏd˘ druh˘ rok otvírá i tfiíleté
studium bakaláfiské (od roku 1995). U tohoto typu studia existují
dvû varianty. V prvním pfiípadû se jedná o tfietí obor, doplnûk ke
klasickému dvouoborovému studiu (event. jednooborovému studiu v pfiípadû posluchaãÛ pedagogické fakulty). Uãební plán je
srovnateln˘ s magistersk˘m studiem. Ve druhém pfiípadû jde o samostatné tfiíleté studium, speciálnû zamûfiené na ekonomickou nizozem‰tinu (od roku 2000). Oproti magisterskému studiu se zde
bude vûnovat men‰í pozornost filologii a literatufie. Studenti se
v‰ak detailnû seznámí s ekonomií, managementem a získají kvalitní vzdûlaní v oblasti pfiekladu a tlumoãení. Mimo jiné se od nich
oãekává, Ïe si dostateãnû osvojí minimálnû dva „západoevropské“
jazyky (vût‰inou angliãtinu a nûmãinu) a dva „v˘chodoevropské“
jazyky (vût‰inou ru‰tinu a pol‰tinu), z nichÏ budou schopni alespoÀ pasivnû pfiekládat a tlumoãit do nizozem‰tiny a vice versa.
Katedra je od roku 1998 samostatnou souãástí katedry germanistiky a nederlandistiky. Vedoucím katedry je drs. Wilken Engelbrecht (jazykovûda, pfieklad, reálie), kterému asistuje mgr.
Magdaléna Chládková (jazykovûda, tlumoãení, ekonomická nizozem‰tina). Ke zb˘vajícím vyuãujícím patfií prof. dr. Stefan Kiedro
(hostující profesor, literatura), drs. Mariska Venema (literatura),
Lianne Barnard MA (afrikán‰tina, stará literatura), mgr. Eva Toufarová (literatura, úvod do studia, pfieklad), dr. Rudolf Ulvíra (frí‰tina, historická gramatika), Matthieu Knap (externí vyuãující právnické nizozem‰tiny), Ron van den Berg (externí vyuãující obchodní nizozem‰tiny) a Franca van der Laan (stáÏistka).
V roce 1995 zaãala katedra nederlandistiky spolupracovat s
místním Slovansk˘m gymnáziem, kde se v rámci zku‰ebního projektu vyuãuje nizozem‰tina jako dal‰í pfiedmût ve skupinkách po
pûti studentech. Od záfií 1999 získala nizozem‰tina díky tomuto
projektu oficiální statut volitelného pfiedmûtu, pro kter˘ se rozhodlo asi 15-20 studentÛ. Ti mají t˘dnû dvû lekce jazyka pod vedením profesora Milana KfiíÏe.
Univerzita Palackého
Katedra germanistiky a nederlandistiky FF
Sekce nederlandistiky
KfiíÏkovského 10, 771 80 Olomouc
tel: +420-68-563 32 06 nebo 563 32 18
fax: +420-68-522 91 62
Slovanské gymnázium
Tfiída Jifiího z Podûbrad 13
772 00 Olomouc
tel.: +420-603-92 63 78
INZERCE
• Máme moÏnost zorganizovat kurzy nizozem‰tiny pro pokroãilé: Konverzace - souãasn˘ jazyk. Zájemci se mohou telefonem, faxem nebo e-mailem pfiihlásit na adrese spoleãnosti.
• Ráda bych se nauãila základy holand‰tiny. Privátní konzultace, pomoc s jazykovou literaturou. Prosím, volejte nejlépe veãer po 19:00 hod. popfi. o víkendu kdykoliv.
Renata - tel.: 0602-200788
• Pro mého holandského pfiítele sháníme v Praze práci (marketing, prodej, finance - není podmínkou).
Jazyky: holand‰tina, angliãtina, základy francouz‰tiny, nûmãiny, ãe‰tiny. Dûkujeme za jakékoli zku‰enosti, rady, doporuãení.
Renata tel.: 0602-200788, Alain: 0031-621588232 , [email protected]
NAŠI SPONZOŘI
Hans van Capelleveen
Tiskárna KC Solid, Rokycany
Ondfiej Pellar, Rokycany
NE-BE
• 10 •
EEN WOORD VAN
DE VOORZITTER
Geachte leden van NE-BE,
beste vrienden,
dit is het tweede nummer van onze ledenbrief, die u elk trimester over
culturele gebeurtenissen in de Lage
Landen wil informeren. Onze vereniging heeft de eerste maanden achter
de rug. Het aantal van de leden nadert de 75, wij komen regelmatig bijeen - elke eerste dinsdag van de maand - in het literair café G + G in de
âerchovská straat, vlakbij het plein
Jifiího z Podûbrad. In oktober kwamen wij in de Národní galerie interessante details over de schilderijen
van de Nederlandse en Vlaamse meesters te weten. Wij werden over het
project voor 2000 van Jifií Kylián
geïnformeerd, onze bibliotheek is
aan het groeien, wij knopen contacten met culturele instellingen in Vlaanderen en Nederland aan.
In het laatste nummer hebben wij
over de geplande verplaatsing van de
bibliotheek geschreven, maar om
praktische redenen blijft de bibliotheek in de Seifertova straat, nr. 47.
Vanaf december kunt u elke dinsdag
tussen 15 en 17 uur daar naar toe komen.
Tot nu toe kwamen wij in
G + G om 17.30 uur bijeen, maar dit
schijnt te vroeg te zijn. Vanaf december verschuiven wij het begin van de
bijeenkomsten naar 19.00 uur.
Voor de bijeenkomst op 7 december hebben we voor u echter een
verrassing - de tweede literaire avond, waarbij we ons ons eerste toevluchtsoord, het café U knihomola, zullen herinneren. De literaire avond zal dus in dit café plaatsvinden.
Op het programma staan Rituelen
van Cees Nooteboom. De Tsjechische versie zal de acteur, chansonnier
en voortreffelijke vertaler Rudolf
Pellar voorlezen. Begin van het programma is om 19.00 uur.
Vanaf januari hebben wij voor u
nog een verandering - de avonden
met programma zullen op vrijdag
plaatsvinden, opdat de leden, die buiten Praag wonen, ook kunnen komen. In januari komen wij in G + G
bijeen - op 4 januari 2000 - en dan
zouden wij u nog graag willen uitnodigen op 21 januari - om 20.00 uur
zullen wij samen met de zanger Jaroslav Hutka zijn CD van Nederlandse
liedjes ten doop houden. Schrijft u
deze datum in uw agenda op en komt
u maar even zingen.
Een aangename winter, prettige
Kerstdagen en stevige eerste stappen
in 2000 wenst u
Petra Schürová
WAT
KOMT?
7 december:
literaire avond
in het café U knihomola
(Mánesova 79, Praha 2,
in de buurt van het
metrostation en het plein
Jifiího z Podûbrad)
Cees Nooteboom :
„Rituelen“
(begin 19.00 uur)
21 januari: Jaroslav
Hutka en zijn Nederlandse
liedjes (begin 20.00 uur)
Nederlands
Dans Theater
in Praag
• De opera in Praag bereidt voor het einde van zijn
seizoen in het kader van het
project Praag - de Europese
cultuurstad 2000 een werkelijke „delicatesse“ voor. Er
komt het wereldberoemde
Nederlands Dans Theater
met zijn leider, meneer Jifií
Kylián. Ook al zijn 26, 27 en
28 mei volgend jaar nog heel ver, men moet niet te lang
met het kopen van kaarten
aarzelen. Zodra zij te koop
worden aangeboden, zullen
wij jullie erover informeren.
LEDENRUBRIEK
T/m 31 october 1999 groeide de Vereniging tot meer dan 70 leden. Met het begin van het nieuwe
schooljaar zijn er neerlandistiekstudenten bijgekomen, en niet alleen reeds ingeschrevenen maar ook
enkele studiecandidaten. De traditie van ontmoetingen op eerste dinsdag van de maand (vanaf december
om 19.00 uur!!!) wordt sterker en zo komen er in het literaire café G+G in de âerchovská straat steeds
meer en meer mensen bij elkaar. Wij zijn verheugd over het lidmaatschap van meneer Luc Truyens, de
vertegenwoordiger van de Vlaamse regering op de Ambassade van België in Wenen.
Eva Giese
• 11 •
NE-BE
NEDERLANDS-TSJECHISCH
MUZIEKTHEATER
2000
In het laatste nummer van onze
bulletin hebben wij het over de voorbereiding van het Nederlands-Tsjechisch Muziektheater project gehad,
dat in het volgend jaar wordt gerealiseerd. Van de projectleiders hebben
wij nu nog meer over de motieven en
doelstellenigen van dit project vernomen, zodat wij jullie verder informatie
kunnen brengen.
Een van de vaders van dit project,
meneer Menze de Graaf, ontmoette
reeds in 1993 bij zijn bezoeken in âesk˘ Krumlov enkele locale politici en
culturele enthousiasten. Als resultaat
daarvan ontstond een gezamenlijke
project van de steden âesk˘ Krumlov,
Gouda a Isla de Mad’s (Nicaragua),
waarover bij het platform newszc
@mbox.vol.cz. informatie te verkrijgen is. Dank het initiatief van meneer
De Graaf en de financiële steun van de
Nederlandse ambassade, het Nederlandse ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschappen en, niet te vergeten enkele Nederlandse bedrijven in
Tsjechië kon het Nederlands Historisch Dans- en Theaterensemble op
het oude muziekfestival in âesk˘
Krumlov in het jaar 1998 optreden. De
meesten van onze lezers kennen zeker
de barokke zalen van het slot in Krumlov en kunnen zich dus voorstellen,
wat een prachtige coulissen deze zalen
juist voor de historische dans zijn.
Het Nederlands Historisch Dansen Theaterensemble ontstond in 1979
en bestaat uit profesionele dansers.
Het ensemble treedt vaak ook in het
buitenland op - in Frankrijk, Duitsland
en Oostenrijk. Voor het jaar 2000
wordt niet alleen een gezamenlijk project met Tsjechië, maar ook met ensembles uit Japan voorbereid.
Het optreden van het ensemble zal
maar één steentje uit het mozaiek van
het Nederlands-Tsjechisch Muziektheater project 2000 zijn. Dit werd
reeds door het Prins Berhard Fonds,
de ING Groep en de SFB Groep financieel ondersteund. Niet alleen de
ensembles, maar ook het programma
zal gezamenlijk, dus Nederlands-Tsjechisch zijn. De ruimtes zullen het Baroktheater van Krumlov en enkele andere steden zoals Kutná Hora, Brno en
Praag ter beschikking geven. Het
concrete programma is op dit ogenblik
nog niet bekend, uiteindelijk hangt het
resultaat ook van de sponsoren af.
Eva Giese
K U LT U R E N E N S O C I A A L
LEVEN
De engel van Amsterdam in Praag
Eigenlijk had hij veel vroeger moeten komen. In ieder geval was het onze bedoeling om
Geert Mak al ter gelegenheid van de
verschijning van de Tsjechische versie
van Een kleine geschiedenis van Amsterdam naar Praag over te halen. Maar de „razende reporter“, zoals hij
zonder
spot
genoemd wordt, was in die tijd onbereikbaar. Later bleek, dat hij het niet
alleen in mei was. Op zijn antwoordapparaat kondigde zijn stem aan, dat
Geert Mak op reis ging en dat wel
voor een lange tijd en dat we geen
boodschappen moeten achterlaten,
maar in noodgevallen contact moeten
opnemen met zijn uitgeverij. Dat deden we dus ook. Het leidde echter tot
niets, want meer dan dat hij op een
lange reis was, op het ogenblik waarschijnlijk ergens in Rusland, kregen we
niet te weten.
Toendertijd wisten wij hier in Tsjechië niet, wat voor een reis het was.
En hoe lang duurt eigenlijk een lange
reis? Waren we in Nederland geweest,
dan hadden we beter geweten. Want
daar wist bijna iedereen dat de schrijver voor één jaar lang Nederland verliet, om elke dag van het laatste jaar
van dit millenium een verslag te schrijven uit verschillende plekken in de wereld. Deze reportages verschijnen dan op de voorpagina van NRC Handelsblad.
Vanaf juni volgden we sporen en al eind juli sloegen we alarm: Mak nadert Tsjechië!!!
Gelukkig duurde het nog ruim één maand voordat hij met zijn Volkswagenbusje ons land
binnenreed. We hebben geen seconde geaarzeld en hem onmiddelijk voor onze culturele
doeleinden „misbruikt“.
Zo kwam het, dat op 1 september 1999 onze leden de kans kregen deze energieke man
met ooit zwarte krullen, met stralende, nieuwsgierige ogen en een kinderlijke glimlach te
zien en te horen. Geert Mak ging in het café G+G uit Een kleine geschiedenis van Amsterdam voorlezen en daarna over de vragen van moderne geschiedschrijving, zijn manier van
schrijven, zijn nieuwe boeken discussieren. Het werd een gezellige avond en de ontmoeting
is ook voor deze meest populaire non-fictieschrijver van Nederland niet helemaal onvruchtbaar geweest. Geert Mak heeft in zijn boeken altijd mensen heel belangrijk gevonden, levensverhalen, ondoordringbare wegen van het noodlot, wereldgeschiedenis die over
individu’s rolt als een stoomwals... en die heeft hij in Praag kunnen vinden.
We hopen dat er weer gauw een van zijn boeken in het Tsjechisch verschijnt en dat wij
de schrijver in Praag kunnen weerzien.
NE-BE
• 12 •
JIŘÍ KYLIÁN IN PRAAG
In september was Jifií Kylián, de tegenwoordig beste dansdramaturg, even in Praag om het Tsjechische publiek over zijn plannen te informeren. Zijn project voor 2000 zal in mei in de Státní opera gepresenteerd worden in drie voorstellingen - als begin van een Europese tournee van alle drie de groepen
van NDT (Nederlands Dans Theater). Jifií Kylián is van plan om voor dit project het thema „labyrint“ te
bewerken, begeleid door een potpourri van barok- en moderne muziek.
Op het festival Berliner Festwochen in september en oktober trad Kylián’s NDT op met de voorstelling „Terugkeer in een onbekend land“ in drie gedeelten: met muziek van Leo‰ Janáãek, met de D-dur
symfonie van Haydn en met muziek van de Mexicaanse componist Carlos Chaves, die elementen van
dans van Australische aboriginals bevat.
NDT, waarvan Kylián sinds 24 jaren aan het hoofd staat, heeft drie dansgroepen: NDT 1 ontstond 40
jaar geleden, zijn leden hebben de „normale“ dansersleeftijd, NDT 2 is voor de junioren bestemd en
maakt een brug tussen de dansschool en een professionele dansbaan, en NDT 3 - ontstaan in 1991 voor de dansers „tussen de 40 en dood“. In de zomer nam Kylián na 24 jaar afscheid van de leiding,
van zijn directeursfunctie, om meer tijd voor zijn kunstenaarsactiviteiten te hebben. In de loop van deze jaren schepte hij een gerenommeerde dansgroep met internationale bekendheid.
In de Státní opera in Praag (Smetanovo divadlo) vond op 20 oktober jl. een voorstelling plaats van
Balet Praha, waarvan ook Zes dansen in de dramaturgie van Jifií Kylián deel uitmaakten. Bekoorlijke
muziek van Wolfgang Amadeus Mozart wordt door burlesk ronddartelen en lichtvoetig schertsen tot
uitdrukking gebracht, waarin af en toe de ombarmhartigheid van de wereld weerspiegelt. Er is geen gebrek aan zachte ironie, scherpzinnige toneelmatige ideeën - op het toneel rijden nu en dan twee zwarte
crinolines, nu eens met een uitstekende degen, zonder hoofd, dan weer met een klein verkeerd geplaatst
hoofdje, of op mannelijke benen met mannelijke romp in corset. Gepoederde pruiken van de dansers
hebben ook hun bedoeling, de poeder loopt er uit - als zou zij door nevel de dansers van de realiteit
Petra Schürová
scheiden.
NEDERLANDERS EN VLAMINGEN
IN DE JAROSLAV FRAGNER GALERIE
„Jonge Vlaamse architectuur“ was de titel van de tentoonstelling, die 26 augustus 1999 in de J. Fragner Galerie
aan het Betlémské námûstí in Praag feestelijk geopend werd en waar twee Vlaamse architecten aan het Tsjechische publiek voorgesteld werden. De hele maand september konden we kennis maken met een buitengewone
poging van streven naar evenwicht tussen rationaliteit en poëzie van Frank Delmulle en de autonome landschappen van Denis Dujardin. Voor architecten in een land als Tsjechië, waar nu veel gebouwd wordt en waar
voor de eerste keer na een lange periode van verboden en beperkingen ook echt iets geschapen kan worden, is
het concept van Delmulle ongetwijfeld van belang. Zijn filosofie van architectuur is namelijk op de mens zelf
gebaseerd, die net zoals het gebouw naar evenwicht en harmonie tussen het rationele en irrationele streeft. Deze
harmonie wordt vaak verstoord door profijtbelangen van de markteconomie, die de bouwcultuur naar achtergrond terugdringen en op effect jagen. Architectuur wordt dan in de rol van opsmuk gedreven. Net zoals zijn
collega probeert ook Denis Dujardin meer ruimte te scheppen voor landschap en natuur zelf en de tuin in
gesprek te brengen met het gebouw. Een tuin is eigenlijk een toneel, want zij suggereert het gevoel van beheersing van de omliggende natuur. Bij het scheppen van tuinen gebruikt Dujardin de methode van dissimulatie,
d.w.z. een manier van scheppen waarbij het scheppingsproces onduidelijk wordt.
De tentoonstelling werd met behulp van J. Klokoãka, een Tsjechische architect uit Vlaanderen, voorbereid en
door de Belgische ambassadeur vloeiend in beide talen, in het Vlaams en het Tsjechisch, geïntroduceerd.
***
De Nederlandse tentoonstelling, die een week daarop volgde, was meer educatief gericht. Professor Max Risselada uit de Technische Universiteit in Delft concipieerde de expositie over functionalisme tussen de jaren 1927
-1961 op grond van confrontatie tussen wederopbouw in Rotterdam en Berlijn. „Hans Scharoun versus Opbouw“
luidde de naam van de tentoonstelling, die de ontwikkeling van functionalistische bouwwerken in deze architectonisch progressieve steden schetste. Alhoewel de beginselen van functionalisme vrijwel algemeen geldig waren, bleek het begrip van functie zelf een veranderlijke grootheid te zijn. Hieruit ontwikkelden zich twee vormen
van functionalisme: het productiefunctionalisme, waarin mogelijkheden en omstandigheden door de industrie bepaald worden, en het organische functionalisme waarin de industriele productie geen rol speelt. De Rotterdamse
groep OPBOUW vertegenwoordigt het eerste concept, terwijl het werk van de Berlijnse architect Hans Scharoun
de tweede versie van functionalisme verwoordt. De expositie werd tijdens de aanwezigheid van de prorector van
de Praagse technische universiteit âVUT prof. ing. arch. Vl. ·lapeta endhr. Westhof van de Nederlandse ambassade geopend.
• 13 •
SIBERIA - EEN
PRIKKELENDE FILM
Het is algemeen bekend dat filmkunst niet tot de sterkste kanten van
Nederland behoort. Kenners kunnen
het vaak niet laten om de weinig
vleiende opmerking te maken: „Voor
een Nederlandse film viel het nog
mee.“ In de laatste tijd verscheen er
echter een hele reeks films, die dit
vooroordeel van tafel veegden. Afgelopen jaar hebben we een paar van
deze films kunnen zien.
Op 19 october 1999 vond in de
Praagse bioscoop Evald de premiére
van een nieuwe Nederlandse film plaats, die door zijn vlotheid en zwarte
humor zulke Europese bestsellers,
zoals Trainspotting, evenaart.
Hugo en Goof zijn twee knappe
jongens uit Amsterdam, die hun dagelijks brood en geld voor hun droomreizen op een eigenaardige manier
„verdienen“. Met routine versieren ze
naar avontuur hongerende vrouwelijke
toeristen, om ter herinnering aan de
hartstochtelijke nacht niet alleen de
voorpagina uit het paspoort, maar ook
hun portemonnees mee te nemen. Alles loopt als gesmeerd, tot het ogenblik, waarop tussen hen een even zo
doortrapte schoonheid uit Siberie
verschijnt.
„Verschrikkelijk,“ riep een man uit
de rij achter ons al na tien minuten. De
film herhaalt dank zij zijn negering van
alle morele waarden en de koelbloedigheid, waarmee hij asociale verschijnselen presenteert, inderdaad de kanon
van de jonge Europese films. Als de
toeschouwer dus een les van de film
wil leren, dan misschien alleen die, dat
stelen soms een lolletje kan zijn.
Gepresenteerd door CinemArt.
Nadere informatie op: www.cinemart.cz
PAVEL ŠUK
IN RUMBURK
Tentoonstelling van de illustraties van
Pavel voor Vlaamse sprookjes en
Toon Tellegen’s boek Toen niemand
iets te doen had, waarover wij u al in
het laatste nummer hebben geïnformeerd, verliep vanaf 5 november tot
3 december in Grafick˘ kabinet van
Mûstská knihovna in Rumburk Noordbohemen. Aan de vernisage namen de bestuursleden van NE-BE
deel, er kwamen vele bezoekers uit
nabijheid en van verte. In het kader
van de tentoostelling vonden op 10
november twee lezingen over Nederlanden - over de geschiedenis en cultuur - plaats. De tentoonstelling werd
begeleid door informaties over NEBE, over de geschiedenis, schilderkunst en tegenwoordig leven in Nederland en Vlaanderen. Petra Schürová
NE-BE
DE SLEUTEL IS IN DE POEL
Zaterdag 23 oktober was een typische, een beetje sombere herfstdag. Men zou zeker liever thuis bij de kachel blijven met een goed
boek in de hand of in het gezelschap van goede vrienden. Een ander
alternatief vormde het bezoek aan een cultuurinrichting, het liefst
goed verwarmd en geïsoleerd tegen de kou. Collecties van de Nationale Galerie in het ·ternberkpaleis voldoen zeker aan deze voorwaarde. Die zaterdagmiddag kwamen juist hiernaartoe twaalf leden
van NE - BE, twaalf liefhebbers van de schilderkunst, om onder de
begeleiding van Dr. Kotková, kunsthistorica en specialiste op het
gebied van de Vlaamse en Nederlandse schilders, iets meer over het
werk van deze meesters te horen.
Onze wandeling begon chronologisch bij de oudste meesters van
de 16de eeuw, d.w.z. nog voor de val van Antwerpen en de afzondering van de zeven Noordprovinciën. De meest voorkomende onderwerpen van de schilderijen waren toen vanzelfsprekend religieuze
verhalen. Onze begeleidster vertelde ons iets meer over het schilderij „Aanbidding van Drie Koningen“ van een Vlaamse schilder, die
heel jong gestorven was. Volgens haar was juist zijn jeugd de reden,
waarom zijn werk bepaalde, bijna kinderlijke, idyllische naiviteit
uitstraalde. Achter het Heilige Gezin zagen we een kleine Vlaamse
stad met eerbiedwaardige burgers, spelende kinderen en allerlei lieve diertjes. Mevrouw Kotková had het ook over de slechte gewoonte van toenmalige eigenaars van de schilderijen, die het werk van de
historici zeer compliceerde. De eigenaars hadden namelijk vaak het
schilderij volgens de vorm van de lijst laten afsnijden. Daardoor
verdwenen niet alleen de kompositie en mooie details maar vaak
ook de signatuur van de auteur.
Onze Lieve Vrouw met het Kind was een ander zeer populair
onderwerp, dat we op de schilderijen van die tijd zouden vinden. Er
werd ons verteld, dat geen van de kleine details rondom de moeder
en haar kind zonder doel was. Ze speelden allemaal hun rol in de
symbolische kunsttaal, die verschillende aspekten van de Mariacultus moest aanduiden.
Voor ons blijft vandaag de betekenis van deze symbolen helaas
vaak verborgen. We verbazen ons niet over het feit, dat Onze Lieve
Vrouw rode kleding draagt, ofschoon haar gewone kleur blauw is.
We vragen ons niet af, waarom de kleine Jezus een hemdje heeft en
we denken er absoluut niet aan, dat dat kinderhemdje op zijn doodsgewaad zou kunnen wijzen. We letten er niet op, of de vrucht in de
handen van zijn moeder een peertje of een appeltje is, en we proberen er niet achter te komen of het mandje bij de voeten van de Moeder Gods een en bijbetekenis heeft.
Met een nieuwe zaal van de Galerie verscheen een nieuwe eeuw,
voor Nederland de Gouden Eeuw, en daarmee ook een nieuwe politieke orde, nieuwe ontdekkingen en nieuwe invloeden in de schilderkunst. De kunstenaars konden meer reizen en vaak was het doel van
hun reis de wieg van cultuur en kunst - Italië. Schilderijen veranderden, in plaats van het Vlaamse landschap zagen we paleizen in de
stijl van de Italiaanse architectuur. Het zelfbewustzijn van de schilders groeide - naast de gestalte van Onze Lieve Vrouw vonden we in
een schilderij ook de gestalte van de schilder in de rol van de evangelist Lucas. Naast de Bijbelverhalen kwamen antieke onderwerpen
aan bod.
We kregen uitleg over een schilderij, waarop Venus op bezoek bij
haar echtgenoot Vulcanus kwam met de vraag, om een uitrusting
voor haar minaar, de oorlogsgod Ares, te maken. Het verhaal is al op
zich interessant genoeg, maar Dr. Kotková attendeerde ons op een
ander detail. De krachtige mannelijke lichamen van de smid en zijn
medewerkers waren oorspronkelijk helemaal naakt. Dat was toen
misschien mogelijk in Italië, maar zeker niet in Vlaanderen of Ne-
derland. Daarom moest de schilder tenminste de meest intieme plekken overschilderen.
Een museum bezoeken we meestal om mooie schilderijen te zien.
Daarom waren we een beetje verbaasd toen onze gids bij een schilderij bleef staan, warover ze ons vertelde, dat ze het werk juist dankzij zijn lelijkheid zo interessant vond. Er waren drie mannen te zien,
twee zeer oud en buitengewoon onaantrekkelijk. Een oude man had
een krans van rode kersen op zijn hoofd, en in het gezicht een grimas
van gejank en hopeloosheid. Mw. Kotková legde ons uit, dat deze
schrijnende grijsaard eigenlijk een jonkvrouw, een pas getrouwde
bruid moest voorstellen. Zij was met haar man - de tweede oude man
- onder weg naar haar bruidsbed. De derde man was jonger en had
een pispot in de hand, in dit geval een symbool van het huwelijksleven. Bij het aanzien van de dame hadden we echter duidelijk het
gevoel, dat degene, die hier zou moeten huilen, de echtgenoot was.
Als er sprake van de Vlaamse en Nederlandse schilderkunst is,
denkt iedereen meteen aan de drie grootste namen: Breughel, Rubens
en Rembrandt. Natuurlijk konden we tijdens ons bezoek deze drie
meesters niet vergeten. Het is echter niet meer mogelijk alle werken
van Pieter Breughel te zien, die vroeger in de Nationale Galerie tentoongesteld waren, want een grote deel ervan is terug in de handen
van de oorspronkelijke eigenaars, de adellijke familie Lobkowicz.
Wie deze werken wil zien, moet naar het museum in Nelahozeves.
Naast de monumentale werken van P. P. Rubens vestigde mw.
Kotková onze aandacht op zijn studie van een mannelijk hoofd. Het
leek alsof deze schets door twee krassen beschadigd zou zijn. De
schuld daarvan lag echter bij Rubens zelf. Hij had blijkbaar weinig
ruimte om verder te schilderen, pakte dus twee andere stukken hout
en plakte ze aan beide kanten van zijn oorspronkelijke schets.
De schilderijen van Rembrandt behoren tot de praalstukken van
de Galerie. Men zou zich alleen kunnen afvragen, tot wanneer. Men
kwam al namelijk in de wereldmusea vaker tot de ontdekking, dat
werken met signatuur „Rembrandt“ eigenlijk door zijn opvolgers
geschilderd werden. In Praag gebeurde dit tot nu toe één keer, en
mw. Kotková sprak de hoop uit, dat dat ook de laatste keer was.
Dit was het hoogtepunt van ons bezoek, maar zeker niet het laatste punt. Er was nog het typische Hollandse stilleven, dankzij een
vlieg of een bijna opgegeten stuk brood niet eens zo stil, er was het
Hollandse vlakke landschap met de enorme lucht en prachtige wolken, misschien het eerste realistische landschap überhaupt, er waren
de portretten van de rijke burgers, origineel ingelijst, er was de gang
van de „Kleine Hollandse meesters“, klein door de afmetingen van
hun werk en niet door hun belang.
En na afloop, toen onze sympathieke gids na anderhalfuur
afscheid nam, was er ook een gezellig café in het hof van het museum, waar we nog een keer alles, wat we die middag hadden meegemaakt, konden bespreken bij een lekker kopje koffie.
Geachte lezers,
U kunt het gevoel hebben, dat er in mijn verhaal iets ontbreekt. U
kunt het gevoel hebben dat er behalve de drie grootheden Breughel,
Rubens en Rembrandt alle andere namen van de schilders ontbreken.
En u zult gelijk hebben. De reden daarvoor is niet alleen mijn steeds
ergere vergeetachtigheid, maar ook mijn streven om voor u net z’n
mooie middag voor te bereiden, die wij in de Nationale Galerie
doorgebracht hebben.
Ik maak daarom misbruik van het idee van de bekende Tsjechische humoristische schrijver Zdenûk Jirotka en wil u het volgende
mededelen: de sleutel van het zomerhuisje is in de poel (het duiken
is goed voor de conditie) en de namen van de schilders staan opgeschreven naast de schilderijen in het ·ternberkpaleis. Gaat u ze maar
bekijken, het is de moeite waard.
Jana Pellarová
NE-BE
• 14 •
E
E
N
W
A
T
A
N
D
E
R
E
T
U
L
P
• 15 •
Als men het woord tulp hoort, denkt men onmiddellijk aan de
stralende kleuren van de lente in onze tuinen en meestal ook aan
Nederland, dat bekend is om zijn tulpenteelt, hoewel de plant van
oorsprong niet uit Nederland afkomstig is. Daarom is het niet verwonderlijk dat het Nederlands-Tsjechische project gebaseerd op
liefde voor de natuur juist de naam Tulp heeft gekregen. Waar
gaat het in dit project om?
Bijna iedereen heeft tegenwoordig gehoord over de problemen in verband met het milieu. Maar niet iedereen is zich ervan
bewust hoe gewichtig de problematiek van de verhouding tussen
de mens en de biosfeer is, en de noodzakelijkheid van mogelijke
oplossingen. De eis van de duurzame ontwikkeling van de menselijke beschaving komt steeds meer in het centrum van de belangstelling, niet alleen van natuurkundigen, maar ook van technici, economen, andere deskundige en politici te staan. Het blijkt
dat de veranderingen, die we in dit opzicht van de wetenschap en
techniek kunnen hebben, gepaard moeten gaan met veranderingen in het denken en handelen van de burger. Onderwijs en opvoeding dienen daarom zo snel mogelijk doordrongen te worden
van de nieuwe aspecten. Het is niet voldoende slechts informatie
over bepaalde organismen te verschaffen. Het is namelijk nodig
om de verhoudingen in de natuur en die tussen mens en zijn milieu beginnen te herkennen en begrijpen. Het is nodig om ook doelgericht het vermogen verbanden te leggen te stimuleren, eveneens als het scheppingsvermogen en de verantwoordelijkheid t.o.v.
het milieu, d.w.z. de natuur, de plaats waar we leven, en andere
mensen. Dergelijk gericht onderwijs en opvoeding noemt men al
jaren ‘ecologisch’ want ecologie als wetenschap onderzoekt de
verhoudingen tussen organismen en hun milieu. Ecologie van de
mens houdt zich dan bezig met de verhoudingen tussen de mens
en zijn milieu dat ingewikkeld wordt gevormd en hervormd.
Het is belangrijk dat ecologisch onderwijs en opvoeding een
onmisbaar deel van het curriculum op scholen vormen, en dat al
in de laagste klassen. Alleen de school kan namelijk op lange termijn, met de benodigde gerichtheid en toch op een natuurlijke
manier, de hele komende generatie beïnvloeden. Juist voor het
ecologische onderwijs en opvoeding is het project Tulp waarin
gebruik wordt gemaakt van de rijkdom aan ervaring uit Nederland, en wordt bedoeld aangesloten bij de activiteiten van onze
scholen op dit terrein.
Het project Tulp is tot nu toe het grootste pedagogische ecologische project bestemd voor het algemene basisonderwijs. Alle
negen pedagogische faculteiten in de Tsjechische republiek, elk
met zijn negen proefbasisscholen, nemen er deel aan. Toepasbaarheid van de ecologische principes in bepaalde schoolvakken
en invoering van geìntegreerde thema’s, waarbij de leerlingen
kunnen leren hoe de werkelijkheid wereldwijd te bekijken, zullen
onderzocht worden op deze basisscholen. Er zal ook gezocht
worden naar de gehele invloeduitoefening die de school in
samenwerking met ouders, centra van ecologische opvoeding of
de gemeente op de houding van de leerlingen tegenover het
milieu hebben. Het zal niet slechts om kennis gaan, maar ook om
vaardigheden en het stimuleren van de goede handelwijzen in het
milieu.
De basisscholen gekozen voor het project Tulp zijn meestal
scholen die in het ecologische onderwijs en opvoeding geen beginners zijn; sommigen van de leraren zijn al heel actief op dit gebied. De bestaande ervaringen zouden in de onderlinge samenwerking en met het gebruik van de Nederlandse aanpak nog uitgebreid worden zodat het ecologische onderwijs en opvoeding
niet tot het domein van individuele mensen behoren, maar van
belang worden voor hele groepen pedagogen en zodat de contacten van de scholen met de buurt verdiept worden zoals een
goed functionerende burgermaatschappij dat verlangt. De verte-
genwoordigers van de pedagogische faculteiten die de mogelijkheid hebben gehad gedurende een interessante studiereis kennis
te maken met de aanpak van ecologisch onderwijs en opvoeding
in Nederland, kunnen bij het voorbereiden van de toekomstige leraren veel inspiratie brengen naar de school en hun werk. In het
kader van zo’n studiereis hebben ze bezoeken gebracht aan allerlei instellingen gericht op dit soort onderwijs, en hebben ze gezien, hoe de organisaties met de scholen samenwerken.
Het project is niet alleen gericht op eigen doel. Men mag
veronderstellen dat de scholen die er deel aan nemen in de toekomst een voorbeeld worden voor andere scholen in een bepaalde regio van het land die hun weg naar ecologisch onderwijs en
opvoeding nog niet hebben gevonden. Zonder twijfel is het succes van het project vooral afhankelijk van de leraren en van de
leiding van de proefscholen. Daarom lijkt het symbolisch te zijn
dat het project Tulp opgestart werd in Praag in maart, een dag
voor de Lerarendag waarop de grote Tsjech „de leraar van de volkeren“ J. A. Comenius wordt herdacht, die zijn laatste toevluchtsoord juist in Nederland heeft gevonden. D. Kvasniãková
De nieuwe Van Dale
Op maandag 27 september 1999 werd in de Beurs van Berlage in Amsterdam de nieuwe editie van de Grote Van Dale
gelanceerd. Hoewel de eerste oplage van 65 duizend exemplaren toen al uitverkocht was, had behalve de medewerkers
nog geen klant of journalist het nieuwe woordenboek gezien.
Het eerste exemplaar nam die maandag Harry Mulisch in ontvangst.
De dertiende editie van de Dikke Van Dale (officieel: Van
Dale Groot woordenboek der Nederlandse Taal) telt bijna negenduizend nieuwe woorden (b.v. asielcentrum, drugstoerisme, beursfraude, mesthuwelijk, moerasdelta, etc.) en in totaal
233 duizend trefwoorden. Bij tienduizend lastige woorden
wordt in fonetisch schrift ook de uitspraak vermeld. Op een
cd-rom, die volgend jaar september in de handel wordt gebracht, zal een elektronische stem de uitspraak van alle trefwoorden weergeven.
De Dikke Van Dale mocht van de uitgever maar vierhonderd
bladzijden, tien procent, dikker worden. Er is ruimte gewonnen door een groot aantal samenstellingen bij elkaar te zetten
(bramenjam, pruimenjam, etc. staan nu allemaal bij jam).
Ook zijn 5 488 woorden geschrapt, waaronder weinig gebruikte die voor zichzelf spreken (ananascompote) en volledig
verstofte. Bij letterlijk vertaalde woorden en uitdrukkingen
gebruikt het woordenboek niet meer de waarschuwende stickers ‘anglicisme’, ‘germanisme’ en ‘gallicisme’. Nu staat b.v.
bij vissen naar complimenten zakelijk dat dit een leenvertaling is van fishing for compliments. Ook het Nederlands in
Vlaanderen krijgt in de nieuwe Van Dale een vriendelijker behandeling. Vlaamse woorden worden namelijk niet meer als
‘gewestelijk’ gekwalificeerd. Veel van die woorden (Vlamingen eten b.v. een praline, Nederlanders een bonbon) zijn echter in alle Vlaamse gewesten volkomen geaccepteerd. De
standaardtaalwoorden die alleen in Vlaanderen gebruikt worden, maken maar 2 procent uit van alle woorden in Van Dale.
In de spelling van 346 woorden wijkt de nieuwe editie van
Van Dale af van het Groene Boekje. Maar een van de twee
hoofdredacteuren, prof. Guido Geerts (ook hoofdredactielid
van de ANS en voorzitter van de commissie die de laatste spellingwijzigingen voorbereidde), is er ten diepste van overtuigd
dat Van Dále gelijk heeft.
Van Dale Groot woordenboek der Nederlandse Taal
Van Dale Lexicografie; 4 400 pagina’s; f 339,-.
ISBN 90 6648 4217
(naar: de Volkskrant 1.10.99)
NE-BE
HET LEVEN VAN EEN LECTOR IN OLOMOUC DOOR DE OGEN VAN EEN MORAVISCHE NEDERLANDER GEZIEN
Wilken Engelbrecht
Toen ik in oktober 1989 in Brno een studieverblijf van één jaar in Tsjechoslowakije had afgesproken, vermoedde ik niet waar ik aan was
begonnen. Ik was een jaar eerder afgestudeerd
en was op jacht naar allerlei onderzoeksbeurzen om in verschillende Europese
steden handschriften van Ovidius te kunnen
bestuderen die ik voor mijn commentaar nodig
had. Een stuk of wat waren er ook in Praag,
Olomouc, Wroclaw en Bratislava en daarom
besloot ik om althans één jaar in Moravië te studeren. Ik kende het gebied uit eerdere reizen en
uit ontelbare verhalen van mijn grootmoeders
die hier nog vóór de geboorte van
Tsjechoslowakije in de „Markgraafschap” waren geboren. Toen ik bij Cheb de grens over
ging, stonden er lange kolonnes Trabantjes. De
trein had vertraging, want aan de Duitse kant
moesten eerst de wagons met mensen die genoeg hadden van de „Erster Arbeiter- und Bauernstaat auf deutschem Boden” worden afgekoppeld. Een week later begon de revolutie te
Praag en alles werd anders.
In november 1990 studeerde ik al in een ander land. Niemand van mijn vrienden had veel
vrije tijd, want er werd hectisch aan de wederopbouw van het land gewerkt. Ik kende een
beetje Tsjechisch, de rest heb ik bijgeleerd aan
de hand van krantenartikelen over het vertrek
van de Russische soldaten, de opheffing van
het Warschaupakt, of over veranderingen op
de universiteit. Ik leer het nog steeds, van mijn
echtgenote en van mij studenten.
Vrienden nodigden me uit naar Bratislava om
daar middeleeuws Latijn te geven, m‘n eigenlijke vak. Een paar weken later kondigde een collega het bezoek van het hoofd van de vakgroep germanistiek aan - hij vroeg of ik geen Nederlands kon geven. En zo begon mijn loopbaan als neerlandicus in Tsjechoslowakije. Iets later, in januari 1991, kwam ook in Olomouc een
klein groepje belangstellenden voor het Nederlands bij elkaar.
Eind 1991 kreeg ik het aanbod om in Bratislava een complete studie neerlandistiek op te
bouwen. Of preciezer gezegd, om die te heropenen, want Nederlands was hier vanaf de jaren twintig tot 1959 een magisterstudie (hoofdvakstudie). Voor een pas-afgestudeerde een
meer dan aanlokkelijk aanbod, want wie kan
zoiets in Nederland doen? Er was echter wel
één ‘maar‘: ik was geen neerlandicus. Nog
voor mijn jawoord uit te spreken, maakte ik een
reisje naar Praag om met Olga Krijtová te spreken die me aanspoorde om het te doen, en zo
leef ik sinds januari 1992 vast in Tsjechië. Oorspronkelijk was ik van plan om vooral in Bratislava te werken. Het lot besliste echter anders.
Ik werd verliefd op een Brnoos collegaatje en
toen Tsjechië en Slowakije scheidden, trouwden wij. Vanaf 1995 werk ik alleen in
Olomouc.
„Hoe gaat het daar in Praag?” is de gebruikelijke vraag van Nederlandse collega‘s als ze
horen dat ik Nederlands geef in Tsjechië. Als ze
al niet vragen hoe het is om in een burgeroorlog te leven. Mijn antwoord is in zo‘n geval meestal dat onze bemoeienis met de Joegoslavische problemen ongeveer net zo groot is als de
Nederlands met die in Belfast en dat ik niet in
Praag werk, maar in het oudeerwaarde Olomouc. „Ol-lomo-oets? Waar ligt dat?” Qua grootte de vijfde stad van Tsjechië, een typische
universiteitsstad vergelijkbaar met Leiden. De
universiteit is zelfs twee jaar ouder dan die van
Leiden, uit 1573. Overigens, Nederlands wordt
hier sinds de jaren veertig gedoceerd. De eerste naoorlogse rector van de Palack˘ Universiteit, de filosoof prof. dr. Josef Fischer, was in de
oorlog in Amsterdam ondergedoken. Juist hij
was de grote gangmaker achter het Nederlands in Olomouc. Als lector werd de slavist Aimé van Santen aangenomen. Van Santen was
een interessante man. Hij deed onderzoek naar het satanisme in de Duitse literatuur, had een Russische echtgenote en nog steeds worden er verschillende verhalen over hem in
Olomouc verteld. Hoewel zijn broer in Nederland parlementlid voor de CPN was, was Van
Santen zelf wegens zijn non-conformisme
voor de nieuwe heren een ongemakkelijke persoon en moest hij in 1951 uit Olomouc weggaan. Zijn vrouw moest als sovjetburger blijven.
Dankzij een gefingeerde echtscheiding en een
gefingeerd huwelijk met een collega van zijn
broer lukte het toch om haar naar
Nederland te krijgen.
Na die jarenlange breuk - 40 jaar - begon ik
dus in Olomouc opnieuw de studie Nederlands
op te bouwen. Maar hoe? Geld was er niet veel, boeken in geen velden of wegen te bekennen. Naast de raadgevingen van Olga Krijtová
hielp in zekere zin ook dat ik dankzij de oma‘s
de cultuur en gewoontes in Moravië enigszins
kende. En ik had stom geluk dat juist toen de
Nederlandse Taalunie begon met haar ondersteuningsprogramma voor het Nederlands in
Centraal-Europa. De studenten hadden (en
hebben nog steeds) interesse en de faculteit
geesteswetenschappen ondersteunde (en ondersteunt) ons doelbewust. Stapsgewijze werden er methodes gekocht, woordenboeken, primaire en secundaire literatuur. Het Nederlands
werd cursus (1992), vreemde-taalstudie (klein
bijvak,
1993),
driejarige
baccalaureaatsstudie (groot bijvak, 1995) en magisterstudie (hoofdvak, 1997). We begonnen ons te
specialiseren op praktisch Nederlands, het vertalen van economische en technische teksten.
De eerste afgestudeerden doceren inmiddels
zelf bij de vakgroep. Samen hebben we twee
congressen georganiseerd die ook de naam
van onze universiteit in Nederland en Vlaanderen een beetje bekender maakten.
Vaak vragen Nederlanders en Tsjechen me
of ik geen heimwee heb, of ik Nederland niet
mis. Ik mis het. Ik mis de zee, de eindeloze vergezichten over een keurig geordend, vlak land,
waar de wegen langs het lineaal zijn ge-trokken en waar ook de meest verwaarloosde bakstenen huizen er nooit echt verwaarloosd uitzien omdat bakstenen nu eenmaal niet bladderen maar gewoon donkerder worden. Ik mis goed geoutilleerde bibliotheken, uitstekende interlokale verbindingen - om na zes uur ‘s
avonds van Olomouc naar Brno te reizen en
omgekeerd is met het openbaar vervoer onmogelijk. Ik mis de koeien op de weiden.
NE-BE
Maar in Nederland mis ik weer de prachtige
natuur, de coulissen van besneeuwde bergen
en eindeloze wouden, de vriendschappelijke
sfeer op het werk, romantische steden vol barokke gebouwen. Ook het enthousiasme van
de studenten mis ik er, in Nederland is studie
toch meer een voorbereiding op een goed betaalde baan. Ik mis er het prettige weer - in Moravie schijnt de zon veel en veel vaker - en het
gemurmel van kleine beekjes. Ik mis er
ook de wat natuurlijkere verhouding tussen
vrouwen en mannen, want in Moravië houdt
men nog automatisch de deur voor een dame
vast en de vrouwen zijn er op een of andere
manier vrouwelijker. Die oude Centraal-Europese hoffelijkheid. Ik mis er de vaak onverwachte bekoring van de Tsjechische wereld:
het Tsjechische begrip „pohádka” (sprookje)
heeft in het Nederlands eigenlijk geen goed equivalent; in een land, waar alles rechttoe rechtaan en overzichtelijk is, is er voor sprookjes
geen plaats.
Veel mensen, en vooral Tsjechen, begrijpen
vaak niet dat ik graag in Tsjechië woon. Men
vraagt vaak of de Tsjechische kleinzieligheid
en bureaucratie me niet tegen staat. Het staat
me tegen. En toch kun je bij de meest bureaucratische Tsjechische ambtenaar uiteindelijk nog wel wat bereiken. Wetten worden hier
anders opgevat dan in Nederland. Meer als iets
wat als een natuurverschijnsel „van boven” tussen ons is gevallen en de ambtenaar moet net
als de gewone burger op de een of andere manier daarmee leven - en zo vind je altijd wel een uitweg.
Met een Nederlandse bureaucraat valt echter niet te praten. Zijn verschijning - in Nederland is bureaucratie vooral een masculiene
kwestie - heeft wel wat weg van een oudtestamentische profeet die ook voor de minister niet
opzij gaat; regels hebben daar een welhaast
bijbelse geldigheid, tot op de laatste „jota en tittel”. De ambtenaar zal ze met zijn leven verdedigen, meer nog dan zijn eigen familie. En als
de wet zegt dat een termijn zo en zoveel dagen
zal duren, wordt het verlangde resultaat geen
minuut eerder bereikt, zoals overigens onze Tsjechische studenten het afgelopen jaar een paar maal bij het regelen van hun studieverblijf
hebben gemerkt.
Ik heb geschreven, wat ik mis. Maar eigenlijk mis ik niets. In Tsjechië ben ik voortdurend
met mijn moedertaal bezig en kan ik op het
werk met studenten en collega‘s Nederlands
praten, thuis met mijn zoon die al begint te praten. Rondom me hoor ik het melodieuzere Tsjechisch, zelfs in Nederland, want ik ga daar
meestal met mijn gezin heen. Ik ben thuis in de
polders, waar vroeger zee was, en in het land
van sprookjesachtige burchten, wouden en
bergen. Ik lees net zo graag Nederlandse en
Tsjechische literatuur. Mijn vrouw vraagt wel eens, in welke taal ik eigenlijk denk. Dat weet ik
niet eens, want het scheelt van geval tot geval.
Mijn collega‘s hebben het daarom soms moeilijk: ze weten nooit, wat ik bedoel als ik „bij ons”
zeg, tenzij ik eraan toevoeg „bij ons in Nederland” of „bij ons in Moravië”. Ja, „bij ons” is voor mij allebei.
• 16 •
KNIPSELARCHIEV
Rembrandt zelf
Tussen 25 september 1999 en 9 januari 2000 kan men in het
Mauritshuis in Den Haag een unieke tentoonstelling bekijken
die gewijd is aan één van de grootste Nederlandse beeldende
kunstenaars van de zeventiende eeuw, Rembrandt van Rijn
(1606-1669). Op de tentoonstelling Rembrandt zelf kan men
bijna zestig zelfportretten bij elkaar bewonderen. Het zijn
schilderijen, tekeningen en etsen. De leiding van het Mauritshuis verwacht een grote belangstelling voor de tentoonstelling. Al in de eerste week van september waren er ruim
30.000 Nederlandse reserveringen en 80.000 uit het buitenland. Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt er een
interessante studie van de eminente Simon Schama, de vooraanstaande Britse historicus, onder de titel De ogen van Rembrandt (Uitgeverij Contact).
(naar: Elsevier 11.9.99)
Hollands Hollywood
Leon de Winter is ervan overtuigd dat Nederland een aangenaam filmklimaat moet krijgen waardoor het talent niet meer
het land zou uitvluchten. Daarom heeft hij onlangs met de doorgewinterde filmproducent Eric Pleskow (One flew over the
cuckoo’s nest, The silence of the lambs) een van de meest ambitieuze filmproductiemaatschappijen in Europa opgericht.
De matschappij gemodelleerd naar Amerikaanse filmstudio’s
als Paramount en Universal, heet Pleswin Entertainment en zij
zou een Europese tegenhanger van Hollywood moeten worden. Voor het eerste jaar staan nu al zeven titels op de rol,
waaronder The Hollywood sign, de verfilming van De
Winters eigen roman De hemel van Hollywood, waarvoor een begroting van 23 miljoen gulden werd opgesteld.
(naar: Quote september 99)
Nobelprijs voor fysici uit Nederland
De Nobelprijs voor de Natuurkunde is dit jaar toegekend aan
twee Nederlandse deskundigen, namelijk Martinus J. G. Veltman (1931) en Gerardus ‘t Hooft (1946). Ze krijgen de prijs
voor het wiskundig funderen van de theorie van de elementaire deeltjes, de kleinste bouwstenen van de materie. Dit
heeft de Zweedse Academie van Wetenschappen 12 oktober
bekendgemaakt. Onder meer op basis van het werk van Veltman en ‘t Hooft is in de loop van de jaren zeventig het ‘Standaardmodel’ ontwikkeld. Dit brengt de verschillende elementaire deeltjes en hun onderlinge wisselwerkingen op wiskundig effectieve wijze in kaart en is sindsdien met verbluffende
precisie bevestigd in experimenten met deeltjesversnellers.
(naar: NRC Handelsblad 19.10.99)
5 miljard kronen voor Kabel Plus
Het Nederlandse bedrijf UPC heeft met de Amerikaanse firma
MediaOne onlangs een verdrag ondertekend over de aankoop
van 97 procent aandelen van de grootste landelijke kabeltelevisie Kabel Plus. UPC heeft voor de aandelen 150 miljoen
dollar betaald (ruim 5,2 miljard CZK). De nieuwe eigenaar dient binnen de volgende drie jaar minimaal 55 miljoen CZK te
steken in Kabel Plus dat meer dan 300. 000 abonnees in Tsjechië en Slowakije telt.
(naar: Lidové noviny 30.10.99)
NIEUWE BOEKEN EN VERTALINGEN
• Revue Labyrint publiceerde het hoofdstuk Eiland uit De engel van Amsterdam van Geert Mak en én hoofdstuk uit Grunberg’s roman Figuranten, allebei in vertaling van Veronika Havlíková
• Annie M.G. Schmidt: Wiplala. Uitgeverij Albert Boskovice. Vertaald door E. Máãelová
• Cees Nooteboom: Rituelen. Uitgeverij Prostor Praha. Vertaald door V. Havlíková
• Holandse ervaring. Ofwel Hoe lost een klein land actuele politieke en maatschappelijke problemen op Onder deze titel verscheen onlangs
een politicologische studie van Miroslav Kabela, een ruim veertig jaar in Nederland wonende psychiater, die in de jaren 1998 en 1999 colleges aan de Masarykuniversiteit in Brno gaf. Een verdienstelijk boek dat zich met de moderne Nederlandse politiek bezighoudt en de Tsjechischë lezer voor de eerste keer meer inzicht in het binnen- en buitenlandse beleid van dit land gunt. Nederland, een betrekkelijk klein land, dat
qua grootte met Tsjechië vergelijkbaar is, wist het in de Europese context tóch ver te brengen. Gezondheidszorg, vreemdelingen- en minderhedenbeleid, werkloosheidsprojecten in Nederland mogen voor ons in veel opzichten een voorbeeld zijn. Het is de eerste publicatie, die ons
Nederland niet alleen als een land van tulpen en kaas voorstelt, maar ook als een invloedrijke lidstaat van de Europese Unie, een land met
een hoogontwikkeld democratisch stelsel en grote ervaring in het oplossen van kwesties, die voor ons nu nog onoplosbaar lijken.
De enige schaduw op het boek werpt het helaas zo vaak voorkomende slordige redactiewerk. Ik zal hier de lange lijst fouten niet opsommen,
tevens wil ik niets aan de auteur verwijten, maar wel aan de uitgeverij. Dat het iemand die in het buitenland woont ontgaat, dat we in het
Tsjechisch een woord voor krakers hebben en ze dus niet „kráker“ hoeven te noemen, is begrijpelijk, maar dat de redacteur het niet ziet, is
niet te geloven. Over het gebruik van de in het Tsjechisch pejoratieve betiteling „zigeuner“ voor Roma zwijg ik liever stil. Daarom wil ik alle
studenten Nederlands ervoor waarschuwen, die het boek als een eventuele bron voor vertalingen zouden willen gebruiken: doe het liever niet.
(Miroslav Kabela: Holandská zku‰enost. Barrister & Principal. Brno 1999)
! ! ! BELANGRIJKE ADRESSEN ! ! !
Tsjechisch centrum
Av. A. Buyl 150
B-1050 Brussel
Tel. 0032-2-644 95 27
• 17 •
Fax 0032-2-639 14 99
Directeur: Petr Hronek
Activiteiten opgenomen in december 1996.
De Vlaams-Tsjechischeen Slovaakse Vereniging
Prins Leopoldstraat 36
B-2140 Antwerpen
NE-BE
EVEN ACADEMISCH • EVEN ACADEMICH • EVEN ACADEMISCH
NEERLANDISTIEK IN OLONa een veertigjarige onderbreking kan sinds 1991 bij de Palack˘ Universiteit te Olomouc weer Nederlands worden gestudeerd.
Inmiddels is de vakgroep uitgegroeid tot de grootste vakgroep
neerlandistiek in Moravië met in totaal ongeveer 80 studenten.
Vanaf 1997 wordt afwisselend met de leerstoel te Praag om het
jaar een vijfjarige magisterstudie Nederlandse filologie geopend
voor 15-20 studenten. Zoals aan de hele faculteit geesteswetenschappen is Nederlands combineerbaar met elk ander vak, de
gebruikelijkste combinaties zijn met Anglistiek en Amerikanistiek,
Germanistiek en Bohemistiek.
De studenten volgen een curriculum dat min of meer vergelijkbaar is met dat in Praag. De nadruk ligt op tolken en vertalen van
het Nederlands, met specialisatie-mogelijkheden Fries en Afrikaans. Af en toe worden er speciale colleges gegeven door gasten
uit binnen- en buitenland. Zo heeft bijv. in het voorjaar de Vlaamse schrijfster Marriette van Halewyn over kinderliteratuur gesproken. Voor degenen die Nederlands willen gaan geven kan er na het
behalen van het magisterexamen een eenjarige pedagogische opleiding worden gevolgd, afgesloten met stage en staatsexamen.
Daarnaast wordt er beurtelings met de magisterstudie een driejarige baccalaureaatsstudie geopend (sinds 1995). Deze studie kent
twee varianten. De eerste is die van een derdevakstudie, een aanvullende groot-bijvakstudie op de gebruikelijke tweevakstudie (of
eenvakstudie voor studenten van de pedagogische faculteit). Het
curriculum is vergelijkbaar met dat van de magisterstudie. De tweede die van een zelfstandige driejarige studie, speciaal gericht op
economisch Nederlands (vanaf 2000). Anders dan bij de magister-
studie zal er hier minder aandacht worden besteed aan de klassieke
filologische en literaire vakken. Daarentegen zullen de studenten
een grondige inleiding krijgen in de economie, het management en
een gedegen opleiding tolken en vertalen. Daarnaast wordt van hen
verwacht dat ze minimaal twee “West-Europese” talen (meestal Engels en Duits) en twee “Oost-Europese” talen (meestal Russisch en
Pools) behoorlijk leren beheersen en ook tenminste passief van en
naar het Nederlands in die talen kunnen vertalen.
De vakgroep is sinds 1998 een zelfstandig onderdeel van de
leerstoel voor germanistiek en neerlandistiek. De leiding van de
vakgroep berust bij drs. Wilken Engelbrecht (taalkunde, vertalen,
land en volk) en mgr. Magdaléna Chládková (taalkunde, tolken,
economisch Nederlands). De overige docenten verbonden aan de
vakgroep zijn: prof.dr. habil. Stefan Kiedron (gasthoogleraar, literatuur), drs. Mariska Venema (literatuur), Lianne Barnard MA
(Afrikaans, oudere literatuur), mgr. Eva Toufarová (literatuur,
inleiding, vertalen), dr. Rudolf Uvíra (Fries, historische taalkunde),
mr. Matthieu Knap (extern docent juridisch Nederlands), Ron van
den Berg (extern docent zakelijk Nederlands) en Franca van der
Laan (stagiaire).
Sinds 1995 heeft de vakgroep bij het Slovanské gymnázium te
Olomouc een proefproject Nederlands als middelbare schoolvak
geleid voor kleine groepjes van 5 leerlingen. Sinds september 1999
heeft dit project een officiële status als vrij keuzevak gekregen en
volgen zo’n 15-20 leerlingen wekelijks twee lessen Nederlands
onder leiding van hun docent Milan KfiíÏ.
Univerzita Palackého
Katedra germanistiky a nederlandistiky FF
Sekce nederlandistiky
KfiíÏkovského 10, 771 80 Olomouc
tel: +420-68-563 32 06 nebo 563 32 18
fax: +420-68-522 91 62
Slovanské gymnázium
Tfiída Jifiího z Podûbrad 13
772 00 Olomouc
tel.: +420-603-92 63 78
ONZE SPONSOREN
dhr. Hans van Capelleveen
Tiskárna KC Solid, Rokycany
Ondfiej Pellar, Rokycany
NE-BE
• 18 •
FILMOVÉ NAKLADATELSTVÍ CINEMAX
Seifertova 47, 130 00 Praha 3
Tel.: 02-627 8395-6, Fax: 02-6278239
E-mail:[email protected]

II/1 - 99 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Transkript

Podobné dokumenty

meer - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

II/1 - 2000 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

1890 designu vrcholná díla nizozemského

nr. 3 - NE-BE

nr. 1 - NE-BE

II/2 - 2000 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Bludiště v Genku, Belgie

Zlom 3/02 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

nr. 2 - NE-BE

3/2004

Zlom 1/04 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

O Vincentu Bridgesovi

MTU Detroit Diesel, Holandsko

nr. 4 - NE-BE

Montazni_navod_FUTUR_VYZTUHA

EGYPTSK¯ CHRÁM NA B¤EZÍCH VLÁMSKÉ SCHELDE

nr. 3 - NE-BE

Využití aplikace MOODLE při výuce tlumočení

diagnostika F-BOX a ST-6000_2012

Detekce okultního krvácení ve stolici - screening

nr. 2 - NE-BE

Ne - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be