Zlom 4/03 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Transkript

SPOLEâNOST PRO ·Í¤ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY
VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR
NE-BE
Toto ãíslo vychází s laskavou podporou Nizozemského velvyslanectví v Praze.
Dit nummer is uitgekomen met geldelijke steun van de Nederlandse ambassade te Praag.
roãník/jaargang: V.
•
ãíslo/nummer: 4
•
rok/jaar: 2003
Zima 2003
Vydává:
NE-BE
Spoleãnost pro ‰ífiení nizozemské a vlámské kultury
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
âeská Republika
Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2
ãíslo úãtu: 19-2307530267/0100
V˘bor:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Zuzana Vittvarová
Lenka Strnadová
Ruben Pellar
Pfiedsedkynû:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: +420 222 728 603)
Místopfiedsedkynû:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: 603 553 789)
Jana Pellarová ([email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819)
Pokladník:
Eva Giese ([email protected], tel.: +420 272 760 660)
Redakce bulletinu:
Lenka Strnadová ([email protected], mobil: +420 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: +420 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Knihovna:
Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6
1. a 3. úter˘ v mûsíci od 14.00 do 16.00, (kromû ãervence a srpna a nizozemsk˘ch svátkÛ)
Kontakt: [email protected] nebo [email protected]
Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)
Obálka: Hendrik (van) Avercamp, Zimní krajina s radovánkami, Rijksmuseum Amsterdam
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-2-
Zima 2003
SLOVO ÚVODEM
VáÏení ãlenové NE-BE,
milí pfiátelé,
zima je tady a my pro vás máme zase nûjaké ãtení - v
literární pfiíloze tohoto ãísla najdete ukázky z knih Dvû
babky, Twee oude vrouwtjes Toona Tellegena v pfiekladu
J. HoleÀové, Plod muãenky, Passievrucht, Karela Glastry van Loona v pfiekladu Rubena Pellara, Dvojãata, De
Tweeling Tessy de Loo v pfiekladu Jany Pellarovédále, ukázku z románu Helly S. Haasse Páni ãajov˘ch plantáÏí,
Heren van de thee, v pfiekladu P. Schürové a ver‰e Marjoleine de Vos v pfiekladu V. Havlíkové. V prosinci budete mít moÏnost vybrat si hned z nûkolika pofiadÛ - zaãátkem prosince to bude ãtení ve Vikadle z právû vy‰lého
pfiekladu knihy Helly S. Haasse Páni ãajov˘ch plantáÏí,
Heren van de thee, a divadlo Archa - ve spolupráci s
Vlámsk˘m zastupitelstvím ve Vídni, panem Waltrem Moensem, má na programu 3 veãery vlámského dramatika,
herce, reÏiséra Josseho De Pauwa. MÛÏete také zajít do
na‰í knihovny - zase funguje kaÏdé úter˘, ale pozor! zmûna! odpoledne od 14 do 16 hodin - získali jsme totiÏ posilu v podobû dvou nov˘ch ãlenÛ NE-BE, nadûjn˘ch studentÛ nederlandistiky. Stále doplÀujeme kniÏní fond - díky finanãní podpofie nizozemského velvyslanectví i díky
dárcÛm z fiad ãlenÛ; práce na katalogu jsou ve finále jiÏ brzy vám ho na vyÏádání budeme moci poslat, abyste
si jej pfied náv‰tûvou knihovny mohli prostudovat.
Na závûr jedna prosba: pokud se rozhodnete, Ïe uÏ nechcete b˘t nadále ãleny NE-BE, sdûlte nám to prosím jakoukoliv formou, v opaãném pfiípadû vám stále posíláme
bulletin i pozvánky - a to je pro nev˘dûleãnou spoleãnost
znaãná zátûÏ. Ale radûji zÛstaÀte na‰ím ãlenem – s pravideln˘m ãlensk˘m pfiíspûvkem, to je lep‰í varianta!
Hezké poãtení a pfiíjemnou zimu
vám pfieje
P. Schürová
INFORMACE PRO âLENY NE-BE
Knihovna Ne-Be je otevfiena kaÏdé úter˘ v mûsíci od 14.00 do 16.00,
kromû ãervence a srpna a nizozemsk˘ch svátkÛ.
Adresa: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6
Dotazy: Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)
[email protected] nebo [email protected]
O prázdninách pfií‰tího roku jsou Nizozemskou jazykovou unií (Nederlandse Taalunie) pofiádány tradiãní letní jazykové kurzy, které probíhají v následujících termínech:
• Zeist: 19. 7. - 7. 8. 2004
• Hasselt-Diepenbeek: 26. 7. - 14. 8. 2004
• Gent: 8. 8. - 28. 8. 2004
Termín odeslání pfiihlá‰ek je 1. 2. 2004.
Zájemci se mohou o pfiihlá‰ky a bliÏ‰í informace hlásit na adresách:
[email protected], tel./fax: +420 222 728 603
[email protected], tel.: +420 724 280 947
[email protected], tel: +420 241 442 416
[email protected] (Jesse Ultzen)
BliÏ‰í informaci najdete také na webové stránce Taalunie: www.taalunie.org
ZAJÍMAVÉ INTERNETOVÉ ADRESY:
[email protected]
[email protected]
Program koncertÛ Jaroslava Hutky najdete na www.hutka.cz
-3-
Zima 2003
CO SE CHYSTÁ?
Ve ãtvrtek 18. prosince 2003 od 18.00 hod. pfiedná‰í vlámsk˘ herec, reÏisér a spisovatel Josse de Pauw ze svého Díla v mimofiádné one-man-show v praÏském divadle Archa.
Zájemci o bliÏ‰í informace o osobnosti Josse de Pauwa nechÈ se obrátí na [email protected]
TISKOVINY A âASOPISY
ONS ERFDEEL - XLVI - 4, záfií 2003
- Nederlandse indentiteit in Europa. Autor: Frits Bolkenstein
- Nerveus en besmuikt lachen. Het vervreemdende realisme van Thomas Rosenboom. Autor: G.F.H.Raat
- Het „warmebakkerstheater“ van Dirk Tanghe. Autor: Jozef de Vos
- De lat-relatie tussen strip en literatuur. Over de „verstripping“ van literaire aerkem. Autor:Gert Meesters
- Vanzelfsprekende oazes. Tuinen van Jacques Wirtz. Autor: Gerrtjan Deunk
ORDE VAN DEN PRINCE - juni, juli, augustus 2003
- „Broken English“ in Vlaams en Nederlandse collegazalen
- Willem van Oranje en het ijsvogeltje
- Kunst ook een taal
ORDE VAN DEN PRINCE - Zuid-Afrikanummer
- De Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV)
- De Vlaams-Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting en haar Zuje-Afrikaanse tegenhanger
- Afrikaans en Nederlands vandág
- Die waagmoedige taalsuster
- Nederlands en sy koloniale familieVeranderende posicie van Afrikaans in meertalige Suid-Afrika
- Nederlandse invloed op de stoffelijke cultuur
- Die laatste Afrikaanse boek: Afrikaans in die uitgewerswese
- Diversiteit in Afrikaanse musik - Hoop vir die toekoms
AHOJ záfií 2003
- Stedenbanden: Utrecht - Brno, Veenendaal - Olomouc, Amersfoort - Liberec
- Pavel Tigrid (1917-2003), kosmopoliet tegen wil en dank
- De „goede“ lijsterbes (diplomatentaart)
AHOJ fiíjen 2003
- Stedenbanden: Landenkring PGV, 12. september in Amersfoort , Veenendaal - Olomouc, Baran - Velké Mezifiíãí
- Erasmianum Olomouc
- Leopold en Rudolf Blaschka
- PrÛhonice: een wandeling in het park
- Rafael Kubelík
Zpracovala P. Schürová
HENDRIK (VAN) AVERCAMP, také „Nûm˘ z Kampenu“, 27. 1. 1585 Amsterdam - 15. 5. 1634 Kampen. Jeho rané dílo tvofií zimní krajiny, jejichÏ realistick˘ styl ho odli‰il od vlámské tradice. Své motivy
nalézal v domácím prostfiedí. V pozdûj‰ích dílech tvofiil Avercamp vedle krajin s mnoÏstvím postav také
obrazy s námofinickou tematikou.
(Z: Malífiské umûní od A do Z, Praha REBO, 1995)
-4-
Zima 2003
K U LT U R N Í U D Á L O S T I
14. listopadu se v hotelu Corinthia konala slavnostní recepce u pfiíleÏitosti státního svátku Belgie. Sálu plnému hostÛ vévodila pfiekrásná tabule
s majestátním dortem v barvách belgické národní vlajky. Symbolického
rozkrojení tohoto cukráfiského skvostu se posléze ujal sám pan velvyslanec Gustaaf Dircks.
-5-
Zima 2003
POŠLEŠ-LI OSLA DO ŠKOLY,
NEČEKEJ KONĚ,
VRÁTÍ SE TI ZASE OSEL
Pfiedná‰ka profesora Jose Wilmotse o obrazu Pfiísloví
7. fiíjna 2003
Byly jsme s Evãou po pfiedná‰ce na koblize a na kávû v Imperiálu a pochvalovaly jsme si, jak se máme pÛvabnû.
Nûjak nám pro na‰e Ïivotní období zachutnalo v obraze Pietra Breugela star‰ího Pfiísloví. Pfiefiíkávaly jsme si je a nechaly jsme je na sebe pÛsobit. Vzpomnûla jsem si na mého milovaného âapka a neodolám nevpa‰ovat nûco z nûj. Jedna jediná vûta z jeho ObrázkÛ z Holandska a ihned se mi vybaví stfiecha z pfiísloví s lívanci. Takhle to tam je: „¤ekl bych,
Ïe holandsk˘ malífi nemaloval vestoje jako Tizian, ani leza po le‰ení jako Michelangelo, n˘brÏ v sedû. ProtoÏe sedûl, dal
si s obrázkem práci, vypiplával s rozko‰í podrobnosti, díval se na vûci zblízka, dÛvûrnû a bez odstupu. ProtoÏe sedûl, narovnal si na stÛl kvûtiny nebo ryby, ãí‰i vína, hrozny, langusty, melouny a jiné potû‰ení oãí a teì se s tím mazlil na plátnû. Potter maloval svého b˘ka z podhledu, tedy vsedû; Vermeer van Delft maloval své figurky ze zorného úhlu, kterému
fotografové fiíkají Bauchperspektive, tedy vsedû. Brouwer a Ostade sedûli v selsk˘ch krãmách. Jan Steen posedával mezi mûstk˘mi mazavky a paniãkami. Cuyp se usadil v pfiírodû a maloval krajiny. Ruisdael sedûl doma a maloval krajiny.
Jen star˘ Breughel se díval jako na stfiechy, ale to byl vlastnû Belgiãan. Je to umûní sedících malífiÛ pro sedavé mû‰Èany; mûstské umûní, které nûkdy maluje sedláky, ale s pov˘‰en˘mi ouchcapky usedl˘ch mûstsk˘ch kupcÛ. Mají rádi záti‰í. Mají rádi anekdotické obrazy; anekdota je zábava lidí sedav˘ch.“
Tak jsme mûli v Praze pana profesora Wilmotse. Musím se svûfiit, Ïe pro mû byla jeho náv‰tûva objevem ze svûta
pohádek a zázrakÛ pro dospûlé. A dûti bych taky pfiibrala. Tedy pro v‰echny. Po té, co byl v pátek 3. fiíjna 2003 panu profesorovi udûlen ãestn˘ doktorát na staroslavné olomoucké Universitû Palackého za pfiítomnosti velk˘ch i mal˘ch celebrit (nizozemské ambasadorky, belgického velvyslance, kulturních ataché, rektorky, nederlandistÛ z celého ‰irého okolí),
si pan profesor vyhradil ãas pro Ne-Be. V úter˘ jsme se s ním mohli sejít na pfiedná‰ce o díle Pfiísloví na obraze Pietra
Breugela star‰ího. Vzhledem k tomu, Ïe pan profesor je filolog, podrobil obraz zkoumání pfiedev‰ím z hlediska tohoto.
Nabit˘ sál na SenováÏném námûstí sledoval pánû profesorovo zasvûcené povídání s velk˘m zájmem. Dostalo se
nám informací, Ïe originál obrazu visí v Berlínû, Ïe neÏ ho namaloval, pfiedcházela mu díla jako Podobenství o slepci,
Osel ve ‰kole, a Ïe autor nebyl sám, kdo se ve své dobû podobnou tematikou zab˘val. Vlastnû nám, Ne-BákÛm pfiipomnûl pfiedná‰ku o loutkové hfie inspirované obrazy Hieronyma Bosche VÛz se senem pfied dvûma lety ve Vrtbovské zahradû.
Na‰e paní prezidentka odjela sice na studijní stáÏ do pfiekladatelského domu v Amsterdamu, ale svou neúnavnou péãí o pana profesora na dálku zabezpeãila, aby nám byla tato skvostná presentace uchována na videu. Pan Schür se snaÏil. Pan Pellar pro nás nederlandistické neumûtely tlumoãil, velmi promy‰lenû a profesionálnû. KdyÏ si uvûdomím, Ïe
pan profesor Wilmots uÏíval i velmi star˘ch textÛ, pak se pfied Rubenem Pellarem hluboce skláním.
Pan profesor byl na místû vãas, pfiivítal se vfiele se v‰emi znám˘mi, byl evidentnû potû‰en, Ïe se na námi organizovanou akci hrne spousta zájemcÛ. My Ne-Be jsme si libovali. Mnû bylo milé, Ïe jsem se mohla nabídkou k úãasti na této akci revan‰ovat paní doktorce Handlové za její neocenitelné sluÏby pfii cenzurování m˘ch zaãáteãnick˘ch pokusÛ v
kunsthistorick˘ch vodách pro ná‰ bulletin. Ona jako na‰e v˘znamná znalkynû mistrÛ vlámsk˘ch a nizozemsk˘ch mi dûkovala za mimofiádnou pfiíleÏitost a v mailu ohodnotila pfiedná‰ku adjektivem velezajímavá.
Psala jsem si pfiísloví jak divá. Tû‰ím se v‰ak, Ïe si budu moci osvûÏit pamûÈ produkcí z videa, protoÏe jich byla
spousta. Pravda je, Ïe systematiãnost v rozdûlení a vnímání pfiísloví mû velmi zaujala. Mohli jsme si porovnat, jak je Ïivotní prostfiedí dÛleÏit˘m ãinitelem v utváfiení materiálních, ale právû tak duchovních statkÛ. Voda pro Nizozemí je mnohem v˘znamnûj‰í neÏ pro nás. Ale hloupost a blbost si osobuje drze právo k Ïití a pfieÏívání zfiejmû ve v‰ech zemích
stejnû, také závistivost, lenost, pfietváfika a dal‰í dobré a ‰patné vlastnosti. Uvedu ty, které jsem si zapsala.
Co je platno, kdyÏ si sova nasadí br˘le a stejnû nechce vidût.
Velké ryby poÏírají malé. Nic se nepofiídí úplnû bez nákladÛ.
-6-
Zima 2003
Skákat z vola na osla. Nesouvisle vyprávût bez uspofiádání.
Jeho sleì se nepeãe. Nedafií se.
Dva psi se tûÏko shodnou na jedné kosti.
Vypustit prasata do Ïita. Nelze dovolovat nepofiádky.
Vybírání kobylincÛ do nádoby s fíky. Je tfieba rozli‰ovat. Kobylince nejsou fíky.
Plavat proti proudu. Dtto.
Sedût na uhlících. B˘t netrpûliv˘.
Hází peníze do vody. Ne‰etfií.
Moãit proti mûsíci. U nás ãÛrat proti vûtru.
Kdo Ïere kostelní sloup. U nás svíãkové báby. Pfiíli‰ zboÏné.
Povûsit kutnu na plot. Kam vítr tam plá‰È.
Zapálit ìáblovi svíãiãku. Nûkomu lichotit.
Dostat se od jednoho chleba ke druhému. Neb˘t si jist.
Nelze vrátit ka‰i do kotlíku. Dvakrát mûfi, jednou fieÏ.
Skr˘vat se pod modr˘m kabátem (podvádût ãi b˘t podvádûn).
Lovit za sítí. Pfiijít pozdû.
Jít hlavou proti zdi. Dtto.
Pfiivazovat koãce zvonek. Vybrat nûkoho, kdo informaci správnû roznese.
Házet rÛÏe sviním. My nejsme floristická zemû, takÏe perly.
Zasypávat studnu, kdyÏ se tele utopilo. S kfiíÏkem po funuse.
Nese oheÀ a vodu. Mluví dvojace.
Holit blázna. Z nûkoho si dûlat blázny.
Mít oãko v plachtû. B˘t pozorn˘.
Vidût skrz prsty. B˘t tolerantní. To se mi moc nezdálo.
Otírat si zadek o vrata. Nedûlat s niãím ciráty.
Tû‰ím se, Ïe se zase nûkdy s panem profesorem Josem Wilmotsem setkám.
Pieter Bruegel mûl dva syny, Pietera (Pieter Bruegel mlad‰í) a Jana (Jan Bruegel star‰í). Oba bratfii pÛsobili na pfielomu 16. století jako malífii v Antwerpách. Znaãné odli‰nosti jejich díla nám umoÏÀují odhalit vliv rÛzn˘ch dobov˘ch umûleck˘ch proudÛ. ¤ada obrazÛ Pietera Bruegela star‰ího obsahuje lidové prvky, které se tû‰ily zájmu mnoh˘ch sbûratelÛ. Obrazy ‰ly dobfie na odbyt. Tyto skuteãnosti jsou moÏn˘m vysvûtlením toho, proã Pieter Bruegel mlad‰í vytvofiil
fiadu kopií otcov˘ch obrazÛ ãi jejich variací. Obraz Pfiísloví je rovnûÏ kopií, jehoÏ originál visí ve Státním muzeu v Berlínû.
Okusovaã sloupu. (Pokrytec)
Mít v jedné ruce oheÀ a v druhé vodu.
(NedÛvûryhodnost)
Obléká ho do modrého plá‰tû.
(Klamání)
-7-
Zima 2003
Pfiede vlákno z cizí vlny.
(Spolupráce)
Tluãe hlavou o zeì.
(Zoufalství)
Îárlit na vodu, kdyÏ na ni svítí slunce.
(Chamtivost)
âlovûk musí sklonit hlavu, aby pro‰el svûtem.
(PfiizpÛsobení)
Dává Bohu fale‰n˘ vous.
(Pokrytec)
Zuzana Vittvarová
-8-
Zima 2003
NĚKOLIK SLOV K PŘEDNÁŠCE
PROFESORA WILMOTSE
Na zaãátku fiíjna jsem dostala jako vÏdy mil˘ e-mail od paní Zuzany Vittvarové, která je vytrvalou pfiíznivkyní
m˘ch programÛ v NG, a jímÏ mû zvala na pfiedná‰ku vûnovanou Pieteru Bruegelovi star‰ímu. Pieter Bruegel, seã
nûkdy zvan˘ selsk˘, patfiil k intelektuální ‰piãce své doby, v Antverpách byl ãlenem rétorského spolku a byl tedy
schopen se vyjadfiovat ve velice sloÏit˘ch jinotajích, podobenstvích a symbolech. Dne‰nímu pozorovateli Bruegelov˘ch obrazÛ zÛstává mnohé skryto. Obdivujeme originální kompozice, malífiskou bravuru, ale jiÏ neznáme literární a historické spojitosti, zvyky a tradice a tudíÏ nám uniká ãasto velmi moralistní poselství Bruegelov˘ch dûl. S
tímto vûdomím jsem 7. fiíjna spûchala na pfiedná‰ku a má zvûdavost byla o to vût‰í, Ïe pfiedná‰ející byl lingvista prof.
Jos Wilmots z Nizozemska. KdyÏ jsem se po zmateném hledání dostala do pfiedná‰kového sálu v budovû pfiekladatelÛ na SenováÏném námûstí, pan profesor jiÏ hovofiil. Jeho zájem byl koncentrován pouze na jedno Bruegelovo dílo, a to na Nizozemská pfiísloví ze státního muzea v Berlínû. Tento slavn˘ obraz, podle v˘razné postavy v centru
kompozice sbûrateli ãasto naz˘van˘ modrá kápû, Bruegel namaloval 1559. Celá obrazová plocha je zaplnûna postavami, zvífiaty a rÛzn˘mi pfiedmûty odkazujícími ke stovce nizozemsk˘ch pfiísloví a rãení. K tématu existuje rozsáhlá literatura / vyãerpávajícím zpÛsobem o ní pojednává Frank Detje na www.deproverbio.com issue 9/1999 /, pan
prof.Wilmots v‰ak provedl vlastní, velmi zajímavou klasifikaci. Celou kompozici rozãlenil na jednotlivé postavy ãi
skupinky postav nesoucích urãit˘ v˘znam a ne‰lo pouze o pfiísloví. Pfiedná‰ka ukázala, Ïe struktura Bruegelova díla je mnohem sloÏitûj‰í, Ïe mÛÏeme nalézt odkazy na sedm smrteln˘ch hfiíchÛ / mimochodem série kreseb na toto
téma Bruegela proslavila /, lidské vlastnosti, spojitost ÏivlÛ, Ïe v˘znam nûkter˘ch postav lze interpretovat z rÛzn˘ch
úhlÛ. Musím se pfiiznat , Ïe bych mûla velmi ráda pfied sebou pfiedná‰ku pana profesora v psané podobû, jeho rozbor Bruegelov˘ch Nizozemsk˘ch pfiísloví je velmi exaktní, ale nestaãila jsem si v‰e zaznamenat. Dovolte mi alespoÀ pár pfiíkladÛ : sova s br˘lemi – co jsou jí platné br˘le, kdyÏ stejnû nechce vidût / sovu najdete takfika na kaÏdém
holandském zpodobnûní ‰koly v 17.století / , moãit na mûsíc – v na‰í verzi ãurat proti vûtru / to jsem opravdu nevûdûla /, líbající se pár pod ko‰tûtem – Ïít spolu na hromádce / ani to jsem nevûdûla / atd. Nemohu ani nechci pfievyprávût pfiedná‰ku pana Wilmotse, byla mi jednodu‰e pfiínosem i zábavou. A je‰tû mal˘ dovûtek. Jako jedna z mála pfiítomn˘ch jsem neumûla holandsky a byla jsem odkázána na simultánní pfieklad pana Pellara a byla jsem odkázána ráda. Jeho pohotovost, originální slovní zásoba a jazyková kultivovanost mû skuteãnû potû‰ila.
Díky paní Zuzanû Vittvarové a spoleãnosti Ne-Be za hezk˘ i profesnû pfiínosn˘ záÏitek.
P.S. Ráda pfiijdu zase.
Jitka Handlová
Lektorské oddûlení
Sbírka starého umûní Národní galerie v Praze
10 let obnovené nederlandistiky
v Olomouci
Na zaãátku fiíjna jsme mûli pfiíleÏitost zúãastnit se mimofiádné akce a
nûkolika pfiíjemn˘ch dnÛ v krásném
prostfiedí Univerzity Palackého v Olomouci.
V‰echno zaãalo na zaãátku ãervence, kdy jsme dostali pozvánku na
sympozium do Olomouce. V prÛvod-
ním dopise jsme se dozvûdûli, Ïe nederlandisté v Olomouci obdrÏeli od
Univerzity vlastní budovu, zakládají
samostatnou katedru nederlandistiky, otvírají centrum jazyka a kultury
Nizozemí a Vlámska a zvou nás na oslavu 10. v˘roãí obnovené nederlandistiky v Olomouci.
A tak jsme vyrazili do Olomouce.
Program trval 3 dny, od ãtvrtka 2.
fiíjna do soboty 4. fiíjna. V pátek se
konalo oficiální otevfiení Centra jazyka a kultury Nizozemí a Vlámska
„Erasmianum"za úãasti mnoha v˘znaãn˘ch osob spoleãenského Ïivota
z âR i zahraniãí. V aule filozofické
-9-
Zima 2003
fakulty byl udûlen ãestn˘ doktorát
Josu Wilmotsovi a konala se inaugurace profesora literatury Marcela
Janssense.
Program symposia byl velmi bohat˘ jak na pfiedná‰ky tak na kulturní akce. Dozvûdûli jsme se o v˘voji
nederlandistiky v Polsku, v Brnû,
Praze, o nizozem‰tinû v Evropské unii a mnoho dal‰ího. Úãastníci si
mûli moÏnost prohlédnout mûsto a
zúãastnit se nejrÛznûj‰ích kulturních
akcí. V pátek se napfiíklad konal nezapomenuteln˘ koncert souboru
Paula Ranse z Bruselu písní z rukopisu Gruuthuuse Handschrift v kapli
„Jezuitského konviktu" a hned potom následoval dal‰í krásn˘ záÏitek v
podobû barokní opery Endymio v
podání moravského studentského
souboru Damian.
V sobotu odpoledne dr. Wilken
Engelbrecht shrnul v˘sledky sympozia, rozvinul nûkolik my‰lenek o roli
nederlandistiky ve stfiední Evropû a
sympozium uzavfiel.
Odpoledne jsme pak mûli je‰tû
moÏnost vyrazit do okolí Olomouce a
poslechnout si koncert v obnovené
budovû Arcibiskupského paláce.
Samozfiejmû se toho událo daleko
víc a není moÏné v‰echno vyjmeno-
vat. DÛleÏité v‰ak na takov˘ch akcích je pfiíjemná, kolegiální atmosféra. Z pfiíspûvkÛ bylo sly‰et, Ïe mluvãí pfiejí novû katedfie a kulturnímu
centru upfiímnû mnoho úspûchu. Na
takov˘ch akcích je podle mého názoru nejhezãí setkávání - setkávání s
kolegy, které jsme dlouho nevidûli a
jsme rádi, Ïe je zase vidíme - nebo
setkávání s lidmi a kolegy úplnû nov˘mi, pfii kter˘ch se navazují nové
kontakty a nová pfiátelství. A k tomu
bylo v Olomouci spousta pfiíleÏitosti.
Jana âervenková
NOVINKY Z OLOMOUCE…
PfiestoÏe nederlandistika v Olomouci uÏ nûkolik let
vzrÛstá, nemûla donedávna vlastní sídlo. To se ale zmûnilo.
Od 1. února 2003 je nederlandistika pfiestûhovaná a má
vlastní budovu - a jakou! Nemáme sice kaÏd˘ pro sebe jednu pracovnu - na na‰í filologické fakultû, chudé jako kostelní my‰, se samostatné pracovny s poãítaãem na osobu
vyskytují zfiídka – jsme po tfiech, ale místnosti jsou vybavené nov˘m a stylov˘m nábytkem. Za to vdûãíme ‰tûdr˘m darÛm Kulturního fondu Prince Bernharda, Orde van den
Prince (poboãka Diest), mûstu Veenendaalu, Univerzitní
knihovnû Amsterdam a samozfiejmû nizozemské Taalunie,
jakoÏ i dal‰ím sponzorÛm.
Pfiestûhování do jiné budovy, neÏ kde sídlí ná‰ „matefisk˘
obor“ germanistika, mûlo je‰tû jeden zajímav˘ aspekt: 1.
záfií se obor nizozem‰tina osamostatnil a vznikla „katedra
nizozem‰tiny“. Tím jsme se stali jednou z mála samostatn˘ch kateder nederlandistiky ve stfiední Evropû a jedinou v
âeské republice. Narazili jsme ale na nepfiedvídan˘ problém - katedra musí mít profesora. PfiestoÏe Lianne Barnard
- v kvûtnu 2003 - a Wilken Engelbrecht - v ãervnu 2003 získali titul PhD, podle ãeského vysoko‰kolského zákona to
nestaãilo. Podle nûj je tfieba je‰tû tzv. habilitace, tedy dal‰í
vûdecká práce, a to je‰tû jen v âeské nebo Slovenské republice. Tato podivná situace v oblasti uznávání zahraniãních diplomÛ snad skonãí s platností nového zákona, kter˘
bude âeská republika muset pfiijmout, ale dosud zaujímá
ministerstvo jednoznaãné stanovisko: nizozemsk˘ nebo jihoafrick˘ doktorát nestaãí, je tfieba habilitovat se tady (pouze slovenské habilitace jsou podle ministerstva plnû rovnocenné).
Proto olomoucká fakulta poÏádala prof. dr. Marcela Janssense (emeritního profesora KU v Lovani), aby pÛsobil jako prozatímní vysoko‰kolsk˘ uãitel. Marcel byl do této
funkce instalován 3. fiíjna na slavnostním zasedání vûdecké
rady. Tuto slavnostní událost jsme spojili s udûlením ãestného doktorátu Palackého Univerzity, kter˘ obdrÏel v kvûtnu 2003 „nejlep‰í pfiítel letních kurzÛ nizozem‰tiny“ prof.
dr. Jos Wilmots za své velké zásluhy o nederlandistiku v
âeské republice, a s otevfiením katedry a kulturního centra
„Centrum voor Taal en Cultuur van de Lage Landen Erasmianum“ prof.dr. Koenem Jaspaertem, generálním sekretáfiem nizozemské Taal-unie.
Minikongres vûnovan˘ tûmto událostem byl nazván Aspekty externí nederlandistiky. PfiestoÏe se konal zanedlouho po 15. „Colloquium Neerlandicum“ Mezinárodního
sdruÏení pro nederlandistiku, sjelo se na nûj a na oslavu otevfiení centra do Olomouce na 150 hostÛ. Kulturní záÏitky
- jako byl koncert stfiedovûké hudby proveden˘ skupinou
Paula Ranse a sponzorovan˘ Vlámsk˘m zastupitelstvím,
barokní opera zaji‰Èovaná mûstem Olomouc a komorní
koncert s nizozemsk˘mi básnûmi ze 17. století, nabídnut˘
Nizozemskou ambasádou, z tohoto setkání udûlaly nezapomenutelnou událost.
V tuto chvíli je „Centrum“ zatím jen názvem, ale jiÏ brzy
se sejdeme s diplomatick˘mi zástupci Nizozemska a Flander, abychom zváÏili moÏnosti oÏivení nizozemské kultury
také na Moravû. Tfieba by se pfií‰tí rok mohla i v Olomouci
konat setkání Ne-Be… Více informací najdete na http://netherlandistics.upol.cz.
Adresa centra je:
Centrum jazyka a kultury Nizozemí a Vlámska
KfiíÏkovského 10, 771 80 Olomouc
Adresa, na níÏ nás mÛÏete nav‰tívit, je: KfiíÏkovského 14
(tel. 58 563 3270). Projdete dvefimi a pak uÏ vás povedou
nizozemské, vlámské a jihoafrické vlajeãky.
Wilken Engelbrecht
- 10 -
Zima 2003
Slavnostní fieã prof. Jose Wilmotse pronesená u pfiíleÏitosti udûlení ãestného doktorátu na Univerzitû Palackého v Olomouci pfii otevfiení kulturního centra „Centrum voor Taal en Cultuur van de Lage Landen Erasmianum“ v fiíjnu 2003.
Va‰e Magnificence,
Pane dûkane,
Excelence,
Pane Generální tajemníku Nizozemské jazykové unie,
VáÏen˘ pane zástupce Vlámské vlády,
VáÏení pánové zástupce Princova fiádu, oddûlení Diest,
Dámy a pánové,
kdyÏ mi Vûdecká rada Univerzity Palackého v Olomouci sdûlila své rozhodnutí poctít mû
udûlením ãestného doktorátu, musel jsem si na tuto skuteãnost pfiedev‰ím zvyknout. Nezvykl jsem si v‰ak je‰tû úplnû, pfiestoÏe je dotyãn˘ dopis datován 15. kvûtna leto‰ního roku. Za bûÏné to prozatím nepovaÏuji a myslím, Ïe ani v budoucnu to zcela jistû za bûÏné
povaÏovat nebudu.
Kdokoli na základû disertace doktoroval, ví, Ïe se mu tím otevírají dvefie do akademického
svûta. Poãáteãní nad‰ení vyvolá urãit˘ pocit vdûãnosti, ale postupnû se jak˘msi témûfi bûÏn˘m pravidlem stane skuteãnost, Ïe se ãlovûk stal ãlenem klubu a Ïe smí hrát s ostatními.
JestliÏe je ve formû, mÛÏe se podílet na dÛleÏit˘ch diskuzích. To v‰e v‰ak souvisí s prací, s
vlastním snaÏením, stejnû jako cesta, která vedla ke vstupu do akademického svûta. Kdo
netrénuje, ztratí své schopnosti a dostane se do druhé ligy.
Kromû potfieby zvyknout si na skuteãnost, Ïe se ãlovûk stal ãi stane doktorem honoris causa, se dostaví je‰tû jin˘ pocit. Jde o jist˘ údiv, neboÈ nevíte, za co se vám této pocty dostalo. V prÛbûhu doby nastalo zfiejmû nûkolik okamÏikÛ, kdy jste dûlali vûci, které - aniÏ byste si toho byli pov‰imli - se pozdûji staly zásluhami o propagaci a podporu nederlandistiky
ve stfiední a v˘chodní Evropû a zvlá‰È v âeské republice, jak stálo v dopisu pana dûkana
doc. PhDr. Iva Barteãka, CSc. PfiestoÏe vás nikdo zvlá‰È nesledoval, ani po vás nic nevyÏadoval, skuteãnosti podobného rázu rÛzn˘m lidem neunikly.
Od té doby, co jsem obdrÏel ten krásn˘ dopis, jsem si trochu hrál s v˘znamem slovní kombinace honoris causa. Kdo mû zná, tomu to není divné. Dala by se taková slova interpretovat dvojsmyslnû, jako amor Dei z doby gymnázia? Dala by se ta slova interpretovat dvojím smûrem - jako subjektivní pád, láska Boha k ãlovûku, a zároveÀ jako pfiedmûtov˘ pád,
jako láska ãlovûka k Bohu? Moje známá, klasická filoloÏka, mû uvedla na pravou míru – honor, tedy ãest, tu nemá nic spoleãné s causa, dÛvodem, ani naopak. Honoris je zde vysvûtlující genitiv, tak mi bylo fieãeno. To mû uklidilo. Prostû mám tu ãest pfiijmout, aniÏ se musím pfiíli‰ zab˘vat hlubokou strukturou dÛvodu, causa.
JestliÏe nûjak˘ dÛvod existuje, pak má jiÏ svá léta. To vím jistû. Zaãátek sahá zpût do sedmdesát˘ch let minulého století, kdy jsem poprvé pfiekroãil tehdy komplikovanou hranici.
Na této stranû se jí fiíkalo Mauer der Schande, na druhé stranû v‰ak nesla jméno Schutzwall gegen den Imperialismus. Potvrdila se moje domnûnka, Ïe na V˘chodû neÏijí a nepracují nijak zásadnû odli‰ní ãi jinak zamûfiení akademici, a to i pfies zcela rozdílné státní
systémy a na v˘chodní stranû dotyãné hranice také stûÏí srozumitelné reÏimy. I akademici
na V˘chodû povaÏovali rozdûlení Evropy za stejnû hloupé, aãkoli obãas z úplnû jin˘ch dÛvodÛ.
Jak jsem pfiijíÏdûl ãastûji a postupnû také nav‰tûvoval i jiné zemû kromû mého startovního
bodu, kter˘m bylo tehdej‰í NDR, stále více jsem se utvrzoval v tom, Ïe právû rozhovor Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 11 -
Zima 2003
navzdory hranicím a strukturám - by se ãasem mohl stát nejúãinnûj‰ím prostfiedkem k pfiípravû na souÏití v Evropû, která by mûla b˘t vût‰í neÏli jen rozmáhající se a hospodáfisky
siln˘ Západ. Pokud bylo takového prostfiedku pro náv‰tûvy stfiední a v˘chodní Evropy potfieba, museli jsme o nûj usilovat.
Nestalo se náhodou, Ïe k tomu do‰lo prostfiednictvím nizozemského jazyka a nizozemské
kultury. I tehdy se lidé na Západû ãasto ptali, proã se lidé z tak vzdálen˘ch zemí chtûjí uãit na‰emu jazyku. Na to jsem mûl standardní proti-otázku: „Proã by tam nebyli lidé, ktefií
mají zájem o ná‰ jazyk a na‰i kulturu?" VÏdyÈ jsme nemûli expanzivní sklony - nechtûli
jsme nauãit polovinu Evropy mluvit nizozemsky. Chtûli jsme pomoci lidem, ktefií mûli zájem se z jak˘chkoliv dÛvodÛ na‰ím jazykem zab˘vat. JestliÏe jsem pro to nûco udûlal, jak
sm˘‰lí Vûdecká ráda této univerzity, pak to je pfiedev‰ím proto, Ïe jsem to dûlal rád Ïe jsem
to povaÏoval za smysluplné. Pfiineslo mi to uspokojení, dokonce i radost. Nejspí‰e se jedná
o pocit nûkoho, komu se stal koníãek prací a naopak.
Za to, Ïe mohu pokraãovat se svou prací, která je zároveÀ i m˘m koníãkem, vdûãím zejména Limburskému univerzitnímu centru. LUC je malou vlámskou institucí, ‰ífií v‰ak pozitivní politiku, která pfiiná‰í ‰ance a pomáhá. Jsem za to hluboce vdûãn˘. Samozfiejmû
bych tu nestál neb˘t Univerzity Palackého v Olomouci, ale proto, Ïe k Vám mluvím právû
teì, nemohl bych nezmínit vlastní LUC. Mám-li se zab˘vat strukturou slovní kombinace
honoris causa, pak je ten dÛvod vûcí obou univerzit, a o ãest se rád podûlím se v‰emi, ktefií mi bûhem v‰ech tûch let pomáhali.
Pane dûkane,
Excelence,
Dámy a pánové,
normální doktorát, pro kter˘ promovend pracoval, je klíãem. âlovûk ho má v kapse, kaÏdodennû ho pouÏívá a zvykne si. Stane se samozfiejmostí, Ïe se jím otevfiou dvefie do akademického svûta. Tento klíã je tedy pfiedev‰ím praktickou vûcí. Dnes jsem v‰ak od Vás dostal spí‰e klenot, prsten, kter˘ nepfiiná‰í okamÏit˘ technick˘ uÏitek, ale rád se na nûj budu
dívat a doufám, Ïe se bude je‰tû dlouho lesknout, stejnû jako nederlandistika ve stfiední a
v˘chodní Evropû, která pomohla k jeho vyrobení.
Vám a Va‰í univerzitû, ke které nyní mohu trochu patfiit, pfieji do budoucna v‰e nejlep‰í.
Mám na mysli zejména právû otevfiené Centrum jazyka a kultury Nizozemí a Vlámska „Erasmianum“ pod vedením doktora Wilkena Engelbrechta. VÏdyÈ Brecht, druhá ãást tohoto
germánského pfiíjmení, znamená lesk. Takov˘ lesk, Wilkene, pfieji Tobû a Tvé práci.
Pane dûkane,
Excelence,
Dámy a pánové,
dûkuji srdeãnû.
- 12 -
Zima 2003
Podvečer ve Vikadle
V úter˘ 2.prosince se ve Vinohradském kavárenském divadle konal veãer s ãetbou z díla Helly S. Haasse „Páni ãajov˘ch plantáÏí“, které vy‰lo na podzim v pfiekladu Petry Schürové.
V úter˘ 2. prosince byl Mikulá‰ takfiíkajíc za dvefimi a já se zmoÏená tlaãenicí v hraãkáfistvích plíÏila k vinohradské
oáze klidu a poezie bez energie s ta‰kou naditou rybáfisk˘m prutem s magnetickou návnadou a sadou ryb s magnetickou hubiãkou, stavebnicí, pohádkovou kníÏkou, ãokoládov˘m ãertem, pytlem sladkostí a síÈkou mandarinek.
Vlastnû se mi moc nechtûlo… ale cosi uvnitfi mû se bránilo vzdát se i duchem, kdyÏ vÛle jiÏ podlehla, tlaku spotfiebitelské spoleãnosti. A tak jsem své kroky nasmûrovala za kulturním záÏitkem. A vskutku se mi to vyplatilo. Úryvek v krásném pfiednesu studentky herectví Pavly Janí‰‰ové a jejího nizozemského protûj‰ku, na‰í ãlenky Anne-Marie Matthijsse mû z uhonûné, ‰edivé a blátivé Prahy zanesl doprostfied barevné, prohfiáté indonéské dÏungle, jak ji
Hella S. Haasse mistrnû vykreslila ve svém díle, a jak ji její pfiekladatelka neménû mistrnû pfievedla do ãeského jazyka.
Pfiedmikulá‰sk˘ shon zfiejmû vyfiadil z provozu více milovníkÛ literatury, neÏ jsme oãekávali. A to je ‰koda, protoÏe takov˘hle veãer rozhodnû není ztrátou ãasu, n˘brÏ vzpruhou. Poãet posluchaãÛ pfiipomínal název jednoho proslulého ãeského románu, ale koneckoncÛ, krásná literatura a básnictví se dfiíve také pûstovaly v mal˘ch krouÏcích,
jak poznamenal jeden z pfiítomn˘ch. Îe toto není zku‰enost ojedinûlá, nám koneckoncÛ potvrzuje i nápis nad jevi‰tûm divadelní kavárny: Sami sobû. A my jsme si to opravdu uÏili. Doufáme jen, Ïe pfií‰tû uÏ budeme moci ná‰ program otitulovat „My vám“, protoÏe taková malá, krátká zastavení, jako bylo to úterní s Hellou S. Haasse, dûlají Ïivot pfiíjemnûj‰ím a snesitelnûj‰ím.
Ukázku z knihy Helly S. Haasse „Páni ãajov˘ch plantáÏí“ v pfiekladu Petry Schürové uvádíme v Literární pfiíloze.
- 13 -
Zima 2003
LITERÁRNÍ P¤ÍLOHA
Hella S. Haasse: Páni ãajov˘ch plantáÏí
Brána 2003, PfieloÏila Petra Schürová
Gambung,
první den
1. ledna 1873
„Tady!“ fiekl nahlas. Jeho hlas znûl v obrovském prostoru nicotnû.
Stál na okraji rokle. Odpolední mlha halila nedaleké vrcholky hor - pfiedhÛfií Gunung Tilu. Hluboké r˘hy zemské kÛry se vlnily jako drapérie divoce zelené pustiny
po odpoãívajícím tûle obra. Mezi zarostl˘mi úboãími
leÏelo údolí jako vklínûná mísa.
Tam, v objetí pralesa, by chtûl zÛstat napofiád. Dosáhl
místa, kde na nûj ãekala dosud neproÏitá zku‰enost.
„Pustím se do toho,“ fiekl, kdyÏ mu otec vypoãítal v‰echny nesnáze - po první náv‰tûvû Gambungu pfied pÛl
rokem -, které by pronájem právû tohoto pozemku pfiinesl. Podnebí bylo pro slu‰nou úrodu kávy pfiíli‰ vlhké, staré státní plantáÏe zpustlé, stezky zarostlé. Terén byl ãlenit˘, tvofien˘ strm˘mi úboãími a témûfi nepfiístupn˘mi v˘bûÏky pralesa; odlehlost pfiedurãovala
potíÏe pfii odvozu sbûru. Také nebylo tak zcela jisté,
zda se na fiídce zalidnûn˘ch pahorcích najde dostatek
pracovních sil.
Ale Rudolf se od prvního okamÏiku – ten v˘hled do dálky!, ta zelená záfie myriád tvofien˘ch korunami stromÛ! – upnul na Gambung. Pro nûj neexistovala jiná
alternativa. Nebál se, Ïe kávové plantáÏe, tak dlouho
zanedbávané, bude muset dÛkladnû asanovat, moÏná dokonce znovu zaloÏit - v‰echny kefie zlikvidovat a
vysázet nové. PovaÏoval to za hozenou rukavici. KdyÏ
se mu nebude dafiit káva, pfiejde na ãaj, kulturu, v níÏ
se po roce uãení dobfie vyznal.
Otec tedy poÏádal úfiady o právo pronájmu. Zprávu o zápisu zatím je‰tû stále nedostali. Nejdfiív se na pozemek musí pfiijet podívat posudková komise. Rudolf uÏ
vûdûl, Ïe úfiední ml˘ny melou pomalu. Nemohou mu
ale zabránit v tom, aby pÛdu, kde hodlá pracovat a Ïít,
zaãal kultivovat. Úrodná pÛda, vrchní vrstva - asi dvû
nebo tfii stopy - byla sypká smûs jílu s úlomky vulkanick˘ch kamenÛ.
Rudolf odstoupil od okraje, sh˘bl se a nabral do dlanû
hrst tmavorudé, vlhké zemû.
KdyÏ se otoãil, uvidûl, Ïe se obyvatelé Gambungu shromáÏdili kolem jeho dvou sluhÛ, Muntajase a Djengota
i s koÀmi. Byli mezi nimi také nosiãi, které Rudolf najal na úpatí horského hfiebenu. Zavazadla mûli naskládaná u bambusového lesa, v nûmÏ se ukr˘val
mal˘ kampung. Pfieb˘valo v nûm sedm, osm rodin
zbyl˘ch z lidí, ktefií kdysi pfii‰li z okolních vesnic sem
nahoru za prací na kávov˘ch plantáÏích. Jakmile si
v‰imli, Ïe se na nû Rudolf dívá, podfiepli si. Nejstar‰í
z muÏÛ pronesl tradiãní pozdrav a oslovil ho titulem
djuragan, pane této zemû. On jim odpovûdûl také v
sundá‰tinû, kterou uÏ slu‰nû ovládal. Cestou si pfiipravil krátk˘ proslov - coÏ se od nûj oãekávalo -, v
nûmÏ Ïádal o dÛvûru a spolupráci. PfiestoÏe se na nûj
nikdo nedíval - to se nehodilo -, vycítil v mlãení souhlas.
Gambung‰tí byli drsnûj‰í a vypadali houÏevnatûji neÏ lidé, s nimiÏ se setkával na plantáÏích v Buitenzorgu.
PÛsobili také zdrÏenlivûji. Rozhodující bude, jak se
postaví k práci. KdyÏ nebudou ochotní pracovat na
plantáÏích nebo se nesnesou s lidmi kolem sebe, nastanou Rudolfovi potíÏe. Jejich mluvãí pÛsobil klidn˘m
a rozumn˘m dojmem. Ten muÏ mu musí pomoci najít
správn˘ pfiístup a tón.
Ale nejdfiív pozemky. Ty nepoãkají. Svého bûlou‰e, Odalisku – po pfiíkrém stoupání po koÀské stezce se z ní
koufiilo - svûfiil do Muntajasovy péãe. Pû‰ky, s Djengotem za sebou, sestoupil do údolí, kde by si jednou
rád postavil dÛm. De‰Èové mraky západního monzunu se za vrcholky hor uÏ zase nadouvaly, vzduch byl
prosycen˘ vlhkostí. Na svaÏitém poli na okraji lesa
stálo nûkolik stromÛ kvetoucích ohnivû rud˘mi kvûty;
rovné, hladké kmeny desítek rasamal se bl˘skavû odráÏely od tmavého pralesa, kde se jejich koruny zvedaly do ohromné v˘‰ky.
Rudolf mûl s sebou zbraÀ, mohl se tedy pustit do pátrání po divoké zvûfii. Teì ‰el první Djengot a maãetou uvolÀoval cestu v hustém porostu. Zvûfi neobjevili - nena‰li Ïádné ãerstvé stopy, narazili jen na hlubokou u‰lapanou stezku, kudy zvífiata pravidelnû procházela , ale z v˘‰ky, ze záplavy listÛ, se oz˘valo ‰elestûní a
praskání a jako dé‰È na nû dopadaly pecky a kousky
slupek; na jednom otevfieném prostranství se setkali s
hejnem opic, zmûtí ‰ed˘ch tûl s bíl˘mi bfiichy, které je
provázely dál: skákaly z vûtve na vûtev, byly stále
zvûdavûj‰í a stále hlasitûji vfie‰tûly.
Nechal oãi, aby se popásaly, a nakonec na‰el, co hledal:
staré vodovodní vedení v korytu jednoho z horsk˘ch
potokÛ protkávajících terén. Hluboko v lese byl ukryt˘
zurãiv˘ vodopád; ‰li po zvuku a do‰li k toku, ‰ir‰ímu a
prud‰ímu neÏ ostatní potÛãky. Rudolf si uvûdomil, Ïe
tohle musí b˘t Tjisondari; pfiíkr˘ bfieh na druhé stranû
vypadal jako pfiirozená hranice plantáÏe. Ale Djengot,
kter˘ znal okolí, tvrdil, Ïe to tak není. ·li podél Tjisondari, aÏ na‰li místo, kde se dalo pfieskákat z kamene
na kámen a pfiebrodit na druhou stranu. Rudolf skuteãnû objevil staré plantáÏe, o jejichÏ existenci nemûl
tu‰ení, a nûkterá více ãi ménû otevfiená místa, která
se mu zdála vhodná na zaloÏení nov˘ch polí.
- 14 -
Zima 2003
Nejradûji by se vy‰plhal aÏ na vrcholek Gunung Tilu, aby odtamtud mohl odhadnout rozlohu svého území –
zatím nemûl ani pfiedstavu, jak bude mapovat hranice
kávov˘ch plantáÏí rozloÏen˘ch do v‰ech stran a po
v‰ech kopcích kolem. Prvním úkolem bude mûfiení, k
tomu ale potfiebuje odbornou pomoc. Nesãetné propasti a úÏlabiny, nehodící se k pûstování ãehokoliv,
tvofiily tûÏko vyãíslitelné mnoÏství enkláv.
Djengot zaslechl z dálky dunûní hromu dfiív neÏ Rudolf.
PfiestoÏe je‰tû nebyly ani tfii hodiny odpoledne, padla
na les noc. Nebe, obãas viditelné skrz prÛhledy ve
stfie‰e z listí, bylo ãerné jako smÛla. Skákali a smekali se divoãinou, Rudolf zaslechl, jak se mu trhá kabát;
na konci lesa, na otevfieném poli pfie‰li do bûhu, ale
prudk˘ dé‰È je zdrÏoval. Pronikavé záblesky protínaly
oblohu, aÏ jim pfiecházel zrak i sluch.
Otec pro nûj dal zafiídit pondok mimo kampung, osadu –
dvû malé místnosti s úzkou pfiedsíní, s prkennou podlahou na kÛlech, stûny z pleteného bambusu, stfiecha
z palmov˘ch do‰kÛ. Nebylo v nûm víc, neÏ jen to nejnutnûj‰í: pohovka na spaní, stÛl, Ïidle a skfiíÀ na potraviny. Dokud budou trvat pfiípravy na zúrodÀování,
Rudolf se tam utábofií.
KdyÏ se boufie pfiehnala, posadil se na schÛdek vedoucí
ke vchodu. Nebe bylo jasnûj‰í neÏ sklo; ve svûtle pozdního odpoledne vypadaly nesãetné odstíny zelenû
Gunung Tilu jako vybarvené jemn˘m ‰tûtcem.
Rudolf si sundal boty a ponoÏky a uvidûl to, ãeho se obával po cel˘ poslední úsek cesty: pod plstûné kama‰e pronikly pijavice a pfiisály se mu k l˘tkÛm. Jeho euforii ale naru‰it nedokázaly.
„Potvory!“ zamumlal a opatrnû je odtrhával. Po nohách
mu tekly ãÛrky krve. PoÏádal Djengota, kter˘ vybaloval zavazadla, aby mu podal lékárniãku. ObvazÛ mûl
dostatek.
Teprve teì si uvûdomil, Ïe kromû chleba a nûkolika
kouskÛ ovoce cestou na Gambung od ãasného rána
nic nejedl. Sly‰el, Ïe v kuchyÀce ‰ramotí Muntajas –
sice nebyl kuchafi, ale sám se nabídl, Ïe se toho úkolu ujme.
„Sedia?“ zavolal Rudolf pfies rameno. „Je uÏ jídlo hotové?“
„Mangké, ano, uÏ je,“ odpovûdûl mu táhl˘m, nosov˘m
hlasem Muntajas.
Jídlo se skládalo z polévky, kterou Muntajas uvafiil z pfiivezené slepice. Ostré vÛnû prozrazovaly, Ïe si Muntajas a Djengot za domkem pochutnávali na jednom z
domorod˘ch pokrmÛ, na nûÏ si Rudolf stále nemohl
zvyknout.
Mûsíãní svûtlo prosvítalo ‰tûrbinami a skulinami v bambusové stûnû a vrhalo rozpt˘len˘ vzorek záfie na podlahu a pokr˘vky. Rudolf leÏel na zádech a poslouchal
noãní zvuky, bzukoty a ‰ramoty zvenku, vzdálené kfiiky z pralesa. Doufal, Ïe konû jsou v improvizované
stáji v bezpeãí; sly‰el, Ïe po setmûní pfiicházejí pantefii aÏ ohradû kampungu. Místní obyvatelé zavírali psy,
slepice a kozy na zámek i na závoru. Rudolf si pfiedsevzal, Ïe proti drav˘m zvífiatÛm nûco podnikne, jakmile mu to naléhavûj‰í povinnosti dovolí.
ProtoÏe uÏ nemohl spát, znovu prom˘‰lel, co bude muset v nadcházejících dnech udûlat. âekala ho – to si
uvûdomoval – neuvûfiitelnû tûÏká práce, která ho bude stát spoustu sil a pfiemáhání. Nikdo z plantáÏníkÛ v
rodinû je‰tû pfied sebou takov˘ úkol nemûl: obnovit
tak dlouho zanedbávan˘ pozemek.
Kromû vyznaãení terénu se musel vûnovat je‰tû dal‰ím
prioritám: je tfieba postavit most pfies Tjisondari, protoÏe brod je odtud pfiíli‰ daleko; musí také – souãasnû s vyãi‰tûním star˘ch kávov˘ch plantáÏí – pfiipravit
zku‰ební ãajovou plantáÏ. Musí sehnat personál na
vysekání zarostl˘ch stezek a polí. Chtûl také dát omítnout a vymalovat „porézní“ stûny svého domku; zavést mezi Gambungem a plantáÏí sv˘ch rodiãÛ, vzdálenou nûkolik hodin cesty, kaÏdodenní posílku pro pfiísun zpráv, náfiadí a potravin. Toho posledního bylo v
kampungu poskrovnu; Rudolf brzy zjistil, Ïe lidé vlastní slepice neradi prodávají.
Nakonec pfiece jen usnul. Probudilo ho kokrhání kohoutÛ. UÏ svítalo. Vynesl si ven Ïidli a bez dechu sledoval, jak slunce vychází nad obzorem a jak postupnû ozafiuje vzdálená pole mrakÛ. Vrcholky hor se od nebe
odráÏely jako ohraniãené inkoustem. Tfipytivé cáry mlhy se hnaly údolím mezi kmeny rasamal. Z lesa zazníval zpûv tisícÛ ptákÛ. Od ‰plouchajícího pramínku
vody, kam se chodili lidé m˘t, znûly v ranním vzduchu
hlasy jasnûji. Bylo cítit hofiící dfievo.
Djengot, pfies ramena sarong na ochranu proti svûÏímu
vûtfiíku, se vynofiil z bambusového lesa a s ním chlapec asi sedmilet˘, kter˘ vedl na provaze nápadnû
poddajného konû.
„Jmenuje se Si Djapan,“ fiekl Djengot. „Ohlídá ho. Nebojí se. Djuragan uvidí sám.“
Rudolf pfiekvapenû pfiihlíÏel, jak si jeho kÛÀ nechá líbit
pobízení ve slabinách od cizího ãlovûka, vlastnû je‰tû
dítûte, které mu sahá sotva k hrudníku. Zdálo se mu
od Djengota ukvapené, Ïe najal nejdfiív chlapce ke koním, ale nepochyboval o tom, Ïe to je nezbytné. Rudolf zatím nemohl Djengota u vymûfiování postrádat a
Muntajas má na starost jiné vûci, neÏ peãovat o konû.
„Dobfie,“ fiekl a podrbal Odalisku po tváfiích. „Hodná holka. Nekousat! Neutíkat!“
Pomalu upíjel kávu, kterou mu Muntajas pfiinesl. Slunce
‰plhalo v˘‰, ale dosud bylo chladno. Na okraji strÏe
kvetly kefie velk˘mi bíl˘mi kalichy pfiipomínajícími lilie,
ale Rudolf takové je‰tû nikde nevidûl. Krajina pfied
ním, den, jeho Ïivot, to v‰echno se koupalo v ranní záfii.
Bylo mu ãtyfiiadvacet, poprvé byl odkázan˘ sám na sebe, poprvé byl sám sobû pánem. V‰echno, co do nynûj‰ka proÏil, bylo pfiípravou na tento okamÏik. Narovnal se a rozpfiáhl paÏe. Eldorádo!
- 15 -
Zima 2003
Dvû staré babky Toona Tellegena
Jifiina HoleÀová
POVÍDKY
KdyÏ jsem se kdysi s povídkami amsterdamského praktického lékafie, básníka a autora kníÏek pro dûti Toona Tellegena (1941)
setkala poprvé, celou mû do sebe vtáhly a já je musela pfieãíst „naposezení“. Tyto minipovídky z tehdy druhé Tellegenovy kníÏky pro dûti Toen niemand iets te doen had (Querido 1987), (ãesky pod názvem Veverãák a mravenec, Cinemax 1998), ocenûné v Nizozemí roku 1988 Zlat˘m pisátkem (Gouden griffel), cenou za nejlep‰í dûtskou kníÏku roku, mû zkrátka chytly. Získaly si
mû svou pÛvabnou poetikou, pfiem˘‰livostí, iracionalitou, absurdní logikou, pohráváním si s pfienesen˘mi a konkrétními v˘znamy
– to v‰e na jedné ãi dvou stránkách.
V pfiíbûzích o veverãákovi, mravenci, slonovi, cvrãkovi a dal‰ích zvífiátkách se toho moc nedûlo. A kdyÏ uÏ pfiece, tak se pfiem˘‰lelo o v‰em moÏném (tfieba o tom, co je to nûkomu chybût, o zapomínání, o podezíravosti), posílaly se dopisy (a kdyÏ pisatel zrovna nevûdûl komu napsat, tak napsal dopis sám sobû), cestovalo se, oslavovalo, jedlo, pilo, hodovalo.
A ãas si volnû plynul a byla ho spousta.
Povídky v bûÏném slova smyslu to vlastnû ani nebyly, spí‰ vyprávûní, reflexe zaloÏené na dialogu.
Ta vyprávûní byla zkrátka originální. Pokud vÛbec nûco pfiipomínala, tak Milneova Medvídka Pú, Carrollovu Alenku v fií‰i divÛ nebo Exupéryho Malého prince.
POHÁDKY PRO DOSPùLÉ
KdyÏ jsem se tehdy s tûmito minipovídkami Toona Tellegena setkala, byly „Dvû staré babky“ nejspí‰ je‰tû nûkde „na houbách“
nebo uÏ se moÏná nosily v autorovû hlavû. Na svût pfii‰ly poprvé v roce 1994 v nakladatelství Querido a byly první Tellegenovou
kníÏkou pfiíbûhÛ pro dospûlé. V té dobû jiÏ byl Toon Tellegen nejen velmi svérázn˘m autorem krátk˘ch vyprávûní o zvífiátkách (ocenûn˘ch nejednou literární cenou za dûtskou literaturu), ale i osobit˘m básníkem (mûl za sebou jiÏ nûkolik básnick˘ch sbírek).
O svém setkání s Tellegenovou kníÏkou pro dûti se nerozepisuji náhodou. Dvû staré babky se kupodivu v lecãem minipovídkám
o Veverãákovi a mravenci podobají.
I zde Tellegen vyuÏívá formu vyprávûní, pfiíbûhy jsou zaloÏeny na dialogu. I zde se setkáváme s pÛvabnou poetikou, pfiem˘‰livostí, iracionalitou, absurdní logikou, pohráváním si s pfienesen˘mi a konkrétními v˘znamy.
Ani ve vyprávûních o dvou star˘ch babkách se toho moc nedûje, také tady se hodnû pfiem˘‰lí - o Ïivotû, o smrti, zejména ale o
lásce. S tou si babky vût‰inou nevûdí rady. Nelze ani jinak. âas si plyne sice volnû, ale spoustu ho rozhodnû dvû staré babky
nemají. Jejich bytí je koneãné a v této jistotû je zároveÀ nejistota, nevûdí dne ani hodiny. Pfiipadá jim, Ïe Ïily zbÛhdarma. A co
bude po smrti? No pfiece vÛbec nic, jsou to babky nevûfiící. Ale chyba lávky. Po Ïivotû pozemském nastane babkám Ïivot posmrtn˘. A nebyl by to Tellegen, aby se tento posmrtn˘ Ïivot zcela nevymykal tradiãním pfiedstavám. A tradiãním pfiedstavám se
vymyká i sám bÛh. A tak dvû staré babky v grotesknû ladûném vyprávûní za své pfiesvûdãení o neexistenci Ïivota po smrti - za
jednu z mála ze sv˘ch jistot - „platí“ tím, Ïe se o churavûjícího nebohého boha starají a to s takovou péãí a úsilím, aÏ je to uondá a ony péãi o boha i boha samotného pustí z hlavy. A tak i v posmrtném Ïivotû dál zakou‰ejí absurditu svého bytí.
Tellegenovy dvû staré babky se tu s jistotou, tu s nejistotou svého vzájemného vztahu pot˘kají témûfi ve v‰ech tfiiaãtyfiiceti pfiíbûzích. Jejich láska, jejich vzájemn˘ vztah je paradoxnû ohroÏen právû svou jistotou, dlouh˘m trváním, jindy v‰ak naopak nejistotou z toho, zda vÛbec je‰tû trvá a pochybnostmi, zda se babky vÛbec kdy mûly rády. Vztah ohroÏují nejen ony samy, ale i jiní.
V jedné povídce by se tfieba jeden muÏ rád nûãeho na babkách dotkl, nûjaké ãásti jejich tûla, protoÏe pr˘ je‰tû nikdy nic nezaÏil. V jiné povídce zase jinému muÏi vadí, Ïe se babky v noci hladí. A do tfietice se v dal‰í povídce k babkám nastûhuje jakási
nervovû vy‰inutá Ïenská, zaãne s nimi spát v jedné posteli a porouãet jim. Dvû staré babky tûmto zásahÛm do svého soukromí
nedokáÏí ãelit a nakonec jim podléhají.
POMÍJIVÁ I VùâNÁ…
Proã si v‰ak vlastnû Tellegen vymyslel zrovna dvû staré babky? Rozhodnû ne náhodou. Dvû staré babky - staãí fiíct a hned je
vidíme pfied sebou - shrbené, se‰lé stáfiím, ‰ouravá chÛze co noha nohu mine. Dvû staré babky jsou typem - „hraãkou“ jak fiíká
Arjan Peters (Volkskrant, 7.10.1994), Autor si s nimi mÛÏe dûlat co chce - mÛÏe si s nimi hrát, jak se mu zlíbí. O nû aÏ tak moc
nejde, jde pfiedev‰ím o vztah mezi dvûma lidmi obecnû - o lásku zbavenou tradiãních více ãi ménû romantick˘ch pfiedstav a kli‰é, o lásku na pozadí stáfií, chátrání a smrti.
Rozhodnû tedy nejde o nûjak˘ lesbick˘ vztah dvou star˘ch babek. Erotika je tu jen jedním z moÏn˘ch herních prvkÛ, jedním z
moÏn˘ch pohledÛ na lásku.
Láska je tu zas a znovu, spojuje i rozdûluje, vÏdy povstane z popela jako bájn˘ pták Fénix, pomíjivá i vûãná jako dvû staré babky.
Ve srovnání s minipovídkami o veverãákovi a mravenci jsou vyprávûní ladûna více do tragikomiãna, humor v nich ale rozhodnû
nechybí.
Bibliografie Toona Tellegena se od vydání Dvou star˘ch babek utû‰enû rozrÛstá. Vycházejí mu nové básnické sbírky, nové pfiíbûhy o zvífiátkách i nové kníÏky pro dospûlé. Na své pfiekladatele do ãe‰tiny zatím ãekají.
- 16 -
Zima 2003
Toon Tellegen: Dvû staré babky
PfieloÏila Jifiina HoleÀová
Dvû staré babky se mûly tak moc rády, Ïe z toho byly ne‰Èastné. Co z toho máme, pfiemítaly.
Láska … myslívaly si opovrÏlivû. Takov˘ nesmysl.
Nic s tím ale nenadûlaly. Mûly se prostû rády. Hned jak se uvidûly, rozbu‰ilo se jim srdce a v noci se vá‰nivû a trpce objímaly. To pak jedna té druhé ‰eptávala: „Ach jo, já tû mám tak
ráda“ a druhá fiíkávala .. A tak dále a tak dále a tak dále.
Popíjely sherry a rum, kaÏd˘ den víc a víc. Bylo jim to úplnû
fuk.
Pojídaly krém na boty. Kdesi o tom ãetly. LÏiãku ãerného krému na boty.
Po tom krému se na sebe zadívaly a najednou uvidûly, Ïe ta
druhá je baculatûj‰í, znetvofienûj‰í a oãi jí lezou z dÛlkÛ. Vypadaly jim zuby a ony jen skfiehotaly.
Ani to v‰ak nepomohlo.
Chytaly je kfieãe.
Rády se ale mûly pofiád a s pûnou u pusy na sebe pokfiikovaly, Ïe se mají rády.
KdyÏ krém na boty pfiestal pÛsobit, sedávaly za zástûnou a
nenávidûly lásku i toho, kdo si ji vymyslel, aÈ uÏ to byl kdokoli .
„Stafií lidé se nemají mít rádi!“ pokfiikovaly na sebe.
„To teda nemají!“
A srdce jim pfiitom bu‰ilo a bu‰ilo.
Dvû staré babky se mûly rády, nevûdûly ale, co si s tím poãít. Byly malé a ztuhlé a sl˘chaly, jak jim praská v kloubech.
„Zkusíme se je‰tû jednou postaru políbit,“ navrhla jednou veãer jedna babka.
„Udûlejme to!“ fiekla druhá babka ohromená tím návrhem.
„KdyÏ to nebude nic moc, uvidíme, co dál,“ fiekla první babka.
Zvedly se z kfiesla a ‰ouraly se k sobû. KdyÏ k sobû dorazily, nachvilku se zastavily a odpoãívaly. Potom se domlouvaly,
kde budou mít pfii líbání ruce.
„Kolem ramen?“ zeptala se první babka.
„Jo, kolem ramen,“ na to druhá babka. „Nebo ne, pfiecejen
ne. Kolem pasu. To bude mnohem lep‰í.“
„A ruce necháme v klidu, nebo se budeme hladit? Co ty na
to?“ zeptala se první babka.
„Hladit,“ fiekla druhá babka.
Bylo to brzy naveãer, v srpnu. Obû mûly pfies ramena pfiehozené vy‰ívané hedvábné ‰átky kvÛli prÛvanu. Venku ãimãarali vrabãáci a vonûly rÛÏe.
„NuÏe?“ povídá první babka.
„Poãkej chvilku,“ nato druhá babka. „Budeme mít oãi otevfiené, nebo zavfiené?“
„Zavfiené,“ opáãila první babka. „Já je budu mít zavfiené urãitû.“
„Já taky,“ pfiitakala druhá babka.
„Dobrá. NuÏe…“ povídá první babka.
Sklonily hlavy k sobû, zavfiely oãi, daly si ruce kolem pasu a
políbily se. Jak je to jenom moÏné… pomyslely si. My to je‰tû
umíme! K tomu, aby dûlaly nûco s rukama se v‰ak nedostaly.
Musely myslet na svou rovnováhu.
Líbaly se celé minuty, aÏ mûly unavené rty. KrÛãek po krÛãku se pak zase od‰ouraly zpátky.
Slunko zapadalo, na stfie‰e pískal kos.
„Zkusíme to zítra znova?“ zeptala se první babka obezfietnû.
„Dobrá,“ nato druhá babka, „ale obejmu tû kolem krku, myslím, Ïe líp udrÏím rovnováhu. Souhlasí‰?“
„Jo,“ pfiitakala první babka. Je‰tû cítila, jak jí hofií a brní rty,
vlastnû ani dobfie nevûdûla, jak˘ je to pocit. Vzpomnûla si, jak
stála jednoho letního veãera za tmy na balkónû, uÏ hodnû
dávno a najednou jí políbila nûjaká dívka, která tvrdila, Ïe se
spletla - ruce se jí chvûly- a mûla také ruku kolem jejího krku.
Dvû staré babky bydlely v malém tmavém pokojíku nahofie u
schodÛ. Mûly se moc rády, ale taky si pfiekáÏely. Vlastnû si
myslívaly: tenhle pokojík je právû tak dost velk˘ pro jednu z
nás, ne v‰ak pro dvû.
Tato my‰lenka byla stále naléhavûj‰í, pronásledovala je
dnem i nocí a jednou ráno jedna babka povídá: „AÈ se máme
rády sebevíc, takhle uÏ dál Ïít nemÛÏeme. Jedna z nás musí
odejít.“
„Jo,“ pfiitakala druhá babka. „Nech odejít mû.“
„Ne, ne,“ fiekla první babka. „To tím nemyslím. PÛjdu já.“
Jedna pro druhou by udûlala první poslední.
Nakonec vzala první babka dvû hÛlky a fiekla: „Kdo si vytáhne del‰í hÛlku, vyhraje a mÛÏe rozhodnout kdo, kdy a jak odejde.“
Druhá babka si vytáhla krat‰í hÛlku a první babka si nazítfií
brzy zrána pfied v˘chodem slunce vlezla ve v‰í tichosti do velikánského pytle na odpadky, postaveného pod lucernou. Druhá babka pytel zavázala.
„Má‰ kuráÏ,“ povídá.
„KuráÏ?“ ozvala se první babka pfii‰krcen˘m hlasem. „Proã?
Mám tû pfiece ráda. To je pfiece normální.“
„Tak jo,“ pfiitakala druhá babka. „Ahoj. Já jdu zase dovnitfi.“
Za pár hodin uvidûla z okna, jak pytel na odpadky mizí v popeláfiském autû.
Proã jenom vÏdycky ve v‰em prohrávám, pomyslela si. Pfii
losování, v kartách, dfiív i pfii hraní kuliãek… Nikdy, nikdy nemám ‰tûstí.
To ráno nevûdûla, co má dûlat. Utírala prach, um˘vala ãisté
hrníãky, ‰tupovala staré chÀapky na hrnce, vafiila vodu – jen
tak pro nic za nic.
Dvû staré babky Ïily v jednom domû ve stfiedu mûsta.
Jednou se nad nû pfiistûhoval mal˘ tlust˘ pán. Ten pán mûl
ple‰ a byl cítit s˘rem.
KdyÏ ty dvû babky v noci leÏely a hladily se, bu‰il do podlahy a kfiiãel „Ticho!“
I kdyÏ se potom líbaly docela potichu, vedl si dál svou: buch,
buch a hulákal: „Já vás sly‰ím! Tak buìte uÏ pfiece zticha! UÏ
jste na to moc staré.“
Ty dvû babky si ‰eptaly: „Jsme uÏ na to moc staré?“ Nevûdûly.
Ten pán sly‰el kaÏdé pohlazení, kaÏdiãk˘ polibek.
A tu a tam uprostfied noci, kdyÏ vedle sebe dlouho leÏely bez
- 17 -
Zima 2003
hnutí, volával: „Takhle je to lep‰í!“ Doufaly, Ïe umfie.
Milovat ve dne se nedovedly, to se nikdy nenauãily. Sebemen‰í svûtlo je vÏdycky ru‰ilo.
Jednou v noci se rozhodly, Ïe budou malému tlustému pánovi vzdorovat.
Líbaly se.
Buch, buch, buch. „Nechte toho!“
Líbaly se dál.
Za chvilku ten pán rozrazil dvefie a stál tam ve Ïlutém pyÏamu.
„Zbláznily jste se?“ kfiikl rud˘ jako krocan.
Obû babky se na nûho ustra‰enû podívaly.
„Varuju vás!“ rozkfiikl se a hlas mu pfieskoãil.
Potom uÏ se dvû babky nemilovaly a spávaly na kraji postele daleko od sebe.
KdyÏ je pán potkal, spokojenû je zdravil.
„Dobr˘ den, dámy.“
„Dobr˘ den, pane.“
Neumfiel on, umfiely ony, krátce po sobû.
Pochovali je v tichosti. Po dvû de‰tivá odpoledne ‰el za rakví sám jen jak˘si vzdálen˘ synovec jedné z babek.
Postihlo to i jiné dvû babky.
KdyÏ uprostfied noci malého tlustého souseda ru‰ily sv˘m
objímáním, vykopl jim dvefie, srazil se stolu vázu a plivl jim do
tváfie.
Vyrazilo jim to dech a sedûly v posteli celé ztrnulé.
Pán ode‰el.
Ty dvû staré babky se honem horoucnû prudce políbily, neÏ
on se opût ve svém pokoji s uchem na podlaze zaposlouchá.
Ten polibek mûl pro nû v sobû nûco nezapomenutelného.
Dvû staré babky sedûly v de‰ti na laviãce pod stromem.
Dlouho mlãely a dívaly se na dé‰È a na nízké ‰edé nebe. Pak
jedna babka fiekla: „âekáte nûkdy na nûkoho?“
„Ne, neãekám,“ na to druhá babka. „No, nebo ano, vlastnû ano, vlastnû ãekám na nûkoho pofiád, ale ani nevím na koho.“
„Nojo,“ povídá první babka. „Já taky.“
„VáÏnû?“ zeptala se druhá babka.
„VáÏnû.“
„VÏdycky mi pfiijde divné o tom mluvit,“ fiekla ta druhá. Podívala se na své boty pohupující se nízko nad zemí sem a tam.
„A navíc ãekám zbyteãnû.“
„Já taky,“ povídá první babka.
Dlouho byly obû zase potichu. Tu a tam na sebe po oãku pokukovaly.
Kolem nich spûchali lidé se zvednut˘mi límci a schovávali se
pod de‰tníkem.
„Víte co,“ povídá najednou první babka, „mûly bychom si fiíct,
Ïe ãekáme jedna na druhou.“
„Jo,“ pfiitakala ta druhá „to by ‰lo! Vy ãekáte teda na mû a já
na vás.“.
Byly to dvû osamûlé babky. Mûly za sebou nanicovat˘ Ïivot
a pouh˘ch pár let pfied sebou. A náhle se objaly a prudce se
políbily rty pfiiti‰tûné ke rtÛm. Toãila se jim hlava. Pak se ulekly, pustily se, odtáhly se. Co jedna od druhé vlastnû chtûla?
Mûly vyschlé rty, prsty se jim chvûly. Mohly si vÛbec dÛvûfiovat? Ne‰lo jen o lehkomyslnost? O poÏivaãnost? O chtivost?
Nebyly obûtí nûjaké podivné náhody?
Trvalo dost dlouho - aÏ jim zchladly hlavy a aÏ se setmûlo -
neÏ se dokázaly rozhodnout zda spolu chtûjí navázat láskypln˘ vztah (nedovedly pro to vymyslet jiné slovo), nebo zda to
nechají pfii tom jednom veãeru a jednom polibku.
„Takové tûÏké rozhodování!“ povídá první babka.
„Je to hrÛza!“ fiekla ta druhá.
Nikdy si nemyslely, Ïe by takové rozhodování mohlo b˘t tak
tûÏké.
Dvû staré babky sedûly na pohovce. Byly unavené a v‰echny klouby mûly ztuhlé. UÏ se skoro ani nemohly postavit.
Bylo to uprostfied zimy.
Jedna babka fiekla: „Vlastnû jsme Ïily úplnû zbÛhdarma.“
„Jo,“ pfiitakala druhá babka. „Taky si to myslím.“
První babka se hluboce zamyslela a povídá: „UÏ nás neãeká
vÛbec nic?“
„VÛbec nic.“
„A po smrti?“
„Po smrti vÛbec nic není. A kdo tvrdí nûco jiného, je vedle jak
ta jedle,“ povídá druhá babka. „To vím docela jistû.“ Hlas jí pfieskoãil.
Vysmrkala se.
Zanedlouho nato jednou ráno, pomûrnû potichu, umfiely.
K jejich údivu po smrti nûco bylo: posmrtn˘ Ïivot a bÛh, kter˘ se ihned domáhal ve‰keré jejich pozornosti. Byla mu zima,
churavûl, bylo mu smutno, pofiád ztrácel rovnováhu, vûãnû
nûco zapomínal. U ostatních neboÏtíkÛ nenacházel ani útûchu
ani podporu a chtûl u sebe jen ty dvû staré babky.
„Hej, vy tam!“ pokfiikoval pofiád dokola.
Babky se mu snaÏily pomoci jak nejlépe dovedly.
Bylo to v‰ak marné úsilí. BÛh churavûl stále víc, byl pofiád
smutnûj‰í, padával stále ãastûji a pády b˘valy tvrd‰í, scvrkával se v cosi nevzhledného, aÈ dûlaly co chtûly.
UÏ se ho nezbavily. Ostatnû ani nepotkávaly Ïádné nové neboÏtíky.
Jakoby najednou v‰ichni dostali darem Ïivot vûãn˘, myslívaly si s trpkostí.
Nakonec uÏ jen tak cosi dûlaly, nedbale a chmurnû, pofiád ho
vláãely za sebou aÏ na nûho nadobro zapomnûly.
Dvû staré babky bydlely daleko od sebe, roky uÏ se nevidûly. Rády se ale mûly pofiád a rok co rok si to psávaly.
KdyÏ se koneãnû zase uvidûly, nevûdûly, co si mají fiíct. Jedna babka se ãervenala. Druhá babka pfiinesla anemonky, ãervené a modré anemonky. Vra‰tily oboãí, pokyvovaly hlavou, usmívaly se a ‰ly do loÏnice. V ‰eru se svlékly.
Vidûly, jak jsou samá vráska a jsou celé kfiivé, zastydûly se
a lehly si na postel zády k sobû. Ani si netroufaly se otoãit.
Jen tak tam leÏely a dala se do nich zima. Vstaly a zase se
oblékly.
Ode‰ly do ob˘vacího pokoje, popíjely ãaj a tu a tam se na
sebe pousmály.
Po pár hodinách druhá babka povídá: „Musím zas jít“.
„Dobrá“, na to první babka.
Ve dvefiích se políbily a objaly. A náhle ze sebe stáhly vestu,
‰aty, punãochy, spodní prádlo, klekly si na rohoÏku v síni, lehly si na zem, vá‰nivû se líbaly, hladily se a vzdychaly, dokud
se opût nezastydûly a zády k sobû zase nevlezly do ‰atÛ. První babka vrazila do pokoje, druhá babka otevfiela dvefie a pádila pryã.
- 18 -
Zima 2003
Karel Glastra van Loon: Plod muãenky
Metafora, PfieloÏil Ruben Pellar (Redakce Jana Moravcová, Petra Schürová)
Ukázka z první kapitoly
Jedeme mlãky do nemocnice. Ellen sedí za volantem, já
poãítám pruhy na cestû. Silnice je plná aut na váleãné
stezce. Ellen jede nejprve moc rychle, pak moc pomalu.
Nezapíná smûrovku. Nefiíkám nic.
Na krajnici vyrÛstají reklamní tabule.
THE FUTURE IS HERE.
CO Tù·Í PODNIKATELE?
„Peníze,“ fiíkám.
„Co?“
„Ale nic.“
Zaparkujeme v betonovém bfii‰e nemocniãního mûsta.
Procházíme zastfie‰en˘mi ulicemi pln˘mi lidí v teplákov˘ch soupravách, ktefií pfied sebou tlaãí koleãkové Ïidle.
Na námûstí, kde visí pach fritovacího oleje a povadl˘ch
kvûtin, hraje mal˘ smyãcov˘ orchestr cikánskou hudbu.
„Tady doleva,“ fiíkám.
„Tamhle je v˘tah,“ fiíká Ellen.
Dívám se na její odraz ve skle. Napûtí jí odbarvilo rty.
„Já za sebe neruãím...,“ fiekne.
„Jestli mi potvrdí, ãeho se bojím, tak...“
UÏ t˘dny nedokonãuje vûty.
„Ale to není moÏné,“ fiíkám. „Mám dítû, tfiináctiletého syna!“
„Posaìte se“, fiíká lékafi. A kdyÏ sedíme: „Nemám pro vás
zrovna nejpfiíjemnûj‰í zprávy.“
Vidím, jak Ellen tuhne. Pfiitiskne bradu na prsa, upírá zrak
na podlahu.
„A zvlá‰È ne pro vás, pane.“
Ellen napfiímí záda, brada jí vyletí vzhÛru. Vidím to koutkem oka. Na chvilku otoãí hlavu ke mnû. Najednou si uvûdomím, Ïe jsem zpocen˘ jak my‰, ‰aty se mi vlhce a studenû lepí na tûlo.
„Jste neplodn˘. Nedá se s tím nic dûlat, a navíc – chápu,
Ïe pro vás bude ‰ok - to tak bylo vÏdycky.“
První, co cítím, nebo alespoÀ první pocit, kter˘ si uvûdomuji, kdyÏ domluví, je ulehãení. Groteskní omyl. Zamûnili dokumentaci, popletli zápis v˘sledkÛ vy‰etfiení, je tady
nûkdo se stejn˘m jménem, nûkdo, kdo v právû v tomto okamÏiku, v jiné ordinaci, sly‰í v˘sledky mého vy‰etfiení:
„Vám vÛbec nic nechybí, pane, semeno máte zdravé jako
fiípa.“
Chci to fiíct Boovi?
V místnosti zavládne dlouhé ticho. Nic se neh˘be. Nikdo
se neh˘be. Celé nemocniãní mûsto z betonu a oceli a skla, v˘tahové ‰achty, chodby, tmavá mezipatra, plná tikajících, bzuãících, vzdychajících trubek, sály plné lÛÏek s
rekonvalescenty a umírajícími, náv‰tûv a lékafiÛ, studentÛ
a medikÛ na praxi, ti v‰ichni zadrÏují dech. Dne‰ek znehybní, protoÏe tûsnû za ním exploduje minulost.
Ellen pohlédne na lékafie. Lékafi pohlédne na mû. Já pohlédnu na zarámovanou fotografii tûsnû za jeho hlavou:
chlapec a dívka na lyÏích pfied dekorací zasnûÏen˘ch vrcholkÛ hor, pod neposkvrnûnou modfií nebe.
Vím, Ïe se pak v‰echno vrátilo do normálních kolejí, Ïe
jsme o tom hovofiili dál jako dospûlí lidé. A Ïe jsme pak jeli domÛ, Ellen a já, po t˘chÏ silnicích, podél t˘chÏ billboardÛ, t˘mÏ provozem Ïíznícím po válce.
Vím to, ale nevzpomínám si na to. Jediné, na co si vzpomínám, je, na co se mû ptala, kdyÏ jsme zah˘bali do na‰í
ulice.
Zeptala se: „¤ekne‰ to Boovi?“
Chci jen jedinou vûc: aby to, co bylo fieãeno, nebylo vysloveno; aby se to, co se stalo, nestalo. Nesmyslné chtûní,
ale pfiesto se ho nemohu zbavit. Pfiestat by bylo hor‰í. A
proto odvolávám stará rozhodnutí: vracím se k tomu, co
jsem fiekl dfiív. Rekonstruuji nedávnou minulost, abych zachránil star‰í. Tam, kde jsem fiekl „ano“, fiíkám teì „ne“.
Kde jsem se pfiedtím rozhodl jednat, se teì rozhoduji nedûlat nic. Kde jsem povolil její touze, protoÏe jsem se domníval, Ïe je to i má touha, ji teì odmítám.
„Ne, nechci s tebou mít dítû. Jedno mám, a to mi staãí.
Mûlo by staãit i tobû.“
Vím, Ïe tím hazarduji s na‰í láskou, Ïe budu-li trvat na
svém, nebude pro nás existovat Ïádná budoucnost, a pfiesto tak ãiním. Teì ano. ProtoÏe je‰tû tûÏ‰í, neÏ Ïít bez budoucnosti, je Ïít bez minulosti.
Tessa de Loo: Dvojãata
Eroika 2003, pfieklad Jana Pellarová
Kaiserstrasse v Trevíru si Anna pamatovala je‰tû
ze své noãní v˘pravy knûzi v patách. Nyní se tu seznámila s nov˘m, zajímav˘m typem ãlovûka pln˘m nepochopiteln˘ch protichÛdn˘ch vlastností: Thérese
Schmidtová, drobná, kostnatá Ïena s fiídk˘mi, ‰ediv˘mi vlasy, které drÏel pohromadû skfiipec, lakomá ohlednû vûcí pozemsk˘ch, ale ‰tûdrá a vÏdy ochotná
pomoci v záleÏitostech intelektuálních. Nebylo na ní
vidût, Ïe se kaÏd˘ den na statku svého bratra k prasknutí nacpává chlebem, masem a s˘rem. Beze studu o
tom vyprávûla, ale nikdy ji nenapadlo, Ïe by mohla nûco z toho pfiinést své sluÏebné Annû, která se snaÏila
udrÏet naÏivu dvûma krajíãky chleba za den, pár
brambory a hrnkem melty - Francouzi stanoven˘ den-
- 19 -
Zima 2003
ní pfiídûl byl reakcí na hlad, kter˘m za války trpûli oni.
Podivná lakota paní Schmidtové se jen pramálo sluãovala s jejími kaÏdodenními náv‰tûvami kostela, piln˘m studiem Bible a plamenn˘mi modlitbami. Anna
je‰tû nikdy z blízka nevidûla tak bigotní praktikování víry.
Mûla v domû mnoho knih, takÏe Anna mezi plnûním povinností v domácnosti mohla ti‰it alespoÀ svÛj
dfiívûj‰í hlad po ãetbû. KdyÏ se jednou b˘valá uãitelka
vrátila ze sv˘ch pochÛzek a na‰la ji s knihou v ruce,
pfiitáhla si k ní pfiekvapenû Ïidli. „Vy jste se nenarodila, abyste svÛj cel˘ Ïivot strávila mezi sporákem a dfiezem, toho jsem si v‰imla hned...ãím byste vlastnû
chtûla b˘t?“ „Nemám tu‰ení...“ vykoktala Anna, zaskoãená tím náhl˘m zájmem. Její plány do budoucnosti
nesahaly dále, neÏ ke splnûní té jedné, jediné mise.
„Copak není nic, co jste si vÏdy pfiála dûlat?“ Anna se
zamraãila, Dante se jí svezl z klína, ale na‰tûstí ho v
pádu zachytila paní Schmidtová. My‰lenka, Ïe by mûla svobodu ve volbû povolání byla tak revoluãní, Ïe jí
ochromila my‰lení. Aby se s ní mohla zab˘vat, musela se oprostit od obrazu svûta, ve kterém se Ïeny automaticky dûlily do tfií kategorií: ‰iroká spodní vrstva,
ze které pocházely selky a sluÏky, nepoãetná horní
vrstva Ïen s pfiednostním právem plnit dekorativní
funkci a vystupovat jako vzdûlané, elegantní hostitelky, a pak uÏ jen zbytková kategorie neprovdan˘ch Ïen
ve ‰kolství, o‰etfiovatelství a klá‰terech. Îádná si nemohla vybrat sama, v tûchto kategoriích se ocitaly díky svému pÛvodu ãi vnûj‰ím okolnostem. Paní Schmidtová zopakovala svou nevinnou otázku. „No..“ povzdychla si Anna. Toãila se jí hlava a nevûdûla, zda je
to hlady ãi oÏehavostí tématu. My‰lenky jí kfiiÏovaly
hlavou, vracela se zpátky v ãase, hledala pfiíklady,
moÏnosti ztotoÏnûní, nûkoho, kdo by jí do úst vloÏil odpovûì na tuto otázku - tak se dostala aÏ do temné,
stísnûné místnosti, kde to páchlo zpocen˘mi chodidly
a na zdi visel mrtv˘ voják, kter˘ se zrodil, aby padl za
vlast (opût takové nevyhnutelné, samozfiejmé pfiedurãení). Naproti ní stála Ïena, která zadnicí resolutnû pfiibouchla dvefie a láskyplnû otevfiela náruã: no tak pojì
ke mnû.
„Péãe o opu‰tûné dûti...“ vypadlo z Anny, „...myslím, Ïe to jsem si vÏdycky pfiála.“ „Ach tak...ale proã se
tomu tedy nevûnujete?“ „NemÛÏu,“ fiekla Anna trpce,
„musela bych si nejdfiív udûlat maturitu...“ Paní Schmidtová se jí vysmála: „A to je v‰echno?“ Ze své pedagogické minulosti vy‰trachala uãitele, kter˘ byl ochoten Annu pfiipravit k maturitû. …
Na ·tûdr˘ den se paní vydala za bratrem, aby si vybrala první zálohu na boÏíhodovou tabuli. Pfied sv˘m
odchodem nafiídila Annû, Ïe se po svém návratu chce
vykoupat v horké lázni - aby oãistila tûlo, dfiíve neÏ se
vydá na pÛlnoãní m‰i oãistit ducha. Anna musela
v‰echno pfiipravit a na kamnech v kuchyni ohfiát velk˘
kotel vody. UÏ se stmívalo, kdyÏ nûkdo neãekanû zazvonil u dvefií. Pfied nimi stála Ïena, která v náruãí tisk-
la plaãící, do plínek zabalené dítû, a vypadala, Ïe se
kaÏdou chvíli zhroutí únavou. Anna jí zachytila, odvedla ji do kuchynû a pfievzala od ní dûcko, které
páchlo, jako by je uÏ dlouhé t˘dny nikdo nepfiebalil.
Koutkem oka pfiitom vidûla na kotel s koufiící vodou a
sedací vanu - v‰echno pûknû pfiipravené pro milostivou paní. AniÏ by ze rozm˘‰lela, naplnila vanu, rozbalila dítû a vyhodila smradlavé plenky na chodbu. Potom nemluvnû vykoupala a zabalila ho do kusu flanelu. Mezitím je‰tû staãila matce namazat chleba a uvafiit jí pár brambor a hrnek kafe. Nefiekly si ani slovo,
v‰echny úkony se dûly v chvatu a navazovaly na sebe pod neustálou hrozbou, Ïe se paní Schmidtová
kaÏdou chvíli mÛÏe vrátit. Co teì, fiíkala si Anna jak v
horeãce, kam s nimi? Do klá‰tera! Jepti‰ky, andûlé milosrdenství! Navlékla na sebe kabát a odvedla matku s
dítûtem k Ur‰ulinkám, které se jich rády ujaly. Na zpáteãní cestû Annu zaplavil pfiíjemn˘ pocit, Ïe vûci jsou
tak, jak mají b˘t: byla Svatá noc a v hospodû nemûli
místa! Nad troskami mûsta záfiilo nebe plné hvûzd a
pod ním kráãela ona v nov˘ch botách. V‰echno bylo v
rovnováze - alespoÀ na chvíli.
DomÛ pfii‰la souãasnû se svou zamûstnavatelkou.
KdyÏ se ukázalo, Ïe na ni místo horké koupele ãeká
lavor pln˘ ‰pinavé vody, byla uãitelka bez sebe vzteky. Témûfi v groteskním gestu zdvihla ruce a vychrlila
na Annu proud nadávek. „Moment,“ skoãila jí provinilá hospodynû do fieãi, „postavím novou vodu, v‰echno
uklidím, bude to hned.“ Paní Schmidtová se uklidnila
teprve ve chvíli, kdyÏ byl znovu nastolen pofiádek a obrázek kuchynû odpovídal tomu, co si pfiedstavovala,
kdyÏ se rozehfiátá a dosyta najedená vracela od bratra procházkou domÛ.
Bûhem pÛlnoãní m‰e sedûla v kostelní lavici, vonûla m˘dlem a ‰krobem a zpívala, jásala a modlila se
jedna radost. Stejn˘m hlasem, kter˘ dokázal tak bravurnû chrlit jednu nadávku za druhou, pûla jako andûl
Pánû. Anna ji stoicky pozorovala. Cestou domÛ si paní Schmidtová neodpustila, aby Annû je‰tû jednou nevyãetla: „Pofiád je‰tû nechápu, jak jste si mohla dovolit pustit do mého bytu tu ‰pinavou Ïenskou s jejím harantem.“ Anna se zastavila, podívala se jí zpfiíma do oãí a ocitovala doslova, o ãem krátce pfied malou chvilkou mluvil faráfi: „...I porodila Syna svého prvorozeného...a plénkami ho obvinula...a poloÏila ho v jeslích,
protoÏe nemûli místa v hospodû...“ „SnaÏíte se z toho
vykroutit slovní hfiíãkou?“ zabruãela uãitelka a ‰la dál.
Pfiesto Anna dostala svÛj vánoãní dárek. Îádné teplé
punãochy, vestu, mléko nebo trochu masa, ale knihu
latinsk˘ch m‰í: Sacramentia, Lectionarum a Graduale
– tichá v˘ãitka naznaãující, Ïe má Anna na poli kfiesÈanské vûrouky je‰tû mnoho co dohánût.
- 20 -
Zima 2003
Marjoleine de Vos: Tulenû, prosím.
Amsterdam 2000, PfieloÏila Veronika Havlíková
PoÏitek z vafiení
Srdce, sval
S laãn˘mi Àadry stojí touha vedle dfiezu,
líbá semeno rajsk˘ch jablek, vidí, jak se vzdouvá
nákyp pod vlhkou utûrkou. Rukou laská
svíãku mladého b˘ka, jeho chtiv˘ jazyk
je pro ten její jako stvofien˘, blaÏenû mu shladí
koule na pánev. Vá‰eÀ
je princeznou kuchynû s kÛÏí k omakání,
poddajná jako tûsto, voÀavá jako máslo, bezbranná
vykostûná kachna, co chce b˘t nahá
jako oliva v oleji, broskev ve ‰Èávû.
Chce se naporcovat na fieznickém ‰palku, b˘t osahána
hltav˘mi prsty a za Ïhava spolykána.
B˘t rybou plovoucí na smetanû
houpanou, poznanou, touÏenou, vychutnanou.
Îe to bolí tam, kde je srdce,
vlastnû ani nejde, sval se nesvírá
pro slova. A du‰e, pfiekonaná,
bez váhy uvolnila místo
fieãi, impulsu a kÛfie mozkové.
Tady v autû nikdo nesedí, tûlo
biologie, jeÏ neteskní ani nev˘ská.
Není to srdce, net˘kavka,
co ti dere slzy do oãí
du‰e nezpívá o podráÏkách
dávno pro‰lapan˘ch, dopisech
nûkomu kdysi poslan˘ch
Co tedy cítí, co se to otevírá
místo mû, jeÏ bezmocnû naslouchá
tomu, co se uvnitfi vzdouvá a klesá,
kdyÏ ne ty, srdce, nejsoucí
revizore, sídlo toulavého sentimentu
jehlo, co bodá a varuje: to je cítit.
Pláãe‰, raduje‰ se, neklidní‰
ve mnû, která nemÛÏe bez tebe,
vûrn˘ svale.
- 21 -
Zima/Winter 2003
DOPL≈KY K PUBLIKACI
BIBLIOGRAFIE P¤EKLADÒ Z NIZOZEM·TINY DO âE·TINY A SLOVEN·TINY OD ROKU 1890 DO ROKU 1993
Den v˘tisku 3. 12. 2003
(Sestavili Olga Krijtová, Ruben Pellar a Petra Schürová)
Tyto doplÀky navazují na publikaci "Bibliografie pfiekladÛ z nizozem‰tiny do ãe‰tiny a sloven‰tiny od roku 1890 do roku 1993 , vydanou v Praze
roku 1994 Jednotou tlumoãníkÛ a pfiekladatelÛ. DoplÀky obsahují nûkteré star‰í dodateãnû zji‰tûné pfieklady neuvedené v "Bibliografii" a pokud
moÏno také novûj‰í pfieklady od roku 1994 do pfiibliÏnû podzimu 2003 Je samozfiejmé, Ïe ani po doplnûní si bibliografie neklade nároky na absolutní úplnost podchycení pfiekladÛ z nizozem‰tiny do ãe‰tiny a sloven‰tiny za uvedená období. Bibliografii vydáváme ponûkud ve spûchu a
chceme vyhovût pfiedev‰ím aktuální potfiebû, takÏe napfiíklad nebyla fiádnou re‰er‰í podchycena napfi. slovenská produkce. Doufáme, v‰ak, Ïe bibliografie pfiesto poskytne platné sluÏby nejen ãlenÛm Ne-Be, ale i knihovníkÛm, studentÛm nizozem‰tiny, vydavatelstvím, redakcím a pfiekladatelÛm a v‰em, kdo se zajímají o nizozemskou kulturu a literaturu.
AMMERS-KÜLLER, Jo van
Stateãná Helga / Jo van Ammers-Küller; Z holand‰tiny pfieloÏila Angela Va‰iãková; Kresby Emanuela
Frinty . -- Praha: Adolf Synek, 1934, [spr. 1933]. -161 - [I] s.; 8_
AMMERS-KÜLLER, Jovan
Îeny rodu Coornveltova: Rom. trilogie. 1. samost.
sv.. Povstalkynû / Jovan Ammersová-Küllerová; Z
hol. De Opstandige pfiel. Marie Polívková . -- Praha:
Za svobodu, 1949. -- 459, [3] s.: [1] pfiíl.; 8_. -- -- (Za
svobodu. ¤. 7; Sv. 13)
ASPE, Pieter
Tajemství mladíkova hrobu / Pieter Aspe . -- Vyd. 1..
-- Praha: Cinemax, 1998. -- 192 s.; 20 cm. -- -- (Detektiv; 2)
ISBN 80-85933-28-4 (broÏ. )
Orig.: De kinderen van Chronos..
ASPE, Pieter
Kvadratura pomsty. Z niz. pfiel. Petra Schürová.
Praha, Mladá fronta 2002.
Orig.: Vierkant van de wraak.
Atuatuca Tungrorum-Tongeren: Nejstar‰í mûsto
Belgie: Katalog v˘stavy, Jablonec nad Nisou, záfií
1974 / [PrÛv. texty:] Jozef Smeesters, Henry Baillien,
Michel Vanderhoeven; Z flám‰tiny pfiel. Blanka Pe‰inová . -- Jablonec nad Nisou: Muzeum skla a biÏuterie, 1974. -- 37, [1] s.; pfiíã. 8_
BAEMS, M. S.:
Dvojí obûÈ. Události u Kastelfidardo. Z vlám‰tiny
pfiel. K. J. T.
Brno [·kola boÏského Srdce Pánû] [b. r.] .8_ = 357,(Zábavná bibliotéka. Dílo 33.)
BAKKER, Willeke
KaÏd˘ den usínáme s medvídkem / Willeke Bakker
a Gris di Luca . -- 2. vyd.. -- Praha: Rebo, 1995. -237 s.: barev. il.; 28 cm. -- -- (365)
ISBN 80-7234-101-4 (v knize neuvedeno; váz. )
BAKKEROVÁ-BOUDIER, Ina viz: BOUDIER-BAKKEROVÁ, Ina.
BARKEY-WOLF, A. G.
Samaritánka / A.G. Barkey-Wolf; [Z holand‰tiny pfieloÏil Josef Tejkal] . -- V Teplicích-·anovû: KfiesÈansk˘
spolek Ïen a dívek Debora, 1934. -- 105 s.; 8_
BARNARD, Benno, 1954Díra do svûta / Benno Barnard; [z nizozem‰tiny pfieloÏila Jana Irmannová; doslov Slavomil Hubálek] . - Vyd. 1.. -- Praha: âesk˘ spisovatel, 1997. -- 220 s.;
20 cm
ISBN 80-202-0649-3 (broÏ. )
BEETS, Nicolaas:
Kegge a jeho rodina, Z holand‰tiny pfiel. Václav PetrÛ.
V Praze [b. r.] Kober 12_ = 104
.
BERG, Jeroen van den
Îena podle Schopenhauera / Jeroen van den Berg;
pfieloÏila Monika Loderová . -- 1. vyd.. -- V Praze:
Divadelní ústav, c2000. -- 35 s.; 24 cm. -- -- (Souãasná hra; sv. 18)
ISBN 80-7008-108-2 (broÏ. )
Orig.: De vrouw van Schopenhauer.. PfieloÏeno z
holand‰tiny
BERNLEF, J.
Zatmûní mozku / J. Bernlef; [z holand‰tiny pfieloÏila Olga Krijtová] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Ivo Îelezn˘,
1996. -- 157 s.; 19 cm. -- -- (Nizozemská knihovna)
ISBN 80-237-3211-0 (váz. )
NL: Hersenschimmen.
BLOKLAND, Herber
Vzpomínka na Ludmilu Jifiincovou / Herber Blokland; z nizozem‰tiny pfieloÏila AÀa van Dijk-PraÏáková; lepty Ludmila Jifiincová . -- Baarn: Arethusa
pers, 1987. -- 16 s. + 2 volnû vloÏené podepsané
lepty L. Jifiincové
(Váz. )
Orig.: Ludmila Jifiincová, Tsjechische kunstenares..
BOISSEVAIN, Dieuke
Diskretní smrt / Dieuke Boissevain; [Podle pÛvodního vydání Discrete dood z holand‰tiny pfieloÏil
Miroslav Drápal] . -- První vydání. -- V Praze: Plzákovo nakladatelství, 1947. -- 204-[II] s.; 8_. -- -- (Pfiátelé hodnotné detektivky; Sv. 16)
BOSMANS, Phil
NezapomeÀ na radost / Phil Bosmans; fotografie
Václav Plí‰ek; [z holandského originálu ... pfieloÏila
Marie Mourková] . -- Vyd. 2., V KN 1.. -- Kostelní
Vydfií: Karmelitánské nakladatelství, 1999. -- 110 s.,
[8] s. obr. pfiíl.: barev. il.; 17 cm
ISBN 80-7192-402-4 (váz. )
Orig.: Menslief, ik hou van je..
BOSMANS, Phil
ProÏít rok s láskou / Phil Bosmans; [z vlámského originálu ... pfieloÏil Stanislav ·tûpánek] . -- Kostelní
Vydfií: Karmelitánské nakladatelství, 2001. -- 90 s.;
17 cm
ISBN 80-7192-526-8 (váz. )
Orig.: Dagboek 365..
BOSMANS, Phil
Kvûty ‰tûstí zasaì sám / Phil Bosmans; fotografie
Miroslav Oravecz; [z holanského originálu ... s pfiihlédnutím k nûmeckému vydání pfieloÏil Stanislav
·tûpánek] . -- Kostelní Vydfií: Karmelitánské nakladatelství, 1998. -- 63 s.: barev. il.; 18 cm
ISBN 80-7192-368-0 (váz. )
Orig.: Bloemen van geluk moet je zelf planten ..
BOUDIER-BAKKER, Ina
A co potom? / Ina Boudier-Bakkerová; Z nizozemského III. vyd. pfieloÏila Linda Vonková . -- Praha:
Melantrich, 1927. -- 249 [1] s., 1 list: obr.; 8_. -- -- (Ilustrovaná knihovna Hvûzdy ; 5)
BOUAZZA, Hafid
Abdulláhovy nohy. / Hafid Bouzza: Z niz. pfiel. pfiel.
Veronika Havlíková.
Praha, Labyrint 2002
Orig: De voeten van Abdullah
BREMS, Hugo
Souãasní básníci z Nizozemska a Flander / Hugo
Brems & Ad Zuiderent . -- Rekkem: Stichting Ons
Erfdeel, c1999. -- 112 s.; 20 cm
ISBN 90-75862-39-3 (broÏ. )
Orig.: Hedendaagse Nederlandstalige dichters.. PfieloÏeno z nizozem‰tiny
BUNING, A.Weruméus:
Dcera starého Vlkodava. Z holand‰tiny pfiel. O. S.
Vetti. V Praze 1895 ·imáãek 8_ = 72. (Levné svazky
novel. 47.)
Církev jako men‰ina / [uspofiádali Peter C.A. Morée, Martin Prudk˘] . -- Her‰pice: EMAN, 1996. -- 64
s.; 21 cm. -- -- (Rozpravy = Samenspraak. 1996/97).
- 22 -
Zima/Winter 2003
-- -- (Bibliotheca bohemica batavica)
ISBN 80-901854-2-8 (broÏ. )
âást. pfieloÏeno z nizozem‰tiny
COLOMBIOVÁ, Mark˘za
Zlaté sny / Mark˘za Colombiová; z vla‰tiny pfieloÏil
Gustav Îìársk˘ . -- V Praze: J. Otto, [189-]. -- 50 s.
COOLSAET, Bo
[Het penseel van de liefde. Slovensky]. ·tetec lásky:
Ïivot a dielo penisu / Bo Coolsaet; spolupráca Laurens de Keyzer; [z nemeckého textu preloÏil Viliam
Behran]. - Bratislava: IKAR, 2000. - 253 s.: ilustr.,
sch.; 25 cm. - Údaj o prekl. prevzat˘ z rubu tit. strany. - Preklad z: Het penseel van de liefdeISBN 807118-814-X (viaz.)
CONSCIENCE, Hendrik:
Verná láska. Obraz zo Ïivota pospolitého l‘udu.
Dl_a vzoru Consciencova „Trien«‘ sost. Str. Ferd,
Martinov.
Senica 1908 BeÏo 8_ = 78. (Na‰a kniÏnica. Sv. 1.)
CONSCIENCE, Hendrik:
Îelezn˘ hrob. Pfiel. P. G[ustav] L[áska].
Praha 1887 Francl 8_ = 226. ( Zábavy veãerní. Sv.
55.)
COOLEN, Antoon, 1897-1961
Tfii bratfii: [Román] / Antoon Coolen; [Z holandské
pfiedlohy De drie Gebroeders pfieloÏila Lída Faltová] . -- Druhé vydání. -- Praha: Sfinx, Bohumil Janda, 1942, [spr. 1941]. -- 216 - [II] s.; 8_. -- -- (Nové
cíle; Sv. 926). -- -- (Proslulí autofii; Sv. 7)
COOLEN, Antoon, 1897-1961
Ves u fieky: [Román] / Antoon Coolen; [Z holandského originálu Dorp aan de Rivier pfieloÏila Lída
Faltová] . -- II. vydání. -- Praha: Sfinx, Bohumil Janda, 1940. -- 215 - [II] s.; 8_. -- -- (Nové cíle; Sv. 847).
-- -- (Edice Palma; Sv. 9)
COUPERUS, Louis:
Dûtská du‰iãka. (Pfiel. J. MuÏík.)
V Praze [b. r.] Vilímek 8_ = 85-100. (Tisíc nejkrásnûj‰ích novel. Sv. 25.)
COUPERUS, Louis:
Osud. (Noodlot.) Z holand‰tiny pfiel. Jaroslav Kamper.
V Praze (1895) Vilímek 8_ = 204. (Moderní knihy.)
CREMER, Jacobus Jan:
Holandské povídky. ( Bl˘skav˘ kohoutek. - Paví péro.) Pfiel. Alois Koudelka. V Praze 1888 Cyrillo-Methodûjská knihtiskárna 8_ = 138. (Zábavy veãerní.
Dílo 58.)
CREMER, Jacobus Jan:
Novely. [Napsali] Cremer J. J. a Keller Gerard. Z holand‰tiny pfiel. Gustav Îìársk˘.
V Novém BydÏovû 1896 Novotn˘ 8_ = 246+[2].
âlovûk a pfiíroda: bludn˘ kruh? / [uspofiádali Pe-
ter C.A. Morée, Tomá‰ Trusina] . -- Her‰pice: EMAN,
2001. -- 58 s.; 21 cm. -- -- (Rozpravy = Samenspraak. 2001). -- -- (Bibliotheca bohemica batavica)
ISBN 80-86211-18-5 (broÏ. )
âást. pfieloÏeno z nizozem‰tiny
Prekl. ·tefan ·krobánek; Aut. ob. Andrej Pauliny. 1. vyd. - Rím: Slovensk˘ ústav sv. Cyrila a Metoda,
1983 (Rím: Scuola grafica salesiana Pio XI.). - 127 s.;
14,5 cm. - (Magnifikat; zv. 5). - Preklad z: Maria's Eretitels. - 3000 v˘t.(broÏ.)SE 8365SC 101104 D1
DAM, William Cornelis van
Okultismus a kfiesÈanská víra / W. C. van Dam; Pfiel.
z nizozem‰tiny . -- 1. vyd.. -- HavlíãkÛv Brod: Ichthys, 1991. -- 112 s.; 21 cm
ISBN 80-85397-02-1 (broÏ. )
DOMELA NIEUWENHUIS, F.
Dûjiny socialismu. I / F. Domela Nieuwenhuis; Z
holand‰tiny pfiel. Karel Vohryzek . -- Praha: âas. Komuna, 1907. -- 210, 1 s.; 8_
DE MOOR, Margriet,
·edá, bílá, modrá / Margriet de Moorová; [pfieloÏila
Magda de Bruin-Hüblová] . -- 1. vyd.. -- Praha: Mladá fronta, 2000. -- 253 s.; 20 cm. -- -- (Moderní svûtová próza; sv. 34)
ISBN 80-204-0845-2 (váz. )
Orig.: Eerst grijs, dan wit, dan blauw.. PfieloÏeno z
holand‰tinys
DE MOOR, Margriet:
Kreutzerova sonáta. Z niz. pfiel. Magda de BruinHüblová
Paseka, Praha 2003.
Orig.: Kreutzersonate.
DEKKER, Eduard Douwes:
Mnoho jsem trpûl. Ze skizz E. Douwese Dekkera
(1820-1887.)
V Praze 1911. Pelcl 8_ = 40. (Chvilky. Sv. 38.)
DIEKMANN, Miep:
O ãem si to povídáte?: Pro dûti od pûti let / Miep
Diekmannová; Z hol. orig. vybrala a pfiel. Olga Krijtová; Ilustr. Adolf Born; Graf. úprava Bohumil Maxa. -- 1. vyd.. -Praha: Albatros, 1993. -- 77 s.. -- (Album)
ISBN 80-00-00004-0 (váz.)
DIEKMANN, Miep
Annejet má problémy / Miep Diekmannová; Z nizozem‰tiny pfiel. Olga Krijtová; Ilustr. Ivana Lomová;
Typografie Patrik Bitomsk˘ . -- 3. vyd.. -- Praha: Ivo
Îelezn˘, 1992. -- 245 s., obr.; 20 cm
ISBN 80-7116-203-5 (váz. )
Orig.: Iedereen doet maar.. Orig.: Stuiverjte wisselen..
DIEKMANN, Miep
Jak se Ïení princové / Miep Diekmannová; pfieloÏila Olga Krijtová; [ilustrace ... Eli‰ka Konopiská] . -1. vyd.. -- Praha: Olympia, 2000. -- 185 s.: il.; 21 cm
ISBN 80-7033-082-1 (váz. )
Orig.: Krik de prins die trouwen moest.. Pfieklad z
holand‰tiny
DOMELA NIEUWENHUIS, F.
O v˘chovû / F. Domela Nieuwenhuis . -- Praha-Ol‰any: Nov˘ kult, 1903. -- 19 s.; 8_. -- -- (Knih. Nového kultu; VIII)
DOORSELAER, Willy van
Já se jmenuju Kaspar / Willy van Doorselaer; z nizozem‰tiny pfieloÏila Olga Krijtová; [ilustroval Josef
Mi‰tûra] . -- 1. vyd.. -- Praha: Albatros, 1998. -- 261
s.: il.; 20 cm. -- -- (Duha)
ISBN 80-00-00609-X (váz. )
Originál: Ik heet Kaspar
DRAAISMA, Douwe:
Metafory pamûti. Z niz. pfiel. pfiel. Ruben Pellar
Praha, Mladá fronta 2003. 288 s.
Orig.: Metaforenmaschine.
DRAGT, Tonke
Dopis pro krále / Tonke Dragtová; [z nizozemského
originálu ... pfieloÏila Jana Irmannová-Pellarová] . -1. vyd.. -- Praha: Albatros, 2000. -- 375 s.: il.; 21 cm.
-- -- (Knihy odvahy a dobrodruÏství; sv. 197)
ISBN 80-00-00795-9 (váz. )
Orig.: De brief voor de Koning..
DROST, A.
Stroje pro pfiemûnu energií / A. Drost, J. Ouwehand;
pfieklad [z holand‰tiny] Sa‰a ·vestka. -- 1. vyd.. -- Sezimovo Ústí: Gause, 1994. -- 197 s.
ISBN 80-901545-0-6 (broÏ.)
DYKE, Henry von
O ãtvrtém mudrci = (The other wise man) / Henry
von Dyke; Z angliãtiny pfieloÏil Jan Dus; [Ilustroval
Václav Fiala] . -- V Praze: Kalich, 1940. -- 31 - [II] s.;
8_
EEDEN, Frederik van:
Mal˘ Jeník. ( Pfiel. z holand‰tiny Arno‰t Procházka.
Podobiznu autorovu nakreslil Jan Veth.)
Praha 1905 (Neumannová) 8_ = 144. (Knihy dobr˘ch autorÛ. Sv. 2.)
DIJCK, J. van
Jak se nauãím kreslit? Vzory ku kreslení ve ‰kole i
doma. Text pfieloÏil Ondfiej Pisch. Sv. I. Il.
Brno 1903 Pí‰a 8_ = I.-46 listÛ, II. = 45 listÛ.
EEDEN, Frederich van, 1860-1932
Mal˘ Jeník / Dr. Frederich van Eeden; [Se svol. autor. pfiel. z holand‰tiny Arno‰t Procházka; Podob.
autor. nakresl. Jan Veth] . -- Nové pfiehl. vyd.. -- Praha-Ol‰any: Neumannová, 1919. -- 164 s., 2 l.; 8_. --- (Knihy dobr˘ch autorÛ; II)
DODEWAARD, Johannes A. E. van
Loretánske litánie / Johannes A. E. van Dodewaard;
EEDEN, Frederich van, 1860-1932
Mal˘ Jeník / Dr. Frederich van Eeden; [Se svol. au-
- 23 -
Zima/Winter 2003
tor. pfiel. z holand‰tiny Arno‰t Procházka; Podob.
autor. nakresl. Jan Veth] . -- Praha-Ol‰any: Neumannová, 1905. -- 143, 1 s.; 8_. -- -- (Knihy dobr˘ch autorÛ; II)
EXQUEMELIN, Alexander Olivier
Co jsem zaÏil mezi piráty a bukan˘ry / Alexander Olivier Exquemelin; Z holand. orig. De americaensche zee-roovers angl. pfiekl. The buccaneers of America pfiel. Jaroslav Havelka a Jaroslav ·onka . -- 1.
vyd.. -- Praha: Na‰e vojsko, 1961. -- 237, [2] s.: [12]
s. obr. pfiíl.; 8_
FABRICIUS, Johan:
Velk˘ géz. Z hol. orig. De grote geus pfiel.]. Milena
Perglerová. Doslov naps. Josef Poli‰ensk˘. 1. vyd. v
Odeonu.
Praha, Odeon 1978. 475 s. - Klub ãtenáfiÛ. Sv. 422.
Správn˘ údaj: Pfiel. Olga Krijtová.
FABRICIUS, Johan:
Tajn˘ deník ãínské císafiovny: Císafiovnin Ïivotní pfiíbûh tak jak jej sama sepsala a jak jej doslovem opatfiil její vrchní eunuch Li Lien-jing: [Fiktivní deník]
/ Johan Fabricius; Z hol. pfiel. Olga Krijtová; Ilustr.
Vladimír Tesafi; Graf. úprava Václav Kuãera. -- Praha: Nakladateství Josefa ·imona, 1994. -- 275 s.. -(âesk˘ klub) ISBN 80-85637-09-X
FABRICIUS, Johan, 1899-1981
Plavãíci kapitána Bontekoea / Johan Fabricius; [z
holand‰tiny pfieloÏil Gustav Kadlec; ilustroval Jan
Sovák] . -- Praha: TouÏimsk˘ a Moravec, 1996. -301, [16] s.: il.; 22 cm. -- -- (Velká fiada; ã. 10)
ISBN 80-85773-59-7 (váz. )
FRANK, Anne, 1929-1945
Denník Anny Frankovej: 12. jún 1942 - 1. august
1944 / [zostavil Otto H. Frank]; [preloÏil Adam
BÏoch]. - Bratislava: Archa, 1996. - 273 s., [24] s. obr. príl.: Fotogr.; 20 cm. - Údaj o zost. a prekl. prevzat˘ z front.ISBN 80-7115-125-4 (broÏ.)SD 68231
D1
FRÖHLICH, Francesca
365 slÛÀátek: pfiíbûhy pfied spaním / napsala Francesca Fröhlichová; ilustrovala Christl Voglová; [z holand‰tiny pfieloÏila ·árka Kohoutová] . -- Praha: Rebo, [1996]. -- 237 s.: barev. il.; 28 cm
ISBN 80-85815-53-2 (váz. )
GARMERS, Sonia:
Milá královno, tímto vám posílám svou dceru. Pfiel.
J. RÛÏiãková-Hronová.
Svûtová literatura, roã. 34, 1989
Nl.: Lieve koningin, hierbij stuur ik u mijn dochter.
GHEYN, Jacob de:
V˘cvik se zbranûmi: vojenská cviãební pfiíruãka ze
17. století / Jacob de Gheyn; [z nûmecké verze holandského originálu pfieloÏil Eduard Wagner]. -[Praha]: Elka Press, 1995. -- 219 s. -- (Militaria; 2)
ISBN 80-901694-1-4 (broÏ.)
GRUNBERG, Arnon, 1971Modré pondûlky / Arnon Grunberg; [z nizozemského originálu ... pfieloÏila a doslov napsala Veronika
Havlíková] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Aurora, 1999. -- 249
s.; 21 cm
ISBN 80-85974-64-9 (váz. )
Orig.: Blauwe maandagen..
GRUNBERG, Arnon, 1971Statisté / Arnon Grundberg; [pfieloÏila Veronika
Havlíková] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Aurora, 2000. -- 269
s.; 21 cm
ISBN 80-85974-94-0 (váz. )
Orig.: Figuranten.. Pfieklad z nizozem‰tiny
HAMAKER-ZONDAG, Karen
Psychologická astrologie: psyche a astrologická
symbolika / Karen Hamakerová-Zondagová; [z holandského originálu ... pfieloÏily Jana Hábová a Jarmila Winklerová] . -- Vyd. 1.. -- Liberec: Pantype,
1999. -- 210 s.: il.; 21 cm
ISBN 80-902351-1-5 (broÏ. )
Orig.: Psyche en astrologisch symbool..
HART, Maarten ‘t:
Hnûv celého svûta / Maarten _t Hart: Z nizozem.
pfiel. Jana Pellarová.
Praha, Karolinum 2001
Orig: , Het woeden der gehele wereld.
HARTOG, Jan de
Nemocnice / Jan de Hartog; Z hol. pfiel. Jifií Elman.
-- 3. vyd.. -- Praha: Svoboda, 1994. -- 292 s.
ISBN 80-205-0419-2 (váz.)
HARTOG, Jan de:
Thalassa: DobrodruÏn˘, napínav˘ pfiíbûh / Jan de
Hartog; Z hol. pfiel. Olga Krijtová. -- 2. vyd..
Praha: Svoboda-Libertas, 1993. -- 205 s.
ISBN 80-205-0319-6 (broÏ.)
HEER, Joh. de:
Koneãná krise národÛ: soudce, pfiicházející v Armageddonu / Joh. de Heer; se svolením misijního nakladatelství Licht im Osten pfieloÏil R. Sokol. . -- V
Praze: Záchrann˘ spolek Tábor, [1929]. -- 318 s. [6]
s. obr. pfiíl.: il., mapy; 18 cm
(Váz. )
PfieloÏeno z holand‰tiny
HEIJKOOP, H. L.
Rut / H.I. Heijkoop; [pfieloÏeno z nizozem‰tiny] . -Dillenburg: Gute Botschaft, c1993. -- 181 s.; 16 cm
(Váz. )
HENK Huig:
[Katalog v˘stavy, Praha], 1964 / [Úvod] H. Redekera
pfiel. z holand. do ãe‰. . -- Praha: âesk˘ fond v˘tvarn˘ch umûní, 1964. -- [10] s.; 8_
HICHTUM, Ninke van
Eskymáãek hrdina = (Kudlago) / [Holandsky] napsala Ninke van Hichtum; Do ãe‰tiny pfieloÏil Th.
Kilian; Ilustroval Jar. Dvofiáãek . -- IV., nezmûnûné
vydání. -- Brno: Ústfiední uãitelské nakladatelství a
knihkupectví, 1943. -- 47 - [I] s.; 8_. -- -- (Knihovna
Vla‰toviãky; Sv. 2)
HOEKENDIJK, Ben
Dvanáct ÎidÛ nalézá Mesiá‰e / Îivotní pfiíbûhy dvanácti ÎidÛ sest. B. Hoekendijk; Z holand‰tiny pfiel.
Samuel Kolman . -- 1. vyd.. -- Liberec: Sbor Jednoty
bratrské, 1993. -- 139 s.: fotogr.; 21 cm
(BroÏ. )
Orig.: Twaalf Joden vinden de Messias..
HOLST-ROLANDOVÁ, Henriette
Moliere: Na pamûÈ tfiístého v˘roãí jeho narozenin /
Holand. naps. Henriette Roland-Holst; Pfiel. Milo‰
Seifert . -- Praha: Pelcl, 1922. -- 29, 1 s.; 8_. -- -(Chvilky; 136/9)
HOLST-ROLANDOVÁ, Henriette:
Vznik dramatického umûní. 2 holand‰tiny pfiel. A.
Adalbert.
Praha 1926 Ko‰atka 8_ = 78+[2]. (Chvilky. Sv. 160166.)
Hrajeme si v BoÏí zahradû: pfiíruãka pro katechezi dûtí / sestavila Tinie de Vries; ilustrovala Jitka Hájková . -- 1. vyd.. -- Her‰pice: EMAN, 1998. -- 107 s.:
il., noty; 28 cm
ISBN 80-86211-05-3 (váz. )
Orig.: Spelen in Gods tuin..
HÜNERMANN, Willem
Na v˘sluní BoÏím / V. Hünermann; [PfieloÏil z
vlám‰tiny a upravil P. Alois Hanzelka; Vyzdobil Jan
âern˘] . -- Vydání první. -- Ve Fr˘dku: Exerciãní
dÛm, 1947. -- 201-[II] s.: [VIII] barev. obr. pfiíl.; 8_
HEIJKOOP, H. L.
Uzdravování nemocn˘ch modlitbou, mluvení jazyky, znamení a zázraky ve svûtle Písma / H. L. Heijkoop . -- Dillenburg: Gute Botschaft, 1991. -- 55 s.;
18 cm
(BroÏ. )
Pfielo eno z nûmeckého pfiekladu holandského originálu
HUENNERMANN, Willem
Otec vyho‰tûn˘ch, hrdina kfiesÈanské lásky P. Damián de Veuster / Vilém Hünnermann; Z vlám‰tiny
pfieloÏil P. Alois Hanzelka; [Úprava a doslov: Albert
Vyskoãil] . -- V Praze: Vincentinum, 1946. -- 216-[VII]
s.; 4_
(Váz. )
HEIJKOOP, H. L.
Dopisy mlad˘m lidem / H. L. Heijkoop . -- Dillenburg: Gute Botschaft, [199- 1996]. -- 172 s.; 16 cm
(BroÏ. )
PfieloÏeno z nizozem‰tiny
HUIZINGA, Johan, 1872-1945
Homo ludens: o pÛvodu kultury ve hfie / Johan Huizinga; [z nûmecké verze holandského originálu ...
pfieloÏil Jaroslav Vácha] . -- Vyd. 2., V edici Studie
1.. -- Praha: Dauphin, 2000. -- 297 s.; 20 cm. -- --
- 24 -
Zima/Winter 2003
(Studie; 12)
ISBN 80-7272-020-1 (broÏ. )
Orig.: Homo ludens..
Podzim stfiedovûku / Johan Huizinga; [z autorizovaného nûmeckého pfiekladu ... pfieloÏila a rejstfiík sestavila Gabriela Veselá; pasáÏe z francouz‰tiny pfieloÏila ·árka Belisová] . -- Vyd. 1.. -- Jinoãany: H &
H, 1999. -- 675 s., [12] s. obr. pfiíl.: il.; 20 cm
ISBN 80-86022-26-9 (váz. )
Ve stínech zítfika: diagnóza kulturní choroby na‰í
doby / Johan Huizinga; [pfieloÏil Antonín ·imek] . - Vyd. 3., V Pasece 1.. -- Praha: Paseka, 2000. -- 161
s.; 15 cm
ISBN 80-7185-302-X (váz. )
Orig.: In de Schaduwen van Morgen.. PfieloÏeno z
holand‰tiny
HUYGENSOVÁ, Cornélie Lydie:
Berthold Meryan. Román.
V Praze 1906 „Právo Lidu" 8_ = 560. ( Pfiíloha „Práva Lidu".)
ISTENDAEL, Geert van
Belgick˘ labyrint / Geert van Istendael; [z nizozemského originálu ... pfieloÏila Jana Irmannová] . -Vyd. 1.. -- Praha: Cinemax, 1998. -- 285 s.; 22 cm. - -- (Nizozemská edice; 3)
ISBN 80-85933-24-1 (váz. )
Orig.: Het Belgisch labyrint..
JANSEN, Maan
365 dobrodruÏství medvídka Bruma: pfiíbûhy pfied
spaním / [text a ilustrace] Mann [sic] Jansen; [z holand‰tiny pfieloÏila Petra Rokovská]. -- Praha: Rebo
Productions, 1995. -- 237 s.
ISBN 80-85815-36-2 (váz.)
KAULBACHOVÁ-GOGH, Anna van viz: GOGHKAULBACHOVÁ, Anna van.
KaÏd˘ den usínáme s medvídkem / [Z nizozem‰tiny pfiel.] Eva Labusová. -- Praha: Rebo, [1994]. -237 s.
ISBN 80-85815-29-X (váz.)
KELLER, Gerard:
Novely. [Napsali] Cremer J. J. A Keller Gerard. Z holand‰tiny pfiel. Gustav Îìársk˘.
V Novém BydÏovû 1895 Novotn˘ 8 = 246+1[21.
KELLER, Gerard:
V cizinû. Upravil Václav Mosteck˘.
PlzeÀ 1884 Steinhauser 8_ = 154. (Klasy.)
KELLY, W.:
BoÏí ruka v utrpení: úvaha o knize Job / of W. Kelly; [kniha byla pfieloÏena z nûmeckého pfiekladu] . - Dillenburg: Gute Botschaft, 1993. -- 112 s.; 18 cm
(Váz. )
KEULS, Yvonne
Zpackan˘ Ïivot / Yvonne Keulsová; [z holand‰tiny
pfieloÏila Olga Krijtová] . -- Vyd. 1.. -- V Praze: Allegro, 1993. -- 215 s.; 20 cm
ISBN 80-900328-5-0 (broÏ. )
Nl: Het verrotte leven van Floortje Bloem.
KOENDERS, A. J.
Devítidenní poboÏnost k svaté Terezii JeÏí‰kovû /
A.J. Koenders; S povolením autora P.A.J. Koenderse
O. Carm. z holand‰tiny upravily Sestry Neposkvrnûného Poãetí Panny Marie v Pfierovû . -- Pfierov: Sestry Neposkvrnûného Poãetí P. Marie, 1931. -- 35 - [I]
s.; 8_
KOROLENKO, Vasil:
Uprchlíci ze Sachalinu / Vasil Korolenko . -- Praha:
Záfi, [1907]. -- 66, 51 s.; m. 8_. -- -- (Lidová knih.; IV,
5)
KORTOOMS, Toon:
Farnost na blatech / Toon Kortooms; Z nizozem‰tiny pfiel. Jitka RÛÏiãková; Obálka a graf. úprava Jifií
BlaÏek -- 1. vyd.. -Praha: Vy‰ehrad, 1994. -- 165 s.
NL: Parochie in de Peel.
ISBN 80-7021-124-5. -- ISBN 70-7021-084-2 (ch)
(broÏ. ): Kã 62,00
KORTOOMS, Toon:
Pomóóóc Doktor se topí- / Toon Kortooms; [z holandského originálu ... pfieloÏila Ella Kazdová] . -Vyd. 3.. -- Praha: Vy‰ehrad, 2001. -- 213 s.: il.; 21 cm
ISBN 80-7021-484-8 (váz. )
Orig.: Help De Dokter verzuipt-..
KOSSMANN-PUTTO, J. A. (Johanna Adriana)
Nizozemí: dûjiny severního a jiÏního Nizozemí / J.A.
Kossmann-Putto & E.H. Kossmann . -- Rekkem: Stichting Ons Erfdeel, c1999. -- 63 s.: il., mapy; 20 cm
ISBN 90-75862-40-7 (broÏ. )
Orig.: Nederlaenderna.. PfieloÏeno z nizozem‰tiny
KRIJTOVÁ, Olga, 1931âítanka nizozemsk˘ch textÛ: Urãeno pro posluchaãe fak. fil. / Olga Krijtová. 1. díl. Ukázky ze severonizozemské literatury . -- 1. vyd.. -- Praha: SPN,
1964. -- 101 s.; 4_. -- -- (Uãební texty vys. ‰kol)
KRUEGER, Stephanus Johannes Paulus:
Pamûti presidenta Pavla Krügera. Dle jeho vlastního
vypravování a poznámek H. C. Bradella a Pietra
Groblera. Pfiel. Jifií Guth.
V Praze 1903 „Unie" 8_= [10] + 304 + [1 il.]
KRUIF, Paul de:
V bojích s neviditeln˘mi nepfiáteli. (Lovci mikrobÛ.)
Pfiel. Josef HrÛ‰a. Ilustrováno.
V Praze 1929 ,,0rbis" 8_ = 340+[4]+[11 il.], (Knihy osudÛ a práce. Sv. 4.)
LA COURT, Thijs de
Klíã k na‰í spoleãné budoucnosti: Co skr˘vá zpráva
Brundtlandové? / Thijs de la Court; Z nizozem‰tiny
pfiel. ·imona Bouzková; Graf. úprava Hana Koukolíková . -- 1. vyd.. -- Brno: EkoCentrum, 1992. -- 136
s.: fotogr.; 20 cm
ISBN 80-85368-25-0 (broÏ. )
Orig.: Inze Gezamenlijke Toekomst..
Lady Lovely Locks v krajine rozprávok; Prel. Jana Baginová . -- Bratislava: Fortuna Print, 1990Obsahuje: â. 1. 1990.
LEEUW, Hendrik de
Ostrov radostného mládí: [Kniha javansk˘ch bajek a
pohádek / Holandsky] napsal Hendrik de Leeuw;
PfieloÏila BoÏena Paliãková; S ilustracemi Kurta Wiese ... . -- Praha: Julius Albert, 1934. -- 262 - [II] s.;
8_
LEONARDO CREMONINI:
[Katalog v˘stavy], Praha, duben - kvûten 1969 /
[Text:] Louis Althusser; Photo: [kol.] . -- Bruxelles:
Palais des Beaux-Arts, 1969. -- 39, [1] s.: [6] s. pfiíl.;
4_
LIGT, B. de:
Znovuzrození Marie / [Holandsky napsal B. de Ligt;
PfieloÏil Milo‰ Seifert] . -- Praha: Vydavatelství Lis
knihomilÛv, 1932. -- 93 - [I] s.; 8_. -- -- ( Matka ; Svazek II)
LILIEN, Ignacy:
Beatrijs: Opera o tfiech jednáních podle dramatu Ik
Dien ( SlouÏím ) od Hermana Teierlincka / Ignacy
Lilien; Z vlám‰tiny pfieloÏila Marta Harlasová-Schrödlová . -- V Praze: Fr. A. Urbánek a synové, 1931.
-- 31 - [I] s.; 8_. -- -- (Urbánkova bibliotéka operních
a operetních textÛ. ¤ada II; Sv. 114)
LINDEN, Nico ter:
Povídá se- / Nico ter Linden; [pfieloÏili Hana Nováková a Jan A. Dus] . -- 1. vyd.. -- Her‰pice: EMAN,
1999. -- 211 s.; 24 cm. -- -- (Bibliotheca Bohemica
Batavica; sv. 2)
ISBN 80-86211-11-8 (broÏ. )
PfieloÏeno z nizozem‰tiny
LOVELINGOVÁ, Rosalie:
Pan Daman a jeho dûdicové: povídka / Rosalie Lovelingová; z vlám‰tiny pfieloÏil V. Kune‰ . -- V Praze: J. Otto, [1896]. -- 40 s.
LULOFS, Madelon:
Guma klesá / Madelon Lulofsová; Z hol. pfiel. Lída
Faltová; Jaz. úprava Jarmila Stiborová. -- 5., upravené vyd. v ães. pfiekladu. -Praha: Erika: Petra, 1993. -- 277 s.
ISBN 80-85612-23-2 (Erika. Praha) (váz.): Kã 85,00
LULOFS, Madelon:
Hladová v˘prava / Madelon Lulofsová; Z hol. pfiel.
Lída Faltová . -- Praha: Dekon, 1994. -- 254 s.; 21 cm
ISBN 80-85814-14-5 (váz. )
Orig.: De Hongertocht..
MADAME LEBRETON:
- 25 -
Zima/Winter 2003
Kapesní vû‰tírna pro kaÏd˘ den, hodinu, minutu /
Madame Lebreton; pfieloÏila Petra Schürová . -- Vyd.
1.. -- Praha: Ivo Îelezn˘, 2000. -- 100 s.; 21 cm. -- - (Vûdma; sv. 16). -- -- (KníÏky dostupné kaÏdému;
sv. 140)
ISBN 80-240-1677-X (váz. )
Orig.: Het kleine waarzegboekje.. PfieloÏeno z holand‰tiny
MAK, Geert, 1946Malé dûjiny Amsterodamu / Geert Mak . -- Vyd. 1..
-- Praha: Cinemax, 1999. -- 307 s., [4] s. barev. pfiíl.:
il.; 22 cm. -- -- (Nizozemská edice; sv. 4)
ISBN 80-85933-31-4 (váz. )
Orig.: Een kleine geschiedenis van Amsterdam.. PfieloÏeno z holand‰tiny
Malífiské umûní od A do Z: dûjiny malífiského umûní od poãátkÛ civilizace; [pfieklad z holand‰tiny
Naìa Bene‰ová .. et al.]. -- Praha: Rebo Productions,
1995. -- 766 s.
ISBN 80-85815-20-6 (váz.)
MAN, Herman de:
Voda stoupá: [Román] / Herman de Man; [Z holand‰tiny pfieloÏila Lída Faltová; Osnovu knihy navrhl F.J. Müller] . -- V Praze: Novina, 1938. -- 250 [V] s.; 8_
MARCUSE, Lodewijk:
Ignác z Loyoly / Lodewijk Marcuse; [PfieloÏil z holand‰tiny Jaroslav Dlouh˘] . -- Praha: E. Beaufort,
1940. -- 288 s.: [IV] obr. pfiíl.; 8_. -- -- (Knihovna Plutarchos. ¤ada II; Sv. 4)
MATTI, Anny:
[Hun huis is het oerwoud. Slovensky]. Prales sa stal
ich domovom / Anny Matti & Wim Spekking; [z holandského originálu preloÏil Vincent Lechoviã]. Banská Bystrica: Slovenské misijné hnutie, 1995. 196 s.; 21 cm. - Údaj o prekl. prevzat˘ z rubu tit.
strany. - Preklad z: Hun huis is het oerwoudISBN
80-967313-0-0
(broÏ.)
SC 100086 D1
MAURIK, Justus van:
Figurky z Amsterodamu. Humoresky. Pfiel. z holand‰tiny V. Kune‰.
V Praze [1898] Otto 8_= 180. (Ottova laciná knihovna národní. Sv. 162.)
MENDES, Bob:
Kusy lidí / Bob Mendes; [z nizozemského originálu
... pfieloÏila Petra Schürová] . -- Vyd. 1.. -- [Praha]:
Cinemax, [1998]. -- 80 s.; 20 cm. -- -- (Detektiv; sv.
1)
ISBN 80-85933-22-5 (broÏ. )
Orig.: Stukken van mensen..
MEYER, Maurits de:
Vlámské pohádky: nejkrásnûj‰í báchorky a bajky z
Flander / sesbíral Maurits de Meyer; vybrala a z nizozem‰tiny pfieloÏila Petr Schürová; [ilustroval Pavel
·uk] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Cinemax, 1997. -- 249 s.:
il. (ãást. barev.); 25 cm. -- -- (Nizozemská edice; 1)
ISBN 80-85933-14-4 (váz. )
Orig.: Vlaamse sprookjes..
MISKOTTE, Kornelis Heiko, 1894-1976
Biblická abeceda / Kornelis H. Miskotte; [z nûmecké verze nizozemského originálu pfieloÏili Miloslav
Hájek a Jan A. Dus] . -- 1. vyd.. -- Her‰pice: EMAN,
1996. -- 253 s.; 20 cm. -- -- (Bibliotheca Bohemica
Batavica; sv. 1)
ISBN 80-901854-1-X (broÏ. )
Orig.: Bijbels ABC..
MOUT, Nicolette:
Komensk˘ v Amsterodamu / [Autofii:] Nicolette
Moutová, Josef Poli‰ensk˘ . -- 1. vyd.. -- Praha: SPN,
1970. -- 150, [2] s.: [20] s. fot. pfiíl.; 8_. -- -- (Komensk˘, Jan Amos: Spisy a díla o nûm)
MULISCH, Harry:
Dvû Ïeny / Harry Mulisch; Z nizozem‰tiny pfiel. Olga Krijtová; Obálka a graf. úprava Zbynûk Hraba. - 1. vyd.. -Praha: Ivo Îelezn˘, 1993. -- 138 s.. -- (Nizozemská
knihovna)
ISBN 80-7116-685-5 (broÏ.): Kã 39,00
Orig.: Twee vrouwen.
MULISCH, Harry:
Procedura / Harry MULISCH; Z nizozem‰tiny pfiel.
Veronika Havlíková.;
Praha, Mladá fronta 2001.
MULTATULI (pseudonym) viz: DEKKER, Eduard
Douwes.
NIEUWENHUIS, Domela F.:
Dûjiny socialismu. Díl I. Z holand‰tiny pfiel. Karel
Vohryzek.
Praha l907 „Komuna ÎiÏkov‘ 8_ = 210.
NOORDHUIS, Klaas T.
Zahrada po cel˘ rok: V‰e o zakládání a udrÏování
zahrady od jara do zimy / Klaas T. Noordhuis; [Z nizozem‰tiny] pfiel. [a] pfiedml. k ães. vyd. [napsal] Miroslav Volf. -(Praha): Rebo Productions, [1994]. -- 479 s.
ISBN 80-85815-10-9 (váz.)
NOOTEBOOM, Cees, 1933Následující pfiíbûh / Cees Nooteboom; [z nizozemského originálu ... pfieloÏila a doslov napsala Olga
Krijtová] . -- 1. vyd.. -- Praha: Mladá fronta, 1999. -101 s.; 20 cm. -- -- (Moderní svûtová próza; sv. 27)
ISBN 80-204-0771-5 (váz. )
Orig.: Het volgende verhaal..
NOOTEBOOM, Cees, 1933Nasledujúci príbeh / Cees Nooteboom. - 1. vyd. Bratislava: HEVI, 1995. - 90 s.; 18 cm. - (Fenomény;
zv. 1). - Z hol. orig. prel. Adam BÏoch. - Preklad z:
Het volgende verhaalISBN 80-85518-86-4 (viaz.)
SD 67533 D1
NOOTEBOOM, Cees, 1933Rituály / Cees Nooteboom; pfieloÏila Veronika Havlíková . -- V ãeském jazyce vyd. 1.. -- Praha: Prostor,
1999. -- 201 s.; 20 cm. -- -- (Stfied; sv. 32)
ISBN 80-7260-020-6 (broÏ. )
Orig.: Rituelen.. PfieloÏeno z nizozem‰tiny
NOOTEBOOM, Cees, 1933[In Nederland. Slovensky]. V holandsk˘ch horách /
Cees Nooteboom; [z holandského originálu preloÏil
Adam BÏoch]. - Bratislava: Slovensk˘ spisovateº,
c1999. - 135 s.; 17 cm. - Údaj o prekl. prevzat˘ z rubu tit. strany. - Preklad z: In NederlandISBN 80-2200934-2 (viaz.) SD 70001 D1
NOUHUYS, Willem Gerard van:
Egidius a cizinec. (Pfiel. Arno‰t Procházka.)
V Praze {b. R.] Vilímek 8_=51-86. (Tisíc nekrásnûj‰ích novcl. Sv. 32.)
Egidius a cizinec. Z holand‰tiny pfiel. Karel Pudlaã.
Král. Vinohrady 1905 Adámek 8_=62+[2]. (Moderní
bibliotéka. Roã. IV. Dílo 4.)
Obûti lásky. Z holandského pfiel. J. R.
V Praze 1911 „PraÏské noviny" 8_ = 226. (Románová pfiíloha „PraÏsk˘ch novin".)
Nové hnutí v Nizozemí 1924-1936
Nové hnutí v Nizozemí 1924 - 1936: [Katalog v˘stavy] . -- [Bratislava: Ministerstvo kultúry Slovenskej
republiky, 1992]. -- 56 s.: foto; 22 cm
(Bro . )
Orig.: Het Nieuwe Bouwen in Nederland..
OOSTERHUIS, R. A. B.:
Jana Amose Komenského poslední útulek a hrob.
(Ho1andsko a Naarden.) Z rukopisu pfiel. Jakub ·ebesta. [Ilustrováno.]
Praha 1928 ,,0rbis" 8_ = 398+[2] +[l pfiíl.].
OOSTERHUIS, R. A. B.
Jana Amose Komenského poslední útulek a hrob:
[Holandsko a Naarden] / Napsal R.A.B. Oosterhuis;
Z rukopisu pfieloÏil dr. Jakub ·ebesta . -- Praha: Orbis, 1928. -- 397 s., 1 list, 1 pfiíl.: obr.; 8_
50 let holandské grafiky: [Seznam vystaven˘ch
prací / Úvod napsal Harting, pfiedseda nizozemské
spoleãnosti pro zvelebení grafického umûní] . -- V
Praze: S.â.U.G. Hollar, 1946. -- 14 s.: [IV] s. obr.
pfiíl.; 8_
PALMEN, Connie, 1955Pfiátelství / Connie Palmen; [pfieloÏila Magda de Bruin-Hüblová] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Aurora, 2000. -223 s.; 22 cm
ISBN 80-7299-010-1 (váz. )
Orig.: De vriendschap.. Pfieklad z holand‰tiny
PùT belgick˘ch novel.
Z franc. a vlám. Orig. Georges Simenon, La Maison
- 26 -
Zima/Winter 2003
du Canal; Johan Daisne, Trein der Traagheid; Franz
Hellens, Le Jeune Homme Annibal; Hugo Claus,
Metsiers; Marcel Thiry, Nondum iam non pfiel. David Kraus, Olga Krijtová, Gréta Ma‰ková a Jifií Pechar. Doslov naps. Jaroslav Fryãer. 1 . Vyd.
Praha, Odeon 1974. 386 s. - Klub ãtenáfiÛ. Sv. 366.
Správn˘ údaj: Pfiel. Vûra Heroldová-·Èovíãková, David Kraus, Olga Krijtová a Jifií Pechar. Pfieklad V. Heroldové-·Èovíãkové (G. Simenon: DÛm na kanále, s.
7-105) pod jménem G. Ma‰kové. Doslov (s. 381386) naps. Jaroslav Fryãer a Olga Krijtová.
PIENAAR, A. A.
Pfiíbûhy malého nosoroÏce / A.A. Pienaar; Podle
pfiekladu I. Schulze [z holand‰tiny] pro mládeÏ upravil dr. Frant. Páta; S ilustracemi akad. mal. V.
âutty . -- V Praze: Jos. Hokr, [1935]. -- 32 s.; 8_. -- - (Knihovniãka mládí; Sv. 29)
PIENAAR, A. A.:
Z osudÛ africk˘ch zvífiat / Naps. Sangiro; Z kapholand‰tiny pfiel. Ivan Shulz; IIIustr. V. âutta . -- Praha: J. Hokr, 1924. -- 231 s.: obr.; 8_. -- -- (Îivot v pfiírodû; 1)
Obsahuje: Pfiíhody lví rodiny. Ze Ïivota nosoroÏcova. V pralese.
R. C.
Obût lásky / Naps. R.C.; Pfiel. J.R. . -- Praha: PraÏské
noviny, 1911. -- 226 s.; 8_. -- -- (Románová pfiíloha
PraÏsk˘ch novin)
RIJCKENBORGH, Jan van, 1896-1968
Bratrstvo ·ambaly / Jan van Rijckenborgh a Catharose de Petri . -- Haarlem: Rozekruis Pers, [2000]. -79 s.; 22 cm
ISBN 90-6732-206-7 (broÏ )
Orig.: De broederschap van Shamballa..
RIJCKENBORGH, Jan van, 1896-1968
Pfiicházející nov˘ ãlovûk / Jan van Rijckenborgh . -1. ãeské vyd.. -- Haarlem: Rozekruis Pers, 2000. -301 s.; 22 cm
ISBN 90-6732-207-5 (váz. )
Orig.: De komende nieuwe mens.
ROLANDOVÁ-HOLST, Hettriette viz: HOLST-ROLANDOVÁ, Henriette.
RUTTEN, Anton M.
Dûjiny, Ïivot a ideály sester dominikánek / Flámsky
napsal P. Ant. Rutten ...; [PfieloÏily a doplnily sestry
dominikánky v Olomouci-¤epãínû] . -- Olomouc¤epãín: [b.n.], 1931 [spr. 1930]. -- 105 - [IV] s.; 12_
[8_]
SALMAN, Harrie
Evropa v novém svûtle: evropská kultura jako stfied
mezi V˘chodem a Západem / Harrie Salman; [z
nûmãiny pfieloÏil Karel Myslivec; revizi pfiekladu
vzhledem k holandskému originálu provedla Hana
Nováková] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Éós, 1994. -- 204 s.:
portréty; 19 cm
ISBN 80-901433-3-4 (broÏ. )
SANGIRO (pseudonym) viz: PIENAAR, A. A.
SCHILLEBEECKX, Edward, 1914To ãiÀte na mou památku: studie k eucharistické teologii / Edward Schillebeeckx; [z holandského originálu pfieloÏil Josef P. Ondok] . -- Vyd. 1.. -- Praha:
Vy‰ehrad, 1998. -- 125 s.; 20 cm. -- -- (Studium; sv.
5)
ISBN 80-7021-242-X (broÏ. )
Orig.: Christus'tegenwoordigheid in de Eucharistie..
SCHMIDT, Annie M. G., 1911-1995
Sleãna Mici / Annie M.G. Schmidtová; [z nizozemského originálu ... pfieloÏila Jitka RÛÏiãková; ilustroval Vratislav Hlavat˘] . -- 1. vyd.. -- Praha: Albatros,
1999. -- 113 s.: il.; 20 cm. -- -- (Klub mlad˘ch ãtenáfiÛ). -- -- (Duha)
ISBN 80-00-00731-2 (váz. )
Orig.: Minoes..
SCHMIDT, Annie M. G., 1911-1995
Viplala / Annie M.G. Schmidtová; [z nizozemského
originálu ... pfieloÏil kolektiv katedry germanistiky
Masarykovy univerzity v Brnû pod vedením Emmy
Máãalové-van den Broecke; ilustrace Rostislav Skopal] . -- Vyd. 1.. -- Boskovice: Albert, 1999. -- 128 s.:
barev. il.; 24 cm
ISBN 80-85834-58-8 (váz. )
Orig.: Wiplala..
SNEL, Jan:
Chvála mal˘ch nefiestí, aneb, Zaruãenû nezdrav˘ návod na spokojenûj‰í Ïivot / Jan Snel; [z nizozemského originálu ... pfieloÏila Jifiina HoleÀová; ilustrace Vladimír Jiránek] . -- Vyd. 1.. -- Praha: Lika klub,
2000. -- 181 s.: il.; 21 cm
ISBN 80-86069-05-2 (Lika klub; váz. )ISBN 80-2420460-6 (Euromedia Group - KniÏní klub; váz. )
Orig.: Genieten mag ..
SPINOZA, Benedictus de, 1632-1677
Rozprava o zdokonalení rozumu a Ethika po geometricku vyloÏená / Benedikt de Spinoza; PfieloÏili
Frant. Krejãí, âestmír Stehlík a Alois Stejskal; [Úvod
napsal âestmír Stehlík] . -- Praha: âeská akademie
vûd a umûní: Bursík & Kohout [distributor], 1925. -XLI, 339 s.; 8_. -- -- (Filosofická bibliotéka. ¤ada II.,
ã. 4, Benedikta de Spinozy Spisy filosofické; I)
STEYNEN, Job:
Lodivoda. (Pfiel. M. ·tichová.)
V Praze [b. r.] Vilímek 8_ = 81-92. (Tisíc nejkrásnûj‰ích novel. Sv. 62.)
STEYNEN, Job:
Proletáfii. Pfiel. Karel Wolf.
V Praze 1910 „Tiskov˘ v˘bor ãeskoslovanské soc.dem. strany dûlnické" 8_ = 104. (Lidová knihovna.
Roã. VI. Sv. 5.)
100 divÛ svûta: nejvût‰í poklady lidstva na pûti
kontinentech / [text Winfried Maass ... [et al.]; z nizozemského originálu ... pfieloÏila Martina Vojtová] .
-- 1. vyd.. -- âestlice: Rebo, c2000. -- 208 s.: barev.
il.; 35 cm
ISBN 80-7234-144-8 (váz. )
Orig.: 100 wereld wonderen..
STREUVELS, Stijn, 1871-1969
Velk˘ most: Román / Stijn Streuvels [pseud.; Z vlámského originálu De teleurgang van den Waterhoek
pfieloÏila Milada ·imsová] . -- Praha: Svûtov˘ literární klub, 1943. -- 257 - [I] s.; 8_
TELLEGEN, Toon
Veverãák a mravenec / Toon Tellegen; [z nizozemského originálu ...] pfieloÏila Jifiina HoleÀová; ilustroval Pavel ·uk . -- Vyd. 1.. -- Praha: Cinemax,
1998. -- 119 s.: il. (ãást. barev.); 23 cm. -- -- (Nizozemská edice; 2)
ISBN 80-85933-23-3 (váz. )
Orig.: Toen niemand iets te doen had..
TEN BOOM, Corrie
Útoãi‰te / Corrie Ten Boom, [po r. 1980]. - 387 s.; 15
cm(BroÏ.) SE 7917 D1
THIRY, Antoon:
Krásn˘ rok pana Carola: [Vlámsk˘ román / Napsal]
Antoon Thiry; PfieloÏil R.J. Vonka . -- Autorisované
vydání. -- Praha: Julius Albert, 1942. -- 272 - [III] s.;
8_. -- -- (Albertovy krásné knihy; Sv. XX)
1000 nejkrásnûj‰ích novell 1000 svûtov˘ch spisovatelÛ / pofiádá a literárními úvody doprovází Fr.
Sekanina. Sv. 32 . -- V Praze: Jos. R. Vilímek, [19--].
-- 100 s.
(Váz. )
Tfii století nizozemské kresby: 1400-1700: Katalog
[v˘stavy], Praha ãerven-ãervenec 1966 / Úvod: H.R.
Hoetink . -- Praha: Národní galerie, 1966. -- 57, [32]
s.; 8_
TÜGEL, Tetjus:
Beránek v rou‰e vlãím: Román / Tetjus Tügel; [PfieloÏil z holand‰tiny Jan Bedrna; Kresby pro text knihy a obálku nakreslil K. Svolinsk˘, kter˘ navrhl i rytinu na vazbu] . -- I. vyd.. -- Praha: Symposion, Rudolf ·kefiík, 1946. -- 375-[II] s.; 8_. -- -- (Edice Symposion; Sv. 155)
VAN DER MEER, Pieter:
Pouta. (Pfiel. ·tûpán Pojman.)
V Praze:[b. r.] Vilímek 68 = 82. (Tisíc nejkrásnûj‰ích
novel. Sv. 48.)
VANDELOO, Jos:
Nebezpeãí. Z vlám. orig. Het gevaar pfiel. Antonín
Navrátil.
Ilustr. Vladimír Hájek. 1. vyd.
Praha, Práce 1974. 79 s., obr. - Románové novinky.
Sv. 198.
Správn˘ údaj: Pfiel. Jifií Rychlík.
VANDEPUTTE, Omer
Nizozem‰tina: jazyk dvaceti miliónÛ NizozemcÛ a
VlámÛ / O. Vandeputte; [z nizozem‰tiny pfieloÏila]
O. Krijtová . -- [Rekkem]: Stichting Ons Erfdeel,
- 27 -
Zima/Winter 2003
[1994]. -- 64 s. na listech: mapa; 22 x 31 cm
Vánoãní kníÏka / [Vánoãní básnû této kníÏky vybral
a [z holand‰tiny, nûmãiny a sloven‰tiny] pfieloÏil Otto F. Babler; Obrázky nakreslil Albert Schamoni] . - Nov˘ Jiãín: Kryl a Scotti, 1935. -- [VIII] s.; 8_
VELDE, Theodor Hendrik van de
Dokonalé manÏelství: Studie o jeho fysiologii a
technice / [Napsal] Dr. Th. H. van de Velde . -- âeské vydání redigoval MUDr. A. Heller. -- Praha-Smíchov: Literární a vûdec. nakladatelství, 1930, [spr.
1929]. -- 346 - [III] s.: VIII obr. - [I] pfiíl. obr.; 4_
VELDE, Theodor Hendrik van de
Dokonalé manÏelství: Studie o jeho fysiologii a
technice / [Napsal] Dr. Th. H. Van de Velde ... . -Tfietí ãeské opravené vydání redigoval MUDr. A.
Heller .... -- V Mor. Ostravû-Pfiívoze: Hynek Buchsbaum, 1937, [spr. 1936]. -- 365 - [I] s.: [V] obr. pfiíl.;
8_
VERKADE, Willibrord
Neklidem k Bohu: Vzpomínky mnicha - malífie /
Willibrord Verkade; Autorisovan˘ pfieklad [z holand‰tiny] Rafaely M. Hanu‰ové; [Jazyková úprava:
... Franti‰ek Chmelafi] . -- Praha: L.J. Peroutka, 1942.
-- 215 - [IV] s.: [I] obr. pfiíl.; 8_
VERKIJK, Dick
Od pancéfiové pûsti k pancéfiové vestû. Z niz. pfiel
Petra Schürová.
Brno, Doplnûk 2002
Orig: Van pantservuist tot pantservest.
VESTERS, I. I.;
Fabrikantova dcera. Povídka. Z holandského pfiel.
Alois Koudelka.
V Praze 1899 Kotrba 8_ = 322. I (Zábavy veãerní.
Roã. XX. Dílo 111.)
VISSER'T HOOFT, Willem Adolph
Rembrandt jako protestantsk˘ mistr / Willem Adolph Visser't Hooft; PfieloÏili [z holand‰tiny] M. a J.
·imsovi . -- Praha: Vydavatelské oddûlení YMKY,
1939. -- 22 - [I] s.; 8_. -- -- (Knihovniãka sluÏby, No-
vá fiada; Sv. 8)
VRIES, Anne de:
Anne de Vries vypráví dûtem: [Star˘ a Nov˘ zákon]
/ Anne de Vries; Pfiel. z nizozem‰tiny do ãe‰ . -- s.l.:
Ekumenická rada církví, 1989. -- 233 s.: obr. (nûkteré barev.); 23 cm(Váz. )
WOLKERS, Jan
Model / Jan Wolkers; [z nizozem‰tiny vybrala, pfieloÏila a doslov napsala Veronika Havlíková] . -- Vyd.
1.. -- Praha: Aurora, 1997. -- 172 s.; 19 cm. -- -- (Edice svûtov˘ch autorÛ; sv. 19)
ISBN 80-85974-34-7 (broÏ. )
WENKE, Hans:
AÈ Ïije ‰kola: daltonská v˘uka v praxi / Hans Wenke & Roel Röhner; [z nizozemského originálu ... pfieloÏila Jitka de Wolfová] . -- Brno: Paido, 2000. -- 125
s.: il.; 23 cm
ISBN 80-85931-82-6 (broÏ. )
Orig.: Leve de school..
WOLKERS, Jan
RÛÏe z masa. Pfiel. Olga Krijtová.
Praha ?. Rukopis.
NL: Een roos van vlees.
WINKLER, Johan
Prídem Vám pomôcÈ, pán doktor / Johan Winkler;
[z holandského originálu preloÏila Júlia Májeková]. Trnava: Spolok sv. Vojtecha, 1995. - 129 s.; 20 cm. Údaj o prekl. prevzat˘ z rubu tit. strany. - Ilustr. na
front. - Preklad z: Ik kom u helpen, dokterISBN 807162-116-1
(broÏ.)
SD 67648 D1
WILDIERS, N.:
[Teilhard de Chardin. Een in inleiding in zijn denken]. Teilhard de Chardin: úvod do diela / N. Wildiers; preloÏil ·tefan Senãík; [obálku navrhol Tibor
Kovalik]. - Cambridge: Dobrá kniha, 1974. - 185 s.;
20 cm. - Preklad z: Teilhard de Chardin. Een in inleiding in zijn denken(broÏ.) SC 92359 D1
WINTER, Leon de, 1954HoffmanÛv hlad / Leon de Winter; [z nizozemského
originálu ... pfieloÏil Ruben Pellar] . -- Vyd. 1.. -- V
Praze: Rybka, 2000, c1999. -- 293 s.; 21 cm
ISBN 80-86182-10-X (váz. )
Orig.: Hoffman's honger..
WOUDSTRA, Karst, 1947Polák naãerno / Karst Woudstra; pfieloÏila Monika
Loderová . -- 1. vyd.. -- V Praze: Divadelní ústav,
c1999. -- 87 s.; 23 cm. -- -- (Souãasná hra; sv. 12)
ISBN 80-7008-094-9 (broÏ. )
Orig.: Een zwarte Pool.. PfieloÏeno z holand‰tiny
Zvûstování víry I: holandsk˘ katechismus. -Praha: SíÈ, 1994. -- 167 s.
ISBN 80-901571-2-2 (broÏ.)
POUÎITÁ LITERATURA
1) Zamlãovaní pfiekladatelé. Bibligrafie 1948 - 1989.
Praha, Obec pfiekladatelÛ 1992. 246 s.
2) KOSTERKA, Ladislav:
Bibliografie ãesko-skandinávsko-nizozemská. (Seznam ãesk˘ch pfiekladÛ z dán‰tiny, island‰tiny, nor‰tiny,‰véd‰tiny, holand‰tiny a vlám‰tiny.)
Praha 1932.
3) Re‰er‰e provedené Bibliografick˘m oddûlením
Národní knihovny v Praze.
4) Vlastní re‰er‰e provedené v (elektronick˘ch) katalozích Národní knihovny v Praze.
WITTEVEEN, H. J.
Univerzální súfismus / H.J. Witteveen . -- Praha: Alternativa, 1998. -- 181 s., [8] s. obr. pfiíl.: il.; 21 cm
ISBN 80-85993-39-2 (broÏ. )
Orig.: Universal sufism..
- 28 -
Winter 2003
EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE,
Beste vrienden,
De winter is gekomen en wij hebben voor u weer iets te lezen - in de literaire bijlage van dit nummer vindt u de boekfragmenten „Twee oude vrouwtjes“ van Toon Tellegen in
de vertaling van J. HoleÀová, Passievrucht van Karel
Glastra van Loon in de vertaling van Ruben Pellar, De Tweeling van Tessa de Loo vertaald door Jana Pellarová, verder een fragment uit het boek „Heren van de thee“ van Hella S. Haasse in de vertaling van P. Schürová en gedichten
van Marjoleine de Vos, vertaald door V. Havlíková. In december kunt u uit meerdere programma´s kiezen: - begin
december organiseren wij voor u een lezing uit de juist
verschenen vertaling van Hella S. Haasse´s „Heren van de
thee in Vikadlo“, en in het theater Archa - in samenwerking
met sde Vlaamse vertegenwoordiging in Wenen, dhr. Walter
Moens, staan er op het programma 3 avonden met de Vlaamse auteur, regisseur en acteur Josse De Pauw. U kunt ook naar onze bibliotheek komen - die is voor u weer elke
dinsdag geopend, maar let op! ‘s middags vanaf 14 tot 16
uur - wij hebben namelijk een nieuwe hulp gewonnen in de
gedaante van twee nieuwe leden van NE-BE, veelbelovende studenten van de Praagse neerlandistiek. Wij vullen nog
steeds het boekenfonds van NE-BE aan - dankzij de steun
van de Nederlandse ambassade en ook dankzij onze leden de donateurs. Het samenstellen van onze catalogus is in de
slotfase - spoedig kunnen wij u hem op aanvraag doorsturen, zodat u al voor het bezoek van de bibliotheek een boek
uit kunt kiezen.
Tot slot een vraagje: als u besluit geen lid van NE-BE meer te willen zijn, schrijft u dat ons dan in welke vorm dan
ook, anders blijven wij u ons bulletin en de uitnodigingen te
sturen - en dat is voor een non-profitorganisatie een vrij
grote belasting. Maar nog beter: blijf lid en steun ons regelmatig de contributie te voldoen. Dat is een betere oplossing!
Gezellige momenten met een goed boek of met ons bulletin
en een aangename winter wenst u
P. Schürová
INFORMATIE AAN DE LEDEN VAN NE-BE
De bibliotheek is elke dinsdag van 2 tot 4 uur´s middags open.
Adres: Nederlandse ambassade, Gotthardská 6, Praha 6
Informatie: Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)
[email protected] of [email protected]
In de vakantie van het volgende jaar worden door de Nederlandse Taalunie de traditionele talencursussen georganiseerd, die in de volgende periodes vallen:
Zeist: 19. 7. - 7. 8. 2004
Hasselt-Diepenbeek: 26. 7. - 14. 8. 2004
Gent: 8. 8. - 28. 8. 2004
De deadline voor de inzending van aanmeldingen is 1-2-2004.
Geïnteresseerden kunnen zich voor aanmeldingsformulieren en nadere informatie melden op de volgende adressen:
[email protected], (Petra Schürová) - tel./fax: +420 222 728 603
[email protected], (Lenka Strnadová) - tel.: +420 724 280 947
[email protected], (Jana âervenková) - tel: +420 241 442 416
[email protected] (Jesse Ultzen) - +420 222 712 255
Nadere informatie op de website van de Taalunie: www.taalunie.org
INTERESSANTE WEBSITES:
[email protected]
[email protected]
Het programma van de concerten van Jaroslav Hutka treft u aan op het adres: www.hutka.cz
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 29 -
Winter 2003
WAT LIGT IN HET VERSCHIET?
Donderdag 18 december 2003 om 18 uur draagt Josse de Pauw, Vlaamse acteur, regisseur en schrijver, uit zijn werk voor in een buitengewone one-man-show in het Praagse theater Archa.
Belangstellenden voor meer informatie over de persoonlijkheid van Josse de Pauw
kunnen deze aanvragen via [email protected]
PERS EN TIJDSCHIFTEN
ONS ERFDEEL - XLVI - 4 september 2003
- Nederlandse identiteit in Europa. Door Frits Bolkestein
- Nerveus en besmuikt lachen. Het vervreemdende realisme van Thomas Rosenboom. Door G.F.H. Raat
- Het „warmebakkerstheater“ van Dirk Tanghe. Door Jozef de Vos
- De lat-relatie tussen strip en literatuur. Over de „verstripping“ van literaire werken. Door Gert Meesters
- Vanzelfsprekende oazes. Tuinen van Jacques Wirtz. Door Gerritjan Deunk
ORDE VAN DEN PRINCE – juni, juli, augustus 2003
- „Broken English“ in Vlaams en Nederlandse collegezalen
- Willem van Oranje en het ijsvogeltje
- Kunst ook een taal
ORDE VAN DEN PRINCE – Zuid-Afrikanummer
- De Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV)
- De Vlaams-Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting en haar Zuid-Afrikaanse tegenhanger
- Afrikaans en Nederlands vandaag
- Die waagmoedige taalsuster
- Nederlands en sy koloniale familieVeranderende posicie van Afrikaans in meertalige Suid-Afrika
- Nederlandse invloed op de stoffelijke cultuur
- Die laatste Afrikaanse boek: Afrikaans in die uitgewerswese
- Diversiteit in Afrikaanse musik – Hoop vir die toekoms
AHOJ september 2003
- Stedenbanden: Utrecht - Brno, Veenendaal - Olomouc, Amersfoort - Liberec
- Pavel Tigrid (1917-2003), kosmopoliet tegen wil en dank
- De „goede“ lijsterbes (diplomatentaart)
AHOJ oktober 2003
- Stedenbanden: Landenkring PGV , 12. september in Amersfoort, Veenendaal - Olomouc, Baran - Velké Mezifiíãí
- Erasmianum Olomouc
- Leopold en Rudolf Blaschka
- PrÛhonice: een wandeling in het park
- Rafael Kubelík
Bijgewerkt door P. Schürová
HENDRIK AVERCAMP, bijgenaamd „De stomme van Kampen“, 27-1-1585 in Amsterdam - 15-5-1634
Kampen. Begonnen met het schilderen van winterlandschappen in een realistische trant die sterk verschilt
van de Vlaamse tradities. Vond zijn onderwerpen vooral in de hem vertrouwde omgeving. Het latere werk
van deze meester omvat naast rijk gestoffeerde lanschappen ook marines.
(In: Schilderkunst van A tot Z, REBO Productions, 1987)
- 30 -
Winter 2003
C U LT U U R E N S O C I A A L L E V E N
Op 14 november vond in hotel Corinthia een feestelijke receptie plaats ter
gelegenheid van de Belgische feestdag. Een volle zaal werd overheerst
door een prachtige tafel met een majestueuze taart in de kleuren van de
Belgische vlag. Dit juweel van banketbakkersvlijt werd symbolisch
aangesneden door de ambassadeur, de heer Gustaaf Dircks.
- 31 -
Winter 2003
ALS JE EEN EZEL NAAR
SCHOOL STUURT, VERWACHT
DAN GEEN PAARD TERUG
7. oktober 2003
Eva en ik gingen na de lezing koffie met gebak nuttigen in café Imperiál en we prezen onszelf om ons savoirvivre. Omdat we in de zomer van ons leven waren gekomen, viel het schilderij De Spreekwoorden van Pieter Brueghel de Oudere bij ons in de smaak. We spraken de spreekwoorden uit en lieten ze op ons inwerken. Ik herinnerde mij m_n geliefde âapek en niets weerhoudt me ervan om hier iets van hem aan te halen. Een enkele zin uit zijn
Nederlandse Beelden en onmiddellijk haal ik me het dak voor de geest uit het spreekwoord met de pannenkoek. Zo
staat het daar: „Maar ik kwam nog niet tot de opmerking, die ik wilde maken en dat is, dat de Hollandsche schilder
niet staande werkte, zooals Titiaan, of achterover hangend op een steiger, zooals Michel Angelo, maar zittende. Terwijl hij zat, worstelde hij met zijn schilderij, verloor zich in détails, onderzocht de dingen nauwkeurig, gemoedelijk
en zonder eenig gevoel van afstand. Terwijl hij zat, arrangeerde hij op zijn tafel bloemen of visch, een glas wijn,
druiven, kreeften, meloenen en andere dingen die prettig zijn om naar te kijken, en speelde met hen op het linnen.
Potter schilderde zijn stier terwijl hij naar boven keek en achterover leunde; Vermeer van Delft schilderde zijn figuren uit den gezichtshoek die Duitsche fotografen Bauchperspektive noemen, en achterover geleund. Brouwer en
Ostade zaten gewoonlijk in boerenherbergen; Jan Steen zat tusschen de drinkebroers en vrouwen van de stad. Cuyp ging in de open lucht zitten en schilderde landschappen, Ruysdael zat thuis en schilderde daar landschappen. Alleen Brueghel de oudere was de eenige die van boven af naar de dingen keek, maar hij was een Belg. Hollandsche
kunst is het werk van zittende schilders, thuiszittend stadsvolk; een stedelijke kunst, die soms boeren schildert, maar zulks doet met de vriendelijke toestemming van gezeten stedelijke handelaars. Zij zijn dol op stillevens. Zij zijn
dol op schilderijen die een verhaal vertellen: verhalen geven verstrooiing aan de thuiszittende menschen.“ (Geautoriseerde vertaling van Eva Raedt-de Canter - 1934 - Van Holkema en Warendorf N.V., Amsterdam).
Zo hadden we in Praag professor Wilmots. Ik moet bekennen, dat zijn bezoek voor mij een ontdekking uit de
wereld van sprookjes en wonderen voor volwassenen was. En de kinderen zou ik er ook bij willen betrekken. Dus
voor ons allen. Nadat op vrijdag 3 oktober 2003 de professor een eredoctoraat uitgereikt kreeg op de vanouds beroemde Palack˘-universiteit te Olomouc in aanwezigheid van grote en kleine beroemdheden (de Nederlandse ambassadrice, de Belgische ambassadeur, de culturele attaché´s, rectrices en neerlandisten uit de wijde omgeving), kon
de professor tijd voor Ne-Be vrijmaken. Op dinsdag konden we hem ontmoeten tijdens een lezing over het werk De
Spreekwoorden, een schilderij van Pieter Brueghel de Oudere. Gezien het feit, dat de professor letterkundige is, onderwierp hij het schilderij vooral vanuit dit gezichtspunt aan een onderzoek.
De stampvolle zaal aan het SenováÏné-plein luisterde met grote aandacht naar de vakkundige uitleg van de professor. Zo werd ons gezegd, dat het originele schilderij in Berlijn hangt. De voorgangers van het werk waren de Gelijkenis van de blinde, de Ezel in de school, en evenmin was de auteur de enige die zich in die periode met een dergelijke thematiek bezighield. Eigenlijk deed het ons, Nebisten, denken aan het poppenspel „De Hooiwagen“ dat geïnspireerd was door de schilderijen van Hieronymus Bosch, twee jaar geleden in de Vrtbovská-tuin.
Onze presidente was weliswaar afgereisd voor een stage naar het Vertalershuis in Amsterdam, maar haar onaflatende zorg op afstand om de professor had tot gevolg, dat deze fantastische presentatie op video vereeuwigd kon
worden. Mijnheer Schür deed alles wat in zijn vermogen lag. De heer Pellar tolkte zeer doordacht en professioneel
voor diegenen, die het Nederlands niet machtig waren. Als ik me realiseer, dat professor Wilmots soms gebruik maakte van bijzonder oude teksten, dan neem ik voor Ruben Pellar mijn pet af.
Professor Wilmots was op tijd ter plekke, verwelkomde hartverwarmend alle bekenden en was duidelijk in zijn
nopjes met het feit, dat de door ons georganiseerde actie door een groot aantal belangstellenden bezocht werd. Wij
van Ne-Be genoten. En ik vond het aardig, dat ik me met het aanbod tot deelname aan het evenement revancheren
op mevrouw Dr. Handlová en haar waardevolle diensten bij de censuur van mijn beginnerspogingen op kunsthisto-
- 32 -
Winter 2003
risch gebied voor ons bulletin. Zij, als belangrijke kenner van de Vlaamse en Nederlandse meesters, bedankte me
voor de buitengewone gelegenheid. Ze vond de lezing uitermate interessant.
Als een razende noteerde ik de spreekwoorden. Ik verheug me echter op de videoproductie, zodat ik mijn geheugen op kan frissen, want er waren er ontzettend veel. Bovendien intrigeerde me de systematiek in de verdeling
en de opvatting van de spreekwoorden me bijzonder. We konden zo vergelijken, hoe belangrijk het milieu is bij de
vorming van zowel materiële goederen als geestelijke waarden. Water is voor Nederland veel belangrijker dan voor ons. Maar domheid en gekte neemt op brutale wijze het recht op leven en overleven in alle landen op gelijke wijze, net zoals jaloezie, luiheid, schijnheiligheid en andere goede en slechte eigenschappen. Ik noem die spreekwoorden die ik genoteerd heb.
Wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil?
De grote vissen eten de kleine. Men kan niets aanschaffen zonder kosten te maken.
Van de os op de ezel springen. Iets onsamenhangend en wanordelijk vertellen.
Mijn haring braadt hier niet. Het lukt niet.
Twee honden aen eenen beene, si draghen selden wel overeene.
So ras het hecken van de dam is, lopender de verckens in het koren. Wanorde is niet toegestaan.
Vijgen aan distels zoeken. Men moet onderscheid maken. Distels zijn geen vijgen.
Tegen de stroom oproeien. Idem.
Op gloeiende kolen zitten. Ongeduldig zijn.
Geld in het water gooien. Hij spaart niet.
Tegen de maan gepist hebben. Bij ons: tegen de wind in pissen.
Een pilaarbijter. In het Tsjechisch: kaarsenverkoopster zijn. Al te vroom zijn.
De cappe op den thuyn hangen. Zijn beroep vaarwel zeggen.
Een kaars voor de duivel branden. Iemand vleien.
Niet van het ene brood tot het andere weten te geraken. Onzeker zijn.
Die zijn pap gemorst heeft, kan niet alles weer oprapen. Bij ons: tweemaal meten, eenmaal snijden.
Zij hangt haar man de blauwe huik om (ze bedriegt hem).
Achter het net vissen.
Te laat komen.
Met het hoofd tegen de muur lopen. Idem.
De kat de bel aanbinden. Iemand uitkiezen, die de informatie naar buiten brengt.
Men moet geen rozen voor de zwijnen werpen. We zijn geen floristisch land, dus parels.
Als het kalf verdronken is, dempt men de put. Na de begrafenis met het kruis komen aanzetten.
Hij draagt water in de ene, en vuur in de andere hand. Dubbelhartig zijn.
De gek scheren met iemand. Iemand belachelijk maken.
Een oogje in het zeil houden. Oplettend zijn.
Iets door de vingers zien. Tolerant zijn. Dat leek me niet echt.
Zijn gat aan de poort vegen. Maling aan iets hebben.
Ik hoop professor Jos Wilmots ooit weer eens te ontmoeten.
Pieter Bruegel had twee zoons, Pieter de Jongere en Jan de Oudere, die
beide schilders waren. Ze werkten beiden in Antwerpen rond het begin van de
16e eeuw, maar hun werk verschilt zo van elkaar, dat ze elk een ander voorbeeld vormen van de verschillende bewegingen die in die tijd zij aan zij bestonden. Aan aantal van de schilderijen van hun vader bevatten folkloristische elementen die de aandacht getrokken moeten hebben van vele verzamelaars en de
aanleiding waren om die werken aan te schaffen. Dit kan verklaren, waarom
Pieter de Jongere er zoveel van gekopieerd en er variaties van vervaardigd heeft. „De spreekwoorden“ is een van deze kopieën. Het origineel hangt
De geïllustreerde spreekwoorden betreffen:
in het Staatliches Museum in Berlijn.
„De pilaarbijter“ (= de hypocriet) en „Ze draagt
water in de ene, en vuur in de andere hand"
(= men kan haar niet vertrouwen).
- 33 -
Winter 2003
Het geïllustreerde spreekwoord betreft: „Ze hangt hem
een blauwe huik om“ (= ze bedriegt hem).
Het geïllustreerde spreekwoord betreft: „Garen van
andermans wol spinnen“ (= samenwerken)
Het geïllustreerde spreekwoord betreft: „Men kan met
zijn hoofd niet door de muur lopen“ (wanhopig zijn)
Het geïllustreerde spreekwoord betreft: „Hij mag de
zon niet in het water zien schijnen“ (zeer jaloers zijn).
Het geïllustreerde spreekwoord betreft: „Men moet zich
krommen, wil men door de wereld kommen“
(= men moet zich aan de omstandigheden aanpassen)
Zuzana Vittvarová
Vertaling: Jesse Ultzen
Het geïllustreerde spreekwoord betreft: „Gode enen
vlassenen baert maken“ (= de hypocriet spelen).
- 34 -
Winter 2003
ENKELE WOORDEN OVER DE LEZING
VAN PROFESSOR WILMOTS
Begin oktober ontving ik als altijd een vriendelijk e-mailtje van mevrouw Zuzana Vitvarová, die een trouw deelneemster is aan mijn programma´s in de NG, en waarin ze me uitnodigde voor een lezing die aan Pieter Bruegel de oudere gewijd zou zijn. Pieter Brueghel, soms ook wel Boeren Brueghel genoemd, behoorde tot de intellectuele top van zijn tijd. In Antwerpen was hij lid van
een retoricavereniging en hij was dus in staat om zich in zeer ingewikkelde allegorieïn, gelijkenissen en symbolen uit te drukken.
De moderne aanschouwer van Bruegels schilderijen blijft veel verborgen. We bewonderen de originele compositie en de kunstige
bravoure, maar we onderkennen de samenhang niet meer van literatuur, geschiedenis, gewoontes en tradities. Daardoor ontgaat ons
vaak de zeer moralistische boodschap van Bruegels werken. Met deze wetenschap ben ik op 7 oktober naar de lezing getogen en
mijn nieuwsgierigheid was des te groter: de spreker was namelijk de linguïst prof. Jos Wilmots uit Nederland. Toen ik na een verwarde zoektocht eindelijk de gehoorzaal bereikte in het gebouw van de vertalers aan het SenováÏné námûstí, was de professor al aan het woord. Zijn belangstelling was slechts gericht op één werk van Bruegel, en wel op de Nederlandse spreekwoorden uit het
Staatsmuseum van Berlijn. Dit beroemde schilderij, naar de opvallende figuren in het centrum van de compositie door verzamelaars vaak de blauwe mantel genoemd, werd door Brueghel in 1559 geschilderd. Het hele oppervlak van het schilderij is gevuld met
mensenfiguren, dieren en allerlei voorwerpen die naar een honderdtal Nederlandse spreekwoorden en uitdrukkingen verwijzen. Er
bestaat met betrekking tot dit thema een uitgebreide literatuur (Frank Detje behandelt het op www.deproverbio.com issue 9/1999),
maar prof. Wilmots voerde een eigen en zeer interessante classificatie uit.
Hij ontleedde de compositie in afzonderlijke gestaltes en groepjes die een zekere betekenis hadden, waarbij het hem niet
slechts om de spreekwoorden ging. De lezing vormde het bewijs, dat de structuur van het werk van Brueghel veel ingewikkelder is,
dat we er verwijzingen in kunnen aantreffen naar de zeven doodzonden (Brueghel is overigens beroemd geworden door een serie
tekeningen op dit thema), naar menselijke eigenschappen en de samenhang der elementen, en dat de betekenis van enkele figuren
vanuit verschillende invalshoeken geïnterpreteerd kan worden. Ik moet bekennen dat ik bijzonder graag de lezing van de professor
in schriftelijke vorm voor me gehad zou hebben. Zijn analyse van Bruegels „De Spreekwoorden“ is heel nauwkeurig, maar het lukte me niet alles te noteren. Laat ik ten minste een paar voorbeelden geven: een uil met een bril - waar heeft die een bril voor nodig,
als hij toch niet wil zien (de uil treft men vrijwel op elke Hollandse gelijkenis aan uit de school van de 17e eeuw aan), tegen de maan pissen - in onze versie tegen de wind in plassen (en dat wist ik echt niet), een zoenend paar onder een bezem - samenwonen, hokken (dat wist ik evenmin), enz. Ik kan en wil de lezing van professor Wilmots niet navertellen. Hij was nuttig en plezierig. En nog
een kleine toevoeging. Als een van de weinige aanwezigen kende ik geen Nederlands en was ik aangewezen op de simultaanvertaling van de heer Pellar, en dat met graagte. Zijn vaardigheid, originele woordenschat en talige gecultiveerdheid was een oorstrelende ervaring.
Dank aan mevrouw Zuzanna Vittvarová en de vereniging Ne-Be voor de plezierige en in professioneel opzicht nuttige belevenis.
P. S. Ik kom graag weer eens.
Jitka Handlová
Lectorenafdeling
Collectie Oude kunst van de Nationale Galerie in Praag
10 jaar van de herinvoering
van het Nederlands als vak te Olomouc
In het begin van oktober hadden we de
gelegenheid een buitengewone actie bij
te wonen en een paar aangename dagen
in de fraaie omgeving van de Palack˘universiteit van Olomouc door te brengen.
Alles begon al in juli. Toen ontvingen we
een uitnodiging om aan een symposium
in Olomouc deel te nemen. In de brief en
het bijgesloten foldertje werden we geïnformeerd over het feit, dat de neerlandisten in Olomouc van de Universiteit hun
eigen gebouw hebben gekregen, dat ze een zelfstandige leerstoel van neerlandistiek oprichtten, dat ze ook een Centrum
voor Taal en Cultuur van de Lage Landen
„Erasmianum“ openden en de ze ons voor een feest wilden uitnodigen, dat ter ge-
legenheid van het 10-jarige bestaan van
de heropende afdeling neerlandistiek te
Olomouc plaats zou vinden.
En zo zijn we naar Olomouc gereisd. Het
programma duurde 3 dagen, vanaf donderdag 3 oktober tot zaterdag 4 oktober.
Op vrijdag vond de officiële opening van
het Centrum „Erasmianum" plaats onder deelname van vele belangrijke perso-
- 35 -
Winter 2003
onlijkheden van het maatschappelijk leven in Tsjechië en het buitenland. In de
aula van de faculteit Geesteswetenschappen werd een eredoctoraat aan prof. dr.
Jos Wilmots uitgereikt en prof. dr. Marcel
Janssens werd tot buitengewoon hoogleraar van de Nederlandse letterkunde benoemd.
Het programma van het symposium omvatte zowel een groot aantal lezingen als
culturele evenementen. Wij hoorden over
de ontwikkeling van neerlandistiek in Polen, Brno, Praag, over het Nederlands in
de Europese Unie en veel meer. De deelnemers hadden de mogelijkheid de stad
te bekijken en aan verschillende culturele
evenementen deel te nemen. Op vrijdag
vond bijvoorbeeld een onvergetelijk con-
cert plaats van het ensemble van Paul
Rans uit Brussel met liederen uit het Gruuthuuse Handschrift in de kapel van het
Jezuïetenklooster. Meteen daarna volgde
een andere prachtige belevenis in de
vorm van een barokke opera, uitgevoerd
door het studentenensemble Damian.
Zaterdagochtend vatte dr. Wilken Engelbrecht de resultaten van het symposium
samen, ontwikkelde een paar gedachten
over de rol van neerlandistiek in MiddenEuropa en sloot het symposium formeel
af.
´s Middags hadden we nog de mogelijkheid de omgeving van Olomouc te gaan
bekijken en ´s avonds een concert in de
troonzaal van het Aartsbisschoppelijk
Paleis te bezoeken.
Er gebeurde uiteraard veel meer, maar
men kan niet alles opnoemen. Tijdens deze evenementen is de aangename collegiale atmosfeer heel belangrijk. Uit de
bijdragen was duidelijk, dat de sprekers
de nieuwe leerstoel en het cultuurcentrum „Erasmianum" uit de grond van hun
hart veel succes wensten. De ontmoetingen zijn aan zulke acties volgens mij het
mooist - de ontmoetingen met collega's,
die men lange tijd niet heeft gezien, en
die men graag weerziet, of de ontmoetingen met geheel nieuwe mensen en collega's, met wie men vervolgens nieuwe
contacten en vriendschappen sluit. En
daartoe heeft men in Olomouc veel gelegenheid gehad.
Jana âervenková
EEN NIEUW GELUID IN OLOMOUC…
Hoewel de neerlandistiek in Olomouc al een paar jaar snel
groeit, had deze tot voor kort geen eigen huisvesting. Daar is verandering in gekomen. Per 1 februari 2003 is de neerlandistiek
verhuisd en heeft nu een eigen gebouw, en wat voor een! Natuurlijk, we delen nog altijd alle werkkamers met z’n drieïn, maar het
meubilair is nieuw en stijlvol en de ideale situatie van een eigen
bureau met eigen computer per medewerker zul je op onze straatarme letteren-faculteit maar zelden tegenkomen... Dat danken we
overigens aan de gulle giften van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de Orde van den Prince (afdeling Diest), de gemeente Veenendaal, de universiteitsbibliotheek van Amsterdam en natuurlijk de Nederlandse Taalunie en vele andere sponsors.
De verhuizing naar een heel ander gebouw dan dat waarin onze ,moedervakgroep’ germanistiek zit, had ook een ander interessant gevolg: op 1 september is de vakgroep als „Leerstoel voor
Neerlandistiek“ volledig zelfstandig geworden. Daarmee zijn we
één van de weinige zelfstandige leerstoelen voor neerlandistiek in
Centraal-Europa en de enige in Tsjechië. Dat gaf een onvoorzien
probleem. Een leerstoel heeft namelijk een professor nodig. Hoewel Lianne Barnard - in mei 2003 - en Wilken Engelbrecht - in juni 2003 - allebei inmiddels gepromoveerd zijn, is dit voor de Tsjechische hogeschoolwet niet genoeg. Je moet hier namelijk ook
nog een zgn. habilitatie doen, zeg maar een tweede proefschrift
schrijven. en dat kan volgens diezelfde wet alleen in Tsjechië of
Slowakije. Misschien komt er aan die rare situatie een eind met de
nieuwe wet op de erkenning van buitenlandse diploma’s die Tsjechië zal moeten aannemen, maar het ministerie was desgevraagd
erg duidelijk: een Nederlands of Zuid-Afrikaans doctoraat is niet
genoeg en er moet in Tsjechië worden gehabiliteerd (alleen Slowaakse habilitaties zijn volgens het ministerie volledig gelijkwaardig).
Daarom heeft de faculteit in Olomouc aan prof.dr. Marcel
Janssens (emeritus van de KU Leuven) verzocht om als interimhoogleraar op te treden. Marcel is op 3 oktober op een plechtige
zitting van de wetenschappelijke raad als hoogleraar geïnstalleerd. Deze plechtige gebeurtenis is gecombineerd met de uitreiking van het eredoctoraat van de Palack˘ Universiteit dat in mei
2003 aan de „beste vriend van de zomercursus“ prof. dr. Jos Wilmots werd toegekend wegens zijn vele verdiensten voor de neerlandistiek in Tsjechië en met de opening van de vakgroep en het
cultuurcentrum „Centrum voor Taal en Cultuur van de Lage Landen Erasmianum“ door prof.dr. Koen Jaspaert, de algemene secretaris van de Nederlandse Taalunie.
Het minicongres rondom deze gebeurtenissen was gewijd,
werd Aspecten van de Extramurale neerlandistiek genoemd. Hoewel het viel vlak na het 15e Colloquium Neerlandicum van de
Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, kwamen er zo’n
150 gasten naar Olomouc om de opening met ons mee te vieren
en bij het congres aanwezig te zijn. Een door de Vlaamse Vertegenwoordiging gesponsord concert van de groep Paul Rans met
middeleeuwse muziek uit het Gruuthusehandschrift, een door de
gemeente Olomouc georganiseerde barokopera en een kamerconcert met daarnaast gereciteerde 17e-eeuwse Nederlandse gedichten dat de Nederlandse ambassade aanbood maakten alles tot een
onvergetelijke gebeurtenis.
Voorlopig is het „Centrum“ maar een naam. Maar we gaan
binnenkort met de diplomatieke vertegenwoordigers van Nederland en Vlaanderen om de tafel zitten om te kijken, hoe we de Nederlandstalige cultuur ook in Moravië tot leven kunnen brengen.
Misschien kunnen er dan volgend jaar ook bijeenkomsten van NeBe in Olomouc worden gehouden... Meer t.z.t. op http://netherlandistics.upol.cz.
Het adres van het Centrum is:
Centrum jazyka a kultury Nizozemí a Vlámska
KfiíÏkovského 10, 771 80 Olomouc
Het bezoekadres is KfiíÏkovského 14 (tel. 58 563 3270). Het
poortje door en dan op de Nederlandse, Vlaamse en Zuid-Afrikaanse vlaggen afgaan.
Wilken Engelbrecht
- 36 -
Winter 2003
Feestelijke rede van prof. Jos Wilmots, uitgesproken ter gelegenheid van de verlening van het eredoctoraat aan de Palack˘-universiteit te Olomouc bij de opening van het cultuurcentrum „Centrum
voor Taal en Cultuur van de Lage Landen Erasmianum“ in oktober 2003
Mevrouw de rectrice,
Mijnheer de decaan,
Excellenties
Mijnheer de Algemeen Secretaris van de Nederlandse Taalunie,
Mijnheer de Vertegenwoordiger van de Vlaamse Regering,
Heren Vertegenwoordigers van de Orde van den Prince, afdeling Diest,
Dames en Heren Collega’s,
Toen de Wetenschappelijke Raad van de Univerzita Palackeho v Olomouci me op de hoogte stelde van
zijn besluit me op deze bijzondere wijze te eren, moest ik daar om te beginnen aan wennen. En hoewel
de desbetreffende brief dateert van 15 mei van dit jaar, is dit proces van gewenning niet voorbij. Gewoon vind ik het nog altijd niet, en ook in de toekomst zal het dat niet of nauwelijks voor me kunnen zijn.
Wie ooit een doctoraat op proefschrift behaalde, weet dat daarmee academische deuren opengaan, een
dankbaar gevoel, dat aanvankelijk een zekere euforie teweegbrengt, maar langzaam een bijna vanzelfsprekende verworvenheid wordt: men hoort bij de club; men mag meespelen; als men de goede vorm heeft, wordt men opgesteld. Maar het blijft allemaal met werk, met inspanning, te maken hebben, net als
de weg die tot de toelatings-voorwaarden geleid heeft.
Wie niet traint, raakt zijn vorm kwijt en komt op het achterplan terecht.
Het gevoel doctor honoris causa te gaan worden / nu te zijn, verhindert nog door iets anders de gewenning: het is met verwondering verbonden, want je weet niet wat je er precies voor gedaan mag hebben. Er is in de loop der tijd blijkbaar een aantal momenten geweest waarop je dingen deed die later,
zonder dat je iets gemerkt hebt, verdiensten voor de propagering en ondersteuning van de neerlandistiek in Centraal en Oost-Europa en speciaal in de Tsjechische Republiek geworden zijn. Zo stond het immers in de brief van decaan Prof. Dr. Ivo Bartecek. Je bent er niet speciaal voor gevolgd, niet gescout
noch benaderd. Wél moeten iemand of meer mensen dingen in die aard een tijd lang opgevallen zijn.
Ik heb sinds ik die mooie brief kreeg, een poos met de betekenisachtergronden van honoris causa gespeeld. Wie mij kennen, zal dat niet verwonderen. Kon ik deze woordgroep ambigu benaderen zoals amor Dei uit mijn Latijnse schooltijd ? Kon ik hem in twee richtingen interpreteren: als onderwerpsgenitief, de liefde van God (voor de mens), én als voorwerpsgenitief, de liefde (van de mens) voor God ?
Tot een bevriend classica me uit die waan hielp: de eer heeft niets met de oorzaak, en in de omgekeerde richting moest ik evenmin zoeken. Net als bij het tweede stuk van vox populi is honoris een verklárende genitief, werd me uitgelegd, en dat stelde me helemaal gerust: ik moest de eer maar aannemen,
zonder me verder met de dieptestructuur van de oorzaak, de causa in te laten.
Áls er een oorzaak is, heeft die al een zekere leeftijd. Dát weet ik wél. Het beginmoment ervan ligt in
de vroege jaren zeventig van de vorige eeuw, toen ik voor het eerst een in die tijd moeilijke grens overstak. Aan deze kant heette een deel van die grens in het Duits „Mauer der Schande“, van de andere
kant bekeken was het „Ein Schutzwall gegen den Imperialismus“. Mijn vermoeden dat er ondanks de
totaal verschillende staatsstructuren en nauwelijks doorzichtige regimes oostelijk van die grens geen fundamenteel andersoortige of anders geori_nteerde academici woonden en werkten, werd meteen bevestigd. Zij vonden de scheiding van Europa meestal even dwaas als wij, zij het soms op héél andere gronden.
Naarmate ik er vaker kwam en ook andere landen dan mijn beginpunt DDR bezocht, raakte ik steeds dieper overtuigd dat het gesprek over grenzen en structuren heen op den duur de meest efficiënte manier zou zijn om het samenleven voor te bereiden in een Europa dat opnieuw groter moest worden dan
het zich aanbanende economisch sterke Westen. En als er voor uitwisseling mét en bezoek uit dat Centrale en Oostelijke Europa middelen nodig waren, moesten die maar gevonden worden.
- 37 -
Winter 2003
Dat één en ander via het medium Nederlandse taal en cultuur liep, was geen toeval. Ook toen werd in
het Westen al te vaak de vraag gesteld waarom mensen uit zulke verre landen onze taal wilden leren,
maar daar had ik altijd al een simpel antwoord voor klaar :
"Waarom zouden er géén mensen zijn die interesse hebben voor onze taal en cultuur?"
Er waren bovendien helemaal geen expansieve neigingen in het spel: het kon nooit de bedoeling worden dat half Europa Nederlands zou gaan leren. Het ging er alleen om mensen die zich om welke reden
dan ook met onze taal wilden bezig houden, in hun strevingen te helpen en te steunen. Als ik daar iets
voor gedaan zou hebben, zoals de Wetenschappelijke Raad van deze universiteit meent, is dat in de eerste plaats omdat ik het graag deed, en omdat ik het voor zinvol hield.
Hoe dan ook, ik heb er veel genoegen aan beleefd, plezier zelfs.
Waarschijnlijk lijkt dat gevoel op dat van iemand die van zijn hobby zijn werk heeft gemaakt, of omgekeerd.
Dat ik nu in bescheiden mate nog altijd met dat werk / die hobby mag doorgaan, heeft in hoofdzaak met
het Limburgs Universitair Centrum te maken, in Vlaanderen een kleine instelling, maar met een beleid
dat kansen geeft en ondersteunt. Daar ben ik bijzonder dankbaar voor. Natuurlijk zou ik hier niet staan
zonder de Univerzita Palackého v Olomouc, maar dát ik nu tot u spreek, zou ook niet kunnen zonder
mijn eigen L.U.C. - En als er toch iets met de dieptestructuur van honoris causa gedaan zou kunnen worden, dan mogen beide instellingen de oorzaak op hun naam schrijven, de eer deel ik graag met al wie
mij jarenlang geholpen hebben.
Mijnheer de decaan,
Excellenties
Een gewoon doctoraat, een waarvoor de gepromoveerde gewerkt heeft, is een sleutel. Men heeft hem
op zak, gebruikt hem alle dagen en raakt eraan gewend. Het is vanzelfsprekend dat de academische deuren ermee opengaan. Die sleutel dient in de eerste plaats ergens voor.
Wat ik vandaag van u gekregen heb, is een sieraad, een ring.
Hij heeft geen direct technisch nut, maar ik zal er telkens weer graag naar kijken, in de hoop dat hij nog
lang mag blijven glanzen, net als de neerlandistiek in Centraal en Oost-Europa, die hem heeft helpen
smeden.
U en uw universiteit, waarvan ik nu een klein beetje deel mag uitmaken, wens ik voor de toekomst het
allerbeste. In het bijzonder denk ik daarbij aan uw pas geopende Centrum voor Taal en Cultuur van de
Lage Landen „Erasmianum“ onder de leiding van doctor Wilken Engelbrecht. Brecht, het tweede deel
van zijn Germaanse familienaam betekent immers glans. Die wens ik jou, Wilken, voor jezelf en je werk.
Mijnheer de decaan,
Excellenties
Ik dank u van harte.
- 38 -
Winter 2003
Een late namiddag in Vikadlo
Op dinsdag 2 december vond in het Vinohradse cafétheater „Vikadlo“ een lezing plaats uit het werk van Hella S.
Haasse „Heren van de thee“, dat dit najaar in de Tsjechische vertaling van Petra Schürová was verschenen.
Dinsdag 2 december stond Sinterklaas zogezegd voor de deur en ik, doodmoe van de drukte in speelgoedwinkels,
sleepte me voort richting deze oase van rust en dichtkunst, volstrekt uitgeput, met een tas met een magnetische hengel en een viertal visjes, met magneetmondjes uiteraard, een bouwdoos, een sprookjesboek, een chocoladeduivel, een zak snoep en een netje mandarijnen. Eigenlijk had ik er weinig zin in... maar iets in me weigerde de moed op te
geven, terwijl de wil allang bezweken is, voor de druk van de consumptiemaatschappij. Dus richtte ik mijn stappen
op een culturele belevenis. En het was inderdaad de moeite waard. Het stukje in het prachtige voordracht van de toneelstudente Pavla Janí‰‰ová en haar Nederlandse partnerspreekster, ons lid Anne-Marie Matthijsse vloog me uit het
hectische, grijze en modderige Praag over naar het zonnige, warme Indonesische oerwoud, zoals dat door Hella S.
Haasse meesterlijk beschreven werd en evenzo meesterlijk in het Tsjechisch overgebracht werd door haar vertaalster.
De drukte voor de Sinterklaasavond scheen meer literatuurliefhebbers uitgeschakeld te hebben dan we verwacht
hadden. En het was zonde, want zo’n avond is zeker geen tijdverlies, maar een opfrissing. Het aantal luisteraars deed me aan de titel van een beroemde Tsjechische roman denken, maar per slot van rekening was schone literatuur
en poëzie altijd de zaak van kleine kringen, zoals een van de aanwezigen opmerkte. Dat het geen uitzonderlijke ervaring is, bevestigt ook het opschrift boven het toneel van Vikadlo: Door ons, voor ons. En wij hebben er echt van
genoten. Verder wil ik echter blijven hopen, dat ons volgende programma Door ons, voor u genoemd zal kunnen
worden, want deze kleine, korte oponthouden, zoals die van dinsdag met Hella S. Haasse, maken het leven aangenamer en aannemelijker.
Het fragment van het boek van Hella S. Haasse „Heren van de thee“ in de vertaling van Petra Schürová publiceren we in de literaire bijlage.
- 39 -
Winter 2003
LITERAIRE BIJLAGE
Hella S. Haasse: Heren van de thee
(Naar het Tsjechisch vertaald door Petra Schürová)
Gamboeng, de eerste dag 1 januari 1873
'Hier!' zei hij hardop. Zijn stem klonk ijl in de ontzaglijke ruimte.
Hij stond aan de rand van een ravijn. Middagmist versluierde de
nabijgelegen toppen. Dit waren de voorgebergten van de
Goenoeng Tiloe: diepe plooien in de aardkorst, een draperie
van dicht woest groen over een rustend reuzenlichaam. Tussen de ruige flanken lag een komvormige vallei.
Daar, in de omarming van het oerwoud, wilde hij altijd blij ven.
Hij had de plek bereikt waar heel zijn nog on-geleefde werkelijkheid op hem wachtte.
'Ik durf het wel aan,' had hij gezegd, toen zijn vader - na een eerste gezamenlijk bezoek aan Gamboeng, een half jaar tevoren - alle bezwaren had opgesomd die het pachten van juist dit stuk land met zich mee zou brengen. Het klimaat leek
te nat voor goede koffie-oogst, de oude gouvernementstuinen waren verwilderd, de paden dichtge-groeid. Het terrein
was grillig door hinderlijke steilten en vrijwel ontoegankelijke
uitlopers van het oerwoud; afgelegen ook, het transport van
produkten zou moeilijkheden opleveren. Het was bovendien
de vraag of er op deze dunbevolkte hellingen voldoende
werkvolk gevonden kon worden.
Maar hij had vanaf het eerste ogenblik - dat vergezicht! die groene glans over myriaden boomkronen! - zijn zinnen op Gamboeng gezet. Er bestond voor hem geen alternatief meer.
Dat de zo lang al afgeschreven koffietuinen grondig gesaneerd en waarschijnlijk zelfs geheel gerooid en opnieuw beplant moesten worden, schrikte hem niet af. Hij vond het een uitdaging. Lukte het niet met koffie, dan zou hij omschakelen op thee, een cultuur die hij, na een jaar leertijd, redelijk wel onder de knie had.
Zijn vader had dus bij het gouvernement de erfpachtsrechten aangevraagd. Bericht van inschrijving was nog steeds niet
ontvangen. Eerst moest een commissie van onderzoek het
terrein in ogenschouw nemen. Dat ambtelijke molens langzaam malen wist hij intussen wel. Het zou hem niet beletten
om de grond waar hij wilde werken en wonen vast klaar te
maken voor ontginning. Vruchtbare grond: de bovenste laag
van twee, drie voet diep was rul, klei gemengd met gruis van
vulkanisch gesteente.
Hij steeg af, bukte zich, en schepte met zijn hand een klont van
die donkerrode vochtige aarde.
Toen hij zich omdraaide, zag hij dat de bewoners van Gamboeng zich verzameld hadden rondom zijn twee bedienden,
Moentajas en Djengot, met hun paarden, en de dragers die
hij aan de voet van de bergkam had gehuurd. Zijn bagage
lag opgestapeld bij het bamboebos waarin de kleine kampong schuilging. Meer dan zeven of acht gezinnen woonden
daar niet: de laatst-overgeblevenen van mensen die destijds
uit dessa´s in de omtrek naar boven getrokken waren om in
de koffietuinen te werken. Zodra zij merkten dat hij naar hen
keek, hurkten zij neer. De oudste van de mannen bracht de
traditionele groet, en sprak hem aan met de titel djoeragan,
landheer. Hij antwoordde eveneens in het Soendaas, dat hij
voldoende beheerste. Onderweg had hij de korte toespraak
voorbereid die van hem verwacht werd, waarin hij vroeg om
vertrouwen en medewerking. Hoewel niemand hem aankeek - dat was niet gepast - kwam hun zwijgen als instemming op hem over.
De Gamboengers waren grover en taaier van uiterlijk dan de
mensen met wie hij gewend was om te gaan op de ondernemingen in het Buitenzorgse. Zij leken ook terughoudender. Hun instelling was beslissend. Bleken zij niet bereid op
zijn plantage te werken, of volk van elders in hun omgeving
te dulden, dan kreeg hij het moeilijk. Hun woordvoerder maakte een kalme, verstandige indruk. Die man moest hem
helpen om de juiste houding en toon te vinden.
Maar eerst de gronden. Hij kon niet wachten. Zijn schimmel, Odaliske – damp sloeg van haar huid na de steile klim langs
het paardenpad – vertrouwde hij toe aan de zorg van Moentajas. Gevolgd door Djengot daalde hij te voet af naar de vallei waar hij eens zijn huis hoopte te bouwen. De regenwolken van de westmoesson zwollen alweer achter de bergtoppen, de lucht was verzadigd van vocht. Op het glooiende
veld voor de bosrandstonden enkele bomen vuurrood in bloei; kaarsrechte gladde stammen van tientallen rasamala´s
staken blinkend af tegen het donkere oerwoud waar hun kruinen zich torenhoog boven verhieven.
Omdat hij zijn geweer bij zich had, kon hij de wildernis verkennen. Nu liep Djengot voor hem uit en maakte met het kapmes een pad vrij door de dichte ondergroei. Grof wild vertoonde zich niet - zij vonden ook geen verse sporen, wél de diep ingesleten groeven van regelmatige doortochten - maar
hoog in de loofmassa´s ritselde en kraakte het, pitten en
stukken schil regenden op hen neer, en bij een open plekvingen zij even een glimp op van een horde apen, die hen
in een wemeling van grijze witbuikige lijven, slingerend van
tak tot tak, steeds nieuwsgieriger, steeds schriller kwetterend, bleven vergezellen.
Hij gaf zijn ogen goed de kost, vond ten slotte wat hij zocht: de
oude waterleiding langs de bedding van een der bergbeken
die het terrein doorsneden. Verborgen in de diepten van het
woud ruiste een waterval. Zij gingen op het geluid af en kwamen bij een stroom die breder en woester was dan de andere riviertjes. Hij begreep dat dit de Tjisondari moest zijn;
de steile oever aan de overkant leek hem de natuurlijke
grens van de plantage. Maar Djengot, die de omgeving kende, hield vol dat dit niet zo was. Zij liepen langs de Tjisondari
totdat zij een plek vonden waar zij wadend en springend van
steen op steen konden oversteken. Inderdaad ontdekte hij
nog oude tuinen, waarvan hij het bestaan niet had vermoed,
en enkele min of meer open plekken die geschikt leken voor nieuwe veldjes.
Het liefst was hij dadelijk naar de top van de Goenoeng Tiloe
geklommen, om vandaar de omvang van zijn gebied te kun-
- 40 -
Winter 2003
nen schatten - nog had hij geen flauw idee hoe hij de grenzen van de her en der over de berghelling verspreide koffietuinen in kaart moest brengen. Landmeten zou zijn eerste taak zijn. Hij had daar echter deskundige hulp bij nodig.
De talloze ravijnen, onbruikbaar voor aanplant, vormden
moeilijk te becijferen enclaves.
Djengot hoorde eerder dan hij het grommen van de donder in
de verte. Hoewel het nog geen drie uur in de middag was,
viel in het bos de nacht. De lucht, soms nog even zichtbaar door een opening in het bladerdak, was pikzwart. Zij sprongen en gleden omlaag door de wildernis - hij hoorde zijn
jas krakend scheuren - en zetten het, toen zij bij het open
veld kwamen, op een lopen, maar de slagregen haalde
hen in. Schelle flitsen spleten het zwerk, horen en zien verging hun.
Zijn vader had voor hem even buiten de kampoeng een pindik
– twee kamertjes en een smal voorhuis – laten neerzetten:
een planken vloer op neuten, wanden van gevlochten bamboe, een dak van palmvezels. Meer dan het hoognodige,
een slaapbank, tafel, stoelen en een provisiekast, stond er
niet in. Zolang de voorbereidingen tot de ontginning zouden duren, wilde hij daar kamperen.
Toen het onweer voorbijgedreven was, ging hij op het trapje
zitten dat naar de ingang voerde. De hemel was nu helder
als glas; in het1aatemiddaglicht leken de ontelbare schakeringen van groen op de Goenoeng Tiloe als met een
penseel ingekleurd.
Hij trok zijn schoenen en sokken uit en zag wat hij gedurende
het laatste gedeelte van de tocht al gevreesd had: bloedzuigers waren onder de vilten slobkousen doorgedrongen
en zogen zich vol aan zijn kuiten. Het kon hem in zijn euforie niet deren.
„Rakkers!“ mompelde hij, terwijl hij ze voorzichtig lostrok.
Straaltjes bloed liepen langs zijn benen. Hij liet zich door
Djengot, die aan het uitpakken was, de verbandtrommel aanreiken. Engels pluksel had hij in overvloed.
Hij werd zich er nu van bewust dat hij, behalve wat brood en
een paar vruchten op de heenweg naar Gamboeng, sinds
de vroege ochtend nog niets gegeten had. In de kookruimte hoorde hij Moentajas rondscharrelen, die geen kok was,
maar zich bereid verklaard had die taak te vervullen.
„Sedia?“ riep hij over zijn schouder. „Is het eten klaar?“
„Mangke, dadelijk,“ klonk de slepende neuzige stem van Moentajas. De maaltijd bestond uit soep, getrokken van een
meegebrachte kip. Scherpere geuren verrieden dat Moentajas en Djengot zich achter het huisje te goed deden aan
een van die inheemse gerechten waar hij maar steeds niet
aan wennen kon.
Maanlicht scheen door de spleten en kieren in de bamboewand, en wierp een diffuus patroon van glans op vloer en
deken. Hij lag opzijn rug te luisteren naar de geluiden van
de nacht, het gonzen en ritselen daarbuiten, verre kreten in
het oerwoud. Hij hoopte dat de paarden veilig waren in hun
geïmproviseerde stal; na het invallen van de duisternis
kwamen, naar hij gehoord had, panters vaak tot binnen de
omheining van de kampoeng. De mensen hielden hun honden, kippen en geiten 's nachts achter slot en grendel. Hij
nam zich voor, de roofdieren aan te pakken zodra zijn andere taken hem daar de tijd toe lieten.
Omdat hij niet meer slapen kon, ging hij nog eens na wat hij
in de komende dagen moest doen. Het was - dat had hij
wel begrepen - een ongelofelijk zwaar karwei, dat het uiterste zou vergen van zijn kracht en uithoudingsvermogen.
Geen van de andere planters in zijn familie was ooit voor
de opgave gesteld om zo lang al verwaarloosde gronden
opnieuw in cultuur te brengen.
Behalve het uitzetten van het terrein waren er meer prioriteiten: er diende een brug geslagen te worden over de Tjisondari, want de doorwaadbare plek lag te ver weg; hij zou,
tegelijk met het schoonmaken van de oude koffietuinen, een proeftuin voor thee klaren. Hij moest werkvolk werven
voor het openkappen van dichtgegroeide paden en ladangs. Hij wilde ook de poreuze wanden van zijn huisje laten pleisteren en witten, en tussen Gamboeng en de op enkele uren gaans gelegen onderneming van zijn ouders een
dagelijkse boodschappendienst instellen, voor nieuws, gereedschap en voedsel. Dat laatste was schaars in de kampoeng; hij had al begrepen dat de mensen niet graag hun
kippen wilden verkopen.
Tenslotte viel hij toch in slaap. Hij werd wakker door het kraaien van de hanen. Het begon al licht te worden. Hij droeg
een stoel naar buiten, en zag ademloos toe hoe de zon boven de kim rees en verre wolkenvelden in gloed zette. Als
met inkt omlijnd tekenden de bergtoppen zich af tegen de
hemel. Fonkelende nevelstrepen dreven door de vallei en
tussen de stammen van de rasamala's. Het bos weergalmde van het gefluit van duizenden vogels. Bij de klaterende
waterstraal van de wasplaats klonken stemmen helder op
in de ochtendlucht, het rook naar houtvuren.
Djengot, met zijn kain saroeng om de schouders geslagen
tegen de frisse wind, kwam uit het bamboebos te voorschijn, gevolgd door een jongetje van een jaar of zeven dat
de opvallend dociel voortstappende schimmel aan een
touw leidde.
„Si Djapan is zijn naam,“ wees Djengot. „Hij kan oppassen.
Hij is niet bang. Djoeragan ziet het zelf.“
Verbaasd, en ook ietwat ongerust, keek hij hoe zijn gewoonlijk zo temperamentvolle merrie zich klopjes op de flank liet welgevallen van een vreemde, een kind nog wel, half zo
hoog als zij. Hij vond dat Djengot voorbarig gehandeld had
door vast een staljongen in dienst te nemen, maar nuttig
was het zeker. Djengot kon voorlopig niet gemist worden bij
het opmeten, en ook Moentajas had andere dingen te doen dan paarden weiden.
„Het is goed,“ zei hij, terwijl hij Odaliske op de wangen krabde. „Braaf zijn, meid. Niet bijten! Niet weglopen!“
Langzaam dronk hij de koffie die Moentajas had gebracht. De
zon klom hoger, maar nog bleef het koel. Aan de rand van
het ravijn bloeiden heesters met grote witte kelken, als lelies, die hij nooit eerder gezien had. Het landschap vóór
hem, de dag, zijn leven, Naarden in ochtendglans.
Hij was vierentwintig jaar, voor het eerst geheel op zichzelf aangewezen, eindelijk eigen baas. Al wat hij tot nog toe had
meegemaakt, was voorbereiding geweest tot dit ogenblik.
Hij rekte zich uit, de armen wijd gespreid. Eldorado!
- 41 -
Winter 2003
Twee oude vrouwtjes van Toon Tellegen
Jifiina HoleÀová
VERHALEN
Toen ik ooit voor het eerst de verhalen van de Amsterdamse huisarts, dichter en auteur van kinderboeken Toon Tellegen (1941)
tegenkwam, werd ik er geheel door gegrepen en moest ik ze in één ruk uitlezen.
Het ging om miniverhalen uit de tweede bundel voor kinderen: Toen niemand iets te doen had (Querido, 1987), (Tsjechisch onder de titel Veverãák a mravenec, Cinemax, 1998), bekroond in Nederland in het jaar 1988 met de Gouden griffel, (de prijs voor het beste kinderboek van het jaar).
De verhalen troffen mij door hun schone poëtica, de gedachtestroom, door irrationaliteit, absurde logica, door het spelen met figuurlijke en letterlijke betekenissen en dit alles slechts op een of twee pagina‘s.
In verhaaltjes over de eekhoorn, de mier, de olifant, de krekel en over andere dieren gebeurt er niet veel. En als er toch iets gebeurt, dan wordt er over alles en nog wat nagedacht (bijv. over wat het inhoudt om iemand te missen, over het vergeten, over
argwaan). Er worden brieven gestuurd en wanneer de schrijver niet weet aan wie hij een brief zal schrijven, dan schrijft hij gewoon een brief aan zichzelf.
Er worden reizen gemaakt, feesten gevierd, er wordt gegeten, gedronken en gefeest.
En de tijd vloeit langzaam en er is er veel van.
Het zijn eigenlijk geen verhalen in de gewone zin des woords, meer vertellingen in de vorm van een dialoog, gebaseerd op reflecties.
Deze vertellingen zijn kortom origineel. Als ze al aan wat herinneren, dan aan Milne´s Winnie de Poe, Carroll´s Alice in Wonderland en aan Exupéry’s de Kleine prins.
SPROOKJES VOOR VOLWASSENEN
Toen ik destijds deze miniverhaaltjes van Toon Tellegen voor het eerst tegenkwam, zaten
„Twee oude vrouwtjes“ nog in de rooie kool, of ze werden in het hoofd van de auteur gedragen. Ter wereld kwamen ze voor het
eerst in het jaar 1994 bij de uitgeverij Querido en ze stonden eigenlijk in het eerste Tellegens verhalenboek voor volwassenen.
In die tijd was Tellegen niet alleen al een eigenaardige auteur van korte vertellingen over dieren (bekroond door niet een literaire prijs voor kinderliteratuur), maar ook een karakteristieke dichter (hij had al enkele dichtbundels achter de rug).
Over mijn kennismaking met Tellegens boek voor kinderen schrijf ik hier niet toevallig.
Twee oude vrouwtjes lijkt vreemd genoeg in een en ander op de miniverhaaltjes over de mier en de eekhoorn.
Ook hier maakt Tellegen gebruik van de vorm van het vertellen, de verhalen zijn gebaseerd op een dialoog. Ook hier treffen we
de schone poëtica, de gedachtestroom, irrationaliteit, de absurde logica het spelen met figuurlijke en letterlijke betekenissen aan.
In de verhalen over twee oude vrouwtjes gebeurt er ook niet veel, ook hier werd er veel nagedacht over het leven, over de dood, maar vooral over de liefde.
Daar weten twee oude vrouwtjes meestal geen raad mee. Het kan ook niet anders. De tijd vloeit weliswaar langzaam, maar een heleboel hebben twee oude vrouwtjes er beslist niet van. Hun bestaan is eindig en in deze zekerheid zit tegelijkertijd ook onzekerheid, ze hebben geen flauw benul, wanneer het ze te wachten staat. Ze vinden, dat ze helemaal voor niets hebben geleefd. En wat is er na de dood? Nou, toch helemaal niets. Het zijn ongelovige vrouwtjes. Maar mis poes. Na het leven op aarde
komt er wel voor de vrouwtjes het leven na de dood. En Tellegen zou geen Tellegen zijn geweest, als zich het leven na de dood geheel aan de traditionele voorstellingen had ontrokken. En aan de traditionele voorstellingen ontrekt zich ook de god zelf.
En zo betalen twee oude vrouwtjes in een grotesk gestemde vertelling voor hun overtuiging over het niet bestaan van het leven
na de dood - voor een van hun weinige zekerheden - waardoor ze voor de zieke arme god moeten zorgen en dat met zoń zorg
en inspanning, dat ze er doodmoe van worden en daarom zetten ze de zorg voor de god en de god zelf uit hun hoofd. En zo ook in het leven na de dood ervaren ze de absurditeit van hun bestaan.
Tellegens twee oude vrouwtjes hebben soms met de zekerheid, soms met de onzekerheid van hun wederzijdse verhouding te
kampen in bijna alle 43 verhalen. Hun liefde, hun wederzijdse verhouding wordt paradoxaal bedreigd, juist door haar zekerheid,
door het langdurige bestaan, anders echter door de onzekerheid daarvan, of hij nog überhaupt duurt, en door twijfels, of de
vrouwtjes elkaar ooit lief hadden. De verhouding wordt niet alleen door hen zelf bedreigd, maar ook door anderen. In een verhaal bijvoorbeeld zou een man graag iets bij de vrouwtjes aanraken, een deel van hun lichaam, omdat hij nog nooit iets zou hebben beleefd.
In een ander verhaal valt weer een andere man hen lastig over dat twee oude vrouwtjes elkaar in de nacht strelen. En driemaal is scheepsrecht: bij de twee oude vrouwtjes komt een uit haar evenwicht geraakte zenuwlijdster wonen, ze begint met hen in
een bed te slapen en ze te commanderen. De oude dametjes kunnen deze ingrepen in hun privacy niet het hoofd bieden en ze
gaan er tenslotte aan onderdoor.
- 42 -
Winter 2003
VERGANKELIJK EN EEUWIG
Waarom heeft Tellegen echter juist twee oude vrouwtjes bedacht? Zeker niet bij toeval. Twee oude vrouwtjes, zeggen is voldoende, je ziet ze meteen voor je: krom, afgetakeld door de ouderdom, ze lopen voetje voor voetje. Twee oude vrouwtjes zijn een
type, een speelgoed, zoals Arjan Peters zegt (Volkskrant, 7.10.1994), de auteur kan met ze doen wat hij wil, hij kan met ze spelen, wat hij maar leuk vindt. Het gaat niet zo veel om hen, het gaat vooral om de relatie tussen twee mensen in het algemeen,
om de liefde ontdaan van min of meer romantische voorstellingen en clichés, om de liefde op de achtergrond van de ouderdom,
van de aftakeling en van de dood. Het gaat dus beslist niet om een lesbische relatie tussen de twee oude vrouwtjes. Erotiek is
hier slechts een van de mogelijke spelelementen, een van de mogelijke gezichtspunten op de liefde. De liefde is er telkens weer, verbindt en scheidt, ze herrijst altijd zoals de mythische vogel Phoenix uit de as, vergankelijk en eeuwig zoals de twee oude
vrouwtjes.
In vergelijking met de miniverhalen over de eekhoorn en de mier zijn de vertellingen meer tragikomisch gestemd. Humor ontbreekt er echter beslist niet in.
De bibliografie van Toon Tellegen werd sinds het uitgeven van Twee oude vrouwtjes aanzienlijk groter. Er worden nieuwe dichtbundels uitgegeven, nieuwe verhalen over de dieren en ook nieuwe boeken voor volwassenen. Op hun vertalers in het Tsjechisch wachten ze voorlopig.
Toon Tellegen: Twee oude vrouwtjes
(In het Tsjechisch vertaald door Jifiina HoleÀová)
TWEE OUDE VROUWTJES hielden zoveel van elkaar dat
zij er ongelukkig van werden. Want wat hebben we eraan,
dachten ze.
Liefde... dachten ze schamper. Wat een flauwekul!
Maar ze konden er niets aan doen. Ze hielden van elkaar,
hun hart bonsde als ze elkaar zagen en 's nachts omhelsden
ze elkaar hartstochtelijk en bitter. Dan fluisterde de een: 'O
wat houd ik toch veel van jou!' en zei de ander: 'Enzovoort enzovoort enzovoort.'
Ze dronken sherry en rum, steeds meer elke dag. Het maakte niets uit.
Ze aten schoensmeer. Dat hadden ze ergens gelezen. Theelepels met zwarte schoensmeer.
Onder invloed van schoensmeer keken ze elkaar aan en zagen dat de ander boller werd, wanstaltiger, en uitpuilende ogen kreeg. Hun tanden vielen uit, ze krijsten.
Maar het hielp niet.
Ze kregen stuipen.
Maar ze hielden van elkaar, en riepen dat naar elkaar met
schuim en bloed op hun mond.
Als de schoensmeer was uitgewerkt zaten ze achter kamerschermen, haatten de liefde en wie haar had uitgevonden, wie dat ook was.
'Oude mensen moeten niet van elkaar houden!' riepen ze
naar elkaar.
'Nee!'
Hun hart bonsde.
TWEE OUDE VROUWTJES hielden van elkaar, maar ze
wisten niet meer wat ze moesten beginnen. Ze waren klein
en stram geworden en hoorden hun gewrichten kraken.
'We kunnen proberen elkaar nog eens ouderwets te kussen,' stelde het ene vrouwtje op een avond voor..
'Laten we dat doen!' zei het andere vrouwtje dat overdonderd was door dat voorstel.
'Als het niets wordt zien we wel weer verder,' zei het ene
vrouwtje.
Ze hesen zich uit hun stoel omhoog en schuifelden naar el-
kaar toe. Toen ze bij elkaar aankwamen, bleven ze even staan om uit te rusten. Vervolgens overlegden ze hoe zij, tijdens
het kussen, hun armen zouden houden.
'Om elkaars schouders?' vroeg het ene vrouwtje.
'Ja,' zei het andere vrouwtje. 'Of nee. Toch niet. Om elkaars
middel. Dat is veel beter.'
'En zullen we ze stilhouden of zullen we elkaar strelen, wat
vind je?' vroeg het ene vrouwtje.
'Strelen,' zei het andere vrouwtje.
Het was vroeg in de avond, in augustus. Ze hadden geborduurde zijden doeken omgeslagen tegen de tocht. Buiten tsjilpten mussen en geurden rozen.
'Nu?' zei het ene vrouwtje.
'Wacht even,' zei het andere vrouwtje. 'Houden we onze ogen open of dicht?'
'Dicht,' zei het ene vrouwtje. 'Ik houd ze in elk geval dicht.'
'Ik ook,' zei het andere vrouwtje.
'Goed. Nu...' zei het ene vrouwtje.
Ze bogen hun hoofd naar elkaar toe, deden hun ogen dicht,
legden hun armen om elkaars middel en kusten elkaar. Hoe
is het mogelijk... dachten ze. We kunnen het nog! Ze kwamen
er echter niet toe om iets met hun handen te doen. Ze moesten aan hun evenwicht denken.
Ze kusten elkaar minutenlang, tot hun lippen moe werden.
Voetje voor voetje schuifelden ze toen weer achteruit.
De zon ging onder. Een merel floot op een dak.
'Zullen we het morgen weer proberen?' vroeg het ene
vrouwtje voorzichtig.
'Dat is goed,' zei het andere vrouwtje, 'maar dan sla ik wel
één arm om je hals-ik denk dat ik dan wat steviger sta. Vind
je dat goed?'
'Ja,' zei het ene vrouwtje. Ze voelde haar lippen nog gloeien of tintelen, ze wist eigenlijk niet goed wat voor gevoel het
was. Ze herinnerde zich hoe ze op een balkon stond, op een
zomeravond, in het donker, lang geleden, en hoe ze toen
plotseling werd gekust door een meisje dat beweerde dat ze
zich vergiste - haar handen trilden - en dat ook een arm om
haar hals had gelegd.
- 43 -
Winter 2003
TWEE OUDE VROUWTJES woonden in een smalle donkere kamer boven aan een trap. Ze hielden heel veel van elkaar, maar ze benauwden elkaar ook. Eigenlijk, dachten ze, is
deze kamer net groot genoeg voor een van ons, maar niet voor ons beiden.
Die gedachte werd steeds heviger, achtervolgde hen dag en
nacht, en op een ochtend zei het ene vrouwtje: 'Hoe lief we
elkaar ook vinden, zo kunnen we niet verder leven. Een van
ons moet gaan.'
'Ja,' zei het andere vrouwtje. 'Laat mij maar gaan.'
'Nee nee,' zei het ene vrouwtje. 'Dat bedoel ik niet. Ik zal zelf
wel gaan.'
Ze hadden alles voor elkaar over.
Ten slotte pakte het ene vrouwtje twee stokjes en zei: 'Wie
het langste stokje trekt heeft gewonnen en mag zeggen wie
er gaat en hoe en wanneer.'
Het andere vrouwtje trok het kortste stokje en de volgende
ochtend vroeg, voor zonsopgang, in alle stilte, kroop het ene
vrouwtje in een grote vuilniszak, onder een lantaarnpaal, op
straat. Het andere vrouwtje bond de vuilniszak dicht.
'Ik vind je dapper,' zei ze.
'Dapper?' zei het ene vrouwtje nog, met een gesmoorde
stem. 'Waarom? Ik houd toch van jou? Dat is toch normaal?'
'Ja,' zei het andere vrouwtje. 'Dag. Ik ga weer naar binnen.'
Uit haar raam zag ze hoe de vuilniszak een paar uur later in
de vuilnisauto verdween.
Waarom verlies ik toch altijd met alles, dacht ze. Met loten,
met kaarten, met knikkeren vroeger... ik heb ook nooit, nooit
geluk.
Ze wist niet wat ze moest doen, die ochtend. Ze ging stof afnemen, schone kopjes afwassen, oude pannenlappen stoppen, water koken voor niets.
TWEE OUDE VROUWTJES woonden ineen huis in het
midden van een stad.
Er kwam een kleine dikke man boven hen wonen. Die man
was kaal en rook naar kaas.
Als de twee vrouwtjes 's nachts tegen elkaar lagen en elkaar streelden dan bonkte hij op zijn vloer en riep: 'Stil!'
Als ze elkaar dan heel stil kusten ging hij door: bonk bonk,
en klonk zijn stem: 'Ik hoor u wel! Weest u toch stil! U bent veel te oud daarvoor.'
De twee vrouwtjes fluisterden in elkaars oor: 'Zijn we te oud
hiervoor?' Ze wisten dat niet.
Elke streling, elke kus hoorde de man.
En soms midden in de nacht als ze lang roerloos naast elkaar hadden gelegen riep hij: 'Zo is het beter!'
Ze hoopten dat hij zou doodgaan.
Overdag elkaar beminnen konden ze niet, hadden ze nooit
geleerd. Het geringste licht had hen altijd gestoord.
Op een nacht besloten ze de kleine dikke man te tarten.
Ze kusten elkaar.
Bonk bonk. 'Hou op!'
Ze gingen door.
Even later grapte de man hun deur in en stond daar in een
gele pyjama.
'Bent u gek geworden?' riep hij. Zijn hoofd was vuurrood.
Angstig keken de twee vrouwtjes hem aan.
'Ik waarschuw u!' zei hij. Zijn stem sloeg over.
Daarna beminden de twee vrouwtjes elkaar niet meer en sliepen ver van elkaar aan de randen van hun bed.
De man groette hen tevreden als hij hen tegenkwam.
'Dag dames.'
'Dag meneer.'
Hij ging niet dood, zij gingen dood, kort na elkaar.
Ze werden in stilte begraven. Een verre neef van het ene
vrouwtje liep op twee regenachtige middagen alleen achter
de kist.
Twee andere vrouwtjes overkwam hetzelfde.
Toen ze hun kleine dikke bovenbuurman stoorden met hun
omhelzingen, midden in de nacht, trapte hij hun deur kapot,
sloeg een vaas van een tafel en spuugde hun in hun gezicht.
Ze waren overstuur en zaten rechtop in bed.
De man ging weg.
Maar dié twee oude vrouwtjes kusten elkaar toen vlug zo
hevig en hartstochtelijk mogelijk-tot hij weer in zijn kamer was
en met zijn oor tegen de grond naar hen luisterde.
Die kus was onvergetelijk, vonden zij.
TWEE OUDE VROUWTJES zaten op een bank onder een
boom in de regen. Lange tijd zwegen ze en keken naar de regen en naar de lage, grijze lucht. Toen zei het ene vrouwtje:
'Wacht u soms op iemand?'
'Nee,' zei het andere vrouwtje. 'Of nou ja, eigenlijk wel... eigenlijk wacht ik altijd op iemand. Maar dan meer in het algemeen.'
'Ja,' zei het ene vrouwtje. 'Ik ook.'
'O ja?' vroeg het andere vrouwtje.
'Ja.'
'Ik vind het altijd zo raar om dat te zeggen,' zei het andere
vrouwtje. Ze keek naar haar schoenen, die vlak boven de
grond heen en weer bungelden. 'Bovendien wacht ik toch altijd voor niets.'
'Ik ook,' zei het ene vrouwtje.
Lange tijd waren ze weer stil. Af en toe keken ze uit hun ooghoeken naar elkaar.
Mensen liepen voor hen langs, hollend, met opgeslagen
kragen, of onder paraplu's.
'Weet u,' zei het ene vrouwtje opeens, 'zullen we zeggen dat
we op elkaar wachten?'
'Ja,' zei de ander, 'dat is goed! U wacht dus op mij en ik op
u!'
Het waren twee eenzame oude vrouwtjes. Ze hadden een
leven van niets achter zich en nog maar weinig jaren voor
zich en plotseling sloegen ze hun armen om elkaar heen en
kusten elkaar hevig, met op elkaar geperste lippen. Hun hoofd zwaaide heen en weer.
Toen schrokken ze, lieten elkaar los, schoven uit elkaar. Wat
wilden ze eigenlijk van elkaar? Hun mond was droog, hun
vingers trilden. Konden ze elkaar wel vertrouwen? Waren ze
niet op iets gemakzuchtigs uit? Iets hebberigs? Iets schraperigs? Waren ze geen slachtoffer van een of ander raar toeval?
Het duurde heel lang - tot ze ijskoud waren en het donker
was geworden - voor ze konden beslissen of ze liefde wilden
sluiten met elkaar (ze konden geen ander woord daarvoor
bedenken) of dat ze het bij die ene avond en die ene kus zouden laten.
- 44 -
Winter 2003
'Wat een moeilijke beslissing!' zei het ene vrouwtje.
'Onmogelijk!' zei het andere vrouwtje.
Ze hadden nooit gedacht dat zo'n beslissing zo moeilijk kon
zijn.
TWEE OUDE VROUWTJES zaten op een sofa. Ze waren
moe en al hun gewrichten waren stijf. Ze konden nauwelijks
meer overeind komen.
Het was midden in de winter.
Het ene vrouwtje zei: 'In feite hebben we helemaal voor niets geleefd.'
'Ja,' zei het andere vrouwtje, 'dat vind ik ook.'
Het ene vrouwtje dacht diep na en zei: 'Zou ons nu niets
meer wachten?'
'Niets.'
'En na onze dood?'
'Na de dood is er niets. En wie iets anders beweert slaat de
plank mis,' zei het andere vrouwtje. 'Dat weet ik zeker!' Haar
stem sloeg over.
Ze snoot haar neus.
Niet lang daarna gingen ze op een ochtend, tamelijk geruisloos, dood.
Tot hun verrassing was er wel iets na de dood: een hiernamaals, met één god die onmiddellijk al hun aandacht opeiste.
Hij had het koud, hij was ziek, hij voelde zich ongelukkig, hij
verloor telkens zijn evenwicht, hij was voortdurend allerlei
dingen kwijt. Hij vond geen troost of steun bij de andere doden en wilde alleen maar de twee oude vrouwtjes.
'Hé, jullie daar!' riep hij onafgebroken.
Ze probeerden hem zo goed mogelijk te helpen.
Maar het was vergeefse moeite. Hij werd zieker en ongelukkiger, viel steeds vaker en harder, en verschrompelde tot
iets onooglijks, wat ze ook deden.
Ze kwamen niet meer van hem af. Nieuwe doden zagen ze
trouwens niet.
Alsof iedereen plotseling het eeuwige leven heeft gekregen,
dachten ze bitter.
Ten slotte deden ze maar wat, achteloos en somber, sleepten hem eeuwig achter zich aan, vergaten hem.
TWEE OUDE VROUWTJES woonden ver van elkaar, hadden elkaar in tientallen jaren niet meer gezien. Maar ze hielden nog van elkaar en schreven elkaar dat, jaar in, jaar uit.
Toen ze elkaar eindelijk weer zagen wisten ze niet wat ze
moesten zeggen. Het ene vrouwtje bloosde. Het andere
vrouwtje had anemonen meegebracht, rode en blauwe anemonen. Ze trokken hun wenkbrauwen op, knikten, glimlachten en gingen naar de slaapkamer. In de schemering kleedden ze zich uit.
Toen zagen ze hoe rimpelig en krom ze waren, schaamden
zich, gingen op het bed liggen, met hun rug naar elkaar. Ze
durfden zich niet om te draaien.
Zo lagen ze daar en kregen het koud. Ze stonden op en kleedden zich weer aan.
Ze gingen de zitkamer in, dronken thee en glimlachten af en
toe naar elkaar.
Na enkele uren zei het andere vrouwtje: 'Ik moet weer eens
gaan.'
'Dat is goed,' zei het ene vrouwtje.
In de deuropening kusten zij elkaar en sloegen hun armen
om elkaar heen. En plotseling trokken ze hun vest uit, hun
jurk, hun kousen, hun ondergoed, knielden op een mat in de
gang, gingen op de grond liggen, kusten elkaar hartstochtelijk, streelden elkaar, kreunden, tot ze zich weer schaamden
en met hun rug naar elkaar hun kleren weer aantrokken. Het
ene vrouwtje schoot de kamer in, het andere vrouwtje deed
de deur open en holde weg.
Karel Glastra van Loon: Passievrucht
(In het Tsjechisch vertaald door Ruben Pellar)
Eerste hoofdstuk (fragment)
We rijden zwijgend naar het ziekenhuis. Ellen zit achter het
stuur, ik tel de strepen op de weg. De weg is vol auto's op
oorlogspad. Ellen rijdt eerst te hard, dan te langzaam. Ze
geeft geen richting aan. Ik zeg niks.
In de berm groeien reclameborden.
THE FUTURE IS HERE.
WAT MAAKT EEN ONDERNEMER GELUKKIG?
'Geld,' zeg ik.
'Wat?'
'Nee, niks.'
We parkeren in de betonnen buik van de ziekenhuisstad.
Lopen door overdekte straten vol mensen in trainingspakken die rolstoelen voor zich uitduwen. Op een plein, waar
de geur hangt van frituurvet en verlepte bloemen, speelt een strijkje zigeunermuziek.
'Hier links,' zeg ik. 'Daar is de lift,' zegt zij.
Ik kijk naar haar spiegelbeeld in een glazen ruit. De spanning trekt de kleur weg uit haar lippen.
'Ik sta niet voor mezelf in...' had ze gezegd.
'Als ze zeggen waar ik bang voor ben, dan...'
Ze maakt al weken haar zinnen niet af.
'Gaat u zitten,' zegt de arts. En als we zitten: 'Ik heb niet
zulk prettig nieuws voor u.'
Ik zie Ellen verstijven. Ze duwt haar kin tegen haar borst,
kijkt strak naar de grond.
'En dan met name niet voor u, meneer.'
Haar rug recht zich, haar kin schiet omhoog. Ik zie het uit
mijn ooghoeken. Heel even draait ze haar hoofd mijn kant
op. Ik ben me er plotseling van bewust dat ik hevig heb
gezweet, mijn kleren kleven nat en koud aan mijn lijf.
'U bent onvruchtbaar. En daar is niet alleen niets aan te doen, het is bovendien, en ik besef dat dit een schok zal zijn,
altijd zo geweest.'
Het eerste wat ik voel, althans het eerste gevoel waarvan ik
me bewust word als hij is uitgesproken, is opluchting. Hier
is sprake van een groteske vergissing. Er zijn dossiers verwisseld, onderzoeksresultaten verkeerd ingeschreven, er is
- 45 -
Winter 2003
iemand met dezelfde naam, iemand die op ditzelfde moment, in een andere dokterskamer, de resultaten te horen
krijgt van mijn onderzoek: 'U mankeert helemaal niets, meneer. Uw zaad is kerngezond.'
'Maar dat is onmogelijk,' zeg ik. 'Ik heb een kind, een zoon van dertien!'
Het blijft lang stil in de kamer. Niets beweegt. Niemand beweegt. De hele ziekenhuisstad van beton en staal en glas,
de liftschachten, de gangen, de duistere tussenverdiepingen vol tikkende, zoemende, zuchtende buizen, de zalen
vol bedden met herstellenden en stervenden, de bezoekers
en de artsen, de studenten en de coassistenten, zij allen
houden de adem in. Het heden houdt stil, omdat vlak achter dat heden het verleden ontploft.
Ellen kijkt naar de arts. De arts kijkt naar mij. Ik kijk naar een ingelijste foto vlak achter zijn hoofd: een jongen en een
meisje op ski's tegen een decor van besneeuwde bergtoppen, onder een strakblauwe hemel.
Ik weet dat de dingen daarna hun normale loop hebben
hernomen. Dat wij als volwassen mensen de zaken verder
hebben besproken. En dat we vervolgens naar huis zijn gereden, Ellen en ik, over dezelfde wegen, langs dezelfde
borden, door hetzelfde oorlogszuchtige verkeer.
Ik weet het, maar ik herinner het mij niet. Het enige dat ik
me herinner is wat ze me vroeg toen we de straat in draaiden waar wij wonen.
Ze vroeg: 'Wil je dit aan Bo vertellen?'
Wil ik dit aan Bo vertellen?
Ik wil maar één ding: dat wat gezegd is niet is gezegd, dat
wat gebeurd is niet is gebeurd. Het is een zinloos willen,
maar toch, ik kan er niet mee ophouden. Ophouden zou
erger zijn. En dus herroep ik oude besluiten, kom ik terug
op wat ik eerder heb gezegd. Ik reconstrueer het recente
verleden, om een ouder verleden te redden. Waar ik 'ja'
zei, zeg ik nu 'nee'. Waar ik besloot tot handelen, besluit ik
nu tot nietsdoen. Waar ik toegaf aan haar verlangen, omdat
ik dacht dat het ook mijn verlangen was, daar wijs ik haar
nu af.
'Nee, ik wil geen kind bij jou. Ik heb een kind, en dat kind
is mij genoeg. Laat het jou ook genoeg zijn.'
Ik weet dat ik daarmee onze liefde op het spel zet, dat er
voor ons geen toekomst zal zijn als ik volhard, en toch doe
ik het. Nu wel. Want nog moeilijker dan te leven zonder toekomst, is te leven zonder een verleden.
Tessa de Loo: De Tweeling
(In het Tsjechisch vertaald door Jana Pellarová)
Anna herkende de Kaiserstrasse in Trier van haar nachtelijke tocht in het kielzog van de priester en maakte er kennis met
een boeiend, nieuw mensentype vol onbegrijpelijke tegenstrijdigheden: Thérèse Schmidt, een smalle, benige vrouw met dun
grijs haar dat door een pen bij elkaar werd gehouden - gierig op
het gebied van aardse zaken, maar vrijgevig en behulpzaam waar ’t het intellect betrof. Het was haar niet aan te zien, dat ze zich
elke dag op de boerderij van haar broer, even buiten de stad,
volpropte met brood, vlees en zuivel. Zonder gêne weidde ze
erover uit - nooit kwam het bij haar op iets mee te nemen voor
Anna, die in leven probeerde te blijven op twee sneden brood
per dag, enkele aardappels en een kop zwarte drabkoffie - het
door de Fransen ingestelde rantsoen in antwoord op de honger
die ze zelf geleden hadden. De zeldzame gierigheid van Frau
Schmidt viel moeilijk te rijmen met haar dagelijkse kerkbezoek,
bijbelstudie en vurige gebeden - nog nooit had Anna zoveel bigotte geloofsijver van dichtbij meegemaakt.
Er waren veel boeken in huis, haar vroegere leeshonger
keerde terug tussen de huishoudelijke taken door. Toen de lerares haar, na haar dagelijkse visite, lezend aantrof schoof ze vol
verbazing een stoel bij: „U bent niet voorbestemd om uw hele leven tussen het fornuis en het aanrecht te slijten, dat zag ik metten al…wat wilt u eigenlijk worden?“ „Ik heb geen idee…“ stamelde Anna, overrompeld door de plotselinge belangstelling.
Haar plannen voor de toekomst reikten niet verder dan het voltooien van die ene missie. „Is er niet iets dat u altijd al graag wilde doen?“ Anna fronste haar wenkbrauwen, Dante gleed van
haar schoot maar werd in zijn val onderschept door de smalle
hand van Frau Schmidt. Het idee de vrijheid te hebben om zelf
een beroep te kiezen was zo revolutionair dat het haar denken
verlamde. Ze moest haar wereldbeeld ervoor loslaten, waarin
vrouwen vanzelfsprekend in drie categorieën waren verdeeld:
een brede onderlaag die boerinnen en dienstbodes voortbracht,
een kleine bovenlaag van bevoorrechte vrouwen die de decoratieve functie hadden een beschaafde, elegante gastvrouw te zijn,
en dan was er nog een restcategorie van ongetrouwde vrouwen
in het onderwijs, de verpleging of het klooster. Niemand koos
zelf, het was iets waar ze in terechtkwamen - door geboorte, of
omstandigheden. Frau Schmidt herhaalde haar onschuldige vraag. „tja…“ zuchtte Anna. Het was licht in haar hoofd, ze wist niet
of het door honger kwam of door de netelige vraagstelling. Kriskras flitsten haar gedachten terug in de tijd, op zoek naar voorbeelden, naar identificatiemogelijkheden, naar iemand die haar
het antwoord in de mond kon leggen - zo belandde ze in een
donkere, benauwend kleine kamer waar het naar zweetvoeten
rook en een dode soldaat aan de muur hing die geboren was om
voor het vaderland te sterven (ook weer zoń onontkoombare,
vanzelfsprekende bestemming). Tegenover haar stond een
vrouw, die met haar achterwerk resoluut de deur dicht duwde terwijl ze haar armen liefdevol opende: kom maar hier…
„De kinderbescherming…“ flapte Anna eruit, „…ik geloof dat
ik dat altijd heb gewild.“ „Ach so…maar waarom doet u dat dan
niet?“ „Dat is toch onmogelijk,“ zei Anna schor, „dan moet ik eerst eindexamen doen…“ Frau Schmidt lachte haar uit: „Als dat
alles is!“ Uit haar onderwijsverleden duikelde ze een leraar op
die bereid was Anna klaar te stomen voor het staatsexamen…
De dag voor de Kerstmis ging Frau Schmidt bij haar broer een voorschot halen op het kerstmaal. Wanner ze terugkwam, zei
ze voor haar vertrek, wilde ze in bad - om het lichaam te zuiveren voordat ze, tijdens de nachtmis, aan de geest toekwam. An-
- 46 -
Winter 2003
na moest alles in gereedheid brengen en een grote ketel water
koken op de kolenkachel in de keuken. Het werd al donker toen
onverwacht de bel ging. Voor de deur stond een vrouw die een
huilende, in doeken gewikkelde baby tegen zich aan klemde en
op de stoep in elkaar dreigde te zakken van uitputting. Anna ving
haar op, bracht haar naar de keuken en nam het kind van haar
over, dat stonk alsof het in geen weken verschoond was. Vanuit
haar ooghoek zag ze de dampende ketel en de tobbe - alles
stond klaar voor de gnädige Frau. Zonder zich te bedenken vulde ze het bad, pelde het kind uit en gooide de stinkende lappen
in de gang. Nadat ze de baby gewassen had wikkelde ze hem in
een flanellen doek. Een passant gaf ze de moeder een boterham, een gekookte aardappel en een kop zwarte koffie. Er werd
geen woord gezegd, alles gebeurde in een jachtige opeenvolging van vanzelfsprekende handelingen - onder de voortdurende dreiging van het fantoom van Frau Schmidt, die ieder ogenblik thuis kon komen. Wat nu, vroeg Anna zich koortsachtig af, waar moesten ze naar toe? Het klooster! De nonnen, die engelen
van onbaatzuchtigheid! Ze schoot een jas aan en bracht moeder
en kind naar ursulinen, die zich gretig over hen ontfermden. Op
de terugweg overviel haar en behaaglijk gevoel van synchroniciteit: het was kerstavond en in de herberg was geen plaats! Boven de puinhopen van Trier was de hemel bezaaid met sterren,
daaronder liep zij op haar nieuwe schoenen. Alles was in evenwicht - voor even.
Ze kwam tegelijkertijd met haar werkgeefster thuis. Toen er,
in plaats van een warm bad, een tobbe vuil water op haar bleek
te wachten raakte de lerares buiten zinnen. In een grotesk gebaar hief ze haar armen, een stortvloed van beschuldigingen daalde op Anna neer. „Een ogenblikje,“ wrong die zich ertussen, „ik
zet een nieuwe ketel op het vuur, ik ruim alles op, het is zo gebeurd.“ Frau Schmidt kwam pas tot bedaren toen de orde hersteld was en het plaatje in de keuken overeenkwam met het plaatje dat ze in haar hoofd had gehad toen ze, rozig en verzadigd
van het eten, naar huis was gewandeld.
Tijdens de nachtmis zat ze, geurend naar zeep en stijfsel, in
de kerkbank te zingen, te jubelen, te bidden dat een lust was.
Met dezelfde stem die zo goed was in scheldkanonnades ging
ze tekeer als een engel van Onze Lieve Heer. Anna sloeg haar
stoïcijns gade. Op weg naar huis zei Frau Schmidt: „Ik snap nog
steeds niet hoe u zoń smerig wijf en zoń smerig kind in mijn huis kon halen.“ Anna bleef staan, keek haar recht in de ogen en
citeerde sereen wat de pastoor kort daarvoor gezegd had:
„…want in de herberg was geen plaats voor ze…en in de stal baarde Maria haar eerstgeboren zoon…ze wikkelde hem in de doeken en legde hem in de kribbe…“ „U maakt zich er met een woordspeling van af…“ zei de lerares, nors doorlopend. Toch kreeg
Anna een kerstcadeautje. Geen warme kousen, geen vest, geen
melk of vlees, maar een Latijns misboek: de Sacramentaria, het
Lectionarum en het Graduale - een stille hint dat Anna op het gebied van het christendom nog veel te leren had.
Marjoleine de Vos: Zeehond graag
(In het Tsjechisch vertaald door Veronika Havlíková)
Kooklust
Het hart, een spier
Met gretige borsten staat begeerte aan het aanrecht
zoent het zaad uit tomaten, kijkt naar het zwellen
van beslag onder vochtig doek. Haar hand liefkoost
de haas van een jonge stier, zijn zoekende tong
is gemaakt voor de hare, verzaligd streelt ze
zijn ballen de pan in. Hartstocht
is een keukenprinses met aanraakbare huid,
donzig als deeg, geurig als boter, een weerloze
van bot bevrijde eend die naakt wil zijn
als een olijf in olie, een perzik op sap.
Ze wil zich ontleden op het hakblok, betast worden
door gulzige vingers en gloeiend verslonden.
Een vis zijn, zwemmend in roomsaus
gewiegd, gekend, begeerd, genoten.
Dat het pijn doet waar het hart zit
kan eigenlijk niet, een spier krimpt niet
om woorden. En de ziel, achterhaald,
van geen gewicht, heeft plaatsgemaakt
voor taal, impuls en hersenschors.
In deze auto zit niemand, het lichaam
biologie die huivert noch juicht.
Het is het hart niet, kruidje-roer-me-niet
dat tranen uit de ogen schiet
de ziel zingt niet van langgeleden
versleten schoenen, brieven
aan iemand ooit verstuurd.
Wat voelt dan, wat opent zich
namens mij die onbeholpen luistert
naar wat binnen stijgt of zinkt
als jij het niet bent, hart, onbestaanbare
meteropnemer, zetel van lukraak sentiment
naald die uitslaat en waarschuwt: het voelt.
Je huilt, je verheugt je, je bent onrustig
in mij die niet zonder je kan
trouwe spier.
- 47 -
Winter 2003
Uitgever:
NE-BE
Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
Tsjechië
Bank: Komerãní banka, Praha 2
Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
Bestuur:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Eva Giese
Jana âervenková
Zuzana Vittvarová
Lenka Strnadová
Ruben Pellar
Voorzitter:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: +420 222 728 603)
Vice-voorzitters:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789)
Jana Pellarová ([email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819)
Penningmeester:
Eva Giese ([email protected], tel.:+ 420 272 760 660)
Redactie van het bulletin:
Lenka Strnadová ([email protected], tel.: +420 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: +420 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Bibliotheek:
Nederlandse ambassade, Gothardská 6, Praha 6
Eerste en derde dinsdag in de maand vanaf 14.00 tot 16.00, (buiten juli en augustus en Nederlandse nationale feestdagen)
Informatie: [email protected] nebo [email protected]
Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)
Titelblad: Hendrik Avercamp, Winterlandschap met ijsvermaak, Rijksmuseum Amsterdam
- 48 -

Zlom 4/03 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Transkript

Podobné dokumenty

Evidence holubů

Evidence holubů

rodokmen poštovního holuba

IW00219.1 Scandic Soft Q104 Manual