Folder wydany w ramach projektu

Gmina
Łodygowice
polsko-czeska współpraca
poprzez wspieranie lokalnych tradycji
Łodygowice Commune
cooperation between Czech Republic and Poland
regarding the popularisation of local traditions
Obec Łodygowice
polsko-česka spolupráce
prostřednictvím podporování lokálních tradic
2
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
Wstęp
Introduction
Wstęp
Dziedzictwo kulturowe i historyczne pogranicza polsko-czeskiego jest niezwykle bogate i różnorodne. Stanowi ważny element tożsamości kulturowej obu krajów i jest źródłem wiedzy na temat naszych przodków.
Szczególne znaczenie mają tu obiekty architektury,
które niekiedy usytuowane w miejscach odległych od
głównych dróg, są często mało znane i słabo zachowane. Niniejsza publikacja, wydana w ramach projektu
„Polsko-czeska współpraca poprzez wspieranie lokalnych tradycji” realizowanego przez Gminę Łodygowice
i Związek Gmin Mikroregionu Žermanické a Těrlické
přehrady, ma na celu przybliżenie ważniejszych kulturowo i historycznie miejsc na obszarze działania obu
partnerów projektu.
Cultural and historical legacy to be found round the
borders of Poland and Czech Republic is very rich and
multifarious. It makes an important element of both
countries cultural identity and it is a source of knowledge concerning our ancestors. The architectural objects situated in the places that are remote from main
communication roads, thus they are neither commonly
known nor well preserved, are of a special importance.
The present publication, published in the framework
of the project called: „Cooperation between Czech Republic and Poland regarding the popularisation of local
traditions”, being implemented by Łodygowice Commune as well as the Association of Communes of Micro Region Žermanické a Těrlické přehrady, has been
prepared in order to bring to the public eye the places
of major significance, from the cultural and historical
perspective, that are situated in the area of projects’
partners activity.
Pielęgnowanie tradycji i kultury, dbałość o zachowanie
w dobrym stanie zabytków i pogłębianie wiedzy o historii swojego regionu jest wyrazem szacunku dla naszej małej ojczyzny. Dzięki wspólnej inicjatywie Gminy
Łodygowice i Związku Gmin Mikroregionu Žermanické a Těrlické přehrady przeprowadzono rewitalizację
kilku zabytkowych obiektów małej architektury, które
stanowią ważne punkty na turystycznych szlakach pieszych wędrówek.
Cultivating the tradition and culture, fostering the monuments so that they were in good shape and getting
knowledge concerning history of one’s proper region
is an expression of respect for our little homeland. Owing to a common initiative of Łodygowice Commune
and the Association of Communes of Micro Region
Žermanické a Těrlické přehrady a couple of monumental objects of small architecture making important items
on the trails of touristic walks have been revified.
Kulturní a historické dědictví polsko-českého pohraničí je velmi bohaté a různorodé. Je důležitým prvkem
kulturní identity obou zemí a pramenem vědomostí
o naších předcích. Výjimečný význam mají v tom architektonické objekty, ktoré jsou někdy situovány na
místech vzdálených od hlavních cest a kvůli tomu jsou
málo známé a v špatném stavu. Tato publikace, vydaná
v rámci projektu „Polsko-česka spolupráce prostřednictvím podporování lokálních tradic“ realizovaného obcí
Łodygowice a svazkem obcí Mikroregion Žermanické a
Těrlické přehrady má za účel přiblížit důležitější z kulturního a historického pohledu místa na území obou
partnerů projektu.
Pěstování tradic a kultury, snaha o zachování v dobrém
stavu památek a prohloubení vědomostí o dějinách
svého regionu je úcta k malé vlasti. Díky společné iniciativě obce Łodygowice a svazku obcí Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady se podařilo revitalizovat
několik památkových objektů malé architektury, které
jsou důležitými body na trasách pěších túr.
3
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
Gmina Łodygowice
Łodygowice Commune
Obec Łodygowice
Położenie
Gmina Łodygowice położona jest w makroregionie
Beskidów Zachodnich na pograniczu Beskidu Małego,
Śląskiego i Żywieckiego. Rozciąga się malowniczo tuż
przy wjeździe do Kotliny Żywieckiej nieopodal tzw.
Bramy Wilkowickiej u stóp Magurki (909 m n.p.m.)
i Czupla (933 m n.p.m.). Zajmuje powierzchnię około
35 km2 i zamieszkuje ją ponad 13 tys. mieszkańców.
W skład gminy wchodzą cztery sołectwa: Łodygowice,
Pietrzykowice, Bierna i Zarzecze. Dobrze rozbudowana sieć komunikacyjna zapewnia dogodne połączenia
z ośrodkami miejskimi – Żywcem, Bielskiem-Białą oraz
miejscowościami turystycznymi Beskidów. Ten fakt pozwala osobom odwiedzającym Łodygowice i wypoczywającym tutaj, zawsze niezależnie od pogody, znaleźć
coś atrakcyjnego na każdy dzień. Dodatkowym atutem
gminy oprócz doskonałego położenia jest czyste powietrze, górskie szlaki, jezioro wraz z infrastrukturą
turystyczną oraz bogata historia.
Location
Łodygowice Commune is located in macro region of
the Western Beskidy Mountains range, on the border
of Small Beskid, Silesian Beskid and Żywiec Beskid region. Its picturesque location stretches at the entrance
to Żywiecka Valley close to so called Gate to Wilkowice
which is situated at the foot of Magurka mountain (909
meters above mean sea level) and Czupla mountain
(933 meters above mean sea level). It covers the area
of about 35 km2 and it is inhabited by over 13 thousand residents. The commune is composed of four villages being territorial self- government units, namely: Łodygowice, Pietrzykowice, Bierna and Zarzecze.
Well-developed communication network provides the
inhabitants with convenient connection with nearby
towns- Żywiec and Bielsko-Biała, as well as with Beskidy Mountains touristic villages. Due to that fact the
tourists visiting Łodygowice and those staying here will
find some attractions irrespectively of the atmospheric conditions. The additional assets of the commune,
apart from a perfect location, are: clean air, mountain
tracks, the lake together with well-developed touristic
infrastructure and extensive history.
Poloha
Obec Łodygowice se nachází v makroregionu Západních
Beskyd v pohraničí Malých, Slezských a Żywieckých
Beskyd. Je málebně rozložena těsně při vjezdu do Kotliny Żywieckiej (Żywiecké pánve) v blízkosti tzv. Bramy
Wilkowickiej (Wilkowické brány) na úpatí Magurky (909
m n.m.) a Czupla (933 m n.m.). Má rozlohu približně
35 km2 a 13 tis. obyvatel. Obec se skládá ze čtyř částí,
které se nazývají sołectwa, a jsou to: Łodygowice, Pietrzykowice, Bierna a Zarzecze. Dobře rozvinutá dopravní
síť zajišťuje pohodlné spojení s městskými středisky
– Żywiec, Bielsko-Biała, a taky s beskydskými turistickými středisky. Tato skutečnost umožňuje osobám, které
navštěvují Łodygowice a vždy zde odpočívají, bez ohledu na počasí najít něco atraktivního na každý den. Dodatečnou výhodou obce je čistý vzduch, horské stezky,
jezero s turistickou infrastrukturou a bohaté dějiny.
Najstarsze informacje
Pierwsze w pełni potwierdzone informacje o mieszkańcach gminy Łodygowice pochodzą z początków
XIII wieku, kiedy tymi terenami władali książęta śląscy
z rodu Piastów. Książę Opolski Władysław sprowadził
w 1255 roku do Rud koło Raciborza cystersów z Jędrzejowa, a jego wnuk również o imieniu Władysław,
na początku XIV wieku ofiarowuje im na utrzymanie
szmat ziemi w Żywiecczyźnie, na którym założone zostały wsie Łodygowice (Abtsdorf, abbatisvilla, Ludovici
villa, Ludwigsdorf, Łodywigowice) i Pietrzykowice (Petri villa) nad Sołą. Łodygowice i Pietrzykowice były do
końca XIII wieku wsiami książęcymi. Potem obie te wsie
4
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
przeszły we władanie cystersów, co potwierdzają dokumenty z 1310 roku. Księstwo Opolskie w wyniku wielu
różnych podziałów rodzinnych rozpadło się i wyłoniło
się z niego Księstwo Oświęcimskie, w którego skład
wchodziły ziemie Państwa Łodygowickiego. Kolejny
władca księstwa Jan zwany Scholastykiem ostatecznie
rezygnuje z samodzielności i 24 lutego 1327 roku uznaje się wasalem króla czeskiego Jana Luksemburczyka. To
sprawia, że od 1335 roku na ponad sto lat tereny gminy
Łodygowice wchodzą w skład Korony Czeskiej.
The most ancient information
The very first confirmed information regarding inhabitants of Łodygowice commune dates back to XIII century,
in which time the terrain was ruled by Silesian duke
of Piast noble stock. The Opole Region Duke named
Władysław in 1255 brought to Rudy village located near
Racibórz the Cistercian monks of Jędrzejów, and his
grandson, named after him Władysław, at the beginning
of XIV century offered them a vast area of Żywiec region
land to maintain, where there had been set up villages
called Łodygowice (Abtsdorf, abbatisvilla, Ludovici villa,
Ludwigsdorf, Łodywigowice) and Pietrzykowice (Petri
villa at the Sola river. Łodygowice and Pietrzykowice until the end of XIII century were the ducal villages. Subsequently both villages were ruled by Cistercian monks,
which fact is proved by a document drawn in 1310. The
Duchy of Opole, due to various divisions made by the
ruling family, was disintegrated and as the result the
Oświęcim Duchy was created as a part of it consisting
of, among others, Łodygowice State terrains. The following ruler of duchy- Jan called Scholastic, resigns
of the status of self-dependence and on 24th February
1327 he becomes a vassal of Czech King Jan Luksemburczyk. Owing to that decision since 1335 the area of
Łodygowice commune for 100 years will be taken over
by Czech royalty.
Nejstarší informace
První úplně potvrzené informace o obyvatelích obce
Łodygowice pocházejí ze začátku 13. století, když
panovníky tohto území byli knížata rodu Piastovců.
Kníže Władysław Opolský v roce 1255 pozval cisterciácké mnichy z kláštera v Jędrzejowe do Rud u Raciborza, a jeho vnuk, který se také jmenoval Władysław
na začátku 14. století jim daroval velký kus půdy na
Żywiecku, na kterém byly založeny vesnice Łodygowice (Abtsdorf, abbatisvilla, Ludovici villa, Ludwigsdorf,
Łodywigowice) a Pietrzykowice (Petri villa) nad Sołou.
Łodygowice a Pietrzykowice do konce 13. století byly
knížecí vesnice. Pak se obě vesnice staly majetkem cisterciácků, což potvrzují doklady z roku 1310. Opolské
knížectví se v důsledku mnohých rozdělení rozpadlo
a z jeho části vzniklo Oświęcimské knížectví, ke kterému patřilo území Łodygowického panství. Dalším
panovníkem byl Jan, nazývaný Scholastyk, který se konečně vzdal samostatnosti a stal se leníkem českého
krále Jana Lucemburského. Toto mělo za následek, že
od roku 1355 více než sto let území obce Łodygowice
patřilo k České koruně.
Rynek i „wędrująca” kapliczka
Będąc przy początkach osadnictwa na tym terenie warto zwrócić uwagę na regularny plac u podnóża kościoła.
Często przewodnicy oprowadzający wycieczki, a nawet
historycy podkreślają, że to swoisty rodzaj rynku, który
zawdzięczamy Niemcom, a mówiąc precyzyjniej kolonistom osiadłym tu na tzw. prawie niemieckim w XIII wieku. Chociaż powyższe twierdzenia rozmijają się z rzeczywistością, to jednak jest w nich odrobina prawdy,
gdyż regularny kształt placu faktycznie zawdzięczamy
Niemcom, ale nie tym z XIII wieku, a tym, którzy przybyli tu w 1939 roku. Podczas II wojny światowej, kiedy Niemcy przeprowadzili pierwszy etap wysiedlania
ludności Łodygowic, mieli już dobrze przemyślany plan
zagospodarowania miejscowości. Dlatego też pod koniec 1941 roku Zarząd Gminy w Łodygowicach wydaje
decyzję, o rozbiorze dwóch domów mieszkalnych, stajni i stodoły, które znajdowały się w pobliżu kościoła.
Rozbiórka nastąpiła w 1942 roku. Plac utwardzono,
a z kamieni fundamentowych z rozebranych domostw
został wykonany murek, który miał za zadanie wstrzymywanie osuwania się skarpy. Powstały ryneczek został tak wyprofilowany, aby kolumny marszowe mogły
swobodnie przegrupowywać swoje szyki.
5
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
Main market square and “erratic” shrine
When talking about the very beginning of the settlement in that area it should be mentioned that there is
a regular market square at the foot of the church. The
guides showing around the tourists as well as historians
underline the fact that we owe that characteristic shape
of market square to Germans, precisely the settlers who
lived here in XIII century abiding by so called German
law rules. Although the above mentioned statements
are not entirely true, there is a grain of truth to themthe regular shape is indeed a work of Germans but not
the ones living here in XIII century, but their followers
who came in 1939. During the World War II, having
completed the first stage of evicting the people living
in Łodygowice, the Germans had already well elaborated local plan of spatial development. Therefore at the
end of 1941 the Commune Management of Łodygowice
issues a decision regarding the dismantlement of two
living houses together with a stable and a barn located
nearby the church. The demolition took place in 1942.
The square market was reinforced, and the foundation
stones were applied to construct a stone wall which
was to prevent the sliding of the slope. The market
square was profiled in such a way that the marching
columns could easily redeploy their formation.
číme Němcům, ale ne těm ze 13. století, ale těm, kteří
sem přišli v roce 1939. V období 2. světové války, když
už Němci provedli první etapu vystěhování obyvatel
Łodygowic, měli už dobře vymyšlený plán obhospodařování obce. Proto na konci roku 1941 vedení obce Łodygowice vydalo rozhodnutí o zbourání dvou bytových
domů, maštalí a stodoly, které se nacházely v blízkosti
kostela. Bourání bylo provedené v roce 1942. Plocha
byla zpevněna, a z kamení ze základů zbouraných domů
byla postavená nízká zeď, která měla za úkol zpevnit
sesouvající se svah. Vzniklé náměstíčko bylo tak profilováne, aby pochodové kolony mohly pohodlně měnit
své uspořadání.
Przy tej okazji, co widać na starej fotografii, można
precyzyjnie określić, kiedy i w jakich okolicznościach
kapliczka słupowa „Męki Pańskiej” została przeniesiona na tutejszy cmentarz. Kamienna kapliczka pochodzi
z połowy XIX wieku. Dwukondygnacyjny postument
z cokołem i gzymsem arkadkowym, zwieńcza krzyż.
Gzyms jest arkadkowy z łukami, pod którymi znajdują się główki aniołków z ornamentem roślinnym.
Powyżej łuku czaszka ze stylizowanymi piszczelami
po bokach. Od frontu na górnej kondygnacji widnieje płaskorzeźba MB Bolesnej. Pierwotnie figura miała
blaszany daszek.
Plac Wolności w Łodygowicach z zabytkowym kościolem (kiedyś)
Market Square of Liberty in Łodygowice with monumental church (in the past)
Náměstí Wolności v Łodygowicích s památkovým kostelem (kdysi)
Náměstí a „putující kaplička“
Při začátcích osídlení tohoto území je třeba obrátit
pozornost na areál pravidelného tvaru na upatí kostela. Často průvodci, kteří vedou výlety, a dokonce i historici zdůrazňují, že je to zvláštní druh náměstí, který
je německou stopou, a přesněji kolonistů, kteří se zde
usídlili v 13. století na tzv. německém právu. I přesto,
že výše uvedené názory nejsou správné, obsahují i něco
pravdy, protože pravidelnému tvaru areálu opravdu vdě-
The old photo allows us to precisely define the time
and circumstances of moving the pole shrine depicting
„The Passion of Christ” to the local cemetery. The stone
shrine dates back to XIX century. The two-storeyed
pedestal with socle and arcaded cornice is crowned
with a cross. The arcaded cornice is accompanied by
arches which go over angels’ heads decorated with
feathering. Above the arch there is a skull with styl-
Plac Wolności w Łodygowicach (obecnie)
Market Square of Liberty in Łodygowice (at present)
Náměstí Wolności v Łodygowicích (dnešní stav)
6
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
ized lateral shinbones. At the front on the higher storey
there is a relief of Our Lady of Sorrows. Formerly the
figure was covered by a tin roof.
Kapliczka Męki Pańskiej (kiedyś)
The shrine of the Passion of Christ (in the past)
Kaplička Boží muky (kdysi)
Při této příležitosti, což je vidět na staré fotografií a je
možné přesně určit, kdy a za jakých okolností sloupová kaplička „Boží muky“, byla přestěhována na zdejší
hřbitov. Kamenná kaplička pochází z poloviny 19. století. Dvouposchodový sloup s podstavcem a arkádovou
římsou je nahoře zakončený křížem. Arkádová římsa
s oblouky, pod kterými se nacházejí hlavičky anděličků
a rostlinný ornament. Nad obloukem se nachází lebka
se stylizovanými hnáty po bocích. Vpředu na horním
poschodí se nachází reliéf Matky Boží Bolestné. Původně soška měla plechovou stříšku.
Kapliczka Chrystusa Zmartwychwstałego (kiedyś)
The shrine of Risen Christ (in the past)
Kaplička Krista Zmrtvýchvstalého (kdysi)
Tuż obok znajduje się i inna słupowa kapliczka „Chrystusa Zmartwychwstałego” ufundowana przez Baltazara Imielskiego z żoną Reginą z rodu Gruszeckich
w 1861 roku. Fundator był radnym gminy i zamożnym
mieszkańcem. Posąg Chrystusa Zmartwychwstałego,
dzierżącego w prawej ręce krzyż wykonany ze stalowego drutu, wieńczy figurę. I tutaj spotykamy płaskorzeźbę MB Bolesnej. Znamienne są też kielich z hostią
i ornament roślinny.
Kapliczka Męki Pańskiej (dzisiaj)
The shrine of the Passion of Christ (at present)
Kaplička Boží muky (dnešní stav)
Just beside there is the other pole shrine depicting
„Risen Christ” which was founded by Baltazar Imielski
with his wife Regina of Gruszeccy family in 1861. The
founder was the commune counsellor and an affluent
resident. The statue of Risen Christ holding the cross in
His right hand (the cross is made of steel wire) crowns
the figure. Here also we can find the relief of Our Lady
of Sorrows. One cannot overlook the chalice with the
Host and feathering.
Kapliczka Chrystusa Zmartwychwstałego (obecnie)
The shrine of Risen Christ (at present)
Kaplička Krista Zmrtvýchvstalého (dnešní stav)
7
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
V tesné blízkosti se nachází jiná sloupová kaplička „Krista Zmrtvýchvstalého“, zřízená Baltazarem Imielským
s manželkou Reginou z rodu Gruszeckých w roce 1861.
Donátor byl členem obecního zastupitelstvi a bohatým
obyvatelem. Socha Krista Zmrtvýchvstalého, který v pravé ruce drží kříž z ocelového drátu sa nachází na sloupu.
Tak zde máme reliéf Matky Boží Bolestné. Typické jsou
také kalich s hostií a rostlinný ornament.
Zabytkowy kościół w Łodygowicach
Najstarsze źródła historyczne informują, że parafia łodygowicka zapoczątkowała swoje istnienie w XIII wieku. Trudno dzisiaj jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, kiedy odprawiono w niej pierwszą mszę świętą.
Na pewno było to przed 1373 rokiem, od kiedy istniał
tu pierwszy kościół. Była to raczej kaplica i można domniemać, że przyczynili się do jej powstania cystersi,
którzy w tym czasie posiadali Łodygowice. W okresie
reformacji, zdarzało się, że parafia w Łodygowicach
nie miała kapłana i podupadła materialnie. Wielokrotnie różne osoby zabiegały o stałą posługę kapłańską,
lecz trudności w zapewnieniu obsady były duże. Dopiero w 1629 roku za ks. B. Kapkowicza przyznano
uposażenie dla miejscowego duszpasterza. W wyniku tej decyzji na przełomie 1634/35 rozbudowano
dotychczasową świątynię. 8 maja 1636 roku biskup
Tomasz Oborski konsekrował rozbudowaną świątynię.
Następnej rozbudowy dokonano w 1687 roku, wtedy
rozebrano i powiększono prezbiterium, jak również
pomalowano go – dzięki fundacji Jakuba Świerczka
z Rybarzowic. W latach 1748-99 poszerzono nawę
główną i dobudowano boczne kaplice. W tych samych
latach po raz kolejny przebudowano wieże (1797).
W tym kształcie kościół przetrwał do dnia dzisiejszego.
Wnętrze kościoła w Łodygowicach
Interiors of church in Łodygowice
Interiér kostela v Łodygowicích
Zabytkowy kościół w Łodygowicach
Monumental church in Łodygowice
Památkový kostel v Łodygowicích
Wnętrze kościoła w Łodygowicach – patroni św. App Szymon i Juda Tadeusz
Interiors of church in Łodygowice – patron saints: Szymon and Juda Tadeusz
Interiér kostela v Łodygowicích – patroni sv. apoštolové Šimon a Juda Tadeáš
8
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
Wnętrze kościoła w Łodygowicach – polichromia
Interiors of church in Łodygowice – polychrome
Interiér kostela v Łodygowicích – polychromie
Obecnie kościół to świątynia jednonawowa w kształcie
krzyża. Zbudowana jest z bali modrzewiowych, prawie
w całości konstrukcji zrębowej. Świątynia jest orientowana, pokryta gontem, a wieże – blachą. Całkowita
długość kościoła wynosi 40 metrów, szerokość jest
zróżnicowana, przeważnie ma 15 metrów, jednak na
wysokości bocznych kaplic ma 22 metry. Prezbiterium
jest zamknięte wieloboczne, od strony północnej przylega do niego zakrystia, od wschodniej kaplica – Ogrojec z figurą Pana Jezusa Frasobliwego. Nawa ma kształt
wydłużonego prostokąta, do którego tuż przy tęczy
przylegają kaplice: Matki Bożej Różańcowej oraz świętego Franciszka z Asyżu. Wewnątrz kościoła znajduje
się osiem ołtarzy.
Monumental church in Łodygowice
Zabytkowy kościół w Łodygowicach – Ogrojec
Monumental church in Łodygowice – Gethsemane
Památkový kostel v Łodygowicích – Ogrojec
The most ancient historical sources claim that
Łodygowice parish was established in XIII century.
It is difficult to state when exactly the first mess
was said here- it must have been before 1373 as the
first church already existed then. Presumably it was
a chapel and it can be conjectured that it came into
existence thanks to Cistercian monks who possessed
Łodygowice at that time. During Reformation, however, the Łodygowice parish did not have a priest and
it fell into decline. Many inhabitants endeavoured
after permanent ordained ministry, still it was not
easy to provide them with it. It was no sooner than
in 1629 that the bishop Kapkowicz decided to award
the local priest with salary. As a result between 1634
and 1635 the hitherto church was enlarged and it was
consecrated on 8th May 1636 by the bishop Tomasz
Oborski. Subsequently, it was extended again in 1687
– the presbytery was enlarged and painted thanks to
the donation of Jakub Świerczek from Rybarzowice.
In the period of 1748-99 the main nave was widen
and the lateral chapels were constructed. At that time
the tower was reconstructed once again (1797), and
that form of the church has been preserved until today. Nowadays the church has one nave in the shape
of a cross. It is constructed of larch logs, almost entirely in the form of mortise-and-tenon construction.
The temple is oriented, covered with shingle whereas
the towers are covered with sheet metal. The overall length of the church is 40 meters, its width however is differentiated- on the average it is 15 meters,
however at the height of lateral chapels it is 22 meters. The presbytery is polygonal and enclosed; the
sacristy is adjacent to it on the north whereas at the
south there adheres the chapel- Gethsemane with
the figure of Pensive Christ. The nave is in the shape
of elongate rectangle. The chapels of Our Lady of the
Rosary and St. Francis of Assisi are adjacent to it at
the point where there is a rainbow. Inside the church
there are eight altars.
Památkový kostel v Łodygowicích
Nejstarší historické prameny uvadí, že łodygowická
farnost vznikla v 13. století. Dnes je těžké jednoznačně
odpovědět na otázku, kdy se konala první mše. Určitě
to bylo před rokem 1373, když zde vznikl první kostel.
Spíše to byla kaple a můžeme předpokládat, že k jejímu vzniku přispěli cisterciáci, kteří v této době vlastnili Łodygowice. V období reformace, jak občas bývalo,
farnost v Łodygowicích neměla kaplana a byla chudší.
Častokrát různé osoby usilovaly o funkci faráře, ale
byly s tím spojeny obrovské problémy. Teprve v roce
1629 kníže B. Kapkowicz získal odměnu pro místního kaplana. V důsledku tohoto rozhodnutí na přelomu 1634/35 byl přestaven a zvětšen dosavadní kostel.
9
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
8. května 1636 roku biskup Tomasz Oborski konsekroval přístavěný chrám. Další přestavba se konala v roce
1687, když byl zbourán a přistavěn presbytář, jenž byl
vyzdoben malbami – díky Jakubovi Świerczkovi z Rybarzowic. V letech 1748-99 byla rozšířena hlavní loď
a byly přistavěny boční kaple. V stejných letech ještě
jednou byly přestavěny věže (1797). V této podobě se
kostel zachoval do dnešní doby.
V současnosti kostel je jednoloďový ve tvaru kříže. Je
postavěn z modřínových trámů a téměř celý má srubovou konstrukci. Chrám je orientovaný a se šindelovou
střechou, kromě věží, které mají plech. Celková délka
kostela 40 metrů, a šířka se pohybuje nejčastěji 15 metrů, ale při bočních kaplích má 22 metrů. Presbytář je
z více stran uzavřen, od severu je k němu přistavěna
sakristie, a od východu kaple – se sochou Krista Starostlivého. Loď má tvar dlouhého obdélníku, ke kterému
těsně kolem duhy přiléhájí kaple Matky Boží Růžencové
a svatého Františka z Assisi. Uvnitř kostela sa nachází
osm oltářů.
Pietrzykowice i Łodygowice w różnych
„państwach”
Inaczej kształtowała się historia parafii w Pietrzykowicach. Najstarsze źródła historyczne informują, że pierwotnie mieszkańcy Pietrzykowic, korzystali z posługi
duszpasterskiej z parafii w Łodygowicach. Nazwa miejscowości pochodzi według Andrzeja Komonieckiego od
imienia pierwszego wójta wsi.
Bardzo istotną datą dla rozwoju tego terenu jest rok
1618 roku, gdyż to wtedy doszło do wydzielenia z Państwa Żywieckiego terenów Państwa Łodygowickiego, co
sprawiło, że wieś Pietrzykowice podobnie jak Zarzecze
zostały przyłączone do Żywca i odtąd aż do 1944 roku
należały do parafii w Starym Żywcu.
Decyzja o budowie kościoła w Pietrzykowicach zapadła
27 lutego 1910 roku na ogólnym zebraniu mieszkańców,
pod przewodnictwem Karola Cendrego, Naczelnika
Gminy. W tym celu wybrano Komitet Kościelny, składający się z ośmiu członków.
Budowę świątyni, która składała się z murowanej zakrystii i prezbiterium, pozostała część była z drewna
zakończono uroczystym poświęceniem 29 czerwca
1924 roku. Kościół miał wtedy 22 metry długości i 10 m
szerokości. Dzwonnica była umieszczona obok. Znajdowały się w nim trzy ołtarze poświęcone Sercu Pana
Jezusa (figura), Matce Bożej Częstochowskiej (obraz do
dziś w kościele) i św. Józefowi.
1 września 1944 roku oficjalnie została erygowana parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Pietrzykowicach, której pierwszym proboszczem został ks.
Tomasz Wróbel. Jednak nową świątynią nie cieszono
się długo, gdyż w nocy z 27 na 28 czerwca 1950 roku
świątynia spłonęła. 1 października tego samego roku
ks. Kard. A. Sapieha poświęcił kamień węgielny pod
nowy kościół i jeszcze w 1951 roku wzniesiono mury
nawy głównej i wieży, a praca trwała aż do grudnia
włącznie, dzięki sprzyjającej pogodzie. W następnym
roku zasklepiono mury kościoła, nakryto całość dachem, a wewnątrz ułożono posadzkę. W maju 1953 roku przystąpiono do pokrycia blachą wieży kościelnej
oraz tynkowania wnętrza kościoła, a 17 maja tegoż
roku odbyła się podniosła uroczystość poświecenia wysokiego na 4 m krzyża, którym następnie zwieńczono
wieżę kościoła.
Kościół w Pietrzykowicach (stara fotografia)
Church in Pietrzykowice (old photo)
Kostel v Pietrzykowicích (stará fotografie)
Kościół w Pietrzyklowicach (stara fotografia – budowa)
Church in Pietrzykowice (old photo – construction)
Kostel v Pietrzykowicích (stará fotografie – výstavba)
10
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
Pietrzykowice and Łodygowice in different
“states”
Kościół w Pietrzykowicach (obecnie)
Church in Pietrzykowice (at present)
Kostel v Pietrzykowicích (dnešní stav)
Kościół w Pietrzykowicach – wnętrze
Church in Pietrzykowice – interiors
Kostel v Pietrzykowicích – interiér
The history of Pietrzykowice parish is quite different.
The most ancient historical sources inform that originally the residents of Pietrzykowice were provided with
ordained ministry in Łodygowice parish. According to
Andrzej Komoniecki the name of the village comes
from the name of its first commune head. A very important year for that area development was 1618 as
at that time the Łodygowice state was separated from
Żywiec state confines which resulted in joining Pietrzykowice together with Zarzecze to Żywiec and from
then up to 1944 the area was ascribed to the parish
in Stary Żywiec (the Old Żywiec). The decision regarding construction of church in Pietrzykowice was taken
on 27th February 1910 during general meeting of residents led by Karol Cendry- the commune chief manager. In order to perform the task there were elected
eight members to make the Church Committee. The
construction of the temple, which was composed of
brick sacristy and presbytery and other wooden parts,
was concluded on 29th July 1024- at that time it was
22 meters long and 10 meters wide. The campanile
was situated beside. Inside there were three altars
scarified to Sacred Heard of Jesus (figure), Our Lady of
Częstochowa (picture present in the church until today)
and Saint Joseph. On 1st September 1944 the Sacred
Heard of Jesus parish in Pietrzykowice was officially
founded, and its first parson was Tomasz Wróbel. Unfortunately the original temple did not last long as it
was burnt at night of 27th / 28th June 1950. On 1st
October of the same year the cornerstone was blessed
by Cardinal Archbishop Sapiecha and the walls of main
nave and belfry were raised in 1951 itself (due to good
weather conditions the works were performed even
in December). In the following year the walls became
sealed, the entire construction was covered with roof
and inside the flooring was laid.
The works aiming at covering belfry with sheet metal
and plastering the interiors of the church were initiated
in May 1953, and on 17th May of the very same year
there took place a solemn celebration of consecration
of the cross of 4 meters height which was to crown
the church belfry.
Pietrzykowice a Łodygowice v různých
„panstvích“
Jinak se formovaly dějiny farnosti v Pietrzykowicích.
Nejstarší historické prameny informují, že původně
obyvatelé Pietrzykowic, využívali pastýřské služby z farnosti v Łodygowicích. Název vesnice podle Andrzeja Komonieckiego pochází od jména prvního starosty. Velmi
důležitým datem pro rozvoj tohoto území je rok 1618,
protože v tomto roce bylo vyděleno z Państwa Żywieckého panství Łodygowické panství, a to způsobilo,
že Pietrzykowice stejně jak Zarzecze byly začleněny
do Żywce a až do roku 1944 patřily k farnosti v Starém Żywci.
Rozhodnutí o výstavbě kostela v Pietrzykowicích bylo
vydáno 27. února roku 1910 na všeobecné schůzi pod
vedením Karola Cendrego, Vedoucího obce. Za tímto účelem byl zvolený Kostelní výbor, který se skládal
z osmi členů.
Výstavba kostela, jenž se skládala ze zděné sakristií
a prezbytáře a ostatních částí ze dřeva se skončila slavnostním zasvěcením 29. června 1924 roku. Tehdy kostel
měl 22 metry délky o 10 m šířky. Zvonice byla umístěna
11
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
vedle. V kostele sa nacházely tři oltáře, zasvěcené Srdci
Ježíšovu (socha), Matce Boží Częstochowské (obraz je
dodnes v kostele) a sv. Jozefovi.
1. září 1944 roku byla oficiálně erigovaná farnost zasvěcená Nejsvětějšímu Srdci Ježíšovu v Pietrzykowicích, a
jejím prvním farářem byl kněz Tomasz Wróbel. Bohužel
už v noci z 27. na 28. června roku 1950 chrám shořel.
1. října stejného roku kardinál A. Sapieha zasvětil uhelný
kámen pod nový kostel a už v 1951 byly postaveny zdi
hlavní lodi a věže. Práce, díky příznivému počasí, trvaly
až do konce roku včetně prosince. V následném roce
byly zdi kostela zaklenbené, a budova dostala střechu,
uvnitř byla položena dlažba. V květnu roku 1953 byla zastřešena plechem koslelní věž a kostel byl uvnitř
omítnutý. Dne 17. května tohoto roku se uskutečnila
slavnost zasvěcení vysokého 4 m kříže, jenž byl nasledně nasazen na kostelní věž.
Teren Pietrzykowic, podobnie jak Łodygowic, jest usiany kapliczkami. Wszystkie one są prywatnymi fundacjami i niestety są słabo udokumentowane. Przykładem takiego obiektu sakralnego jest kapliczka na
„Midorowym Polu”. Tutejsza ludność wzniosła ją na
pamiątkę zniesienia pańszczyzny. Na terenie Galicji
miało to miejsce 15 maja 1848 roku. Usytuowana
jest ona na niewielkim pagórku w cieni wielkiej lipy.
Założona została na rzucie prostokąta i zakończona
półkolistą absydą, wybudowana z kamienia, obecnie otynkowana i nakryta dwuspadowym gontowym
daszkiem. W szczycie kapliczki znajduje się niewielka
nisza wewnątrz której umieszczona jest figurka Matki Boskiej. Poniżej niszy zawieszony drewniany krzyż
z Chrystusem Ukrzyżowanym. Znajduje się tam również kopia obrazu MB Częstochowskiej, namalowana
w 1996 roku przez miejscową artystkę Katarzynę Buszydlik z domu Handerek.
The area of both Pietrzykowice and Łodygowice is covered in shrines. All of them were founded by residents
themselves and there are not many documents preserved that would tell their history. A good example
can make the shrine located on “Midorowe Field” It was
constructed by local inhabitants in order to celebrate
the abrogation of serfdom. On the area of Galicia region
such event took place on 15th May 1848. The shrine is
placed on a low hill at the shadow of a small lime tree.
It was constructed with stone on rectangular projection and crowned with semi-circular apside, nowadays
it is plastered and covered with gabled shingle roof.
At the top of the shrine there is a small niche were
there was put a figure of Our Lady. Below the niche
there is a wooden cross with Crucified Christ. You can
also find there a copy of picture presenting Our Lady
of Częstochowa which was painted in 1996 by the local
artist Katarzyna Buszydlik of Handerek family.
Na území Pietrzykowic, podobně jak Łodygowic, sa
nachází mnoho kapliček. Všechny byly zřízený soukromými osobami a bohužel jsou slabě zdokumentovány. Příkladem takového sakrálního objektu je kaplička
na „Midorowym Polu” (Midorovém poli). Zdejší obyvatelstvo ji postavilo na památku zrušení poddanských
a feudálních povinností. Na území Haliče se to stalo
15. května 1848 r. Tato kaplička je umístěna na malém
pahorku ve stínu velké lípy. Byla postavena z kamene
na čtvercovém půdorysu a zakončena půlkruhovou apsidou. V současné době je omítnutá a překrytá sedlovou
šindelovou střechou. Ve štítě kapličky se nachází malý
výklenek, ve kterém je soška Matky Boží. Pod výklen-
Kapliczka na Midorowym Polu (kiedyś)
Shrine located on “Midorowe Field” (in the past)
Kaplička na Midorowym Polu (kdysi)
Kapliczka na Midorowym Polu (obecnie)
Shrine located on “Midorowe Field” (at present)
Kaplička na Midorowym Polu (dnešní stav)
12
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
kem visí dřevěný kříž s ukřižovaným Kristem. Nachází
se tam taky kopie obrazu Matky Boží Częstochowské,
namalovaná v roce 1996 místní umělkyně Katarzynou
Buszydlik rozené Handerek.
Dzwonnica w Biernej
Jedną z ciekawszych kapliczek, a na dodatek unikalną,
gdy chodzi o konstrukcję, jest kaplica przy Dzwonku
na Biernej. Niestety trudno jest dotrzeć dokumentów
związanych z jej powstaniem. Relacje i tzw. „pamięć
zbiorowa” niesie sprzeczne informacje. Z ustnych przekazów najczęściej przewija się motyw, iż w tamtym
miejscu jeszcze w XIX wieku była niewielka słupowa
kapliczka, którą rozbudowano w latach 30 XX wieku
do obecnego kształtu. Wszystko wskazuje, że należy
łączyć ten fakt z tym, że po pierwszej wojnie światowej kościół parafialny w Łodygowicach był w opłakanym stanie i uznany został przez większość za nie
nadający się do remontu, godny tylko...wyburzenia!
Jednak w 1923 roku architektura kościoła w Łodygowicach została gruntownie zbadana i opisana na potrzeby
Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie. Urząd uznał,
że jest to wysokiej klasy zabytek, którego nie należy
burzyć. Wtedy to bowiem pojawił się pomysł, aby starą i będącą w nienajlepszym porządku świątynię rozebrać i na jej miejscu wybudować nowy kościół, a gdy
to się nie udało, postanowiono wybudować nieopodal
większy, z cegieł.
Jednak jak to czasami bywa, gdy te plany przybrały realny kształt, pojawiły się w parafii trzy odrębne komitety
budowy trzech kościołów! Oddzielnie dla swoich wspólnot chcieli wznosić kościoły mieszkańcy Łodygowic,
Biernej, a nawet Glemieńca. Poszczególne wspólnoty
zbierały środki i materiały budowlane. Jednak wielki
Dzwonnica w Biernej (kiedyś)
Campanile in Bierna (in the past)
Zvonice v Bierné (kdysi)
kryzys i duże bezrobocie skutecznie odwiodły zainteresowanych od swych zamierzeń. Komitet z Glemieńca
się zlikwidował i oddał darczyńcom składki, a komitet
z Biernej przekazał je na budowę szkoły. I to właśnie
wtedy zgromadzony materiał posłużył do wybudowania obecnej kaplicy, a resztę materiałów oraz pieniądze
przekazano na budowę budynku szkolnego w Biernej.
Campanile in Bierna
One of interesting shrines which construction is
unique is the one at The Bell in Bierna. Unfortunately
Dzwonnica w Biernej (obecnie)
Campanile in Bierna (at present)
Zvonice v Bierné (dnešní stav)
it is difficult to reach the documents describing its
creation. The stories and so called “collective memory” provides us with the contradictive information.
It has been claimed that at that place in XIX century
there was a small pole shrine which was enlarged
in the 30’s of XX century to have a nowadays shape.
Presumably it should be connected with the fact that
after the World War I the parish church in Łodygowice
was left in pitiful conditions and considered as unsuitable to be restored- the only reasonable solution was
its… demolition!
13
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
However in 1923 the church architecture was examined
in detail and reported to Heritage Monuments Protection Office in Cracow where there was decided that
the church is a heritage monument of high value thus
it should not be demolished. Just then there emerged
the idea of dismantling the old outworn shrine and
of building on it place a new church, and as the idea
did not come out successfully the decision was to raise
nearby a bigger construction made with bricks. However, as it is often the case, when the plans were to be
put into action it turned out that in one parish there are
three different committees planning to construct three
churches! There appeared even an option to raise separate churches for communities of Łodygowice, Bierna
and even Glemieniec. The communities started separately to collect the financial resources and construction materials. However a huge crisis and high level
of unemployment discouraged them from implementing their plans. The Committee of Glemieniec was dissolved and the collected money was given back to the
benefactors, whereas the Committee of Bierna decided
to hand it over to the foundation aiming at construction
of a new school. At that time the collected material was
employed to construct the present chapel and the rest
of materials and financial resources were used at the
construction of school building in Bierna.
Zvonice v Bierné
Jednou z nejzajímavějších kapliček, a přitom unikátní
z konstrukčního hlediska je kaple při Zvonku v Bierné.
Bohužel je těžké se dostat k dokladům souvisejícím
s jejím vznikem. Relace tzv. „hromadná pamět“ nese
protikladné informace. V ústních podáních se nejčastěji
vyskytuje prvek, že na tomto místě byla ještě v 19. století malá sloupová kaplička, která byla přestavěna v
30. letech 20. století do dnešní podoby. To vše svědčí o
tom, že tuto skutečnost je třeba spojit s tím, že po prví
světové válce byl farní kostel v Łodygowicích v hrozném
stavu a většina lidí považovala, že není vhodný ani na
opravu jenom na... zbourání.
V roce 1923 však byla architektura kostela důkladně prozkoumána a popsána pro potřeby Památkářského úřadu
v Krakově. Úřad rozhodl, že je to památka vysoké třídy,
které se nesmí bourat. Protože v této době se objevil
nápad starý a poškozený chrám zbourat a na jeho místě
postavit nový kostel. Když se to nepodařilo, obyvatelstvo se rozhodlo postavit větší cihlový kostel vedle. Jak
to někdy je, když tyto plány získaly reální tvar, vznikly ve
farnosti tři samostatné výbory pro výstavbu třech kostelů! Samostatně pro své společnosti chtěli výstavět kostel
obyvatelé Łodygowic, Bierné a dokonce i Glemieńca.
Jednotlivé společnosti střádaly prostředky a stavební
materiály. Velká krize a nezaměstnanost účinně odvedly
zájemce od záměrů. Výbor z Glemieńca se zrušil a vratil
donátorům dary a výbor z Bierné je převedl na výstavbu
školy. Právě tehdy shormažděný materiál byl použit na
výstavbu dnešní kaple, a zbývající materiály a peníze byly
použity na výstavbu školní budový v Bierné.
Zamek w Łodygowicach
Zwiedzając Łodygowice trudno nie odwiedzić parku i znajdującego się w nim pałacyku, który nadal ze
względu na swoją historie przez miejscowych zwany
jest zamkiem.
Spoglądając na najstarsze zapiski i dokumenty dotyczące Łodygowic, można z dużą pewnością stwierdzić, że
dzieje fortyfikacji obronnej w tej miejscowości należy
wiązać z Jerzym Zbarskim. Wsławił się licznymi daro-
wiznami dla kościoła oraz tym, że starał się mieć swoje
ziemie w okolicach nadgranicznych, aby chronić granicę
królestwa. Z tego też powodu decyduje się na objęcie
w posiadanie Państwa Łodygowickiego i postanawia
wybudować tu fortecę. Budowla została stosunkowo
szybko wzniesiona w latach 1629-1631. Następny właściciel Łodygowic Stanisław Warszycki stale modernizował posiadany dwór w Łodygowicach. Ostatecznie
w 1673 roku nadał mu kształt fortu obronnego. Wtedy to otoczył dwór murem i potężnym wałem ziemnym. Umocnienia zewnętrzne miały kształt kwadratu
z bastionami w narożnikach. Dodatkowo obronność
wzmacniały fosy napełnione wodą, dopływającą z pobliskiej rzeki Żylicy. W swej bogatej historii warownia
w Łodygowicach niejednokrotnie przechodziła z rąk
do rąk. To tutaj przetrzymywano złoczyńców, a często
też zbójników karano śmiercią.
25 września 1866 roku właścicielką zamku zostaje Klementyna Primavesi de Weber. Ta bogata wdowa i jej potomkowie w sposób zasadniczy zmienili wygląd zamku
w Łodygowicach. Pani Klementyna traktowała bowiem
zamek nie jako pamiątkę historyczną, ale jako swój
dom, który trzeba zmodernizować. Z tego powodu
kazała do zamku dobudować pseudogotycki ganek,
zmienić pokrycie z gontów na dachówkę powlekaną.
Zajęła się również parkiem. Córka hrabiny Klementy,
również Klementyna, poślubiła Adolfa Klobusa i dopełniła zmian. Za ich panowania zamek i park zostały
całkowicie zmienione. Z początkiem lat 70. XIX stulecia
zniwelowano wały, częściowo zasypano fosy, przerabiając je na stawy. Od tego czasu zamek stał się pałacem
i miejscem otwartym, gdzie odbywały się ważne lokalne
uroczystości. I tak za czasów barona Otto Klobusa, w
1910 roku, hucznie obchodzono rocznicę zwycięstwa
14
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
Zamek w Łodygowicach (kiedyś)
Castle in Łodygowice (in the past)
Zámek v Łodygowicích (kdysi)
Polaków nad Niemcami pod Grunwaldem. Baron Klobus, ostatni prywatny właściciel zamku w Łodygowicach, pod koniec lat trzydziestych XX wieku zaniedbał
zamek i jego otoczenie.
Po II wojnie światowej budynek ten został upaństwowiony i przez długi czas znajdowała się w nim Szkoła
Rolnicza. Do zamku dobudowano z tyłu nowe budynki, które zaburzyły jego dotychczasowy kształt. Od
1991 roku zamek i tereny przyległe, gdzie mieściło się
Technikum Rolnicze, Internat i Dom Nauczyciela stały
się własnością Gminy Łodygowice.
Castle in Łodygowice
When visiting Łodygowice it is difficult to resist the
temptation to visit the park with the small palace located at its premises, which is still called by the locals
the castle due to its history. When looking at the most
ancient documents and records that regard Łodygowice
it can be concluded with high dose of certainty that the
history of defensive fortification of the area should be
connected with a figure of Jerzy Zbarski. He is famous
for multiple donations for the church as well as for
his efforts to possess the land located near to borders
area so that it was possible to protect the realm confines. That is the reason for his resolution regarding
takeover of the Łodygowice state, which is followed
by the decision to construct the fortress. The building
was raised in 1629-1631, which was quite speedily indeed. The subsequent owner of Łodygowice- Stanisław
Warszycki- was continuously modernizing his mansion
in Łodygowice and finally in 1673 it was shaped into
a defensive fort. That is when he surrounded the mansion with wall and huge embankment. The external
reinforcement was shaped into square with bastions
at the corners. The defensive character of the construction was enhanced by moats filled with water inflowing
from the nearby Żylica river. Its rich story includes the
frequent rotation of the owners possessing the fortress.
It was a place where the offenders were held in detention, and the wrongdoers were often sentenced to the
capital punishment.
On 25th September1866 the castle’s owner becomes the
countess Klementyna Primavesi de Weber- rich widow
who, together with her descendants, considerably altered the aspect of the mansion in Łodygowice. The
new owner’s attitude to the castle was reflected in her
treating the construction not as a historical heritage but
rather as her proper home which should be modernized.
Due to that fact she ordered the construction of the
pseudo-gothic porch at the entrance, and the exchange
of the roof coating- originally shingle roof it was to be
covered with coated roof tile. The countess took care for
the garden as well. Her daughter, named after her, was
married to Adolf Klobus and she completed the alterna-
tions. At the time of their reign both the castle and the
park were completely changed. In the 70’s of XIX century the embankment was liquidated, the moats were
partially filled with ground and made into ponds. Since
that time the castle has become the palace and open
space holding important local events. As an example
at the times of baron Otto Klobus, in 1910, there took
place a grand celebration of the anniversary of Polish
victory over the Germans during the Battle of Tannenberg. The baron Klobus, who was the last private owner
of the castle in Łodygowice at the 30’s of XX century,
largely contributed to construction’s and whereabouts’
deterioration. After World War II the edifice was nationalized and it housed the agricultural school for a long
time. At the back of it there were added new buildings
which perturbed it’s hitherto shape. Since 1991 both the
castle and the nearby area housing agricultural technical college, dormitory and home for teachers became
a property of Łodygowice Commune.
Zámek v Łodygowicích
Při prohlídce Łodygowic je těžké nenavštívit park
a v něm se nacházející palác, který je vzhledem na
své dějiny místním obyvatelstvem nadále nazýván
zámkem.
V nejstarších zmínkách a dokladech, týkajících se Łodygowic, můžeme najít, že dějiny obranného opevnění se
v této obcí spojují s Jerzym Zbarským. Tehdejší majitel
se proslavil mnohými dary pro kostel s tím, že se snažil
mít své země v pohraničí, aby chránil hranice království.
Z toho důvodu se rozhodl vlastnit Łodygowické panství
a postavil pevnost. Budova byla postavena poměrně
rychle v letech 1629-1631. Následujícím majitelem Łodygowic byl Stanisław Warszycki, jenž stálé modernizo-
15
Gmina Łodygowice Łodygowice Commune Obec Łodygowice
val kostel v Łodygowicích. Koneckonců v roce 1673 mu
dal podobu obranného fortu. Tehdy byl kostel obklopen
hradbami a obrovským zemním valem. Vnější opevnění měly tvar čtverce s bastiony v nárožích. Dodatečně
obranné schopnosti posiloval vodní příkop, který byl
naplňován vodou z blízké řeky Żylica. Ve svých bohatých dějinách pevnost v Łodygowicích mnohokrát přecházela z ruky do ruky. Zde byli zatčení zločinci, a často
byli zbojníci trestáni smrtí.
25.září 1866 roku se majitelkou zámku stála Klementyna Primavesi de Weber. Tato bohatá vdova a jeji po-
Zamek w Łodygowicach (dzisiaj)
Castle in Łodygowice (at present)
Zámek v Łodygowicích (dnešní stav)
tomkové významným způsobem změnili vzhled zámku
v Łodygowicích. Protože pani Klementyna považovala
zámek ne za historickou památku, ale svůj dům, který
je třeba modernizovat. Z toho důvodu dala k zámku přistavit pseudogitickou verandu, změnit šindelovou střechu na taškovou. Zabývala se taky parkem. Dcera hraběnky Klementyny, taky Klementyna, se vdala za Adolfa
Klobuse a dokončila změny. V době jejich panování se
zámek a park celkově změnily. Na začátku 70. let 19.
století byly nivelovány valy, častečně zasypané příkopy
byly zaměneny na rybníky. Od této doby se zámek stal
palácem a veřejně přístupným místem, kde se konaly
lokální slavnosti. V době barona Otto Klobuse, v roce
1910 bylo okázale slaveno výročí vítězství Poláků nad
Němci pod Grunwaldem. Baron Klobus, poslední soukromý majitel zámku v Łodygowicích, koncem 30. let
20. století zanedbal zámek i jeho areál.
Po 2. světové válce budova byla zestátněná a dlouhou
dobu v něm byla Zemědělská škola. K zámku byly přistavěny zezadu nové budovy, které pokazili jeho dosavadní tvar. Od roku 1991 zámek a okolí, ve kterém sa
nacházelo Technikum Rolnicze (Zemědělská akademie),
kolej a Dům učitelů jsou majetkem obce Łodygowice.
16
Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady
Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej
Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady
Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady
Związek założony
został we wrześniu
1999 r. Na jego obszarze mieszka prawie 14 000 mieszkańców. Głównym
celem działania
związku jest rozwój turystyki, ruchu turystycznego i rekreacji, co
w efekcie wpływa korzystnie na rozwój ekonomiczny
regionu. Gminy tworzące Związek podejmują szereg
inicjatyw i działań w celu rozwoju kultury, sportu i turystyki. Organizują spotkania towarzyskie i sportowe
oraz inne imprezy jak np. turniej piłki ręcznej, dni jazzu
i kultury gmin Mikroregionu.
Gminy członkowskie: Albrechtice, Bruzovice, Dolní Domaslavice, Horní Domaslavice, Horní Bludovice, Lučina,
Pazderna, Soběšovice, Těrlicko a Žermanice.
The association was established in September 1999.
The area has almost 14 000 inhabitants. The main target
of the association is development of tourism, touristic activity and recreation which would be reflected in
economic development of the region. The communes
that make up the Association initiate various activities
aiming at development of culture, sports and tourism.
They organize social and sport events and other meetings such as handball competition, Jazz days, Micro
region culture day.
The communes being the association memberships
are: Albrechtice, Bruzovice, Dolní Domaslavice, Horní
Domaslavice, Horní Bludovice, Lučina, Pazderna,
Soběšovice, Těrlicko and Žermanice.Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej (Mikroregion Žermanické
a Těrlické přehrady)
Svazek vznikl v září 1999 roku. Na jeho území bydlí téměř 14 tisíc obyvatel. Hlavním cílem svazku je rozvoj
turistiky, cestovního ruchu a rekreace, což v konečném
efektu přispívá pozitivně k ekonomickému rozvoji regionu. Obce, které svazek tvoří , uskutečňují mnohé
iniciativy a aktivity za účelem rozvoje kultury, sportu
a turistiky. Organizují společenské a sportovní setkání
a jiné akce např. turnaj v házené, dny jazzu a kultury obcí Mikroregionu. Členské obce: Albrechtice, Bruzovice,
Dolní Domaslavice, Horní Domaslavice, Horní Bludovice,
Lučina, Pazderna, Soběšovice, Těrlicko a Žermanice.
skiego z roku 1305. Jako jedna miejscowość Domaslavice występują do roku 1864, kiedy to zostały podzielone
na Dolní (Dolne) i Horní (Górne) Domaslavice. Pierwszy
drewniany kościół istniał prawdopodobnie już w roku
1305. Udokumentowane jest istnienie samodzielnej
parafii koło roku 1350. W roku 1773 kościół spłonął,
takie samo nieszczęście spotkało go w roku 1892, kiedy to spłonęła również plebania. Jednakże już w roku
1893 kościół został odbudowany. W latach 1739-1745,
kiedy proboszczem był Valentin Kluska została zbudowana dzisiejsza nawa kościoła. Podobno mury nowego
kościoła były wznoszone dookoła drewnianej budowli,
a dopiero potem pierwotna drewniana budowla została
zburzona. Wieża kościoła została wzniesiona w latach
1803-1806. Dzisiejszy kształt kościoła pochodzi z roku 1893. Kościół sukcesywnie jest odnawiany i został
wpisany do „Centralnego Rejestru Zabytków Kultury
Republiki Czeskiej“.
Horní Domaslavice – Church of Saint Jacob
The church is located in historical centre of Domaslavice.
That place was mentioned for a first time in census
of tithe for Wrocław bishop in 1305. It had been a combined locality until 1864 when it was divided into Dolní
(Lower) and Horní (Upper) Domaslavice. The first wooden church probably already existed in 1305. There are
documents proving the existence of independent parish
in approximately 1350. In 1773 the church was burnt,
and such a catastrophe reoccurred in 1892, when also
the entire presbytery was devoured by flames. However
not later than in 1893 the church was reconstructed.
Horní Domaslavice – Kościół św. Jakuba
Kościół znajduje się w historycznym centrum miejscowości Domaslavice. Miejscowość po raz pierwszy była
wspomniana w spisie dziesięciny dla biskupa wrocław-
In 1739-1745, when the parson was Valentin Kluska,
the present nave was constructed. Presumably the
brick walls of the new church were raised around the
Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady
lem dřevěné stavby byly vystavěny zdi nového kostela
a teprve potom byla původní dřevěná stavba vybourána. Věž kostela byla postavena v letech 1803-1806.
Dnešní podoba kostela je z roku 1893. Kostel prochází
postupnou opravou a je zapsaný v „ Ústřední seznamu
kulturních památek ČR.“
Soběšovice – Kościół Zwiastowania Marii Panny
Horní Domaslavice – Kościół św. Jakuba
Horní Domaslavice – Church of Saint Jacob
Horní Domaslavice – Kostel sv. Jakuba
wooden structure which was dismantled once the work
had been finished. The church belfry was constructed
between 1803-1806. The current shape of the church
dates back to 1893. The church, having been successively renovated, has been recorded in „The Central Record
of Heritage Monuments of the Czech Republic”.
Horní Domaslavice – Kostel sv. Jakuba
Kostel se nachází v historickém centru obce Domaslavice. Obec poprvé připomíná soupis desátků Vratislavského biskupa v roce 1305. Jako jednotná vystupuje
obec do roku 1864, kdy byla rozdělena na Dolní a Horní
Domaslavice. První dřevěný kostel stál snad už v roce
1305. Kolem roku 1350 je doložena samostatná farnost.
V roce 1773 kostel vyhořel a stejné neštěstí, včetně fary,
ho potkalo i v roce 1892. Ale již v roce 1893 je kostel
opraven. V letech 1739-1745 byla za faráře P.Valentina
Klusky postavena dnešní loď kostela. Traduje se, že ko-
Pierwotny drewniany kościół został zastąpiony nowy
w roku 1681. Murowany kościół został zbudowany w latach 1788-1789. Podczas budowy zbiornika wodnego
Žermanice w jesieni 1956 roku kościół został rozebrany, a części których nie można było rozebrać zostały
wysadzone w powietrze. Obietnica państwa, że zostanie zbudowany nowy kościół nie została dotrzymana
i mieszkańcy postanowili zrobić to sami. W roku 1957
zostało wydane pozwolenie na budowę, a w październiku 1961 roku kościół został poświęcony. Kościół nie
zasługuje na specjalną uwagę, jeśli chodzi o jego styl,
nie ma też długiej historii, ale stanowi wartość moralną, poprzez wkład wszystkich, którzy walczyli o niego
z komunistycznym reżimem i przyczynili się do jego
powstania. Jest jednym z niewielu kościołów, które
zostały zbudowane w tym czasie. W lecie 2009 roku
dzięki funduszom UE został przeprowadzony generalny remont kościoła.
Soběšovice – Church of Annunciation of the
Blessed Virgin Mary
The original wooden church was replaced with a new
one in 1681. The brick church was raised in 1788-1789.
During the construction works at Žermanice water tank
in the autumn of 1956 the church was dismantled, and
the parts which could not be taken into pieces were
blown up in the air. The state promised to build a new
Soběšovice – Kościół Zwiastowania Marii Panny
Soběšovice – Church of Annunciation of the Blessed Virgin Mary
Soběšovice – Kostel Navštívení panny Marie
church but the promise was not kept, therefore the inhabitants decided to construct it by themselves. In 1957
there was issued the planning permission and in 1961
the church was consecrated. Neither its style nor its
history deserve a special attention, nevertheless it represents a moral value as it was a contribution of all that
fought for its creation against the communistic regime
of that time and their efforts resulted in its raising. It is
one of very few churches that were constructed at that
time. In the summer 2009, thanks to obtained EU funds,
there took place a general overhaul of the church.
Soběšovice – Kostel Navštívení panny Marie
Původní dřevěný kostel byl nahrazen novým v roce
1681. Zděný kostel byl postaven v letech 1788-1789.
Při výstavbě vodní nádrže Žermanice byl na podzim roku 1956 kostel rozebrán a zbytek odstřelen. Slib státu
postavit nový kostel nebyl dodržen a občané se rozhod-
17
18
Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady
Těrlicko – kościół ewangelicki
Těrlicko – Evangelický kostel
Ofiarami budowy zapory wodnej na rzece Stonava
w roku 1957 były szkoła ewangelicka i piękny barokowy katolicki kościół. W krótkim czasie okazało się,
że pomieszczenia nowej kaplicy są małe i konieczne
będzie uzyskanie pozwolenia na budowę kościoła. Pastor W. Kiedroń wraz z kuratorem T. Farným po długich
dziewięciu latach i niełatwych rozmowach z władzami
komunistycznymi takie pozwolenie uzyskali. We wrześniu 1967 odbyła się uroczystość poświęcenia miejsca
modlitw. Po zmianie systemu politycznego w roku 1989
i po dwudziestu ośmiu latach została dobudowana
wieża kościelna. Na wieży są zawieszone trzy dzwony,
które swoim głosem połączyły przeszłość z przyszłością i przypominają, że kościół i wieża powstały dzięki
staraniom i ofiarności przodków.
Výstavbě vodní přehrady na řece Stonávce v roce 1957
padla za oběť evangelická škola i krásný barokní katolický kostel. Už krátký čas ukázal, že prostory nové
kaple jsou malé a bude nutné získat povolení ke stavbě
kostela. Pastor W. Kiedroň spolu s kurátorem T. Farným
po dlouhých 9 letech a složitých jednáních s komunistickou mocí povolení získali. V září roku 1967 se konala
slavnost posvěcení modlitebny. Po změně politického
režimu v roce 1989 a po 29 letech byla postavena kostelní věž. V ní jsou zavěšeny 3 zvony, které svým hlasem
propojily minulost s přítomností a připomínají, že díky
úsilí a obětavosti předků kostel i s věží stojí.
Těrlicko – Evangelical Church
Těrlicko – kościół ewangelicki
Těrlicko – Evangelical Church
Těrlicko – Evangelický kostel
li tento záměr realizovat sami. V roce 1957 byl udělen
souhlas se stavbou a v říjnu roku 1961 byl kostel vysvěcen. Kostel není hodnotný svým stavebním slohem ani
dlouhou historií, ale má hodnotu morální, kterou do
ní vložili všichni, kdo za něj bojovali s komunistickým
režimem a přiložili ruku k dílu na jeho postavení. Je
jedním z mála, který byl v této době postaven. V létě
roku 2009 byla s přispěním fondů EU provedena generální oprava kostela.
Both evangelical school and beautiful baroque catholic church in 1957 fell victim to the water barrage constructed on Stonava river. It soon turned out that the
rooms of the new chapel are small and that it will be
necessary to obtain the planning permission in order to
raise a church. The minister W. Kiedroń together with
custodian T. Farným, after long nine years and difficult
disputes with communistic authorities’ representatives,
finally managed to obtain such permission. In September 1967 the place of saying prayers was consecrated.
Once the political system was changed in 1989 and
after twenty- eight years there was constructed the
church belfry which houses three bells. The bells’ sound
brings together the past and the presence, reminding
us that the church and the belfry were created due to
the efforts and generosity of the ancestors.Těrlicko
– kościół ewangelicki
Albrechtice – Kościół św. Piotra i Pawła
Najstarszą budowlą w gminie jest drewniany barokowy
rzymsko-katolicki kościółek św. Piotra i Pawła z 1766 r.,
stojący na terenie cmentarza. Nie wiadomo kto był jego
budowniczym, mógł nim jednak być mistrz ciesielski Josef
Glombek, który w roku 1779 zbudował bardzo podobny
kościół w Stonawie. Obecnie kościółek jest prawnie chronionym zabytkiem architektury ludowej i tylko okazjonalnie jest wykorzystywany do odprawiania nabożeństw
oraz na krótkie występy kulturalne dzieci szkolnych.
W roku 2008 po dokładnej rekonstrukcji sfinansowanej z dotacji państwowej kościółek uzyskał swój „staro-nowy“ wygląd.
Albrechtice – Church of Saints Peter and Paul
The most ancient construction in the commune is a wooden baroque Roman-Catholic church of Saints Peter and
Paul of 1766 located in the area of cemetery. It is not
known who was its creator- presumably it could have been
the master of carpentry Josef Glombek, as in 1779 he built
Mikroregion Zapory Żermanickiej i Cierlickiej Micro region of Žermanické a Těrlické přehrady Mikroregion Žermanické a Těrlické přehrady
Bruzovice – Kościół św. Stanisława
Albrechtice – Kościół św. Piotra i Pawła
Albrechtice – Church of Saints Peter and Paul
Albrechtice – Kostel sv. Petra a Pavla
a very similar church in Stonawa. Currently the church is
a legally protected monument of folk architecture and it
is used only occasionally to perform sacred services and
to host short cultural performances of school children.
In 2008, having been reconstructed with application
of state donation, it now has its „old-new” appearance.
Albrechtice – Kostel sv. Petra a Pavla
Nejstarší budovou v obci je dřevěný barokní římskokatolický kostelík sv.Petra a Pavla z r. 1766., stojící v areálu
hřbitova. Jméno stavitele kostela není známo, mohl jím
však být tesařský mistr Josef Glombek, který postavil
v roce 1779 velmi podobný kostel ve Stonavě. V současné době je chráněnou památkou lidové architektury, která se příležitostně využívá k bohoslužebným účelům a
krátkým kulturním vystoupením žáků škol. V roce 2008
po rozsáhlé rekonstrukci financované z prostředků státní dotace získal kostelík svou”staronovou” tvář.
Pierwsza pisemna wzmianka o kościele pochodzi z roku 1376. Wybranie na patrona kościoła św. Stanisława,
poźniejszego patrona Polski, wskazuje na pochodzenie ówczesnych osadników. Głównym inicjatorem budowy nowego murowanego kościoła był ojciec Chálík.
W roku 1673 właściciel tutejszych włości F. Oppersdorf zgodził się na budowę kościoła, a w roku 1677
kościół już był zbudowany. W budowie brali udział
parafianie, ale na pewno również właściciele włości.
Budowniczy kościoła dostał zapłatę 225 złotych śląskich. Na wieży kościelnej znajduje się dzwon z 1504
roku, który należy do najstarszych zabytków tego typu
zachowanych w okolicach Frýdka. Kościół w ubiegłych
latach przeszedł kilka etapów remontów, które były
finansowane również ze środków unijnych. Wpisany
jest do „Centralnego Rejestru Zabytków Kultury Republiki Czeskiej“.
Bruzovice – Church of Saint Stanisław
The first written record concerning the church comes
from 1376. Appointing Saint Stanislaw as the patron
saint of the church, who subsequently became the
patron saint of Poland, indicates where the settlers
of that time might have come from. The main initiator
of the erection of new church was the priest Chálík.
In 1673 the owner of the local estate F. Oppersdorf
issued the permission regarding the construction
of church, and in 1677 the edifice was already raised.
The parishioners took active part in its construction
together with the estate owners. The constructor was
awarded 225 Silesian zloty. In the belfry there is a bell
of 1504 which is one of the oldest monuments of that
type in the whereabouts of Frýdek. Throughout the
last recent years the church was a subject of a series
Bruzovice – Kościół św. Stanisława
Bruzovice – Church of Saint Stanisław
Bruzovice – Kostel sv. Stanislava
of renovation works which were financed also by the
European funds. It is recorded in „The Central Record
of Heritage Monuments of the Czech Republic”.
Bruzovice – Kostel sv. Stanislava
Kostel je poprvé zmiňován zápisem z roku 1376. Zasvěcení kostela sv. Stanislavovi, pozdějšímu patronovi
Ploska, ukazuje na původ tehdejších osadníků. Hlavním iniciátorem stavby nového zděného kostela byl
páter Chálík. V roce 1673 udělil majitel panství F. Oppersdorf souhlas a v roce 1677 byl kostel dostavěn. Na
výstavbě se podíleli farníci, ale výrazně i majitelé panství. Stavitel kostela dostal odměnu 225 zl. sl. V kostelní věži je zvon z roku 1504, což je patrně nejstarší
dochovaná památka podobného druhu na Frýdecku.
Kostel prošel v uplynulých letech v několika etapách
opravami a finančně se na nich podílely i fondy EU.
Kostel je zapsaný v „Ústředním seznamu kulturních
památek ČR.“
19
Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z budżetu państwa w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej
Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
The project is co-financed by the European Fund for Regional Development and by the state budget in the framework of Cross-border Cooperation Operational Programme: the Czech Republic and the Republic of Poland.
Projekt je spolufinacován z prostředků Evropského fondu pro regionální rozvoj a ze státního rozpočtu v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce Česká republika – Polska 2007-2013
Opracowano na podstawie materiałów i zdjęć udostępnionych przez
Pana Jacka Kachla.
the popularisation of local traditions” – it was commissioned by Łodygowice Commune.
Publikacja wydana w ramach projektu „Polsko-czeska współpraca poprzez wspieranie lokalnych tradycji” na zlecenie Gminy Łodygowice.
The publication is free of charge.
Publikacja bezpłatna.
It has been elaborated on the basis of materials and pictures made
accessible by Jacek Kachl.
The publication has been issued in the framework of the project
called: “Cooperation between Czech Republic and Poland regarding
Spracováno na základě materiálů a fotografií spřistupněných panem
Jackem Kachlem.
Publikace vydaná v rámci projektu „Polsko-česka spolupráce prostřednictvím podporovaní lokálních tradic“na objednávku obce Łodygowice.
Bezplatná publikace.
Gmina Łodygowice
ul. Piłsudskiego 75
34-325 Łodygowice
www.lodygowice.pl
tel. 33 863 05 00
fax 33 863 05 01
[email protected]