nr. 1 - NE-BE

Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur
Ne – Be Ročník / Jaargang: X. • Číslo / Nummer: 1 • Rok / Jaar: 2008
Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Vydává / Uitgever (MK ČR E 17882):
NE-BE
Společnost pro šíření nizozemské a vlámské kultury
Verening voor Vlaamse en Nederlandse cultuur
Radhošťská 1
130 00 Praha 3
Česká Republika
Bankovní spojení/Bank: Komerční banka, Praha 2
Číslo účtu/Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
IBAN: CZ6101000000192307530267
SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX
Výbor / Bestuur:
Jana Červenková: [email protected], Eva Giese: [email protected], Andrea Havlíčková:
[email protected], Veronika Havlíková: [email protected], Ruben Pellar: [email protected], Jana
Pellarová: [email protected], Lucie Pittnerová: [email protected], Ladislav Říha: [email protected], Piet
Schepens: [email protected], Petra Schürová: [email protected], Lenka Strnadová: [email protected],
Zuzana Vittvarová: [email protected]
Čestná předsedkyně / Erevoorzitster:
Petra Schürová, [email protected], tel./fax: +420 222 728 603
Předsedkyně / Voorzitster:
Jana Červenková, [email protected]
Místopředsedkyně / Vice-voorzitters:
Veronika Havlíková, [email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789
Jana Pellarová, [email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819
Eva Giese, [email protected]
Pokladník / Penningmeester:
Eva Giese, [email protected]
Redakce bulletinu / Redactie van het bulletin:
Lenka Strnadová, [email protected], mobil: +420 724 280 947
Jesse Ultzen, [email protected]
Knihovna / Bibliotheek:
Každé úterý / Elke dinsdag
15.30 – 16.30
Adresa / Adres: Nizozemské velvyslanectví / Nederlandse Ambassade, Gotthardská 6, Praha 6
Kontakt: Ruben Pellar, [email protected], mobil: +420 605 260 005
Internetové stránky / Onze web-site:
www.sweb.cz/ne-be
Obálka / Titelblad: Hrabalovy kočky / De katten van Bohumil Hrabal, foto: Lenka Strnadová
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 2 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 SLOVO ÚVODEM
Vážení členové NE-BE,
milí přátelé,
začnu krátkou rekapitulací.
* V listopadu jsme měli možnost navštívit velmi úspěšnou akci Café Amsterdam. Podle
organizátorů z NLPVF to byla jedna z nejlepších akcí, které kdy Fond zorganizoval.
Spolupráce s divadlem Archa byla profesionální a publiku vydrželo nadšení po celé tři dny.
Více se dočtete ve dvou příspěvcích dnešního čísla.
* V únoru jsme se setkali na brainstormingu. Strávili jsme zde den plný úvah o současnosti
a budoucnosti našeho sdružení. Brainstorming vedl Bart van Bambost, člen Ne-Be a odborník
na slovo vzatý. Hovořili jsme o cílech a cílových skupinách, o našich snech i realitě, o
komfortní zóně a vystoupení z ní. Piet Schepens vše popsal v podrobné zprávě. Máte-li
zájem, najdete ji na našich webových stránkách.
* Program, který jsme připravili na rok 2008, jste obdrželi e-mailem a je v aktualizované
podobě na našich webových stránkách: www.sweb.cz/ne-be.
* Krátce před uzávěrkou tohoto čísla se uskutečnila prezentace Jacobuse Roose na téma
Rozdíly mezi kulturami. Dozvěděli jsme se zde například, že důležitým datem pro
formování nizozemského a českého národa byl rok 1648, že Češi mají svou mentalitou blíže
k Vlámům nebo že vztah mezi anglickou a nizozemskou kulturou se podobá vztahu mezi
mužem a ženou. Potěšila nás vaše velká účast. Je vidět, že je to vskutku přitažlivé téma, a tak
zvažujeme jeho pokračování.
* Díky příspěvku Nizozemské ambasády jsme rozšířili knihovnu o další police a zařadili
nové knihy. Přijďte se podívat. Můžete využít i rozšířenou výpůjční dobu o dopolední
hodiny. Naši knihovníci vás rádi uvítají.
* V příloze tohoto čísla najdete přehled nových překladů nizozemské literatury do češtiny.
* Co nás čeká na jaře? 27. dubna chystáme výlet po stopách architekta Santiniho. Další
podrobné informace o výletu najdete v tomto čísle. Srdečně vás zveme.
O tom všem Vás budeme pravidelně informovat. Těšíme se na vaše názory a ohlasy!
Hezké počtení Vám přeje
Jana Červenková
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 3 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 GRATULUJEME!
Každoroční cena Nizozemského literárního fondu pro
překladatele nizozemské literatury byla v roce 2007 udělena
paní Olze Krijtové!
INFORMACE PRO ČLENY
Knihovna – rozšíření výpůjční doby:
Každé úterý 15.30 – 16.30
plus první středa v měsíci 10.30 – 12.00
CO SE CHYSTÁ V DUBNU:
Celodenní výlet "Za barokní architekturou západních Čech"
Klášterní kostel v Kladrubech (Foto: http://kladruby.euweb.cz/)
V neděli 27. dubna se vydáme na celodenní výlet do západních Čech. Navštívíme dva
kláštery a jeden zámek poblíž Plzně.
Benediktinský klášter Kladruby a cisterciácký klášter Plasy založila česká knížata v první
polovině dvanáctého století. Staly se místními centry kultury a zemědělství. Oba kláštery
byly vypleněny husity v roce 1421 a v období protireformace byly znovu vystavěny
v barokním stylu. Na konci 18. století, za vlády císaře Josefa II. byly kláštery zrušeny. V 19.
století se staly majetkem šlechtických rodů Windischgrätzů (Kladruby) a Metternichů
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 4 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 (Plasy), jimž patřily až do roku 1945. Během komunismu jejich prostory, tak jako tomu bylo
u většiny klášterů, využívalo JZD. Toto období zanechalo své stopy, které jsou vidět dodnes.
Klášterní kostel v Kladrubech je vrcholným dílem J. B. Santiniho-Aichela. Je to typický
příklad barokní gotiky, tedy barokního architektonického slohu s gotizujícími prvky. S tímto
slohem se setkáváme pouze v Českých zemích. Návštěva tohoto kostela bude zlatým hřebem
našeho výletu.
Manětín byl založen ve 12. století a sloužil původně jako johanitská komenda. Po husitských
válkách přešel do rukou šlechticů. Od roku 1622 do roku 1945 zde sídlil hraběcí rod
Lažanských. Při požáru v roce 1712 lehlo popelem město s kostelem i zámkem. Manětín byl
poté znovu vystavěn v barokním slohu. Do výstavby se zapojila řada významných umělců,
například T. Haffenecker, J.B. Mathey, J. Brokoff, S. Borowetz, J. Herrscher a P. Brandl.
Manětín bývá označován za barokní perlu západních Čech.
Program na neděli 27. dubna 2008
07.30
Odjezd autobusem z Prahy
09.30
Kladruby: návštěva kláštera
11.30
Odjezd do Manětína
12.30
Oběd
14.00
Manětín: návštěva zámku a procházka v parku
16.00
Odjezd do Plas
16.30
Plasy: procházka kolem kláštera
17.30
Odjezd do Prahy. Okolo 19. hodiny dorazíme opět do Prahy.
Prohlídky budou v nizozemštině a v češtině. Více informací a přihlášku obdržíte e-mailem.
Manětín: zámek a kostel (Foto: http://www.zamek-manetin.cz/)
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 5 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 NENECHTE SI UJÍT:
Z KULTURNÍHO KALENDÁŘE VLÁMSKÉHO ZASTOUPENÍ:
P Ř E D N Á Š K A:
VLÁMSKÉ MALÍŘSTVÍ
17. STOLETÍ
Úterý 1. dubna 2008, 16:30
Národní galerie, Praha
V rámci cyklu přednášek o starém umění
www.ngprague.cz
Bartholomeus Spranger – Alegorie na Turecké války,
kolem 1610
K O N C E R T Y:
HUELGAS ENSEMBLE
IL FONDAMENTO
Neděle 1. června 2008, 20:00
Jacobus de Kerle (výběr z tvorby)
Charles Luython (výběr z tvorby)
Pátek 16. května 2008, 20:00
Rudolfinum, Praha
Paul Dombrecht – umělecký vedoucí
www.festival.cz
J.D. Zelenka: „Miserere“, žalm 50 in c, ZWV 57
„De Profundis“, žalm 130 in d, ZWV 50
Requiem in c, ZWV 48
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 6 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 TISKOVINY A ČASOPISY/ PERS EN TIJDSCHRIFTEN
Zijn ter beschikking in de bibliotheek van Ne-Be.
Jsou k dispozici v knihovně Ne-Be.
ONS ERFDEEL – 4/2007
- De linkse kerk loopt leeg, Politiek in Nederland, door Tom Naegels. Wie de moeite doet om
verder te kijken, ziet een land dat een wezenlijk debat voert over wat het betekent om een WestEuropese natie te zijn: wat de grondslagen ervan zijn, en wat de dwaasheden van recentere
tijden, wat de burger mag en wat niet hoort; hoe hij zich moet gedragen, en wat hij moet kunnen
verdragen om deel uit te maken van zijn natie. [...] De afgelopen jaren is er vaak gezegd dat
Nederland “op zoek is naar zichzelf”. De individualisering en de secularisering, hebben gezorgd
voor een samenleving die als los zand aan elkaar hangt, met asociale burgers die hun
verantwoordelijkheid niet meer nemen. [...] Door Nederland waait dan misschien een storm. Die
krijgt vele malen mijn voorkeur boven het briesje dat Vlaanderen beroert.
- De oude knuffelbeer van “ons Maya”, Politiek in Vlaanderen, door Bart Dirks. De Belgische
politiek weifelt tussen oud en nieuw.[...] Twee vitale onderdelen van de Belgische politiek staan
onder druk: de verzuiling, een type van vervlechting van samenleving en politiek, en het
consensusmodel, een vorm van conflictbeheersing. Het is wachten op een synthese tussen oud en
nieuw.
TAAL EN CULTUUR
-
-
2007: Kiliaanjaar in Antwerpen en Duffel, H.Vanacker. De derde editie van “Etymologicum
Teutonica Linguae” (1599) zou de grondslag vormen van de moderne lexicografie in het
Nederlandse taalgebied. Hedendaagse taalkundigen zijn nog steeds vol bewondering als ze
Kiliaans meesterwerk met veertig duizend woorden in handen hebben. De vierhonderdste
verjaardag van Kiliaans overlijden wordt gevierd met enkele interessante initiatieven en
exposities. Hoofdorganisator is de provincie Antwerpen, die samenwerkt met de Universiteit
Antwerpen en de gemeente Duffel.
Accreditatie van het hoger onderwijs in Nederland en Vlaanderen, door C. Post. De
afgelopen vijftien jaar is in Europa de aandacht voor de herstructurering van het hoger onderwijs
gegroeid. [...] In 2000 hebben de lidstaten de ambitie geformuleerd dat in 2010 tenminste 50 %
van de bevolking een hoger opleiding moet hebben genoten. [...] Het is de vraag of dergelijke
kwantitatieve doelstellingen juist niet het risico met zich meebrengen dat er ongewenste
mechanismen op gang worden gebracht die ten koste gaan van de kwaliteit en van het niveau van
het onderwijs.....
BOEKEN
-
Nuttige journalistiek, door M. Cloostermans. De liefhebbers van boeken over de media hebben
de laatste tijd niet te klagen. Net als het uitstekende “Het zijn net mensen”, Joris Luyendijks boek
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 7 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 over de oogkleppen van de buitenlandberichtgeving, is “De toekomst van de journalistiek”
opnieuw een boeiend boek over de beperkingen, uitdagingen en kansen van journalistiek in de
eenentwintigste eeuw. [...] De journalistiek is vandaag bezig met fictie, in plaats van met feiten.
[...] De fictionalisering van het nieuws leidt tot vervormingen. [...] De verhouding tussen media
en publiek is totaal veranderd. Nieuws moet meer op maat van het publiek geschreven worden.
[...] Het gemak waarmee in vele bijdragen beweerd wordt dat de journalistiek de democratie
diensten kan bewijzen, maakte mij nogal ongemakkelijk.
ORDE VAN DEN PRINCE - 27/02
-
Kunstenaarstalent binnen de Orde. Orde van den Prince heeft veel artistiek talent in huis. Dit is
een speciaal nummer om kennis met al deze kunstenaars te maken: Annie M. Desmet, Gust
Dierikx, Gerry Dobbelaer, Diane Dyckhoff, André Goezu, Piet Grobler, Michel Janssens,
JoopMijsbergen, Henriette Moro, Renaat Ramon, Luc Tack, Liliane Vandenberk, ...
Zpracovala/Bijgewerkt door Jana Červenková
KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI
café Amsterdam
Od 16. do 18. listopadu bylo divadlo Archa v Praze
vyhrazeno nizozemsko-českému literárnímu pořadu
s názvem ‘Café Amsterdam’ organizovanému
Nizozemským literárním fondem pro tvorbu a překlad ve
spolupráci s divadlem Archa.
Do Prahy přijela celá družina nizozemských autorů:
Remco Campert, Tomas Lieske, Esther Endingová, Tonnus
Oosterhoff, Mustafa Stitou a Frank Westerman. Čeští
spisovatelé byli zastoupeni Milošem Urbanem, Jaroslavem
Rudišem, Igorem Malijevským, Petrou Hůlovou, Markétou Pilátovou a dalšími.
Mně se poštěstilo být při tom v pátek 16. listopadu večer.
Před začátkem programu jsem si v kavárně popovídal s Remco Campertem. Do češtiny
byla přeložena jeho knížka Gangsterská slečna, Het gangstermeisje (1968) a v časopisu
Světová literatura vyšlo několik povídek. V nedávno vyšlé sbírce nizozemské poezie V
Nizozemsku už nechci žít je zahrnutá jedna jeho báseň. Překladatelka těchto veršů, Olga
Krijtová, nedávno dostala cenu NLPVF, Nizozemského fondu pro tvorbu a překlad, která se
každý rok uděluje „propagátorovi nizozemské literatury v zahraničí“. (Do sbírky se dostaly i
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 8 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Oosterhoffovy a Stitouovy verš). Nemějte mi za zlé, že se odchyluji od tématu, ale všechno
souvisí se vším. Kromě toho píšu tento text po bouřlivé svatbě autorky této sbírky, Veroniky
Havlíkové, a mám hlavu ještě v lehkém oparu.
S Campertem jsem se setkal v roce 1989 v divadle v Eindhovenu a teď jsem se ho
zeptal, jestli si na to pamatuje. Bohužel, nepamatoval. Myslím, že to nesouvisí s jeho pamětí,
ale s tím, že mou fasádu mezitím značně nahlodal zub času.
Když jsem toho večera vešel do sálu, překvapily mě dvě věci: jednak příjemné
uspořádání sedadel – opravdu jako v kavárně, stoly a kolem nich židle, na stolech svíčky a
připravené tácky; zadruhé skutečnost, že sál byl plný. Možná to způsobil název večera a
téma: O lásce a Amsterdamu, literární peepshow.
Večer uváděli Jaroslav Rudiš a Igor Malijevský velice vtipně a živě, alespoň jak jejich
moderování hodnotili mí čeští přátelé. Literární vstupy střídala hra na housle Esther
Apituleyové, absolventky Sweelinckovy konzervatoře v Amsterdamu.
Campert přečetl fragment z Lásky v Paříži, Een liefde in Paris o vášnivé touze
spisovatele a básníka Richarda Sanderse po okouzlujících padesátých letech ve francouzském
hlavním městě.
Campert píše jasným, přímým stylem. Jeho pozdější práce mají melancholický podtón,
stejně jako tento fragment, který pořadatelé do programu zařadili a který vyjde v českém
překladu.
Nemá to mnoho společného s Amsterdamem, ale s Láskou ano. Ostatně, podle mého
soudu byla padesátá léta v Nizozemsku stejně okouzlující.
Překvapivě originální a poutavé byly povídky Miloše Urbana a Jaroslava Rudiše.
Nedávno vyšla v českém překladu historická novela Tomase Lieskeho Moje výsostná
láska, Mijn soevereine liefde, z níž autor četl. Ze své knihy Po Valentýnu, Na Valentijn, která
rovněž před časem vyšla v češtině, četla Esther J. Endingová. O těchto dvou autorech nemůžu
bohužel nic víc napsat, omlouvám se, protože o nich nic dalšího nevím. Řekl bych: přečtěte si
knihy Moje výsostná láska a Po Valentýnu.
Tonnus Oosterhoff a Frank Westerman v pátek večer nevystupovali. Viděli a slyšeli
jsme ale básníka Mustafu Stitoua, narozeného v Maroku, který píše v nizozemské literární
tradici. Jeho verše mají jemný a hravý humor, který – mimo jiné i melancholickým podtónem
– připomíná Camperta. Stitou ale také píše verše o nizozemské samolibosti a xenofobii, jak
vyplývá například z následujícího textu:
a kdo se nedá zařadit
do žádného šuplíku – v obývácích se hned rojí
pomluvy o pedofilním sousedovi
a azylové tábory by se měly nejraději
odstěhovat na horizont, tak se rozlišuje
dobré od černého
Po skončení programu jsem si v kavárně pohovořil se Stitouem.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 9 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Setkal jsem se s ním v roce 1994 na haagském festivalu Crossing Border, kde četl ze
svého debutu Mijn vormen, Mé tvary, a zeptal jsem se ho, jestli si na to pamatuje. Bohužel
nepamatoval. Myslím, že to nesouvisí s jeho pamětí, ale s tím, že naše setkání na něj
neudělalo žádný ohromující dojem.
Byl to velice vydařený večer, formou i obsahem, navíc v divadle Archa, kde je vždycky
příjemno. Ještě zbývá poznamenat, že pro tento účel vyšel výpravný program, který překlady
opatřili Madla de Bruin-Hüblová, Frances Milsom, Edgar de Bruin, Veronika Havlíková a
Jana Pellarová.
Jos Wuijts
Přeložila Petra Schürová
Café Amsterdam:
literární peepshow a zásadní úspěch
Od 16. do 18. listopadu 2007 pořádalo Divadlo Archa ve spolupráci s Nizozemským
literárním překladatelským a produkčním fondem (NLPV) a nizozemskou ambasádou v Praze
„Café Amsterdam“, literární představení, jehož se účastnilo hned šest známých nizozemských
autorů. Bylo to poprvé, kdy se v České republice konala takováto rozsáhlá literární
manifestace.
Program se skládal z různorodé směsice debat, literárního čtení a rozhovorů, moderovaných
známými českými spisovateli a básníky. Esther Apituley a Rie Tanaka se postaraly o hudební
intermezza v podobě soudobé houslové a klavírní hudby.
Festival byl zahájen v pátek večer 16. listopadu mezitím již tradičním programem Archy
„EKG De Luxe“ moderátorů Igora Malijevského a Jaroslava Rudiše, tentokrát s názvem „On
love Amsterdam“. Aby se navodila atmosféra skutečné amsterdamské kavárny, změnil se
v kavárnu i velký sál Divadla Archa: všude stála proutěná křesílka a stolečky a publikum si u
sklenky dobrého vína mohlo vyslechnout příspěvky Remco Camperta, Tomase Lieskeho,
Mustafy Stitoua a Esther Endingové. Český překlad knihy Remco Camperta „Láska v Paříži“
nebyl pro potřeby festivalu včas k dispozici, a proto nizozemská ambasáda, NLPVF a
Nakladatelství Lidové noviny nechaly vytisknout jako závdavek několik jeho kapitol. Tento
text ležel na všech stolcích a diváci si ho mohli volně odnést. Ačkoliv byli nizozemští autoři
zpočátku možná trochu zaskočeni rozverným a nenuceným stylem moderátorů, rozpaky záhy
zmizely a rozběhl se velice příjemný a nenucený večer. Divadlo Archa se velice šťastně
rozhodlo pro projekci překladů textů nizozemských autorů za jejich zády, takže povětšinou
čeští diváci mohli snadno číst zároveň s jejich přednesem. Ostatně nizozemské hosty nerušilo
ani to, že moderátoři hovořili pouze česky a bez překladu. Veselost, vyzařující z jejich slov i
činů, byla dostatečná, aby umožňovala zachycení atmosféry.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 10 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Následujícího dne se v divadelní kavárně Archy setkali Frank Westerman a Jan Urban. Zde
před četným publikem šla řeč o Westermanově jediném do češtiny přeloženém díle „El
Negro a já“. Jako devatenáctiletý student stanul Frank Westerman ve španělském muzeu tváří
v tvář vycpanému Afričanovi – El Negro – hrozivé relikvií z dob evropského otrokářství.
Otázky, kdo tento muž byl a jak se tam dostal, zaměstnávaly Westermana téměř dvacet let a
výsledek jeho bádání se objevil právě v knize „El Negro a já“, což je fascinující reportáž o
rase, kultuře a identitě. Maria Vlaar z NLPVF si později pochvalovala, že interakce mezi
českými a nizozemskými autory byla vynikající: Jan Urban například v určité chvíli
poznamenal, že knihy, jako je ta Westermanova, jsou v postkomunistické zemi, jako je Česká
republika, více než nutné, aby ukázaly, jak veřejně zpracovávat minulost. Položil tak
zajímavou paralelu mezi postkomunismus a postkolonialismus.
Večer byla na řadě Esther Endingová a Tomas Lieske, aby v programu nazvaném „Čtyři
příběhy“ předčítali ze svých prací. Střídali se s Markétou Pilátovou a Petrou Hůlovou.
Poslední den festivalu spolu zaníceně diskutovali Frank Westerman, Markéta Pilátová a Jan
Urban. Hovořili o roli novinářů a spisovatelů ve veřejné debatě týkající se integrace, fobie
z islámu, národní identity, náboženství, fundamentalismu a způsobu, jakým se s těmito
fenomény v moderní Evropě nakládá. Vedle mnoha dalších, kteří cítili potřebu vyjádřit svůj
názor, se debaty velice živě účastnil i nizozemský velvyslanec Jan-Lucas van Hoorn.
Festival uzavřel večer poezie a hudby nazvaný „In the jellyfish the sea calls“, v němž své
verše četlo pět mezinárodně uznávaných básníků a hudební doprovod obstaraly opět Esther
Apituley a Rie Tanaka. Tonus Oosterhoff, Remco Campert, Mustafa Stitou, Radek Fridrich a
Vít Janota předčítali z vlastního díla. I tento večer bylo publikum nadšené a pozorně
naslouchalo přednášenému. Kavárenská úprava tentokrát malého sálu Divadla Archa i zde
vytvořila velmi intimní atmosféru.
Festival byl pro všechny zúčastněné partnery velkým úspěchem. Autoři, kteří zavítali
z Nizozemska, byli velice spokojení s účastí diváků a zájmem médií, kterého se jim dostalo:
všichni z nich poskytli rozhovory pro tisk a Esther Endingová se objevila dokonce v televizi.
Maria Vlaar z NLPVF prohlásila po skončené akci, že byla jednou z nejlepších, které kdy
Fond zorganizoval. Podíleli se na ní velice aktivně a zaníceně i čeští nakladatelé, spolupráce
s Archou byla velice profesionální a publiku vydrželo nadšení po celé tři dny. Sály byly plné:
na zahájení asi 200, na dalších čtyřech programech zhruba 100 návštěvníků, z čehož bylo
mnoho mladých lidí.
Jelikož Café Amsterdam zaznamenalo takový úspěch, zvažuje se možnost uspořádat
v dohledné době v Amsterdamu Café Praha. Pražští nakladatelé navíc NLPVF sdělili, že
budou dále se stejným nadšením pokračovat ve vydávání nizozemské literatury.
Heleen Saaf van der Beek
Přeložila Jana Pellarová
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 11 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 VÝSTAVY V PRAZE
Je až s podivem, kolik osobností české kulturní historie má něco společného s Nizozemím a
jeho kulturními osobnostmi. Nedávno proběhly v Praze dvě výstavy, které jsou příkladem
takového prolínání a vzájemného ovlivňování středoevropské kultury a kultury na území
nizozemsky mluvících obyvatel Evropy. Jakkoli intenzivní jsou tyto vztahy dnes, na konci
16. a počátkem 17. století jakoby vzdálenost nic neznamenala: na dvoře Rudolfa II. působili
hudebníci a umělci nizozemského původu, Friedrich Falcký, „náš“ zimní král, a jeho
anglická choť si vybrali po porážce na Bílé Hoře za své útočiště právě nizozemský Haag.
V této pohnuté době žil i rafinovaný válečník v císařských
službách Albrecht z Valdštejna, kterého se jako hlavní osoby týká
jedna ze zmiňovaných výstav. V roli zuřivého stavebníka dokázal
vytěžit maximum z geografické i politické blízkosti dvora. Svůj
malostranský palác budoval s převážně italskými (např. architekt
Giovanni Pieroni) a nizozemskými (např. sochař Adriaan de
Vries) umělci vypůjčenými přímo z císařských služeb. Dnes sídlí
v tomto paláci Senát Parlamentu České republiky, který je i
hlavním pořadatelem výstavy. Jako kurátorka se nám zde
představuje Eliška Fučíková, znalkyně rudolfínského umění,
dříve též kurátorka Obrazárny Pražského Hradu. O jejích
schopnostech představit umění na pozadí širokých kulturně historických vztahů jsme se
mohli přesvědčit kromě jiného i na výstavách Rudolf II. a Praha (Praha, 1997) nebo Malba na
císařském dvoře v Praze (Bonnefantenmuseum Maastricht, 2000).
Na výstavě Albrecht z Valdštejna a jeho doba se s historickou postavou seznamujeme hned ze
čtyř úhlů pohledu: 1. jako ctižádostivého šlechtice s nejvyššími ambicemi – Invita invidia, 2.
jako podnikavého vévody pečujícího o prosperitu své země - Terra felix, 3. jako neúnavného
a odvážného vojevůdce – Xerxes, velký Artaxerxes, a 4. jako osobnosti přitahující pozornost
ještě několik století po své smrti – Bestia vixit. Do jízdárny slavného bojovníka bylo
tentokrát svezeno a velmi přehledně uspořádáno velké množství portrétů a
architektonických plánů, soch a reliéfů, kreseb a grafických listů, privilegií, knih, map a
horoskopů, zbraní a nábytku, mincí a medailí, keramiky a skla, oděvů a šperků, praporů a
tapisérií. Až vám z této přehlídky valdštejnských artefaktů začne přecházet zrak, můžete se
uchýlit k potěše ucha. Doprovodný program totiž skýtá příležitost poznat tuto dobu též po
zvukové stránce. Národní muzeum pro zájemce připravilo bohatou nabídku koncertů
dobové hudby různých žánrů. Lákavé jsou i přednášky předních badatelů na rozmanitá
valdštejnovská témata. Kromě toho se každý držitel vstupenky na výstavu může přihlásit na
speciální prohlídku historických prostor Valdštejnského paláce včetně jeho některých
veřejnosti běžně nepřístupných částí. Máte zkrátka možnost ponořit se do Valdštejnovy
doby se vším všudy.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 12 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Moje druhá pozvánka na výstavu vás zavede tentokrát do pražské
Národní galerie, a to do paláce Kinských na Staroměstském náměstí.
Navzdory podle mého názoru skromné propagaci jde o významný
počin evropského formátu. Jako grafik a kreslíř je Václav Hollar
známý možná více v Anglii a Belgii než ve svých rodných Čechách.
Mohli bychom jej nazvat umělcem vskutku evropským ve smyslu
evropského občana 21. století. Pocházel z nobilitované rodiny, jeho
otec se na sklonku 16. století stal vysokým úředníkem na císařském
dvoře. Mladičkému Václavovi se tak zřejmě také otevřela cesta
k rudolfínským umělcům, jako byl Aegidius Saedeler, u kterého se
naučil mědirytu a leptu, a Joris a Jacob Hoefnagelovi, od kterých
získal zručnost ve vyobrazeních hmyzu a malých zvířat. Proslavil se ale hlavně jako kreslíř
vedut neboli portrétů měst. Zobrazuje v nich městskou krajinu panoramaticky a
s kartografickou přesností. Proto se také tento typ vyobrazení nazýval mapou. Mapoval a
dokumentoval prakticky vše, co viděl kolem sebe, ať už to bylo na cestě s anglickým
hrabětem Arundelem nebo při pobytu v různých německých městech nebo když se usadil
natrvalo v Londýně a plánoval vytvořit obrazový atlas tohoto velkoměsta se všemi jeho
významnými budovami.
Na pražské výstavě si můžeme kromě jiného otestovat své znalosti Prahy na širokoúhlém
panoramatickém pohledu na město od Petřína. Zajímavé jsou ale i pohledy na katedrálu
v Antverpách, kresby a grafické listy s hmyzem, lasturami, různými výrazy lidské tváře,
emblémy nebo ilustrace ke starým řeckým bajkám. Hollarovo velmi bohaté dílo snad není
možné pojmout do jedné výstavy, avšak v Národní galerii může návštěvník shlédnout to
nejreprezentativnější, aniž by byl zahlcen. K výstavě je vydán cenově dostupný a obsáhlý
katalog v české a anglické mutaci.
Renata Vedlich
Více na www.valdstejn.org a http://www.ngprague.cz/127/82/tiskove-zpravy-detail/tiskovazprava-vaclav-hollar-1607-8211-1677-a-evropa-mezi-zivotem-a-zmarem/
NOVÉ PŘEKLADY A KNIHY
V listopadu loňského roku vydalo nizozemské nakladatelství Prometheus/Bert Bakker výbor
z povídek spisovatele Bohumila Hrabala Pražská ironie, který přeložil a sestavil překladatel a
bohemista Kees Mercks. Při této příležitosti vznikl článek věnovaný Bohumilu Hrabalovi, který Kees
Mercks napsal v hrabalovském stylu: jako rozhovor, ve kterém je tázaný i tazatel jedna osoba.
Kees Mercks se zabývá překladáním české literatury od poloviny 70. let, jeho překladatelský repertoár
čítá přes dvacítku titulů, z nichž překlady Hrabalových knih tvoří více než polovinu.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 13 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Mezní situace
Dali jsme si schůzku v kavárně Cats v Amsterdamu. V ruce jsem měl držet poslední vydání
Hrabalovy Pražské ironie. S tříminutovým zpožděním se ve dveřích objevil překladatel Kees Mercks
a mžikaje skrz silná skla svých brýlí se mě snažil najít, až mě zahlédl u jednoho stolku, jak mávám
knihou. Hádal jsem mu tak šedesát, oblečen byl do černého pláště, z něhož vyčnívala hlava s již
značně prořídlými vlasy a usměvavým obličejem. Objednal jsem nám něco k pití a dali jsme se do
řeči.
A.: Keesi, úplně nejdřív bych se tě chtěl zeptat, jak jsi vůbec přišel k té češtině. To přece není
úplně samozřejmá volba.
K.: Ano, je to zvláštní obor. Původně jsem chtěl studovat ruštinu. Dokonce jsem složil i přijímací
zkoušku, ale pak přišel rok 68 a vpád vojsk Varšavské smlouvy pod velením Sovětů. Byla to rána.
Během Pražského jara získal komunismus v Československu přijatelnější tvář, a hned nato, v létě 68,
vojska překročila hranice. Zesměšňovaní Rusové se snažili zachovat si důstojnost a Češi se cítili
hluboce dotčeni narušením suverenity státních hranic. Surový, neomalený a ponižující způsob, jakým
se Rusové k Čechům tehdy zachovali, pro mě představoval přestoupení hranice mravnosti a politické
přijatelnosti. Sympatie, které jsem cítil k ruštině, se změnily v hluboký odpor. Ruština – zajímavý
jazyk – mi najednou začala znít podobně jako kdysi mým rodičům němčina – mimochodem také
hezký jazyk. Tehdy jsem se rozhodl pro češtinu: jazyk malého, skromného národa s mimořádným
smyslem pro humor.
A.: A nepřeháníš? Rusové přece mají také svůj osobitý humor, ve skutečném životě, i
v literatuře.
K.: Skutečně je to trochu přehnané, nebo spíš moje tehdejší reakce může působit jako přehnaná.
Mám-li uvést jeden příklad za všechny, mám velmi rád Gogolův humor. A český humor se mu dost
podobá. Gogolův humor v sobě nese nádech absurdity. Ten někdy najdeme i u Dostojevského,
například v Zápiscích z podzemí, které vyšly vloni v novém překladu. V obou případech ale číhá pod
povrchem něco psychopatologického, sklon k šílenství, k hysterii, zatímco český humor vychází ze
střetu odlišných světů, který je příčinou komických nebo tragikomických situací.
A.: Máš teď na mysli absurdismus à la Havel nebo grotesku à la Hrabal?
K.: Kořeny obojího bychom měli možná hledat ještě hlouběji v minulosti – u Haška. Hrabal o něm
otevřeně mluví jako o zdroji své inspirace, a dokonce možná tom největším. Havel se tu drží zpátky:
jako vyloženému intelektuálovi mu plebejské a oportunistické vlastnosti Švejka tolik nevyhovují, ale
přitom souhlasí s tím, že kořeny absurdismu v české literatuře se nacházejí právě u něho. Přitom
vychází ze skutečnosti, že právě zveličení plebejských a oportunistických stránek je základním rysem
absurdismu.
A.: A co absurdismus à la Alfred Jarry, kde se také všechno zveličuje?
K.: To souhlasí, ale Ubu je král, uzurpátor, zatímco Švejk je jen takový „pucflek“, bezvýznamný
pomocníček polního kuráta, úplný protiklad hrdiny. Naprosto nevhodný pro vojenskou službu,
duševně i fyzicky. S takovými lidmi se války nevyhrávají. A přesně o to v Haškově románu jde.
Chcete-li nechat vyniknout absurditu něčeho tak gigantického jako je válečná mašinerie, nemůžete
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 14 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 jako hlavního hrdinu použít postavu generála, ale mnohem víc dosáhnete s takovým líným tlachalem
jako je Švejk.
A.: Vraťme se teď k Hrabalovi. V čem vidíš hlavní podobnost mezi Haškem a Hrabalem?
K.: Za prvé ve způsobu života: oba žili na hranici chudoby. Oba si vybrali za svůj domov hospůdku,
oba se cítili jistější na okraji, periferii společnosti. Oba byli „pozéry“, lidmi posedlými kouzlem
vlastní osobnosti, které vyzařovali. Oba se již za svého života stali legendou. Oba také žili na hranici
normality: Hašek nebyl příliš šťastnou postavou, dost a často se opíjel a jednou málem spáchal
sebevraždu; Hrabal byl hodně depresivní, a když ho to popadlo, uměl být mimořádně neomalený a
nesnesitelný. Oba žili ve dvou světech: Hašek současně v Čechách a Rakousku-Uhersku; Hrabal
v oficiálním světě husákovského režimu, který se po roce 68 dostal pod kontrolu Rusů, a zároveň ve
světě undergroundu. Oba byli podivíny i v očích průměrného Čecha: Hašek kvůli svému přeběhlictví
k Rusům a v Rusku jednou dokonce k bolševikům; Hrabal proto, že se v 70. letech zdánlivě podvolil
husákovskému režimu.
A.: Jak je možné se něčemu zdánlivě podvolit?
K.: V jednom oficiálním politickém listě se objevil krátký rozhovor, kde Hrabal mj. vyjádřil svůj
souhlas s nově vytyčenou politickou linií. Chtěl tím rozhovorem znovu získat možnost publikovat své
dílo. Byla to samozřejmě chyba. Příčinou toho kroku byla situace v rodině (úmrtí), vlastní zdraví a
také izolace, ve které se na základě politické situace ocitl a která zemi rozdělila na „oficiální“ kruhy a
malý, ale aktivní underground. Navzdory tomuto rozhodnutí nepřestaly jeho texty, původní rukopisy,
obíhat v undergroundu a našly si tím způsobem také cestu do zahraničí. Hrabal ale o tom nechtěl nic
vědět. Při jakékoli narážce na to, co se děje s jeho texty za hranicemi, že vycházejí u exilových
vydavatelství nebo že jsou překládány, jako by ohluchl. To je přinejmenším dvojznačné. A
dvojznačnost je poloviční chybou, proto ta zdánlivost.
A.: Vyjděme z toho, co se dělo s Hrabalovými texty v zahraničí, že byly publikovány a
překládány. To znamená, že musely být známy i mezi českými autoritami. Proč se Hrabal
choval tedy tak tajemně?
K.: Objevuje se zde ještě třetí stránka věci: jeho osobní úzkosti, které jednak částečně souvisely s jeho
povahou a zkušenostmi z dětství a jednak se zastrašováním „seshora“, které ještě zesilovalo jeho
vrozenou úzkostnost. Naštěstí o tom také píše: jak ve svém životě dlouho putoval pod břemenem
strachu a pocitů viny. Pocity viny se u něho objevovaly v celé škále – od základního pocitu viny za to,
že „jsem“ až po všechny ostatní, které se vynořily, když se během „toho bytí“ něco nepodařilo.
A.: Není to zvláštní – pocity viny za vlastní existenci?
K.: Ano, doslova. Od narození, kdy přišel na svět jako dítě svobodné matky, nežádoucí a asi také
nechtěný. V každém případě to bylo v té době (1914) něco skandálního. Hrabal to podává jako
anekdotu: jak si jeho matka musela kvůli svému těhotenství kleknout před otcem a dívat se, jak na ni
míří dvojitou brokovnicí. Matka i dítě byli pak vysvobozeni suchou poznámkou její matky, že je
v kuchyni na stole připraveno jídlo. Hezký příklad sebeironie, zvláště z perspektivy prenatálního
„bytí“.
A.: Ale v literárním zpracování, ne v biografickém smyslu.
K.: To je pravda. Hodně věcí z Hrabalova života se dozvídáme z literárního zpracování. Celé jeho dílo
se skládá z autobiografických prvků proložených anekdotami a vyprávěním jiných lidí, kteří také
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 15 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 tvořili součást jeho života. Zde je přesnější termín „autofikce“, kdy jsou události vlastního života
oděny do literárního hávu, a jsou trochu přehnané nebo zveličené. Tady Hrabal překračuje hranici:
hranici fikce a hranici žánru.
A.: Je vůbec možné jeho práci rozdělit na jednotlivé žánry?
K.: To je a zároveň není problém. O čem zde hovoříme, je v každém případě jeho próza. Ale
v některých případech má jeho próza poetický výraz a působí velmi lyricky. Dále si můžeme
povšimnout, že většinou jedno téma nebo popisované životní období vymezuje hranice podžánru.
Hrabal nikdy nenapsal román v tradičním slova smyslu. Tím se podílel na procesu renesance tohoto
žánru ve dvacátém století, o kterém několikrát psal i Kundera. Ale Hrabalovu prózu ve svém výkladu
nezmínil.
A.: Jak to?
K.: Kundera českou literaturou tak pohrdá, že by ho to ani nenapadlo. Je také alergický na slovo
lyrika, které ve svých románech, povídkách a rozhovorech hodnotí jako vybočení lidského ducha.
Naproti tomu je Kundera především racionálním typem spisovatele, jehož zájmem je zviditelnit sám
sebe. Žádný básník, ale myslitel. Žádný pochybovač, ale realizátor. Žádný úzkostný člověk, ale
chladný kalkulátor.
A.: Ty nemáš rád Kunderu?
K.: To se nedá říct, ale Kundera je úplně jiný typ spisovatele, který v oblasti žánru také hodně
experimentoval, ale u jeho experimentů jsem si někdy musel položit otázku, zdali byly vždy zcela
úspěšné. A jestli v některých případech není neúspěšný pokus omlouván tím, že šlo o experiment.
A.: Jak bys popsal Hrabalovy experimenty?
K.: Hrabal sám častokrát poukazoval na techniku francouzského surrealismu, tzv. automatické psaní
(„écriture automatique“), která ho velmi zaujala: nechat věty plynout přímo z nevědomí na papír, bez
úprav a vybrušování. K tomu je zapotřebí určité rozpoložení, jehož lze dosáhnout pomocí rituálu.
Výchozím bodem tohoto rituálu byla u Hrabala silná ranní kocovina, pak si dal na lačný žaludek pár
cigaret a černou kávu, a ve stavu úplného rozrušení jako by dosáhl nulového bodu. Když se do
buddhistického prázdna začaly vynořovat představy, musely být okamžitě svěřeny papíru. Nejraději
tak sedával na prudkém slunci a psal na svém kufříkovém psacím stroji, bál se, aby neztratil inspiraci.
A.: Někteří lidé, kteří Hrabalův styl tolik neuznávají kvůli jeho nekonečně plynoucím větám,
nazývají jeho prózu řečí opilce. Do jaké míry hrál alkohol roli v jeho psaní?
K.: Hrabal opravdu velkou část dne i večera proseděl v hospodě – byl štamgastem u Zlatého Tygra,
kde měl svůj vlastní stůl a na zdi své vlastní parafernálie, a také zbožňoval pivo, které dobře znal už z
doby, kdy jeho nevlastní otec pracoval jako sládek v nymburském pivovaru. Tehdy už se snažil tvořit,
ale měl problém vůbec něco napsat, takže se nezdá (autofikce), že by nutně psal pod vlivem alkoholu.
Ty nekonečné věty je třeba vidět jako výsledek automatického psaní, kdy se věty tvoří v jakémsi
biologickém rytmu, vynořují se jedna za druhou, a přitom musí dohromady vytvořit smysluplný,
asociativní celek. Často se tomu říká „die Lust zum Fabulieren“, u Hrabala šlo o téměř
psychopatologické nutkání. Zajímavé na tom je, že Hrabal dokázal ten proud vyprávění zformovat do
smysluplného uměleckého celku. To je složitý proces, při kterém je třeba, aby dlouhé, nepravidelně
konstruované věty s překvapivě zvláštní (nebo žádnou) interpunkcí, nenarušily volný proud myšlenek,
na základě nichž samy vznikají.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 16 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 A.: Mohli bychom říct, že to bylo jeho literární řemeslo, jeho umělecký rukopis. Je přítomné
v celém jeho díle?
K.: Nejvíc v Hrabalových prózách ze 70. a 80. let, ale pozoruhodně také v prózách z 50. let, kdy
nesměl vůbec publikovat. Jeho debut přišel až v roce 1963. Mezitím bylo období, kdy napsal několik
povídek tradiční formou: přesně promyšlené věty a vykonstruovaná zápletka s úvodem a zakončením.
Toto mezidobí není možná ani tolik odlišné, jak se na první pohled zdá, protože právě v této době
Hrabal udržoval styky s redaktory, kteří se jeho texty začali zabývat z uměleckých a někdy také
politických důvodů. Škoda jen, že z tohoto období nemáme k dispozici nic víc než holé texty, což
znamená, že můžeme pouze spekulovat o tom, do jaké míry redakční úpravy ovlivnily jejich
konečnou podobu.
A.: Tvůj poslední překlad, kterým jsem na tebe mával, když jsi přišel, se skládá z povídek. Je
v té knize také znát ten stylový „zlom“?
K.: Zajisté. V případě Pražské ironie, kterou jsem si kvůli barvě obálky přejmenoval na „Groene
Boekje“, jsem čerpal z různých období. To jsem ostatně udělal i u svazku Kouzelná flétna, který na
Pražskou ironii vlastně navazuje. Vybral jsem prózy z počátečního, středního i posledního období.
První dvě prózy („Kdo jsem“ a „Proč píšu“) vznikly v roce 1989, půl roku po Sametové revoluci a
vyznačují se typickým hrabalovským stylem; „Kain“ je příkladem „starého příběhu“ (padesátá léta),
ale co se týče stylu, je pozoruhodně dost konvenční. „Autíčko“ vzniklo v roce 1983 a poslední dvě
povídky byly napsány po Sametové revoluci.
A.: Proč v tomto pořadí a proč jsi vůbec vybral právě tyhle povídky?
K.: První dvě jsou autobiografické a založené na sebereflexi; proto je nasnadě s nimi začít, jako určitý
úvod. „Kaina“ jsem chtěl vždy přeložit, protože vznikl jako jedna ze dvou prapůvodních
próz Hrabalovy úspěšné novely Ostře sledované vlaky, určitě znáš ten příběh, který byl zfilmován
Jiřím Menzelem a oceněn Oscarem jako nejlepší zahraniční film (1968). Mimochodem je to jediné
dobré zapracování Hrabalovy prózy. Příběh samotný je dost složitý, neboť vznikl v existenciálním
období Hrabalovy tvorby. Camus byl v padesátých letech mezi českými spisovateli dost oblíbený, ale
Hrabal ve svém příběhu nastolil ještě silnější existenciální téma než Camus v Cizinci: sebevraždu bez
motivu, jejíž příčinou je v každém případě samotný fakt bytí. Pokračování, kde je hlavní hrdina
zachráněn a díky „krvi tří hlupáků“ znovu úplně oživen, je naprosto absurdní.
A.: Co ti Češi na té absurditě pořád mají?
K.: To vychází z určité bezmoci a zároveň pokusů vzájemně si zasahovat do života. Proto vzniká
oblast napětí mezi dvěma protichůdnými sférami, které se jedna o druhou neustále odírají a odkud lze
uniknout jedině jako underdog. V „Autíčku“ (jméno jedné kočky) je toto napětí způsobeno touhou mít
kočku, ale jakmile ji máte, stojíte před úkolem se jí také někdy „muset zbavit“. Tento konflikt
nakonec vyřeší dopravní nehoda – když Hrabal uvidí kočičí mrtvolku, je zaplaven pocity viny a
zažívá určitý pocit absolutna. Toto vyústění je zcela absurdní, ale stejně absurdní je i líčení toho, jak
on a jeho žena visí hlavou dolů v bezpečnostních pásech. To je absurdismus, kterému se nemůžete
smát a také se z něj nikdy nemůžete vymanit, protože je založen na tíze okolností. Přinejlepším si
dovolíte drobné pousmání.
A.: Švejkovu žvanění se ale můžeme od srdce zasmát.
K.: Do určité míry ano: vždycky je pěkné si z ostatních kolem dělat blázny, nebo alespoň někoho
poslat k čertu, ale takový obraz potemní, jakmile si uvědomíte, že tohle všechno se děje na pozadí
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 17 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 hrůz první světové války. Švejkova komičnost se skrývá v jeho vzorném postoji k mechanismům
moci, které mají víc práce s tím, aby udržely v chodu samy sebe, než aby dosahovaly cílů, pro které
byly stvořeny. Švejk je symbolem vitality, strategie přežití, zatímco armáda a válka představují Smrt.
O to je Švejkovo poselství naléhavější, což na první pohled není úplně poznat.
A.: Jak se Hrabal stavěl k mechanismům moci?
K.: Ve „Veřejné sebevraždě“ navštíví Sovětský svaz, v Moskvě navštíví hroby hrdinů minulosti:
básníka Jesenina (protivníka Majakovského), protestního písničkáře Vysockého a filmaře Šukšina:
„chuligánů“ v dobrém slova smyslu, lidí, kteří se odvážili vzdorovat molochu sovětské moci.
S takovými lidmi se cítil být spojený, ale nebyl schopen se stát jedním z nich: zde také narážíme na
hranici mezi touhou a jejím uskutečněním. Stále cítíte, jak vás to táhne na určitou stranu a mnohokrát
nevyslovené přání „kéž bych zvítězil“ se stále vrací. Hrabalovo chuligánství mělo spíš podobu vnitřní
touhy než reálné možnosti.
A.: A v české realitě před revolucí?
K.: Jeho hlavní hřích jsem již přiznal.
Neuvěřitelně ho to mrzelo, stále znovu se
zaplavoval výčitkami a pocity viny a během
revoluce se objímal se skutečnými
„chuligány“ – studenty na ulici, herci,
spisovateli a filmovými tvůrci v divadlech,
kteří revoluci dovedli k úspěchu. Hrabal byl
příliš bojácný a o tom píše ve své poslední
povídce, kde je kontaktován agenty tajné
služby, kteří s ním hrají hru na kočku a myš,
ale paradoxně jsou velmi zdvořilí a
intelektuálně založení. Jeho kontaktní člověk
má velký zájem o literaturu a zvláště o jeho knihy. Chce si nechat podepsat poslední vydání
(„Anglického krále“), aby ho mohl ukázat a dát přečíst svým kolegům (censorům). Je to dobře? Nebo
špatně? Opět je tu srážka dvou světů, nebo je to spíš jen svět naruby? Tajní agenti, kteří hrají roli těch,
kdo se zajímají o literaturu a slavný spisovatel v roli oběti hry mocných. Spoustě Čechů se to nelíbilo,
nemohli přijmout tuhle literární postavu, která se stala skutečností. Ale já si myslím, že to je podstatný
rys vztahu mezi Hrabalem člověkem a Hrabalem spisovatelem. Jeho protivníci to nazývají
koketováním s vlastními slabostmi, jeho fanoušci v tom naopak vidí jeho literární sílu.
A.: Ještě bych se chtěl zeptat, jak tě napadlo knihu pojmenovat „Pražská ironie“?
K.: Hrabal sám to spojení použil v jednom ze svých textů a v tomto smyslu jde tedy o citaci. Pražskou
ironií je míněna česká groteska, pozoruhodná směsice tragického a komického, skutečného a
fiktivního, dobrého a zlého, správného a špatného, banálního a hlubokého, roztomilého a bizarního,
něžného i krutého, zbabělosti a hrdinství…a tak dále. V Hrabalových očích jde o dialektické dvojice,
amalgamy, které se skládají z protikladů, jež nemohou existovat jeden bez druhého a vytvářejí tak
vzájemné napětí, podobně jako bytí osciluje mezi narozením a smrtí. Amen.
A.: To mi přijde jako hezký okamžik k ukončení našeho rozhovoru.
Napsal: Kees Mercks
Foto a překlad: Lenka Strnadová
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 18 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 ZAJÍMAVOSTI
Co mají společného Češi, Čechy a bohémové?
Západní část naší republiky se nazývá Čechy. Bývalo to knížectví a od roku 1158 do 1918
království s hlavním městem Prahou. Na stejném území kdysi sídlil keltský rod Bójů, Římané tuto
oblast nazývali Boiohaemum a odtud jeho latinský název Bohemia. Po Bójích se na naše území dostal
germánský kmen Markomanů a od 6. století zde žijí Slované, přičemž ostatní kmeny si postupně
podmanil kmen Čechů. Název pro území, Böhmen, přetrvává v germánských a románských jazycích
dodnes, ale slovanské národy pojmenovali oblast na základě nejsilnějšího kmene. (Francie je
obdobným příkladem pro název území – říše Franků místo říše Galů.) Vedle oblasti nazývané Čechy
tvoří dále Českou republiku Morava a část Slezska. V poslední době se však začíná rozšiřovat často
kritizovaný název Česko. V toponymii je to druh pojmenování pars pro toto, tzn., že název celé země
(Česko) je odvozen od názvu pro část jejího území (Čechy). To platí stejně tak pro Vlámsko, jehož
současná rozloha přesahuje hranice historického vévodství Flandry, ale i Holandsko, pokud tím
myslíme Nizozemsko.
Ve slově Bohemistika, věda o českém jazyce a literatuře, se keltský původ zachoval, stejně tak
v názvu vědce v tomto oboru, kterého označujeme za bohemistu nebo bohemistku, pokud se jedná o
ženu.
Když napsal Max Brod, německy mluvící spisovatel žijící v Praze, že „Die Bewohner von
Böhmen heissen Böhmen, aber nicht alle Böhmen sind Tschechen.“ (Obyvatelé Čech se nazývají
Češi, ale ne všichni Češi jsou Čechové – překlad PhDr. Petra Martínková), věděl moc dobře, že Češi
se s touto větou nebudou v mnohém ohledu moci srovnat. Čechy byly také několik století osídleny
Němci (čeští Němci, nesprávně nazývaní také sudetští Němci). Soužití Čechů a Němců v Čechách
trvalo do přelomu let 1945 a 1946. V češtině však nerozeznáváme mezi pojmem Češi nebo zastarale
Čechové na straně jedné a pojmem Češi na straně druhé. Doslovný překlad citátu Maxe Broda, že
totiž „… ne všichni Češi (Čechové) jsou Češi.“ je tedy nesmyslný. V současné době se v němčině
používá označení Böhme pouze pokud se chce zdůraznit, že jde o obyvatele Čech. V obecné rovině se
užívá označení Tscheche. Pro nizozemštinu platí to samé.
Pro mnohé překladatele, kteří nejsou rodilí čeští mluvčí, je rozdíl mezi Českem (Českou
republikou) a Čechami tvrdým oříškem. Pokud totiž v češtině stojí, že je Český Krumlov perlou
Jižních Čech, nemyslíme tím jih České republiky ale Jižní Čechy!
Ve středověké latině se označovali slovem Bohemus (obyvatel Čech, tj. Čech) cikáni. Vedla
k tomu zřejmě skutečnost, že romské obyvatelstvo migrovalo na západ přes naše území. Dnes
nazýváme bohémem (bohéme, bohémien) člověka, který žije nekonvenčním způsobem života,
připisovaným ne Čechům, ale právě Romům. Tento životný styl je (byl) rozšířen především ve světě
umělců, malířů a spisovatelů, ale také dobrodruhů. Původně se pojem Bohème užíval pro skupinu
romantických spisovatelů v Paříži kolem roku 1830 odmítajících životní styl buržoazie a měšťanstva.
Pojem Bohème se rozšířil po vydání románu Henriho Murgerse „Scènes de la vie de Bohème“ (1851),
který se stal literární předlohou pro operu La Bohème od Giacoma Pucciniho (1896) a Ruggera
Leoncavalla (1897). Za hlavní město bohémů byla na počátku 20. století považována Paříž.
Piet Schepens
Přeložila Renata Vedlich
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 19 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE,
Beste vrienden,
Ik begin eerst met een kleine recapitulatie.
* In november hadden we de gelegenheid een heel succesvol evenement bij te wonen, namelijk de
presentatie Café Amsterdam. Volgens de organisatoren van het NLPVF was deze presentatie een
van de beste die het Fonds ooit heeft georganiseerd. De samenwerking met het theater Archa was
professioneel en het publiek drie dagen lang enthousiast. Meer kunt u in de twee bijdragen van dit
nummer lezen.
* In februari hebben we elkaar ontmoet tijdens de brainstorming. We hebben een interessante dag
meegemaakt, nadenkend over het heden en de toekomst van onze vereniging. Het brainstormen werd
geleid door Bart van Bambost, lid van Ne-Be en een ervaren vakman. We spraken over de
doelstellingen en doelgroepen, over onze dromen en de realiteit, over de “comfortzone” en of we die
gaan verlaten of niet. Piet Schepens heeft alles in een uitgebreid verslag beschreven. Indien u
belangstelling hebt, kunt u dit op onze website terugvinden.
* Het programma voor 2008 hebt u per e-mail ontvangen en u kunt het ook geactualiseerd op onze
website vinden: www.sweb.cz/ne-be.
* Kort voor de deadline van dit nummer vond de presentatie van Jacobus Roos plaats met het
thema Interculturele verschillen. We zijn bijvoorbeeld te weten gekomen dat een heel belangrijke
datum voor de vorming van de Nederlandse en Tsjechische natie het jaar 1648 was, dat de Tsjechen
qua mentaliteit veel meer met de Vlamingen gemeen hebben en dat de Engelse en de Nederlandse
cultuur zich als man en vrouw verhouden. We waren blij met uw grote deelname. Men ziet dat het
inderdaad een aantrekkelijk thema is, en daarom spelen we met de gedachte een vervolg erop te
organiseren.
* Dankzij een bijdrage van de Nederlandse Ambassade hebben we onze bibliotheek met verdere
kastruimte uitgebreid en nieuwe boeken kunnen plaatsen. U bent welkom om te komen kijken. U kunt
ook van de uitgebreide openingstijden ´s ochtends gebruik maken. Onze bibliothecarissen zullen u
graag zien.
* In de bijlage bij dit nummer treft u verder nog een lijst aan van nieuwe vertalingen van de
Nederlandse letteren naar het Tsjechisch.
* Wat brengt het voorjaar? Op 27 april plannen we een uitstap, waarbij we in de voetsporen van
architect Santini zullen treden. Meer en uitgebreide informatie over dit uitstapje treft u in dit nummer
aan. U bent hartelijk welkom.
Over dat alles zullen we u regelmatig informeren. We verheugen ons op uw opinies en reacties!
Gezellige momenten bij het lezen wordt u toegewenst door
Jana Červenková
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 20 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 GEFELICITEERD!
De Vertalersprijs van het Nederlands Literair Productie- en
Vertalingenfonds die jaarlijks wordt toegekend aan een
vertaler van de Nederlandse literatuur, gaat in 2007 naar
Olga Krijtová!
INFORMATIE VOOR DE LEDEN
Bibliotheek – de uitbreiding van de openingstijd:
Elke dinsdag 15.30 – 16.30
plus eerste woensdag in maand 10.30 – 12.00
WAT KOMT IN APRIL:
Daguitstap "Barokke bouwkunst in West-Bohemen"
Abdijkerk in Kladruby (Foto: http://kladruby.euweb.cz/)
Op zondag 27 april maken we een daguitstap naar West-Bohemen, de streek rond Plzeň
(Pilsen) waar we twee kloosters en een kasteel bezoeken.
Zowel de benediktijnerabdij Kladruby (Kladrau) als de cisterciënzerabdij Plasy (Plass)
werden gesticht door hertogen van Bohemen in de eerste helft van de twaalfde eeuw. Ze
waren regionale centra van kultuur en landbouw. Beide abdijen werden door de Hussieten in
1421 verwoest en beide werden tijdens de kontrareformatie in barokke stijl wederopgebouwd.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 21 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Eind 18de eeuw, ten tijde van keizer Jozef II, werden ze opgeheven en in de 19de eeuw
kwamen ze in het bezit van hoogadellijke families met name Windisch-Graetz (Kladruby) en
Metternich (Plasy) en dat tot in 1945. Zoals de meeste kloosters werden de gebouwen tijdens
het kommunisme gebruikt door landbouwkoöperaties. Dat heeft sporen nagelaten en die zijn
nog steeds duidelijk zichtbaar.
De abdijkerk van Kladruby is een meesterwerk van de bouwmeester G. Santini-Aichel.
Het is een schoolvoorbeeld van de barok "gotico modo", barokke architektuur met
gotiserende elementen. Deze stijl komt alleen in de Boheemse Landen voor. Het bezoek aan
deze kerk vormt het hoogtepunt van onze daguitstap.
Manětín was oorspronkelijk een Johannieterskommanderij, gesticht in de 12de eeuw. Na de
Hussietenoorlogen ging het domein in adellijk bezit over. Van 1622 tot 1945 was het de zetel
van de graven Lažanský. In 1712 werd het stadje met kerk en kasteel door een brand in de as
gelegd, waarna een grootse barokke wederopbouw volgde waarbij talrijke bekende
kunstenaars betrokken waren zoals T. Haffenecker, J.B. Mathey, J. Brokoff, S. Borowetz, J.
Herrscher en P. Brandl. Manětín wordt ook wel eens de West-Boheemse parel van de barok
genoemd.
Programma zondag 26 april 2008
07.30u.
Vertrek van de bus uit Praag
09.30u.
Kladruby: abdijbezoek
11.30u.
Met de bus naar Manětín
12.30u.
Middagmaal
14.00u.
Manětín: kasteelbezoek en wandeling in het park
16.00u.
Met de bus naar Plasy
16.30u
Plasy: wandeling rond de abdij
17.30u
Vertrek naar Praag. Omstreeks 19.00u zijn we weer in Praag.
De rondleidingen zullen tweetalig zijn, Nederlands en Tsjechisch. Meer informatie en het
inschrijvingsformulier ontvangt u per e-mail.
Manětín: kasteel en kerk (Foto: http://www.zamek-manetin.cz/)
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 22 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 WAT MAG U NIET MISSEN:
UIT DE CULTUURKALENDER VAN DE VLAAMSE VERTEGENWOORDIGING:
L E Z I N G:
VLAAMSE SCHILDERKUNST
VAN DE 17DE EEUW
Dinsdag 1 april 2008, 16:30
Národní galerie, Praag
In de cyclus van lezingen over oude kunst
www.ngprague.cz
Bartholomeus Spranger – Allegorie op de Turkse
oorlogen, rond 1610
C O N C E R T E N:
HUELGAS ENSEMBLE
IL FONDAMENTO
Zondag 1 juni 2008, 20:00
St. Šimon- en Judakerk, Praag
Paul van Nevel – dirigent
Vrijdag 16 mei 2008, 20:00
Rudolfinum, Praag
Onder de leiding van Paul Dombrecht
J.D. Zelenka: „Miserere“, psalm 50 in c, ZWV
57
„De Profundis“, psalm 130 in d, ZWV 50
Requiem in c, ZWV 48
Jacobus de Kerle (een keuze uit het werk)
Charles Luython (een keuze uit het werk)
www.festival.cz
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 23 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN
café Amsterdam
Van 16 tot 18 november was er in Archa het
Nederlands-Tsjechisch literair programma ‘Café
Amsterdam’, georganiseerd door het Nederlands
Literair Produktie- en Vertalingenfonds, in
samenwerking met Archa.
Daarvoor was een stoet van Nederlandse
auteurs naar Praag afgereisd;
Remco Campert, Tomas Lieske, Esther
Ending, Tonnus Oosterhoff, Mustafa Stitou en
Frank Westerman. Tsjechië werd vertegenwoordigd door Miloš Urban.
Ik had het geluk om op 16 november (vrijdagavond) aanwezig te zijn.
Voor de aanvang van het programma maakte ik in de bar een praatje met Remco
Campert. Van hem is Het gangstermeisje in het Tsjechisch vertaald (1968), en verschillende
verhalen verschenen in Světová literatura. In de onlangs verschenen Tsjechische bloemlezing
van Nederlandse poëzie, V Nizozemsku už nechci žít, is een gedicht van hem opgenomen. De
vertaalster van dit gedicht, Olga Krijtová, ontving onlangs de NLPVF Vertalersprijs, die
jaarlijks wordt toegekend aan een ‘wegbereider voor de Nederlandse literatuur in het
buitenland’. (Ook van Oosterhoff en van Stitou is een gedicht in de bundel opgenomen). U
moet mij niet kwalijk nemen dat ik zo afdwaal, maar alles heeft met alles te maken.
Bovendien schrijf ik dit daags na de daverende bruiloft van de samenstelster van de bundel,
Veronika Havlíková, en zit ik een lichte kater weg te werken.
Ik had Campert in 1989 in de Eindhovense schouwburg ontmoet en vroeg hem, of hij
zich dat herinnerde. Tot zijn spijt niet, helaas. Ik vermoed dat het niets te maken heeft met
zijn geheugen, maar dat mijn façade te veel door de tand des tijds is aangeknaagd.
Toen ik nadien de zaal binnenkwam verbaasden me twee dingen: ten eerste dat het zo
gezellig was ingericht, inderdaad als een café, met stoelen en tafels en kaarsen en eigen
bierviltjes, en ten tweede dat de zaal vol was. Mogelijk spraken het thema en de titel van de
avond aan, Over Liefde en Amsterdam, een literaire peepshow.
De presentatie van de avond door Jaroslav Rudiš en Igor Malijevský was heel geestig
en leuk, afgaand op wat m'n Tsjechische vrienden ervan zeiden. De optredens werden
afgewisseld met vioolspel van Esther Apituley, die haar opleiding genoot aan het Sweelinckconservatorium te Amsterdam.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 24 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Campert las een fragment uit Een liefde in Parijs. Hierin verlangt dichter en schrijver
Richard Sanders hartstochtelijk terug naar de betoverende jaren vijftig in de Franse
hoofdstad.
Campert heeft een heldere, directe stijl. Zijn latere werk heeft een weemoedige
ondertoon, zoals ook dit fragment, dat de organisatie in een boekje, Láska v Paříži,
beschikbaar stelde.
Het had niet veel met Amsterdam te maken, maar wel met de Liefde. Trouwens, ik
vond de vijftiger jaren in Nederland ook betoverend.
Verrassend origineel en onderhoudend vond ik de twee verhalen van Miloš Urban.
Van Tomas Lieske verscheen onlangs de Tsjechische vertaling van Mijn soevereine
liefde, een historische roman waaruit hij las. Datzelfde kan gezegd worden over Esther J.
Ending, al ging het hier over haar boek Na Valentijn, dat ook in het Tsjechisch is verschenen.
Jammer dat ik niet meer kan vertellen over deze twee auteurs, vergeef me, maar ik weet niets
van hen. Lees Moje výsostná láska en Po Valentýnu, zou ik zeggen.
Tonnus Oosterhoff en Frank Westerman traden deze avond niet op. Nog wel de dichter
Mustafa Stitou, die in Marokko geboren werd maar helemaal in de Nederlandse literaire
traditie staat. Zijn gedichten hebben een milde en speelse humor, die door
-alweer de weemoedige ondertoon- aan Campert doen denken. Maar ook dicht hij regels
over de Nederlandse genoegzaamheid en xenofobie, alsvolgt bijvoorbeeld
en wie niet te categoriseren valt
in een aparte doos – woonkamers wemelen
van geruchten over een pedofiele buur
en asielkampen moeten het liefst
aan de horizon staan, zo scheidt men
het goede van het zwarte
Na afloop van het programma maakte ik in de bar een praatje met Stitou.
Ik had hem in 1994 op het Haagse Crossing Border Festival, waar hij las uit z'n debuut
Mijn vormen, ontmoet en vroeg hem, of hij zich dat herinnerde. Tot zijn spijt niet, helaas. Ik
vermoed dat het niets te maken heeft met zijn geheugen, maar dat onze kennismaking geen
verpletterende indruk bij hem had achtergelaten.
Het was een zeer geslaagde avond, door de vorm en het aanbod, in het altijd aangename
Archa. Rest me nog te zeggen dat er een fraai programmablad gemaakt was, waarvoor Madla
de Bruin-Hüblová, Frances Milsom, Edgar de Bruin, Veronika Havlíková en Jana Pellarová
de vertalingen leverden.
Jos Wuijts
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 25 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Café Amsterdam:
een literaire peepshow en doorslaggevend succes
Van 16 tot en met 18 november 2007 organiseerde het Archa theater, in samenwerking met
het Nederlands Literair Vertalingen en Productiefonds (NLPVF) en de Nederlandse
ambassade in Praag “Café Amsterdam”, een literaire manifestatie met deelname van maar
liefst zes beroemde Nederlandse auteurs. Het was voor het eerst dat een dergelijke grote
literaire manifestatie in Tsjechië plaatsvond.
Het programma bestond uit een gevarieerde mengeling van debatten, voorleessessies en
interviews, gemodereerd door bekende Tsjechische schrijvers en dichters. Esther Apituley en
Rie Tanaka verzorgden met hun hedendaagse viool- en pianomuziek de muzikale
intermezzo’s.
Het festival opende op vrijdagavond 16 november met het inmiddels traditionele Archaprogramma “EKG De Luxe” van Igor Malijevský en Jaroslav Rudiš, dit maal getiteld “On
love and Amsterdam”. Om de sfeer van een werkelijk bruin café in Amsterdam te creëren,
was de grote zaal van het Archa theater omgevormd in een café: overal stonden rieten stoelen
en tafeltjes, en onder het genot van een glas wijn kon het publiek luisteren naar voordrachten
van Remco Campert, Tomas Lieske, Mustafa Stitou, en Esther Ending. Omdat de Tsjechische
vertaling van Remco Campert’s boek “Een liefde in Parijs” niet op tijd voor het festival
gereed was, hadden de ambassade, het NLVPF en uitgeverij Lidove Noviny een kleine
vooruitgave van enkele hoofdstukken laten drukken. Dit lag op alle tafels, om mee te nemen.
Hoewel aanvankelijk misschien wat onwennig over de flamboyante en ongedwongen stijl van
de presentatoren, kregen de Nederlandse auteurs al gauw de smaak te pakken, en werd het
een hele leuke en ongedwongen avond. Het Archa theater had de uitstekende keuze gemaakt
om de vertalingen van de Nederlandse auteurs op een scherm te projecteren, zodat het veelal
Tsjechische publiek gemakkelijk mee kon lezen. Dat de presentatoren alleen Tsjechisch
spraken en dit niet werd vertaald stoorde overigens de Nederlandstalige gasten niet: de
hilariteit die uit hun woorden en daden bleek, was voldoende om de sfeer te pakken te
krijgen.
De volgende dag ontmoetten Frank Westerman en Jan Urban elkaar in het theater café van
Archa. Daar spraken zij voor een ruim publiek over Westerman’s enige in het Tsjechisch
vertaalde werk “El Negro en ik”. Als negentienjarige student stond Frank Westerman in een
Spaans museum oog in oog met een opgezette Afrikaan – El Negro – een macaber relikwie
uit de tijd van de Europese slavernij. Vragen over wie deze man was, hoe hij daar was
gekomen, hebben Westerman ruim 20 jaar beziggehouden, en hebben hun weerslag gevonden
in “El Negro en ik”, een fascinerende reisreportage over ras, cultuur en identiteit. Maria Vlaar
van het NLPVF zei later dat de wisselwerking met de Tsjechische auteurs uitstekend was
geweest: zo riep op een gegeven moment Jan Urban dat boeken als die van Westerman meer
dan nodig waren in een postcommunistisch land als Tsjechië, om de geschiedenis in het
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 26 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 openbaar te verwerken. Een interessante parallel tussen postcommunisme en
postkolonialisme werd er getrokken!
’s Avonds was het de beurt aan Esther Ending en Tomas Lieske om in het programma “Vier
verhalen” te lezen uit hun werken. Zij wisselden af met Markéta Pilátová en Petra Hůlová.
Op de laatste dag van het festival vond een intrigerende discussie plaats tussen Frank
Westerman, Markéta Pilátová en Jan Urban. Zij spraken over de rol die journalisten en
schrijvers hebben in het publieke debat omtrent integratie, islamofobie, nationale identiteit,
religie, fundamentalisme en de manier om daar in het moderne Europa mee om te gaan. Naast
vele anderen die hun zegje hierover wilden doen, nam ook de Nederlandse ambassadeur JanLucas van Hoorn actief deel aan het debat.
Het festival werd afgesloten met een poëzie- en muziekavond “In the jellyfish the sea calls”
waarin vijf internationaal gevierde dichters verzen voorlazen en muzikaal begeleid werden
door Esther Apituley en Rie Tanaka. Tonnus Oosterhoff, Remco Campert, Mustafa Stitou,
Radek Fridrich en Vít Janota lazen voor uit eigen werk. Ook nu was het publiek enthousiast,
en luisterde ingespannen naar de voordrachten. De café-setting in de kleine zaal van het
Archa theater zorgde hier voor een intieme sfeer.
Het festival was voor alle partners een groot succes. De auteurs die uit Nederland waren
overgekomen, waren erg tevreden met de opkomst van het publiek en de media-aandacht die
er voor hen bestond: allen hebben interviews gegeven voor de geschreven pers, en Esther
Ending verscheen zelf op de televisie. Maria Vlaar van het NLPVF zei na de manifestatie dat
deze een van de beste was die het fonds ooit heeft georganiseerd. De Tsjechische uitgevers
waren zeer betrokken en enthousiast, het theater professioneel en het publiek drie dagen lang
enthousiast. De zalen zaten vol: bij het openingsprogramma zo'n 200, bij de andere vier
programma's rond de 100 bezoekers met vooral veel jonge mensen in de zaal.
Omdat Café Amsterdam zo’n succes was, wordt nu de mogelijkheid bekeken om binnenkort
in Amsterdam een Café Praag te organiseren. De Praagse uitgevers hebben bovendien aan het
NLPVF laten weten met veel enthousiasme verder te willen gaan met het uitgeven van
Nederlandse literatuur.
Helen Saaf van der Beek
TENTOONSTELLINGEN IN PRAAG
Elke keer verwonder ik me weer over de frequentie van de raakpunten tussen de culturele
geschiedenis van de Tsjechische en Lage landen. Onlangs waren in Praag twee
tentoonstellingen te bezoeken die een voorbeeld van deze doorsijpeling en wederzijdse
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 27 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 beïnvloeding van de Midden-Europese cultuur en de cultuur op het Nederlandstalige
grondgebied in Europa bewijzen. In onze tijd zijn ze wel heel intensief, maar wat de
geografische afstand nu is gold niet aan de eeuwwisseling van de 16e en 17e eeuwen. Aan
het hof van Rudolf II waren vele musici en kunstenaars van Nederlandse afkomst
werkzaam, Friedrich von der Pfalz, de Winterkoning, zoals ze hem in Tsjechië noemen, en
zijn Engelse echtgenote hebben na de slag op de Witte Berg bij Praag als hun toevluchtsoord
juist Den Haag gekozen. Dit is maar om een paar van deze betrekkingen te noemen.
In deze bewogen periode leefde ook Albrecht von
Waldstein, een geraffineerde veldheer in keizerlijke
dienst. Hij stelt ook het hoofdpersonage voor
waarrond een van de vermelde tentoonstellingen
draait. In de rol van de razende bouwheer heeft hij het
maximum uit de onmiddellijke nabijheid van het
keizerlijke hof gehaald. Zijn paleiscomplex op de
Kleine Zijde in Praag heeft hij voornamelijk met
behulp van Italiaanse (zoals de architect Giovanni
Pieroni) en Nederlandse (zoals de beeldhouwer
Adriaan de Vries) kunstenaars gebouwd die hij
rechtstreeks van het keizerlijk hof even had
uitgeleend. Vandaag de dag is het statige paleis de
zetel van de Senaat van de Tsjechische Republiek, die
ook als de hoofdorganisator van de tentoonstelling
functioneerde. Het is daarom ook niet mis dat de
tentoonstelling in dit paleis plaatsvindt. Als
conservatrice komt hier Eliška Fučíková aan het woord, een kenner van de kunst aan het hof
van Rudolf II, vroeger ook de conservatrice van de Galerie van de Praagse Burcht. Van haar
vaardigheden kunst te presenteren in brede culturele én historische verhoudingen hebben
wij ons al meerdere keren kunnen vergewissen; onder meer bij de tentoonstellingen Rudolf
II en Praag (Praag, 1997) of Schilderkunst aan het keizerlijke hof van Praag
(Bonnefantenmuseum Maastricht, 2000).
Bij de tentoonstelling Albrecht van Waldstein en zijn tijd maken wij kennis met de
historische persoonlijkheid vanuit vier invalshoeken: 1) als een edelman met de hoogste
ambities – Invita invidia, 2) als een ondernemende hertog die voor de welvaart van zijn land
zorgt - Terra felix, 3) als een onvermoeide en dappere veldheer – Xerxes, grote Artaxerxes,
en 4) als een persoonlijkheid die de aandacht nog eeuwen na de dood aantrekt – Bestia vixit.
In de rijschool van de beroemde generaal is bij gelegenheid van de tentoonstelling een groot
aantal portretten en architectonische tekeningen, beelden en reliëfs, tekeningen en gravuren,
privileges, boeken, stadsplannen en horoscopen, wapens en meubels, muntstukken en
medailles, keramiek en glasstukken, kledij en juwelen, vlaggen en wandtapijten bij elkaar
gebracht en zeer overzichtelijk gerangschikt. Als je van dit defilé van de Waldsteinse
objekten het zien vergaat probeer dan eens hoe het met je gehoor zit. Het begeleidende
programma stelt je in de gelegenheid om met deze periode kennis te maken ook wat betreft
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 28 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 de geluiden. Het Nationaal Museum heeft voor de geïnteresseerde een zeer rijk aanbod aan
concerten van de toenmalige muziek in verschillende genres. Zeer aanlokkelijk zijn ook de
lezingen van vooraanstaande specialisten over uiteenlopende Waldstein thema’s. Daarnaast
kan iedere houder van het ingangskaartje zich voor een speciaal bezoek aan de historische
zalen van het Waldsteinpaleis inschrijven inclusief sommige zalen die normaal niet
toegankelijk zijn. Kortom, dit is de gelegenheid zich in de tijd van Waldstein onder te
dompelen. Alleen de catalogus is om de traditie niet te onderbreken wat laat uitgegeven en
slechts in het Tsjechisch met de geheimzinnige glimlach van de verkoper dat de Duitse
versie misschien nog later verschijnt, en dan nog peperduur.
Mijn tweede uitnodiging voor een tentoonstelling brengt je deze keer in de Praagse
Nationale Galerie, en wel in de het Kinskypaleis op het Oudestadsplein. Afgezien van de
naar mijn mening bescheiden promotie gaat het hier om een belangrijke gebeurtenis, zelfs in
een Europese kunstcontext. Als graveur en tekenaar is Václav (Wenceslaus) Hollar
misschien in Engeland en België meer bekend dan in Tsjechië, zijn geboorteland. Hij zou een
Europese kunstenaar in de zin van de Europese burger van de 21e eeuw kunnen worden
genoemd. Afkomstig uit een geadelde familie (zijn vader is aan het einde van de 16e eeuw
tot een hoge ambtenaar aan het keizerlijke hof benoemd), kwam de jonge Wenceslaus heel
makkelijk in contact met de kunstenaars van Rudolf II: van Aegidius Saedeler leerde hij de
techniek van kopergravure en ets, van Joris en Jacob Hoefnaegel heeft hij de
tekenvaardigheid in het afbeelden van kleine dieren en insecten verkregen. Maar het waren
de veduta´s ofwel stadsportretten die hem echt vermaard hebben gemaakt. Zijn
panoramische stadszichten kenmerken zich door een cartografische precisie. Daarom werd
dit type afbeelding ook “stadsplan” genoemd. Hollar documenteerde en bracht in kaart
praktisch al hetgeen hij rond zich heen zag, was het nu onderweg met de Engelse graaf
Arundel of tijdens zijn verblijven in verschillende Duitse steden of toen hij zich voor een
langere tijd in Londen vestigde en een beeldatlas van deze grootstad met al zijn belangrijke
gebouwen plande te scheppen.
Op de Praagse tentoonstelling kan je onder meer je kennis van de stad Praag testen als je het
panoramazicht op de stad vanaf de Petrinheuvel bekijkt. Interessant zijn ook de
afbeeldingen van de kathedraal in Antwerpen, tekeningen en gravuren met insecten,
schelpen, mensengezichten en gelaatstrekken, emblemen of illustraties voor de Oudgriekse
fabelen. Het is niet eenvoudig om het rijke oeuvre van Hollar in een tentoonstelling op te
nemen. Toch kan je in de Nationale Galerie de meest representatieve stukken zien zonder
dat je eronder bedolven raakt. Ook de volumineuze catalogus in het Tsjechisch of in het
Engels is de moeite waard én tegen een schappelijke prijs.
Renata Vedlich
Vertaald door Renata Vedlich, Piet Schepens
Voor meer zie www.valdstejn.org en http://www.ngprague.cz/127/82/tiskove-zpravydetail/tiskova-zprava-vaclav-hollar-1607-8211-1677-a-evropa-mezi-zivotem-a-zmarem/
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 29 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 NIEUWE BOEKEN EN VERTALINGEN
Vorig jaar november kwam bij de Nederlandse uitgeverij Prometheus/Bert Bakker een bundel
verhalen uit van de schrijver Bohumil Hrabal met de titel Praagse ironie. Ter gelegenheid
daarvan ontstond een artikel, gewijd aan Bohumil Hrabal, dat Kees Mercks in Hrabalstijl
schreef: als een interview waarin de ondervraagde en ondervrager dezelfde persoon zijn.
Kees Mercks houdt zich sinds halverwege de jaren ’70 bezig met het vertalen van
Tsjechische literatuur en het aantal vertalingen van zijn hand telt ruim twintig titels, waarvan
de vertalingen van Hrabals werk meer dan de helft vormen.
Grensgevallen
We hadden afgesproken in café Cats in Amsterdam. Ik zou de laatste Hrabal in mijn hand houden:
Praagse ironie. Drie minuten te laat verscheen de vertaler, Kees Mercks, in de deuropening en speurde
zoekend rond door zijn dikke brillenglazen totdat hij mij met de vertaling zwaaiend achter de leestafel
ontdekte. Ik schatte hem op een jaar of zestig, hij droeg een zwarte regenjas en daaruit stak zijn reeds
behoorlijk kalende hoofd met glimlachend gezicht. Ik bestelde wat te drinken en stak van wal.
A.: Kees, mijn eerste vraag is hoe je in hemelsnaam aan dat Tsjechisch bent gekomen. Dat is
toch niet zo’n voor de hand liggende keus.
K.: Nou, wel een faq, hoor. Maar goed. Met Russisch begonnen. Ja,ja, een heus kandidaatsexamen
gehaald, maar toen kwam ’68 en wel de inval van de troepen van het Warschaupact onder leiding van
de sovjets. Dat was een klap. Net begon dat communisme in dat land tijdens de Praagse Lente een
aangenamer gezicht te krijgen of de grenzen werden overschreden. De Russen beweerden die van het
fatsoen jegens hen in verband met al die spotprenten en de Tsjechen voelden zich diep gekwetst
doordat de grenzen van hun soevereiniteit niet waren gerespecteerd. De brute, botte en beschamende
wijze waarop de sovjets de Tsjechen toen hebben behandeld, waren voor mij de grens van het moreel
en politiek acceptabele. Mijn sympathie voor de Russische taal veranderde in diepe afkeer. Zoals het
Duits – toch een mooie taal - voor mijn ouders moet hebben geklonken, klonk opeens het Russisch –
toch ook geen gekke taal – in mijn oren. Ik heb toen voor het Tsjechisch gekozen: de taal van een
klein, bescheiden volk met een bijzonder gevoel voor humor.
A.: Overdrijf je nou niet? De Russen hebben toch ook hun humor, in het echte leven en in de
literatuur?
K.: Natuurlijk is het overdreven, of lijkt die reactie van toen nu overdreven. Ik ben gek op de humor
van Gogol’, om maar een voorbeeld te noemen. Die lijkt trouwens wel wat op de Tsjechische humor.
Gogol’s humor heeft ook zo’n absurdistische drive. Soms vind je die nog bij Dostojevski,
bijvoorbeeld in zijn Aantekeningen uit het ondergrondse, waarvan vorig jaar een nieuwe vertaling is
verschenen. Maar in beide gevallen loert onder de oppervlakte iets psychopathologisch, een neiging
tot gekte, tot hysterie, terwijl de Tsjechische humor eerder voortkomt uit de botsing van diverse
werelden die tot komische en tragikomische situaties leidt.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 30 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 A.: Doel je nu op het absurdisme à la Havel of de groteske à la Hrabal?
K.: Misschien moet je de wortels van beiden eerder zoeken in de humor van Hašek. Hrabal noemt
hem openlijk als een van zijn inspiratiebronnen, misschien wel de grootste. Havel is terughoudender
hierin: hem bevalt als uitgesproken intellectueel het plebejische en opportunistische aspect van de
soldaat Švejk minder, maar hij zal moeten toegeven dat de wortels van het absurdisme in de
Tsjechische literatuur wel degelijk daar liggen. Daarbij gaat hij voorbij aan het feit dat juist de
uitvergroting van dat plebejische en opportunistische een aspect van het absurdisme is.
A.: Het absurdisme à la Alfred Jarry, waarin alles ook wordt uitvergroot?
K.: Dat wel, maar Ubu is wel koning, een usurpator, en Švejk slechts een ‘pucflek’ (poets-), een
onbeduidend hulpje van de aalmoezenier, onheroïscher kan het haast niet. Totaal ongeschikt voor de
militaire dienst, mentaal en fysiek. Met zulke mensen win je geen oorlog. En dáár gaat het juist om in
Hašeks roman. Wil je de absurditeit van zoiets gigantisch als de oorlogsmachinerie wilt laten zien,
kun je geen generaal als protagonist gebruiken, maar heb je meer aan die spreekwoordelijke luis in de
pels als Švejk.
A.: We zouden het over Hrabal hebben. Waarin zie jij die overeenkomst tussen Hašek en
Hrabal?
K. Ten eerste de manier van leven: beiden op de grens van het oorbare. Beiden verkozen de
gelagkamer als huiskamer, beiden stelden zich bewust op aan de rand, de periferie, van de
maatschappij. Beiden waren ‘poseurs’, mensen die zelfingenomen waren met het imago dat ze zelf
uitstraalden. Beiden waren in hun tijd een levende legende. Beiden leefden ook op de grens van het
normale: Hašek was zelf vaak ook geen vrolijk figuur, hij zoop zich geregeld te pletter, pleegde bijna
een keer zelfmoord; Hrabal was ook redelijk depressief en kon in die buien buitengewoon ruw en
onverdraaglijk zijn. Beiden leefden in twee werelden: Hašek tegelijkertijd in Bohemen en OostenrijkHongarije, Hrabal tegelijkertijd in de ‘officiële’ wereld van het Husák-regime, dat na ’68 onder
auspiciën van de Russen was ingesteld, als ook in de underground. Beiden waren ook in de ogen van
de doorsnee-Tsjech fout: Hašek door zijn overlopen naar de Russen en eenmaal in Rusland naar de
bolsjewieken; Hrabal door in het midden van de jaren ’70 een schijnbare knieval te maken naar het
Husák-regime.
A.: Hoe doe je een schijnbare knieval?
K.: In een officieel politiek blad verscheen een kort interview met hem, waarin hij o.a. verklaarde het
eens te zijn met de nieuwe politieke lijn die was uitgezet. Hij had met dat interview ingestemd om
opnieuw publicatiemogelijkheden voor zijn werk te verwerven. Dat was natuurlijk fout. Zelf
motiveerde hij die stap door te stellen dat familieomstandigheden (sterfgevallen), de eigen gezondheid
en de isolatie door de politieke situatie, die het land verdeelde in een ‘officieel’ circuit en een kleine,
maar actieve underground. In weerwil van die stap bleven zijn teksten, de oorspronkelijke
typoscripten, ter beschikking van die underground en vonden op die wijze ook hun weg naar het
buitenland. Hrabal wilde er alleen niets van weten. Hij betoonde zich Oost-Indisch doof voor elke
verwijzing in een gesprek naar wat er buiten de landsgrenzen met zijn teksten gebeurde, de uitgave
ervan bij exil-uitgeverijen of de vertaling ervan. Dat is op zijn minst dubbel. En dubbel is halffout,
vandaar dat schijnbare.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 31 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 A.: Ik neem aan dat wat er in het buitenland gebeurde met Hrabals teksten, dat ze gepubliceerd
werden en vertaald, toch ook bekend moet zijn geweest bij de Tsjechische autoriteiten. Waarom
deed hij daar dan zo geheimzinnig over?
K. Dan komt er nog een derde aspect aan de orde: zijn persoonlijke angsten, die deels samenhangen
met zijn karakter en de ervaringen die hij in zijn jeugd heeft gehad en die deels ook te maken hebben
met intimidaties ‘vanboven af’, die zijn vreesachtigheid nog eens hebben versterkt. Gelukkig schrijft
hij ook hierover: hoe hij zijn leven lang gebukt ging onder een vracht van angst en schuldgevoelens.
Schuldgevoelens in het hele scala van schuld: het elementaire schuldgevoel om ‘het zijn’ en om alles
wat vervolgens fout is gegaan tijdens dat ‘zijn’.
A.: Hoezo, schuldgevoelens om het zijn?
K.: Letterlijk. Vanaf zijn geboorte, toen hij als kind van een ongehuwde moeder op de wereld werd
gezet, ongevraagd, misschien ook ongewenst. In elk geval in die tijd (1914) iets schandaligs. Zelf
refereert Hrabal hieraan in anekdotische vorm: hoe zijn moeder door haar vader op het erf op de
knieën werd gedwongen en een dubbelloopsjachtgeweer op zich zag gericht vanwege die
zwangerschap. Moeder en kind werden gered door de droge opmerking van Hrabals moeders moeder
die vanuit de keuken riep dat het eten klaar stond. Een mooi staaltje van zelfironie, zelfs ten aanzien
van zijn prenatale ‘zijn’.
A.: Maar wel in literaire vorm en niet in biografische zin.
K. Klopt. Veel van Hrabals leven kennen we vanuit die literaire vorm. Zijn hele werk bestaat uit
autobiografische ingrediënten, aangevuld met anekdotes, verhalen die hem door anderen zijn verteld
en die zodoende ook deel zijn gaan uitmaken van zijn autobiografie. Maar hier past wellicht beter de
term ‘autofictioneel’ als het autobiografische in literair jasje gestoken, met alle overdrijvingen en
onderkoelingen van dien. Zo wordt ook hier weer een grens overschreden: de grens van de fictie en
die van het genre.
A.: Kun je zijn werk wel in bepaalde genres onderbrengen?
K. Dat is inderdaad een probleem of tegelijkertijd ook weer niet. Waar we in elk geval hier over
spreken, dat is zijn proza. Maar in sommige gevallen is er aan dat proza ook een poëtische
uitdrukkingsvorm voorafgegaan. Dat duidt er al op dat dit proza een sterk lyrische inslag heeft. Verder
kun je hooguit stellen dat meestal een thema of beschreven levensperiode de grenzen afbakenen voor
het subgenre. Hrabal heeft nooit een roman geschreven in de traditionele zin van het woord. Daarmee
doet hij mee aan dat vernieuwingspoces van dit genre in de twintigste eeuw, zoals waarover Kundera
diverse malen heeft geschreven. Hrabals proza komt echter in diens vertoog niet voor.
A.: Hoe komt dat dan?
K.: Kundera heeft zo’n minachting voor de Tsjechische literatuur dat dat niet in hem zal zijn
opgekomen. Hij is ook allergisch voor het woord lyriek, dat hij in zijn romans, verhalen en interviews
als een soort afwijking van de menselijke geest ziet. Daartegenover vind je bij hem toch vooral het
cerebrale type schrijver dat zijn belangstelling heeft, zoals hij ook zichzelf tracht te afficheren. Geen
dichters, maar denkers. Geen twijfelaars, maar doeners. Geen angsthazen, maar koele berekenaars.
A.: Heb je een hekel aan Kundera?
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 32 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 K.: Nee hoor, hij is alleen een totaal ander type schrijver, die ook zelf veel heeft geëxperimenteerd
met het genre, maar waarbij ik me soms afvraag of die experimenten wel altijd zo geslaagd zijn. Of
niet in sommige gevallen de mislukking wordt goedgepraat door het experiment te noemen.
A.: Hoe zou je het experimentele bij Hrabal willen omschrijven?
K.: Zelf verwijst hij diverse malen naar de Frans-surrealistische techniek van ‘écriture automatique’
die hem intrigeerde: het direct vanuit het onderbewuste de zinnen op het papier laten vloeien, zonder
correctie, zonder polijsting. Via een ritueel moet je in de juiste stemming komen. Bij Hrabal was het
uitgangspunt een stevige kater in de ochtend, daarna een paar sigaretten en zwarte koffie op de
nuchtere maag, waardoor hij helemaal beroerd werd, als het ware een nulpunt bereikte, een
boeddhistische leegte die zich vervolgens kon vullen met nieuwe invallen die meteen aan het papier
moesten worden toevertrouwd. Het liefst zat hij dan in de felle zon op zijn portable schrijfmachientje
te ratelen, bang om de inspiratie die hij had, te verliezen.
A.: Sommige mensen, die Hrabals stijl minder waarderen vanwege zijn eindeloos
voortmeanderende zinnen, noemen zijn proza dronkenmanstaal. In hoeverre speelde drank een
rol bij zijn schrijven?
K.: Hrabal zat weliswaar een flink deel van de dag en avond in de kroeg, waarbij de Gouden Tijger
zijn stamcafé was, waar hij zijn eigen tafel had en eigen parafernalia aan de muur, en hij bewierookte
ook het bier, dat hij al vanuit Nymburk zo goed kende waar zijn stiefvader bedrijfsleider was van de
brouwerij, maar dan had hij meestal al geschreven, als hij überhaupt al tot schrijven was gekomen,
want dat schijnt (autofictie) niet altijd zo te hebben gevlot. Die eindeloze zinnen moet je dan ook
eerder zien als uitvloeisel van dat automatische schrijven, zinnen op een soort biologisch ritme,
waarbij het ene voorval na het andere in hem opkwam en aan elkaar geregen moest worden tot een
zinvol, associatief geheel. Men heeft het weleens over ‘die Lust zum Fabulieren’, bij Hrabal was dat
haast een psychopathologische aandrift. En het knappe daaraan is dat hij uiteindelijk die stroom van
verhalen tot een zinvolle artistiek geheel weet om te vormen. Dat is een gecompliceerd proces dat
lange, onregelmatig geconstrueerde zinnen, met bevreemdende (of geen) interpunctie nodig heeft om
vooral toch maar niet die vrije loop van gedachten te verstoren.
A.: Je zou kunnen zeggen dat dit zijn literaire handelsmerk was, zijn artistieke handschrift. Is
dat in heel zijn werk aanwezig?
K.: Het meest pregnant in het proza van de jaren zeventig en tachtig en merkwaardig genoeg in het
proza van de jaren vijftig, toen hij ook al niet kon publiceren. Zijn debuut was pas in eind 1963.
Daartussen is een periode waarin sommige verhalen een traditionelere vorm hebben: keurig afgepaste
zinnen en een geconstrueerd plot met kop en staart. Die tussenperiode is echter minder bevreemdend
dan het lijkt omdat dit tegelijkertijd de periode is dat Hrabal te maken kreeg met redacteuren die zich
om artistieke en soms ook politieke redenen met zijn teksten begonnen te bemoeien. Het jammere aan
deze zaak is dat we meestal niet meer de beschikking hebben over de ruwe teksten uit die tijd, zodat
het vaak speculeren blijft in hoeverre de redactie dan wel Hrabal zelf verantwoordelijk waren voor de
eindversie.
A.: Je laatste vertaling, waarmee ik je toezwaaide toen je hier binnenkwam – Wil je nog een
biertje? –, bestaat uit verhalen. Is die ‘stijlbreuk’ ook daarin zichtbaar?
K.: Zeker. Voor Praagse ironie, dat ik vanwege de kleur van het omslag gekscherend het ‘Groene
boekje’ noem, heb ik uit diverse periodes geput. Dat deed ik trouwens ook voor de bundel De
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 33 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 toverfluit, waar deze bundel eigenlijk een vervolg op is. Ik heb proza gekozen uit de begin-, middenen eindperiode. De eerste twee prozateksten (‘Wie ik ben’ en ‘Waarom ik schrijf’) stammen uit 1989,
een halfjaar voor de Fluwelen Revolutie en vertonen toch de typische Hrabal-stijl; ‘Kaïn’ is zo’n
voorbeeld van een ‘oud verhaal’ (jaren vijftig), maar is merkwaardig genoeg stilistisch vrij
conventioneel. ‘Autootje’ is geschreven in 1983 en de laatste twee verhalen zijn van na de Fluwelen
Revolutie.
A.: Waarom in die volgorde en in het algemeen: waarom heb je voor die verhalen gekozen?
K.: De eerste twee zijn autobiografisch en zelfbespiegelend; dan ligt het voor de hand om daarmee te
beginnen, als een soort inleiding. ‘Kaïn’ wilde ik altijd al graag vertalen omdat het een van de twee
oerverhalen is van waaruit Hrabals successtory Zwaarbewaakte treinen is ontstaan, je weet wel het
verhaal dat verfilmd is door Jiří Menzel en dat een Oscar in de wacht heeft gesleept als beste
buitenlandse film (1968). Overigens de enige goeie verfilming van proza van Hrabal door Menzel.
Het verhaal zelf is intrigerend omdat het uit Hrabals existentialistische periode stamt. Camus was
onder Tsjechische schrijvers razend populair in de jaren vijftig en Hrabal heeft eigenlijk in dit verhaal
een nog existentiëler thema aangeroerd dan Camus in De vreemdeling: een volstrekt ongemotiveerde
zelfmoordpoging, of althans een die louter en alleen was ingegeven door ‘het zijn op zich’. Het
vervolg, wanneer de held gered is en dankzij ‘het bloed van drie domoren’ het leven nu weer geheel
aankan is totaal absurd.
A.: Wat hebben die Tsjechen toch met het absurde?
K.: Dat komt voort uit onmacht en pogingen van een ander om in je leven in te breken. Daardoor
ontstaat een spanningsveld van twee tegengestelde sferen die voortdurend tegen elkaar aan schuren en
waaruit je je maar moet zien te redden als underdog. In ‘Autootje’ (de naam van een poes) wordt het
veroorzaakt door de tegenstelling tussen de wens katten te hebben, maar als je er te veel van krijgt, sta
je voor de taak ze soms ook ‘weg te moeten doen’. Dit conflict wordt uiteindelijk beslist door een
auto-ongeluk, waarin Hrabal de wraak van de katten ziet en een soort absolutie van de
schuldgevoelens waarmee hij zich had overladen. Zo’n oplossing is al absurdistisch, maar even absurd
is de beschrijving hoe hij met zijn vrouw op z’n kop in de veiligheidsriemen hangt. Het is een
absurdisme waar je eigenlijk niet om kan lachen, nooit vrijuit, omdat de omstandigheden loodzwaar
zijn. Hooguit kan er een grimlachje af.
A.: Om wat Švejk allemaal uitvreet, kun je wel hartelijk lachen.
K.: Tot op zekere hoogte wel: het is altijd leuk om je meerdere te kakken te zetten, om überhaupt
iemand in de maling te nemen, maar het verkrijgt zwaarte zodra je beseft dat dit allemaal wel gebeurt
tegen de gruwelijke achtergrond van de Eerste Wereldoorlog. Het komische van Švejk schuilt hem in
het toonbaar maken van de zinledigheid van machtsmechanismen, die meer bezig zijn zichzelf in
stand te houden dan het doel na te streven waarvoor ze zijn ontworpen. Švejk staat ook voor vitaliteit,
overlevingsstrategie, terwijl het leger en de oorlog voor de Dood staan. De Švejk-roman krijgt
hierdoor een extra gelaagdheid, die je op het eerste gezicht niet zou verwachten.
A.: Hoe stond Hrabal tegenover dergelijke machtsstructuren?
K.: In ‘Publiekelijke zelfmoord’ bezoekt hij de Sovjet-Unie, is in Moskou en bezoekt de graven van
zijn helden van het verleden: de dichter Jesenin (tegenhanger van Majakovski), de protestzanger
Vysotski en de filmer Sjoeksjin: allen ‘chuligany’, hooligans in de goede zin van het woord, mensen
die het durfden op te nemen tegen de grootmoloch van de sovjetmacht. Met dat type mens voelde hij
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 34 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 zich verbonden, maar was niet in staat er zelf een te zijn: ook hier weer zo’n grensgeval tussen
wensen en waarmaken. Steeds voel je het die kant opgaan, steeds voel je die veelal onuitgesproken
wens om ‘weer was ik winnaar’ te zijn. Zijn hooligan-schap was eerder een innerlijke wenstoestand
dan een reële mogelijkheid.
A.: En in de Tsjechische realiteit van vóór de revolutie?
K.: Zijn hoofdzonde heb ik al opgebiecht. Hij heeft daar ongelofelijk veel spijt van gehad, heeft zich
opnieuw overladen met zelfverwijten en schuldgevoelens en tijdens de revolutie omarmde hij de echte
‘chuligany’, de studenten op straat, de acteurs, schrijvers en filmmakers in de theaters, die de revolutie
deden slagen. Hrabal was te vreesachtig en hóe vreesachtig, laat hij in het laatste verhaal zien,
wanneer hij wordt benaderd door agenten van de geheime dienst, die een kat-en-muis-spelletje met
hem spelen, maar paradoxaal genoeg heel beleefd en heel
intellectueel zijn. Zijn contactman had grote
belangstelling voor literatuur en voor Hrabals boeken in
het bijzonder. Die wilde zijn nieuwste exemplaar (‘De
Engelse koning’) graag gesigneerd aan zijn collega’s (de
censoren) laten zien en door hen laten lezen. Leuk? Niet
leuk? Op nieuw die botsende werelden, of is het eerder
een omgekeerde wereld?. Geheimagenten die de rol
spelen van in literatuur geïnteresseerden en de sterliterator van weleer in de rol van slachtoffer van een
machtsspel. Vele Tsjechen vonden het niet leuk, konden
deze literaire figuur die werkelijkheid werd niet aan.
Maar ik denk dat dit het wezenskenmerk is van de relatie
Hrabal als mens en artiest. Zijn tegenstanders noemen het
koketteren met de eigen zwakheden, zijn fans zien juist
hierin zijn literaire sterkte.
A.: Tot slot: hoe kwam je aan die titel ‘Praagse
ironie’?
K.: Hrabal gebruikt zelf die term in een van zijn teksten
en in die zin is het dus een citaat. Praagse ironie staat
voor de Tsjechische groteske, voor dat merkwaardige mengsel van het tragische en het komische, van
werkelijkheid en fictie, van goed en kwaad, van goed en fout, van banaal en diepzinnig, van lieflijk en
bizar, van teder en wreed, van lafhartigheid en heldhaftigheid… en ga zo maar door. In Hrabals ogen
zijn het dialiectische paren, amalgamen, waarvan de tegengestelde samenstellende delen niet zonder
elkaar kunnen en een onderling spanningsveld vormen, zoals ook het zijn oscilleert tussen geboorte en
sterven. Amen.
A.: Dit lijkt me een mooi punt om ons gesprek te beëindigen.
Kees Mercks
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 35 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 INTERESSANTE ZAKEN
Bohemen, Bohemers en bohémiens
Bohemen is het westelijk deel van Tsjechië. Het was een hertogdom en van 1158 tot 1918 een
koninkrijk met als hoofdstad Praag. In dit gebied woonde ooit de Keltische stam der Bojen of Bojer
en de Romeinen noemden het gebied Boiohaemum, het gebied der Bojer. Na de Bojer woonde er de
Germaanse stam der Markomannen en vanaf de 6de eeuw werd het gebied door Slavische stammen in
bezit genomen. Een van die stammen, die der Tsjechen, onderwierp alle andere stammen. De
gebiedsnaam Bohemen bleef behouden in de Germaanse en Romaanse talen, maar de Slavische
volkeren gaven een naam ontleend aan de overheersende stam. (Dat is ook het geval voor Frankrijk:
het rijk der Franken en niet Gallië.) De Tsjechen noemen dit westelijk gebied Čechy (Bohemen). Het
hele land - met inbegrip van Moravië en een deel van Silezië - heet officiëel Česká republika, de
Tsjechische Republiek. Maar in de volksmond doet een nieuw woord, hoewel nog steeds betwist, haar
intrede: Česko (Tsjechië). Het gaat om een pars pro toto: de naam van het land (Česko) is ontleend
aan een deelgebied (Čechy). Dat geldt ook voor Vlaanderen (thans meer dan het historische
graafschap) en Holland (als men Nederland bedoelt).
In het woord Bohemistika is de naam Bohemen bewaard gebleven. Het is de wetenschap van de
Tsjechische taal en literatuur. Een bohemist is een bohemista (m) of bohemistka (v).
Toen de Duitstalige Pragenaar Max Brod "Die Bewohner von Böhmen heissen Böhmen, aber
nicht alle Böhmen sind Tschechen" (De bewoners van Bohemen noemt men Bohemers, maar niet alle
Bohemers zijn Tsjechen) schreef, wist hij zeer goed dat deze zin in menig opzicht voor de Tsjechen
een moeilijkheid vormt. Eeuwenlang was Bohemen ook bewoond door Duitsers (Bohemerduitsers,
een minder goede benaming is Sudetenduitsers). De bewoners van Bohemen waren (tot 1945/1946)
Tsjechen en Duitsers. Men kent in het Tsjechisch echter geen verschil tussen Bohemers (Češi of
verouderd Čechové) en Tsjechen (Češi). De Tsjechische vertaling van bovenstaande zin luidt
"Obyvatelé Čech se nazývají Češi (Čechové), ale ne všichni Češi (Čechové) jsou Češi." Vertaald
betekent dat: De bewoners van Bohemen noemt men Tsjechen, maar niet alle Tsjechen zijn Tsjechen.
Een letterlijke Tsjechische vertaling is dus onzin. De Duitsers gebruiken het woord Böhme thans enkel
nog als de nadruk ligt op een bewoner van Bohemen. Ze gebruiken nu over het algemeen het woord
Tscheche. Dat geldt ook voor het Nederlands.
Voor veel niet-Tsjechische vertalers is het verschil tussen Tsjechië en Bohemen een
moeilijkheid. Als in een Tsjechische tekst staat dat het stadje Český Krumlov de parel is van Jížní
Čechy bedoelt men niet Zuid-Tsjechië maar Zuid-Bohemen!
Het middellatijnse Bohemus beduidt zowel de inwoner van Bohemen, een Bohemer dus, als een
zigeuner. Wellicht omdat zigeuners over Bohemen naar het westen trokken. Het huidige begrip
bohème (bohémien, in het Tsjechisch bohém) staat voor een onkonventionele levensvorm, die niet de
Tsjechen maar wel de zigeuners werd toegeschreven. Deze levenswijze is (was) vooral te vinden in
kunstenaarskringen, bij schilders en schrijvers, maar ook avonturiers. Oorspronkelijk werd het begrip
Bohème gebruikt voor een groep romantische antiburgerlijke schrijvers in Parijs omstreeks 1830.
Bekend werd de naam Bohème na het verschijnen van Henri Murgers´ roman "Scènes de la vie de
Bohème" (1851) en de hierop gebaseerde opera´s La Bohème van G. Puccini (1896) en R.
Leoncavallo (1897). In het begin van de 20ste eeuw gold Parijs als een der hoofdsteden van de
bohémiens.
Piet Schepens
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 36 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 PŘÍLOHA / BIJLAGE:
NIEUWE VERTALINGEN UIT HET NEDERLANDS NAAR HET TSJECHISCH SINDS 2007
Uitgegeven in 2007
Dvě staré babky
Toon Tellegen
Uitgeverij: Argo
ISBN: 978-80-7203-932-6, EAN: 9788072039326
Vert. van: Twee oude vrouwtjes, vertaald door: Jiřina Holeňová
129 p.
El Negro
Frank Westerman
Uitgeverij: Pistorius & Olšanská
ISBN: 978-80-87053-11-9, EAN: 9788087053119
Vert. van: El Negro en ik, vertaald door: Magda de Bruin-Hüblová
232 p.
Jak přežít první pusu?
Francine Oomen
Uitgeverij: Albatros
ISBN: 978-80-00-01963-5, EAN: 9788000019635
Vert. van: Hoe overleef ik eerste zoen?, vertaald door: Jana Broekman-Minářová
136 p.
Kostlivení
Guy Didelez
Uitgeverij: Albatros
ISBN: 978-80-00-01641-2, EAN: 9788000016412
Vert. van: Kadavergedaver, vertaald door: Lucie van Donselaar
128 p.
Křižák v džínách
Thea Beckman
Uitgeverij: Deus
ISBN: 978-80-86215-89-1, EAN: 9788086215891
Vert. van: Kruistocht in spijkerbroek, vertaald door: Gerard Keijsper
277 p.
Láska v Paříži (fragment (eerste twee hoofdstukken))
Remco Campert
Uitgeverij: nakladatelství NLN
Vertaald door: Lenka Křesťanová
Moje Nizozemsko. Encyklopedie nizozemské duše
Geert van Istendael
Uitgeverij: NLN - Nakladatelství Lidové noviny
ISBN: 978-80-7106-921-8, EAN: 9788071069218
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 37 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Vert. van: Mijn Nederland, vertaald door: Jana Pellarová
304 p.
Moje výsostná láska
Tomas Lieske
Uitgeverij: nakladatelství NLN
Vert. van: Mijn soevereine liefde, vertaald door: Olga Krijtová
Myslící srdce. Dopisy z let 1941 - 1943
Etty Hillesum
Uitgeverij: Karmelitánské nakladatelství
ISBN: 978-80-7195-093-6, EAN: 9788071950936
Vert. van: Het denkende hart van de barak. De brieven van Etty Hillesum, vertaald door: Petra
Schürová
200 p.
Pět jednohubek (keuze van de teksten Amuse-gueule en Grunberg rond de wereld)
Arnon Grunberg
Vertaald door: Veronika Havlíková
slechts 32 st.
Pro Valentýnu
Esther J. Endingová
Uitgeverij: Euromedia Group – Odeon
Vert. van: Na Valentijn, vertaald door: Veronika Havlíková
Stýská se mi po Hirsi Ali (essay)
Margriet de Moorové
Kulturní týdeník A2 (april)
Vert. van: Ik hou van religie, maar ik mis Hirsi Ali, NRC Handelsblad 10-11/3 2007, vertaald door:
Magda de Bruin-Hüblová
Time Out
Kluun
Uitgeverij: Jota
ISBN: 978-80-7217-485-0, EAN: 9788072174850
Vert. van: De weduwnaar, vertaald door: Marta Nováková
288 p.
Utonulá
Margriet de Moorová
Uitgeverij: Paseka
ISBN: 978-80-7185-825-6, EAN: 9788071858256
Vert. van: De verdromkene, vertaald door: Magda de Bruin-Hüblová
272 p.
V Nizozemsku už nechci žít. Antologie moderní nizozemské poezie
Veronika Havlíková
Uitgeverij: Mladá fronta
ISBN: 978-80-204-1740-4, EAN: 9788020417404
224 p.
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 38 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 7/8 2007: Het literaire tijdschrift PLAV wijdde nummer 7-8 van de jaargang 2007 aan de Nederlandse
literatuur. Vertaald door de neerlandici uit MU Brno.
Obrázky z Nizozemska a Flander
Voorwoord van Marie Kantůrková
Akt proměny je zahalen tajemstvím
Het gesprek van docenten en vertalers FF MU Brno
Janneke Weijermarsová: Ples knihy
vertaald door Martina Loučková en Marta Nováková
Ted van Lieshout: Bratři
vertaald door Veronika Maxerová
Dimitri Verhulst: Rybník potopených tělíček
vertaald door Marta Nováková en Jochen van Vlem
Remco Campert: Láska v Paříži
vertaald door Lenka Křesťanová
Kristien Hemmerechtsová: O mužích jen tu a tam
vertaald door Hana Hrochová
Maria Goosová: Rodina
vertaald door Andrea Pelantová en Jindřich Martinec
Marga Minco: Adresa
vertaald door Alexandra Andreasová
Gerardjan Rijnders: Silikon
vertaald door Romana Štrudlová en Hana Hrochová
Judith Herzbergová: Šrám
vertaald door Iva Bartoňková en Jitka Malušková
Marijke Schermerová: Hlína
vertaald door Jana Mitáčková
Moderne Nederlandse poëzie: Naše myšlenky dlí s tebou
vertaald door Martina Loučková
Záleží nám na poezii?
Recensie van Martina Loučková
Kritika, teorie a dějiny překladu: Deník Petra Ginze v nizozemském překladu
Magda de Bruin-Hüblová
Arnošt Procházka překladatel
Een portret van de vertaler
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 39 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 In voorbereiding:
De taal der liefde
Gerard Reve
Uitgeverij: Mladá fronta, Praha
Vert. van: De taal der liefde, vertaald door: Veronika Havlíková
Joe Speedboot (Joe Kluzák)
Tommy Wieringa
Uitgeverij: Argo, Praha
Vert. van: Joe Speedboot, vertaald door: Magda de Bruin-Hüblová
Keizers sterven niet in bed
Fik Meijer
Uitgeverij: Aurora, Praha
Vert. van: Keizers sterven niet in bed, vertaald door: Petra Schürová
Láska v Paříži
Remco Campert
Uitgeverij: NLN, Praha
Vert. van: Een liefde in Parijs, vertaald door: Lenka Křesťanová
Návrat domů
Anna Enquist
Uitgeverij: Mladá fronta, Praha
Vert. van: De thuiskomst, vertaald door: Petra Schürová
Paradijs verloren
Cees Nooteboom
Uitgeverij: Paseka, Praha – Litomyšl
Vert. van: Paradijs verloren, vertaald door: Magda de Bruin-Hüblová
Romantický imperativ
Maarten Doorman
Uitgeverij: Prostor
Vert. van: De romantische orde, vertaald door: Jana Pellarová
ca. 352 p.
Stepní země
Tjalling Halbertsma
Uitgeverij: Prostor, Praha
Vert. van: Steppeland, vertaald door: Lenka Řehová
Ultramarín
Henk van Woerden
Uitgeverij: Mladá fronta, Praha
Vert. van: Ultramarijn, vertaald door: Jana Pellarová
Život a diagnóza Vincenta van Gogha
Erwin van Meekeren
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 40 ~ Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 • Voorjaar 2008 • Jaro 2008 Uitgeverij: Galen, Praha
Vert. van: Leven en ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh, vertaald door: Petra Schürová
Andere boeken in voorbereiding (ook sinds 1999!):
Annelies Verbeke: Slaap! (Kniha Zlín)
Armando: Dierenpraat (Sursun, Tišnov, Ludmila Vranková)
Douwe Draaisma: Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt (Academia, Praha)
Kader Abdolah: Het huis van de moskee (Kniha Zlín)
Louis Paul Boon: Menuet (Votobia, Olomouc, Sylva Hulová)
Louis Paul Boon: Mijn kleine oorlog (Votobia, Olomouc, Sylva Hulová)
Stan Lauryssens: Dali en ik (Fragment)
Zpracovala / Bijgewerkt door Andrea Havlíčková
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE‐BE Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur ~ 41 ~