docpobierz publikację
download 
Stížnost Transkript
pobierz publikację
Niniejsza publikacja jest częścią realizowanego przez Starostwo Powiatowe w Nysie wspólnie z czeskim partnerem projektu pn. „Na rowerze po pograniczu nysko – jesenickim”, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013 Fundusz Mikroprojektów Euroregionu Pradziad. W ramach projektu zorganizowany został także międzynarodowy rajd rowerowy po naszym pograniczu. Jednym z atutów pogranicza nysko – jesenickiego, nazywanego górskim pojezierzem, jest gęsta sieć oznakowanych szlaków turystycznych, w tym tras rowerowych. Prezentowany Państwu przewodnik zawiera dokładne opisy oraz schematy przebiegu wszystkich tras rowerowych na terenie powiatu nyskiego, a także wybrane trasy z regionu jesenickiego. Życząc wielu niezapomnianych przygód podczas odkrywania uroków górskiego pojezierza, zachęcam wszystkich sympatyków zarówno aktywnej, jak i wypoczynkowej turystyki do pozostania na dłużej w naszym gościnnym regionie i korzystania z tras rowerowych oraz zdobywania regionalnych odznak kolarskich. Polecam także wędrówki górskimi ścieżkami, rejsy po jeziorach i odkrywanie tajemnic związanych z regionalną historią. Adam Fujarczuk Starosta Nyski Tato publikace je součástí projektu, který realizuje Okresní úřad v Nyse společně s českým partnerem, s názvem „Na kole nysko-jesenickým pohraničím”, spolufinancovaného z prostředků Evropského fondu pro regionální rozvoj (ERDF) a ze státního rozpočtu v rámci Operačního programu přeshraniční spolupráce Česká republika – Polská republika 2007-2013 Fond mikroprojektů Euroregionu Praděd. V rámci projektu se také uskutečnil mezinárodní cyklistický výlet naším pohraničím. K hlavním přednostem nysko-jesenického příhraničí, jemuž se říká horské pojezeří, patří hustá síť označených turistických tras, včetně cyklistických. Tento průvodce obsahuje podrobné popisy a schémata všech cyklotras na území nyského okresu a také vybrané trasy na Jesenicku. Rádi bychom Vám popřáli nezapomenutelné zážitky při poznávání krás horského pojezeří. Všem vyznavačům jak aktivního, tak i rekreačního odpočinku nabízíme delší pobyt v našem pohostinném regionu, ve kterém jsou pro Vás připraveny cyklotrasy a možnost získávání regionálních cyklistických odznaků. Doporučuji i toulky horskými stezkami, projížďky lodí po jezerech a poznávání tajemství spojených s regionálními dějinami našeho okresu. Adam Fujarczuk Přednosta okresu Nysa 1 Szlakiem Czarownic po czesko - polskim pograniczu Kolor oznakowania po stronie polskiej: czarny Długość łączna: 233 km (95 km po stronie polskiej, 138 km po stronie czeskiej) Przebieg: Paczków – Pomianów Dolny – – Ligota Wielka – Sarnowice – Otmuchów – Ulanowice – Grądy – Rysiowice – Karłowice Wielkie – Słupice – Nowaki – Radzikowice – Sękowice – Nysa – Konradowa – Wyszków Śląski – Niwnica – Domaszkowice – Wierzbięcice – Kępnica – Stary Las – Nowy Las – Charbielin – Jarnołtówek – Skowronków – Konradów – Głuchołazy – Zlaté Hory – Rejvíz – Česká Ves – Jeseník – Vernířovice – Sobotín – Velké Losiny – Rapotín – Šumperk – Mírov – Mohelnice „Szlak czarownic” po stronie czeskiej powstał w 2006 r., a jego pomysłodawcą było Stowarzyszenie Ruchu Turystycznego - Jeseniky. W 2009 r. na zlecenie Starostwa Powiatowego w Nysie wytyczony i oznakowany został szlak po polskiej stronie w ramach realizacji projektu „Szlakiem czarownic po czesko-polskim pograniczu” w ramach programu POWT Czechy-Polska 2007-2013. Dodatkowo, na przebiegu polskiej części szlaku, ustawiono 10 tablic informacyjnych dotyczących historii procesów czarownic na pograniczu polsko-czeskim oraz wydany został przewodnik z mapą. Ważnym elementem projektu było wykonanie stałej ekspozycji muzealnej dotyczącej procesów czarownic w Muzeum w Nysie. W 2010 r. Starostwo Powiatowe w Nysie oraz Klub Turystyki Kolarskiej KTUKOL z Głuchołaz ustanowili Regionalną Kolarską Odznakę Turystyczną „Szlakiem Czarownic” w dwóch stopniach. Regulamin odznaki oraz warunki jej zdobycia znajdują się na stronach Powiatu Nyskiego www.powiat.nysa.pl oraz KTK Ktukol www.ktukol.pl. Čarodějnickou trasou česko-polským příhraničím 1 Barevné značení na polské straně: černá Celková délka: 233 km (95 km na polské straně, 138 km na české straně) Průběh trasy: Paczków – Pomianów Dolny – Ligota Wielka – Sarnowice – Otmuchów – Ulanowice – Grądy – Rysiowice – Karłowice Wielkie – Słupice – Nowaki – Radzikowice – Sękowice – Nysa – Konradowa – Wyszków Śląski – Niwnica – Domaszkowice – Wierzbięcice – Kępnica – Stary Las – Nowy Las – Charbielin – Jarnołtówek – Skowronków – Konradów – Głuchołazy – Zlaté Hory – Rejvíz – Česká Ves – Jeseník – Vernířovice – Sobotín – Velké Losiny – Rapotín – Šumperk – Mírov – Mohelnice „Čarodějnická trasa“ vznikla na české straně v roce 2006 jako záměr Sdružení cestovního ruchu Jeseníky. V roce 2009 byla na objednávku Okresního úřadu v Nyse vytyčena a označena trasa na polské straně, a to v rámci projektu „Po stopách čarodějnic česko-polským příhraničím“ v rámci programu OPPS Česká republika – Polská republika 2007-2013. Na polském úseku trasy bylo umístěno 10 informačních tabulí věnovaných dějinám čarodějnických procesů v česko-polském příhraničí. Byl vytištěn i průvodce s mapou. Důležitou součástí projektu bylo vytvoření stálé muzejní expozice věnované čarodějnickým procesům v Muzeu v Nyse. V roce 2010 zřídil Okresní úřad v Nyse a Klub cykloturistiky KTUKOL z Głuchołaz Regionální turistický cyklistický odznak „Čarodějnickou cyklotrasou“, a to ve dvou úrovních. Pravidla a podmínky k získávání odznaku jsou zveřejněny na stránkách okresu Nysa www.powiat.nysa.pl a KTK KTUKOL www.ktukol.pl. 2 Szlak Czarownic Paczków Miasto założone na początku XIII wieku. W 1254 roku powstał tu warowny gród, strzegący granicy nysko - otmuchowskiego księstwa przed Czechami i księstwami śląskimi. Miasto lokowane było na prawie flamandzkim i wraz z aktem lokacyjnym uzyskało szereg przywilejów (m.in. prawo warzenia piwa). Powstało miasto o klasycznym, średniowiecznym układzie ulic, otoczone kamiennymi murami wraz z 19 basztami łupinowymi o długości ok. 1200 metrów i wysokości 9 metrów. Paczkowskie obwarowania do dziś stanowią jedne z najlepiej zachowanych w Polsce fortyfikacji miejskich. Wjazdu do renesansowej części miasta strzegą wieże bramne: Kłodzka, Wrocławska (obecnie widokowa), Ziębicka oraz późniejsza, renesansowa Nyska. Kompleks obronny sprawia, że Paczków zwany jest „polskim Carcassonne”. Inne zabytki to: powstały w połowie XVI wieku na polecenie biskupa Baltazara Promnitza ratusz z 48-metrową renesansową wieżą, renesansowe, barokowe i klasycystyczne kamienice, kościół św. Jana Ewangelisty z XIV wieku, stanowiący przykład gotyckiej świątyni obronnej z unikatową studnią kościelną zwaną „Tatarską” oraz zbudowany z muru pruskiego Dom Kata (obecnie Informacja Turystyczna). Jedną z największych atrakcji miasta jest Muzeum Gazownictwa z unikalną kolekcją gazomierzy. Paczków. Wieża Bramy Kłodzkiej Věž Kladské brány Paczków. Wieża Bramy Wrocławskiej Věž Vratislavské brány Paczków. Muzeum Gazownictwa / Plynárenské muzeum Paczków Město založené na počátku 13. století. V roce 1254 zde vznikla tvrz, která střežila hranici nysko-otmuchowského knížectví před Čechy a slezskými knížectvími. Město bylo založeno podle vlámského práva a už v době vzniku získalo řadu výsad (mj. právo várečné). Vzniklo město s klasickým, středověkým uspořádáním ulic, obklopené kamennými hradbami, dlouhými přibližně 1200 metrů a vysokými 9 metrů, s 19 skořepinovými baštami. Paczkowské městské hradby dodnes patří k nejlépe dochovaným městským opevněním v Polsku. Vjezd do renesanční části města střeží věžní brány: Kłodzka, Wrocławska (nyní rozhledna), Ząbkowicka a pozdější, renesanční Nyska. S ohledem na pevnostní komplex je Paczków nazýván „polským Carcassonne“. K dalším památkám patří: radnice s 48 m vysokou renesanční věží postavená v polovině 16. století na objednávku biskupa Baltazara Promnitze, renesanční, barokní a klasicistní domy, kostel sv. Jana Evangelisty ze 14. století, který je ukázkou gotického strážního chrámu s jedinečnou kostelní studnou, zvanou „tatarskou“ a hrázděný Katův dům (nyní Informační centrum). K největším zajímavostem města patří Plynárenské muzeum s unikátní sbírkou plynoměrů. 3 1 Pomianów Dolny Wieś wzmiankowana w 1261 r., do połowy XVIII w. należała do księstwa nyskiego, dziś leży na terenie Województwa Dolnośląskiego. Najważniejsze obiekty: kościół św. Franciszka Ksawerego wzniesiony jako barokowy w 1725 r., a w 1803 r. przebudowany na klasycystyczny, przed kościołem późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z XIX w., przy drogach XIX-wieczne kapliczki, ruiny pałacu barokowego z XVIII w. z ruinami mauzoleum z końca XIX w., zespół dawnego młyna z XIX w. – obecnie magazyn i wytwórnia pasz. Pomianów Dolny Vesnice zmiňovaná již roku 1261, do poloviny 18. století patřila k nyskému knížectví, dnes leží na území Dolnoslezského vojvodství. Nejvýznamnější objekty: kostel sv. Františka Xaverského postavený v barokním slohu v roce 1725 a v roce 1803 pak stavebně upraven v klasicistním slohu, před kostelem pozdně barokní socha sv. Jana Nepomuckého z 19. století, u silnic kapličky z 19. století, zřícenina barokního zámku z 18. století se zříceninou mauzolea z konce 19. století, soubor starého mlýna z 19. století - nyní sklad a výrobna krmných směsí. 1 Lubiatów Wieś wzmiankowana w 1335 r. z cennym zespołem zabytków: kościół śś. Wawrzyńca i Mikołaja wzmiankowany w 1302 r., na jego miejscu z częściowym wykorzystaniem jego fragmentów wzniesiono w 2. połowie XVIII w. późnobarokową okazałą budowlę, w wieży kościoła znajduje się gotycki dzwon z 1497 r., a w otaczającym kościół murze krzyż pokutny. Niedaleko kościoła znajdują się ruiny renesansowego dworu z ok. 1600 r., przebudowanego ok. połowy XIX w. Na terenie wsi zachowało się także wiele kapliczek i krzyży przydrożnych. Już poza wsią, przy drodze w kierunku północnowschodnim, stoi krzyż pokutny. Lubiatów Vesnice zmiňovaná v roce 1336, s významnými památkami: kostel sv. Vavřince a Mikuláše zmíněný již v roce 1302. Na jeho místě byla, za částečného využití jeho zbytků, postavena ve 2. polovině 18. století okázalá, pozdně barokní budova. V kostelní věži se nachází gotický zvon z r. 1497 a ve zdi, obehnané kolem kostela, smírčí kříž. Poblíž kostela se nachází zřícenina renesančního zámku z roku kolem 1600, přestavěného kolem poloviny 19. stol. Na území vesnice se u silnic dochovala také řada kapliček a křížů. Mimo území obce pak stojí u silnice severovýchodním směrem smírčí kříž. Lubiatów. Dwór i kościół śś. Wawrzyńca i Mikołaja Zámek a kostel sv. Vavřince a Mikuláše Lubiatów. Krzyż pojednania (pokutny) Smírčí kříž 4 Ligota Wielka Wieś wzmiankowana w 1261 r. W latach 30. XX w., w związku z budową Jeziora Otmuchowskiego, dolna część wsi została zalana. W okresie II wojny światowej istniał tu niewielki obóz pracy dla jeńców jugosłowiańskich. We wsi znajduje się nawiązujący do architektury barokowej kościół Matki Boskiej Bolesnej z 1929 r. z kopią Piety Michała Anioła. Ligota Wielka Vesnice zmiňovaná v roce 1261. Ve třicátých letech 20. století, v důsledku výstavby Otmuchowského jezera, byla dolní část vesnice zatopena. Za 2. světové války zde byl nepříliš velký pracovní tábor pro jugoslávské zajatce. Ve vesnici se nachází kostel Matky Boží Bolestné navazující na barokní architekturu z r. 1929, s kopií Piety Michala Archanděla. Sarnowice Wieś wzmiankowana w 1261 r. Dziś stanowi centrum turystyczno-wypoczynkowe nad Jeziorem Otmuchowskim z licznymi gospodarstwami agroturystycznymi. Nad jeziorem znajduje się siedziba Jachtklubu „OPTY” oraz Stanica Wędkarska PZW. We wsi kaplica Matki Boskiej Różańcowej z XIX w. Sarnowice Vesnice zmiňovaná v roce 1261. Dnes je to turisticko-rekreační středisko u Otmuchowského jezera s četnými agroturistickými statky. U jezera sídlí Jachtklub „OPTY“ a Rybářská stanice Polského rybářského svazu. Ve vesnici se nachází kaple Matky Boží Růžencové z 19. stol. Ligota Wlk. Kościół Matki Boskiej Bolesnej Kostel Matky Boží Bolestné 1 Otmuchów Historia miasta, a przede wszystkim jego początki, łączą się nierozerwalnie z dziejami Śląska i biskupów wrocławskich. Już w 1155 r. mieściła się tu wzmiankowana w bulli wrocławskiej kasztelania, z której rozwinęło się, lokowane na prawie flamandzkim w roku 1374, miasto Otmuchów. Do roku 1810 pozostawał w rękach biskupów wrocławskich i stanowił część biskupiego księstwa nyskiego. Wielokrotnie najeżdżany i niszczony przez husytów, czego skutkiem była utrata wielu umocnień obronnych i konieczność przeniesienia kolegiaty do pobliskiej Nysy. Zniszczenia wywołane wojnami śląskimi oraz sąsiedztwo Nysy i Paczkowa spowodowało, że Otmuchów nigdy nie stał się znaczącym ośrodkiem miejskim. Jego rozkwit związany jest z okresem międzywojennym, kiedy to wybudowany w pobliżu zbiornik wodny przyciągał licznych turystów i ukształtował miasto jako centrum turystyczne. Otmuchów 5 Będąc w Otmuchowie, warto zwrócić uwagę na ciekawą architekturę i cenne, zabytkowe budowle. Jednym z najważniejszych jest gotycko-renesansowy zamek biskupi. W 2. połowie XVII w. przekształcono zamek w barokową rezydencję biskupów wrocławskich. Pozostałością tej przebudowy są m.in. unikatowe „końskie schody” w krytej klatce schodowej. Częściowo zniszczony podczas wojen śląskich został po raz kolejny przebudowany w połowie XIX w. przez Wilhelma Humboldta. Przed II wojną światową zaadaptowany dla potrzeb turystyki, pełni tę rolę do dziś. Innym cennym zabytkiem Otmuchowa jest renesansowy ratusz zbudowany w roku 1538 z fundacji biskupa Jakuba von Salza. Jego obecny wygląd pochodzi z roku 1817. W narożniku ratusza znajdują się zegary słoneczne z 1575 r. ufundowane przez biskupa Marcina Gerstmanna, na których widnieją dwa herby: miasta i biskupów. Niezwykła jest również architektura sakralna, którą reprezentują m.in.: barokowy kościół św. Mikołaja i Franciszka Ksawerego z obrazami Michaela Willmanna i polichromiami Karola Dankwarta, neogotycki kościół cmentarny św. Anny czy wykonana przez Antoniego Jorga w 1734 r. kolumna maryjna stojąca na otmuchowskim rynku. Pozostałością średniowiecznych murów miejskich jest zachowana do czasów dzisiejszych gotycka wieża bramna zwana „Nyską” lub „Wróblą”, będąca niegdyś miejskim więzieniem. O tym, że miasto posiadało swojego kata świadczy unikatowy pomnik „żony kata” – kolumna stojąca przy ul. 1 Maja. Zatarta inskrypcja głosi: „Ja, Krzysztof Kuhn, kat, kazałem zbudować na wieczną chwałę Boga na cześć Anny Katarzyny Helbranin mojej żony i gospodyni”. Od 1620 r. istniała w Otmuchowie katownia, a kat należał do cechu w Nysie. Pierwszym katem był Wolf Bohmichen. Fach przechodził przez wiele pokoleń z ojca na syna aż do połowy XIX w. Z tego rzemiosła utrzymywały się w Otmuchowie dwie rodziny. Otmuchów Historie města, zejména jeho počátky, jsou nerozlučně spjaty s dějinami Slezska a vratislavských biskupů. Již v roce 1155 se zde nacházelo kastelánství (správní celek ve středověkém Polsku – pozn.překl.) zmíněné ve vratislavské bule, které bylo základem pro vznik pozdějšího města Otmuchów, založeného podle vlámského práva v roce 1374. Do roku 1810 patřil vratislavským biskupům a byl součástí biskupského nyského knížectví. Husité na něj mnohokrát útočili a ničili jej, bylo zničeno mnoho z obranného opevnění a proto bylo nutné kolegiátní chrám přestěhovat do nedaleké Nysy. Kvůli škodám způsobeným slezskými válkami a sousedstvím Nysy a Paczkowa se Otmuchów nikdy nestal významným městským centrem. Jeho rozkvět byl spojen s meziválečným obdobím, kdy poblíž vznikla vodní nádrž, která lákala četné návštěvníky. Otmuchów. Zamek Biskupi Biskupský zámek 1 Otmuchów. Ratusz / Radnice 6 Takto se Otmuchów stal turistickým centrem. Při návštěvě Otmuchowa doporučujeme zhlédnout zajímavou architekturu města a jeho významné historické stavby. K nejvýznamnějším patří goticko-renesanční biskupský zámek. Ve druhé polovině 17. století se zámek proměnil v barokní rezidenci vratislavských biskupů. Stopou po této přestavbě je mj. jedinečné kryté „koňské schodiště“. Za slezských válek byl částečně zničen, pak opět přestavěn v polovině 19. století Wilhelmem Humboldtem. Před 2. světovou válkou byl přizpůsoben cestovnímu ruchu a pro tyto účely je využíván dodnes. Další významnou památkou Otmuchowa je renesanční radnice z roku 1538, postavená na zakázku biskupa Jakuba von Salze. Její současný vzhled pochází z r. 1817. V rohu radnice jsou sluneční hodiny z roku 1575 věnované biskupem Marcinem Gertsmannem, na nichž jsou dva erby: města a biskupů. Výjimečné jsou i ukázky sakrální architektury, mj.: barokní kostel sv. Mikuláše a Františka Xaverského s obrazy Michaela Willmanna a polychromiemi Karla Dankwarta, novogotický hřbitovní kostel sv. Anny a mariánský sloup z r. 1734 stojící na otmuchowském náměstí, dílo Antonína Jorga. Pozůstatkem středověkých městských hradeb je dochovaná gotická věž brány, které se říkalo Nyska nebo Wróbla, v níž se kdysi nacházelo městské vězení. Důkazem toho, že město mělo svého kata, je ojedinělý pomník „katovy ženy“ – sloup stojící na ul. 1 Maja. Téměř neviditelná inskripce říká: „Já, Kryštof Kuhn, kat, jsem poručil postavit k věčné Boží chvále na počest Anny Kateřiny Helbranin, mé choti a hospodyně“. Od r. 1620 byla v Otmuchowě katovna a kat patřil k cechu v Nyse. Prvním katem byl Wolf Bohmichen. Povolání přecházelo řadu generací z otce na syna až do poloviny 19. století. Tímto řemeslem se v Otmuchowě živily dvě rodiny. Otmuchów. Kościół św. Mikołaja Otmuchów. Wieża Wróbla Kostel sv. Mikuláše Vrabčí věž Ulanowice. Pałac / Zámek......... 1 Ulanowice Stara wieś słowiańska lokowana przed 1300 r. na prawie polskim. Znajduje się tu zespół pałacowy złożony z barokowego pałacu, folwarku i parku z barokową kolumną z 1724 r. zwieńczoną figurą Chrystusa. Ulanowice Stará slovanská vesnice založená před r. 1300 podle polského práva. Nachází se zde zámecký komplex – barokní zámek, statek a park s barokním sloupem z r. 1724 zakončeným sochou Krista. Grądy Wieś wzmiankowana w 1300 r. jako Hermansdorf, Herzmantowitz, Eherzen. Nad stawem, w kierunku Laskowic, znajduje się łowisko z zapleczem gastronomicznym. Grądy Vesnice, která je zmíněna roku 1300 jako Hermansdorf, Herzmantowitz, Eherzen. U rybníku, směrem na Laskowice, se nachází loviště s občerstvením. 7 Rysiowice Wieś założona w 1. połowie XIII w. jako posiadłość rycerska. W 1860 r. wzniesiono tu okazały pałac o cechach architektury romantycznej i eklektycznej z elementami architektury neorenesansowej, neobarokowej, a nawet neoromańskiej. Pałac otacza park z XIX w., w którym znajduje się mauzoleum z przełomu XVIII i XIX w. Pałac stanowi własność prywatną i jest niedostępny do zwiedzania. Rysiowice Vesnice založená v první polovině 13. století jako rytířská usedlost. V roce 1860 zde byl postaven krásný zámek ve stylu romantické a eklektické architektury s novorenesančními, novobarokními a dokonce i novorománskými prvky. Zámek je obklopen parkem z 19. století, v němž se nachází mauzoleum z přelomu 18. a 19. století. Zámek je v soukromém vlastnictví a není návštěvníkům přístupný. 1 Karłowice Wielkie Wieś wzmiankowana w 1244 r. jako villa Karlouicz. Znajduje się tu kościół św. Marii Magdaleny należący do najcenniejszych w regionie. Pierwotny był wzmiankowany w 1244 r., obecny barokowy wzniesiony w 1758 r. Wnętrze posiada bogaty barokowo-rokokowy wystrój i wyposażenie. Na murze kościoła renesansowa płyta nagrobna z 2. połowy XVI w. i epitafium z 1820 r. Przy drodze do Kamiennika barokowa figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. W Karłowicach Wielkich urodził się Edward von Grützner – autor portretów, martwych natur, ilustracji do dzieł Szekspira. Jego obrazy do dziś cieszą się powodzeniem wśród koneserów, znajdują się w wielu kolekcjach i muzeach. Karłowice Wielkie vesnice zmiňovaná v r. 1244 jako villa Karlouicz. Nachází se zde kostel sv. Máří Magdaleny, který patří k nejvýznamnějším v regionu. Zmínka o původní stavbě pochází z roku 1244, současný barokní byl pak postaven v roce 1758. Interiér má bohatou barokně-rokokovou výzdobu a vybavení. Na kostelní zdi se nachází renesanční náhrobní deska z 2. poloviny 16. století a epitaf z r. 1820. U silnice do Kamiennika stojí barokní socha sv. Jana Nepomuckého z 18. stol. V Karłowicích Wielkých se narodil Edward von Grützner – autor portrétů, mrtvé krajiny, ilustrací k Shakespearovým dílům. Jeho obrazy jsou i dnes mezi znalci velice úspěšné, nacházejí se v mnoha sbírkách a muzeích. Karłowice Wielkie. Dom Grütznera Grütznerův dům Rysiowice. Pałac / Zámek Słupice Wieś powstała jako osada słowiańska, przed 1300 r. przeniesiona na prawo niemieckie. We wsi znajduje się kapliczka z XIX w. o cechach neogotyckich. Słupice Vesnice vznikla jako slovanská osada, před rokem 1300 přenesena na německé právo. Ve vesnici se nachází kaplička z 19. století s novogotickými prvky. 8 Nowaki Wieś wzmiankowana w 1291 r. Nad rzeką Korzkiew w pobliżu wsi odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej oraz osadę wczesnośredniowieczną, datowaną na X-XIII w. W centrum wsi znajduje się kościół św. Andrzeja, wzmiankowany w 1335 r. W 1505 r. na jego miejscu wzniesiono nowy, wielokrotnie później przebudowywany z zatarciem części cech stylowych. Spalony w 1945 r., odbudowany w 1975. Kościół otacza wzniesiony w XVI w. mur kamienno-ceglany. Przy drodze, naprzeciwko kościoła, średniowieczny krzyż pokutny. We wsi osiemnastowieczny dom z wmurowanym kamiennym kartuszem z herbem bpa Filipa Schaffgotscha i datą 1758. Nowaki První zmínka o vesnici pochází z roku 1291. U řeky Korzkiew poblíž vesnice bylo nalezeno pohřebiště lužické kultury a raně středověká osada, datovaná do 10.-13. stol. V centru vesnice se nachází kostel sv. Ondřeje, zmíněný v r. 1335. V roce 1505 byl na jeho místě postaven nový, později často podrobený přestavbám, které zničily část slohových prvků. Shořel v roce 1945, poté byl obnoven v roce 1975. Kostel je obehnán zdí z kamene a cihly z 16. století. U silnice, naproti kostelu, středověký smírčí kříž. Ve vesnici se nachází dům z 18. století se zazděnou kamennou kartuší s erbem biskupa Filipa Schaffgotsche a letopočtem 1759. Sękowice. Kaplica / Kaple Radzikowice Wieś wzmiankowana w 1145 r. jako Radzicowvicz lub Steffensdorf. We wsi znajduje się kościół św. Bartłomieja, wzmiankowany w 1335 r. Wzniesiony jako gotycki, przebudowany na renesansowy ok. 1600 r. Kościół otacza kamienny mur z XVI/XVII w., obok głównego wejścia barokowa kolumna maryjna z 1686 r. Przy ogrodzeniu plebanii jeden z dwóch krzyży pokutnych, drugi znajduje się przy murze kościoła. Przed II wojną światową istniało tu lotnisko, a w czasie wojny działały tu małe obozy pracy, w których więziono jeńców polskich i brytyjskich. Radzikowice Vesnice zmíněna v roce 1145 jako Radzicowvicz nebo Steffensdorf. Ve vesnici se nachází kostel sv. Bartoloměje, zmíněný v r. 1335. Byl postaven jako gotický, kolem roku 1600 přestavěn na renesanční. Kostel je obehnán kamennou zdí z 16./17. století, u hlavního vchodu je barokní mariánský sloup z r. 1686. U oplocení fary jeden ze dvou smírčích křížů, druhý se nachází u kostelní zdi. Před 2. světovou válkou zde existovalo letiště, v době války pak malé pracovní tábory, kde byli vězněni polští a britští zajatci. Nowaki. Kościół św. Andrzeja Kostel sv. Ondřeje Sękowice Murowana, jednonawowa kaplica z połowy XIX w. Sękowice Zděná kaple s jednou lodí z poloviny 19. století. 9 Radzikowice. Kościół św. Bartłomieja Kostel sv. Bartoloměje 1 Nysa 1 Lokację „nowego” miasta na prawie flamandzkim datuje się na rok 1223, obok starszej wczesnośredniowiecznej osady, której założenie przypisuje się Bolesławowi Krzywoustemu. Punktem zwrotnym w dziejach miasta było przejęcie kasztelanii otmuchowsko-nyskiej przez biskupów wrocławskich. Całkowite przejęcie władzy, również świeckiej, nad ziemią nyską i otmuchowską nastąpiło w roku 1290, co stanowiło początek księstwa nyskiego biskupów wrocławskich, które przetrwało do roku 1810, tzn. do sekularyzacji dóbr kościelnych przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III. Wiek XV przyniósł ogromny rozkwit miasta, także pod względem architektonicznym. Powstało wiele budowli, m.in. kościół św. Jakuba i Agnieszki, 90-metrowa wieża ratuszowa, kościół św. Barbary. Już od średniowiecza Nysa była ważnym ośrodkiem edukacyjnym i naukowym. Od 1417 r. istniała tu szkoła parafialna, przekształcona później w gimnazjum. W roku 1622 sprowadzono do miasta jezuitów i rozpoczęto starania o utworzenie w mieście uniwersytetu. Dokumenty podają, że biskup zamierzał wybudować duże kolegium, które miało posiadać wszystkie wydziały uniwersytetu jezuickiego. Bezpośrednia opieka biskupów wrocławskich miała pomóc w tworzeniu i działaniu przyszłego uniwersytetu. Niestety, wojna 30-letnia przerwała działania biskupów i jezuitów. Zamiast ogromnego jezuickiego uniwersytetu powstało kolegium zwane „Carolinum”, w którym wykładał m.in. Christoph Scheiner, odkrywca plam na słońcu. Na liście uczniów możemy znaleźć m.in. Michała Korybuta Wiśniowieckiego, późniejszego króla Polski. Na przełomie XVII i XVIII w. nastąpiła rozbudowa miasta w stylu barokowym, czego przykładem jest kościół św. Piotra i Pawła z klasztorem Bożogrobców. Od 1740 r. miastem rządzili Prusacy, którzy przekształcili Nysę w jedną z najważniejszych śląskich twierdz. W 1807 r. miasto było oblegane przez wojska napoleońskie. Pamiątką tych wydarzeń są wmurowane kule armatnie m.in. w ścianę Domu Wagi Miejskiej. Kres Nysy jako twierdzy przyniósł rok 1889. Od tego czasu miasto staje się ośrodkiem administracyjnym i kulturalnym południowej Opolszczyzny. Dziś Nysa jest jednym z najpiękniejszych miast śląskich z licznymi zabytkami. Nysa.Bastion św. Jadwigi ................. 10 Nysa Založení „nového“ města podle vlámského práva je datováno do roku 1223. Vzniklo u starší, raně středověké osady, jejíž založení je přisuzováno Boleslavu Křivoústému. Zlomovým okamžikem v dějinách města bylo převzetí otmuchowsko-nyského kastelánství (správní celek ve středověkém Polsku – pozn.překl.) vratislavskými biskupy. K úplnému převzetí moci, včetně světské, nad nyským a otmuchowským panstvím došlo roku 1290, což bylo počátkem nyského knížectví vratislavských biskupů, které přetrvalo do roku 1810, tzn. do doby sekularizace církevního majetku pruským králem Friedrichem Wilhelmem III. 15. století znamenalo obrovský rozvoj města, také architektonický. Vznikla řada staveb, mj. kostel sv. Jakuba a sv. Anežky, 90 m vysoká radniční věž, kostel sv. Barbory. Od doby středověku již byla Nysa významným vzdělávacím a vědeckým střediskem. Od roku 1417 zde působila farní škola, pozdější gymnázium. V roce 1622 byli do města pozváni jezuité a začaly být vyvíjeny snahy o zřízení univerzity. V dokumentech je psáno, že biskup plánoval výstavbu velkého kolegia, které mělo mít všechny fakulty jezuitské univerzity. Přímá péče vratislavských biskupů měla pomoci při zřizování a činnosti budoucí univerzity. Bohužel třicetiletá válka snahy biskupů a jezuitů přerušila. Místo velké jezuitské univerzity vzniklo kolegium „Carolinum“, kde přednášel mj. Christoph Scheiner, objevitel skvrn na slunci. Na seznamu žáků můžeme najít mj. Michała Korybuta Wiśniowieckého, pozdějšího polského krále. Na přelomu 17. a 18. století došlo k rozšíření města v barokním slohu, příkladem je zde kostel sv. Petra a Pavla s klášterem Božehrobců. Od roku 1740 ve městě vládli Prusové, kteří Nysu proměnili v jednu z nejvýznamnějších slezských pevností. Roku 1807 město obléhala napoleonská vojska. Na památku těchto událostí byla mj. do zdi Domu městské váhy zazděna dělová koule. Konec Nysy jako pevnosti přišel v roce 1889. Od té doby je město správním a kulturním střediskem jižní části opolského regionu. Dnes patří Nysa k nejkrásnějším slezským městům s četnými památkami. 1 Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki Jej historia sięga początków Nysy. Obecny, gotycki kształt nadał jej mistrz Piotr z Ząbkowic w latach 1400-1430. W świątyni znajduje się m.in. najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej oraz relikwie błogosławionej Marii Luisy Merkert. Obok kościoła stoi niedokończona dzwonnica, na szczycie której mieści się, otwarty dla zwiedzających na początku 2005 r., Skarbiec św. Jakuba prezentujący unikatowe wyroby sztuki złotniczej. Nysa była bowiem w okresie od XII do XVIII w. centrum sztuki złotniczej na Śląsku. Wśród „złotych skarbów” w dzwonnicy obejrzeć można m.in. kielichy, pateny, cyboria, monstrancje. Nysa. Dzwonnica i Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki Zvonice a Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky 11 Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky Její historie začíná společně s dějinami Nysy. Současný gotický vzhled je dílem mistra Piotra z Ząbkowic z let 1400-1430. V chrámu se mj. nachází ve Slezsku nejcennější náhrobní sousoší a relikvie blahoslavené Marie Luizy Merkert. U kostela stojí nedokončená zvonice, na jejímž vrcholu se nachází Pokladnice sv. Jakuba s jedinečnými výrobky zlatnického umění, která byla návštěvníkům zpřístupněna začátkem roku 2005. Nysa totiž byla od 12. do 18. století centrem zlatnického umění ve Slezsku. Mezi „zlatými poklady“ můžeme ve zvonici zhlédnout mj. kalichy, pateny, ciboria, monstrance. 1 Kościół Wniebowzięcia NMP Wzniesiony w latach 1688-92 kościół Wniebowzięcia NMP stanowi wraz z kolegium i gimnazjum jeden z najnowocześniejszych i największych barokowych kompleksów jezuickich na Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwarta. Kostel Nanebevzetí Panny Marie Postaven v letech 1688-92. Kostel Nanebevzetí Panny Marie patří společně s kolegiem a gymnáziem k nejmodernějším a největším barokním jezuitským komplexům ve Slezsku. V interiéru se nachází zajímavý hlavní oltář a pozůstatky polychromií Karla Dankwarta. Nysa. Kościół Wniebowzięcia NMP Kostel Nanebevzetí Panny Marie Nysa. Dawne Seminarium św. Anny Dávný Seminář sv. Anny Seminarium św. Anny Najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego powstała w latach 1656-57, stanowi interesujący przykład obiektu wczesnobarokowego. Budowniczym seminarium i autorem projektu był Melchior Werner. W 1802 r. przekształcono je w szpital, a w 1809 uruchomiono w nim fabrykę broni. Zniszczone podczas ostatniej wojny zostało odbudowane w 1969 r. Obecnie mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia. Seminář svaté Anny Nejstarší dochovaná část jezuitského komplexu z let 1656-1657, jedná se o zajímavou ukázku raně barokního objektu. Stavitelem semináře a autorem projektu byl Melchior Werner. V roce 1802 byl seminář proměněn v nemocnici a v roce 1809 zde začal provoz továrny na zbraně. Byl zničen během poslední války a obnoven v roce 1969. Nyní zde sídlí Státní umělecká škola, 1. a 2. stupeň. 12 Kolegium Jezuitów Powstało w latach 1669-73 z inicjatywy biskupa Karola Habsburga. Na dziedzińcu budynku zachowane są fragmenty murów obronnych. W budynku Kolegium znajduje się niezwykle piękna aula i bogata biblioteka. Tutaj mieściła się jedna z pierwszych aptek prowadzona przez zakonników. Obecnie jest siedzibą Zespołu Szkół nazwanego na cześć fundatora „Carolinum”. Jezuitské kolegium Vzniklo v letech 1669-73 z iniciativy biskupa Karla Habsburka. Na nádvoří budovy se dochovaly části hradeb. V budově Kolegia se nachází výjimečně krásná aula a bohatá knihovna. Zde se nacházela jedna z prvních lékáren, kterou provozovali řádoví mniši. Nyní zde sídlí Integrovaná škola, která nese jméno svého fundátora „Carolinum“. Klasztor Sióstr Elżbietanek Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety. Budowla eklektyczna powstała w latach 1863-65. Założycielką Zgromadzenia była błogosławiona w 2007 r. nysanka - Maria Luisa Merkert, nazywana „śląską Samarytanką”. Znajduje się tu pokój pamięci pełniący za życia Matki funkcję jej sekretariatu. Do dziś zachowało się biurko, przy którym pracowała, skrzynia do przechowywania ważnych dokumentów, w gablotach cenne pamiątki, a wśród nich listy, pierwsze statuty, krzyż zasługi, talerz z posagu, pieczęcie lakowe używane przez Matkę, pierwszy relikwiarzyk z grudnia 1872 r. Do budynku klasztoru przylega jedna z najcenniejszych kamienic nyskich (ul. Kramarska), zbudowana w 1. połowie XVI w. 1 Klášter sester Alžbětinek Hlavní dům sester řádu sv. Alžběty (Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety). Eklektická stavba pochází z období 1863-1865. Zakladatelkou Shromáždění byla Marie Luisa Merkert, blahořečená v roce 2007, která si získala jméno „Slezská Samaritánka“. V jedné z místností, která byla za života Matky její pracovnou, se nachází památník. Dodnes se dochoval psací stůl, u nějž pracovala, skříň na důležité dokumenty, ve vitrínách cenné památky, k nimž patří dopisy, první stanovy, kříž zásluh, talíř z věna, lakové pečeti, první malý relikviář z r. 1872. S budovou kláštera sousedí jeden z nejvýznamnějších nyských domů (ul. Kramarska), postavený v první polovině 16. století. Nysa. Dom św. Elżbiety Dům sv. Alžběty 13 Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła Dzieje tej, powstałej w XVIII wieku świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych – Strażników Grobu Świętego w Jerozolimie, zwanych bożogrobcami. Na szczególną uwagę zasługują stworzone w 1730 r. przez braci Tomasza Krzysztofa i Feliksa Antoniego Schefflerów polichromie iluzjonistyczne, późnobarokowy ołtarz główny z 1730 r., ambona regencyjna, organy zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 r., kaplica Bożego Grobu oraz sześć barokowych konfesjonałów. Kostel sv. apoštolů Petra a Pavla Dějiny tohoto chrámu z 18. století jsou spojeny s řádem regulérních kanovníků – Rytířů Božího hrobu v Jeruzalému, jimž se říkalo Božehrobci. Zvláštní pozornost si zaslouží iluzionistické polychromie z r. 1730, dílo bratří Tomáše Kryštofa a Felixe Antonína Schefflerů, pozdně barokní hlavní oltář z r. 1730, regentská kazatelna, varhany postavené Wilhelmem Schefflerem v roce 1766, kaple Božího hrobu a šest barokních zpovědnic. Nysa. Wieża Bramy Wrocławskiej / Věž Vratislavské brány Nysa. Wieża Bramy Ziębickiej / Věž Ziębické brány Wieża Bramy Ziębickiej Wzniesiona w roku 1350 wieża jest kamienno-ceglaną budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii murów obronnych. W 2. połowie XIX w. została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny lew, który został przywieziony w 1488 r. z zamku ziębickiego po zwycięskiej bitwie. Obecnie wieża stanowi punkt widokowy. Věž Ziębické brány Postavená v roce 1350 z kamene a cihly jako gotická stavba, která původně stála v linii městských hradeb. Ve 2. polovině 19. století byla obnovena. Nad vchodem se nachází kamenný lev, který byl po vítězné bitvě roku 1488 dovezen ze ziębického zámku. Nyní je věž skvělým vyhlídkovým místem. 1 Wieża Bramy Wrocławskiej Zbudowana w roku 1351, w XVI i XVII w. podwyższona i przebudowana. W 1550 r. została otynkowana i otrzymała nowe ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów i krętych wieżyczek w narożach. Wejście od strony ul. Kolejowej ozdobione portalem z jednej z kamienic przyrynkowych. Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe (na środkowej herb bp. Jana Sitscha, fundatora Domu Wagi Miejskiej). Věž Vratislavské brány Postavená roku 1351, v 16. a 17. století zvýšena a přestavěna. Roku 1550 získala omítku a novou výzdobu v podobě vyřezávaných trojúhelníkových štítů a zkroucených věžiček v nárožích. Vchod z ulice Kolejowa je ozdoben portálem z jednoho domu u náměstí. Je zakončena třemi erbovými štíty (na prostředním erb bp. Jana Sitsche, fundátora Domu městské váhy). 14 Mury obronne Pierwsze urządzenia obronne były drewniano - ziemne (1259 lub1261). Dopiero za czasów biskupa Przecława z Pogorzeli powstały mury kamienno - ceglane. Istniało siedem bram: Ziębicka, Wrocławska, Bracka i Celna – Nowe Miasto oraz Bialska, Mikołajska i Zbójnicka na Starym Mieście. Do dziś pozostały dwie z nich – Wrocławska i Ziębicka. Zachowane fragmenty murów obronnych znajdują się przy: Dworze Biskupim, klasztorze i kościele Bożogrobców, odnodze rzeki Białej, wieży Bramy Wrocławskiej, w sąsiedztwie południowej baszty zamku biskupiego i w ogrodzie kolegium jezuickiego. Městské hradby První hradby byly ze dřeva a zeminy (1259 nebo 1261). Teprve v době působení biskupa Przecława z Pogorzeli vzniklo opevnění z kamene a cihel. Existovalo sedm bran: Ziębicka, Vratislavská (Wrocławska), Bracka a Celna – Nové Město a Bialska, Mikołajska a Zbójnicka na Starém Městě. Do dnešního dne se dochovaly dvě – Vratislavská a Ziębicka. Dochované části městských hradeb se nachází u: Biskupského statku, kláštera a kostela Božehrobců, větvení řeky Biała, věže Vratislavské brány, u jižní bašty biskupského zámku a v zahradě jezuitského kolegia. Nysa. Piękna Studnia Krásná studna Piękna Studnia Barokowe arcydzieło sztuki kowalskiej wykonane w roku 1686 przez Wilhelma Hellewega, ufundowane przez ówczesnego burmistrza Kaspra Naasa. Studnia zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej, ornamentalnie zdobionej kracie. Krásná studna Krásná studna [Piękna Studnia] je barokní arcidílo kovářského umění z r. 1686 od Wilhelma Hellewega, objednané tehdejším starostou Kasprem Naasem. Studna proslula ve Slezsku svou úžasnou železnou mříží s ornamenty. Nysa. Fontanna Trytona Tritonova kašna Nysa. Mury obronne / Městské hradby Fontanna Trytona Perła nyskiego baroku wykonana w latach 1700-1701 z marmuru sławniowickiego na wzór znajdującej się w Rzymie fontanny Berniniego - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Mieszkańcy Nysy, nawiązując do tradycji rzymskiej polegającej na umieszczaniu na frontonach wielu budowli napis S.P.Q.R. – „Senatus Populusque Romanus” czyli „senat i lud rzymski”, wyryli na fontannie inskrypcję S.P.Q.N. – „Senatus Populusque Nissiensis” – „senat i lud nyski”. Tritonova kašna Perla nyského baroka postavená v letech 1700-1701 ze slawniowického mramoru podle vzoru Berniniho kašny v Římě - Fontanna del Tritone na Piazza del Tritone. Obyvatelé Nysy navázali na římskou tradici spočívající v umísťovaní nápisu S.P.Q.R („Senatus Populusque Romanus” tzn. „senát a římský lid”) na štíty mnoha staveb a vytesali na fontáně inskripci S.P.Q.N. – „Senatus Populusque Nissiensis” – „senát a nyský lid”. 15 1 Pałac Biskupi Budowę tej okazałej rezydencji biskupów wrocławskich rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 r., a ukończona została w 1729 za panowania biskupa Franciszka Ludwika Neuburga. Na ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne, a na samym dziedzińcu można obejrzeć kule armatnie, fragmenty nieistniejącego dziś ratusza oraz dwa słupy graniczne księstwa nyskiego. Obecnie mieści się tu muzeum, a w nim m.in. ekspozycja poświęcona procesom czarownic na pograniczu nysko jesenickim. Obok pałacu wcześniejsza siedziba biskupów – tzw. dwór biskupi. Biskupský zámek Stavbu této pompézní rezidence vratislavských biskupů zahájil v roce 1620 biskup Karel Habsburk. Byla dokončena roku 1729 v době působení biskupa Františka Ludvíka Neuburga. Na zdech nádvoří se nachází staré sluneční hodiny a na samotném nádvoří lze pak zhlédnout dělové koule, části dnes již neexistující radnice a dva hraniční sloupy nyského knížectví. Nyní zde sídlí muzeum, ve kterém je mj. expozice věnovaná čarodějnickým procesům v nysko-jesenickém pohraničí. U zámku se nachází dřívější sídlo biskupů – tzv. Biskupský statek. 1 Nysa. Pałac Biskupi / Biskupský zámek Dom Wagi Miejskiej Powstał w latach 1602-1604 w stylu renesansu północnego. Symbolizuje kwitnący niegdyś w mieście handel, był siedzibą izby miar i wag. Zniszczony podczas wojen napoleońskich w 1807 r., po kilkudziesięciu latach odbudowany. Na pamiątkę czasów napoleońskich wmurowano w południową elewację budynku kamienną kulę armatnią. W 1945 r. ponownie zniszczony, zrekonstruowany w 1947 r. Obecnie mieści się tu Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna. Dům městské váhy Dům městské váhy [Dom Wagi Miejskiej] vznikl v letech 1602-1604 ve stylu severské renesance. Symbolizuje obchod, který kdysi ve městě vzkvétal a byl sídlem komory pro míry a váhy. Byl zničen v době napoleonských válek v roce 1807, po několika desítkách let pak obnoven. Na památku napoleonské doby byla v jižní fasádě budovy zazděna kamenná dělová koule. V roce 1945 byl opět zničen, rekonstrukce pak proběhla v roce 1947. Nyní zde sídlí Městská a obecní veřejná knihovna. Nysa. Dom Wagi Miejskiej i kamieniczki Dům městské váhy a okolní domy 16 Nyskie fortyfikacje Okresem przełomowym dla nyskich fortyfikacji było panowanie pruskiego króla Fryderyka II, który postanowił uczynić z Nysy twierdzę. Zastosowane rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o kilkadziesiąt lat wyprzedzały swoje czasy i spowodowały, że Nysa stała się jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych w ówczesnej Europie twierdz. Do dziś zachowała się co najmniej połowa XVIII-wiecznych budowli. W 2007 r. dokonano rewitalizacji części obiektów, w tym Bastionu św. Jadwigi oraz Fortu Wodnego. Będąc w Nysie w okresie wakacyjnym, na przełomie lipca i sierpnia warto obejrzeć niezwykłą inscenizację Bitwy o Twierdzę Nysa. Na skraju miasta, tuż przy linii kolejowej znajduje się Hexenberg (Góra Czarownic), na której według podań odbywały się sabaty nyskich wiedźm. W niewielkim lochu, na dziedzińcu i w jednej z sal dawnego Pałacu Biskupiego (obecnie siedziba Muzeum) znajduje się stała ekspozycja dokumentująca historię procesów o czary w księstwie nyskim. Ekspozycja podzielona jest na trzy części, na salę sądową, izbę zielarki oraz więzienie. Można tam obejrzeć repliki XVII-wiecznych narzędzi tortur, m.in. dziewicę norymberską, tron czarownicy, hiszpańskie buty, widełki heretyka i wiele innych. Wystawa czynna jest w godzinach pracy Muzeum (www.muzeum.nysa.pl). Nyské opevnění Zlomovým obdobím pro nyské opevnění byla vláda pruského krále Friedricha II., který se rozhodl, že z Nysy vytvoří pevnost. Architektonická řešení opevnění předbíhala svou dobu o několik desetiletí a díky nim Nysa patřila k nejsilnějším a nejmodernějším pevnostem tehdejší Evropy. Dodnes se dochovala minimálně polovina staveb z 18. století. V roce 2007 proběhla revitalizace několika objektů, včetně Bastionu sv. Hedviky a Vodního fortu [Fort Wodny]. Při návštěvě Nysy o prázdninách, na přelomu července a srpna, doporučujeme výjimečnou rekonstrukci Bitvy o pevnost Nysa. Na okraji města, u železniční trati, se nachází Hexenberg (Čarodějnická hora), na níž se podle vyprávění konaly sabaty nyských čarodějnic. V malém lochu, na nádvoří a v jednom sálu dávného Biskupského zámku (nyní sídlo Muzea) se nachází stálá expozice věnovaná dějinám čarodějnických procesů v nyském knížectví. Expozice je rozdělena na tři části, soudní síň, světnici bylinářky a věznici. Můžeme zde vidět repliky mučících nástrojů ze 17. století, mj. norimberskou pannu, čarodějnické křeslo, španělskou botu, kacířskou vidlici a řadu dalších. Výstavu lze zhlédnout v otevírací době Muzea (www.muzeum.nysa.pl). Konradowa Kościół filialny św. Konrada wybudowany w 1940 r. z inicjatywy parafian. Jest to jedyny kościół pod tym wezwaniem w tej części Europy. Święty Konrad z Parzham (właśc. Jan Birndorfer) urodził się w Bawarii, nazywany Bratem modlitwą, prawie całe życie spędził na posłudze pielgrzymom, biednym i żebrakom, beatyfikowany w 1930 r. przez Piusa XI, kanonizowany w 1934 r. Konradowa Filiální kostel sv. Konráda postavený v roce 1940 z iniciativy farníků. Je to jediný kostel zasvěcený sv. Konrádovi v této části Evropy. Svatý Konrád z Parzhamu (správně Jan Birndorfer) se narodil v Bavorsku, nazýván Bratrem modlitbou, téměř celý život strávil službou poutníkům, chudým a žebrákům, byl blahořečen v roce 1930 Piem XI., svatořečen pak v roce 1934. 17 1 Nysa. Forty nyskie / Nyské forty Wyszków Śląski Neogotycka kaplica św. Jerzego wzniesiona w latach 1822-24, XIX-wieczne spichlerze. Wyszków Śląski Novogotická kaple sv. Jiří postavená v letech 1822-24, sýpky z 19. století. 1 Niwnica Wieś powstała w XIII wieku. W 1297 r. wzmiankowany był we wsi kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, obecny pochodzi z XV wieku, wielokrotnie przebudowywany, gotycki, z niemal całkowitym zatarciem cech stylowych. Obok kościoła znajduje się murowana dzwonnica wzniesiona w latach 1609-10. Inne zabytki to kapliczka z 1. połowy XIX w. z barokową rzeźbą św. Jana Nepomucena oraz dawny renesansowy dwór, zbudowany w 1618 roku, przebudowany w 1868. Niwnica Vesnice z 13. století. Z roku 1297 pochází zmínka o kostelu Povýšení Svatého Kříže. Současná stavba pochází z 15. století, byla mnohokrát přestavována, gotická, téměř úplně zmizely slohové prvky. U kostela stojí zděná zvonice postavená v letech 160910. K dalším památkám patří kaplička z 1. poloviny 19. století s barokní sochou sv. Jana Nepomuckého a dávný renesanční statek z roku 1618, který prošel roku 1868 přestavbou. Niwnica. Kapliczka przy młynie / Kaplička u mlýna Domaszkowice. Kościół św. Jerzego / Kostel sv. Jiří Domaszkowice Wieś wzmiankowana w 1136 r. jako Rucherswalde, od 1838 roku Ritterswalde. We wsi znajduje się kościół św. Jerzego wzniesiony w XIII w., przebudowany w 1694 r., wewnątrz kościoła polichromia ścienna z przełomu XVII i XVIII w. Wokół kościoła fragmenty średniowiecznego muru, przy którym znajduje się potężny krzyż pokutny, wiązany tradycją z zabójstwem księdza w czasie najazdu husytów w XV w. We wsi znajduje się także barokowa figura św. Jana Nepomucena na kamiennym postumencie z płaskorzeźbioną sceną zrzucenia Świętego do Wełtawy. W lesie, niedaleko wsi, kaplica św. Anny z kapliczkami ze stacjami drogi krzyżowej z 1877 r. Domaszkowice Vesnice zmíněná v roce 1136 jako Rucherswalde, od roku 1838 pak Ritterswalde. Ve vesnici se nachází kostel sv. Jiří z 13. století, přestavěn roku 1694, v interiéru nástěnná polychromie z přelomu 17. a 18. století. Kolem kostela zbytky středověké zdi, u níž se nachází mohutný smírčí kříž, spjatý tradicí se zabitím faráře v době husitských nájezdů v 15. století. Ve vesnici se také nachází barokní socha sv. Jana Nepomuckého s basreliéfem zobrazujícím shození Svatého do Vltavy na kamenném podstavci. V lese, poblíž vesnice, kaple sv. Anny s kapličkami se zastaveními křížové cesty z r. 1877. 18 Wierzbięcice Stara wieś, której korzenie sięgają XIII w. Znajdujący się we wsi kościół św. Mikołaja pochodzi z połowy XIII w. W XVI wieku otrzymał renesansową wieżę zwieńczoną attyką. Przy drodze łączącej Nysę z Prudnikiem stoją dwa krzyże pokutne. Na jednym z nich znajduje się zatarta inskrypcja (1623/DEN27/MARZ ). Wierzbięcice Stará vesnice, jejíž vznik je datován do 13. století. Ve vesnici se nachází kostel sv. Mikuláše z poloviny 13. stol. V 16. století byla dostavěna renesanční věž zakončená atikou. U silnice spojující Nysu s Prudnikem stojí dva smírčí kříže. U jednoho z nich se nachází téměř neviditelná inskripce (1623/DEN27/MARZ). Kępnica Jedna z najstarszych wsi w księstwie nyskim, wzmiankowana w XIII w. W 1286 r. wzmiankowany kościół Wniebowzięcia NMP. Przebudowany w XVIII w., odnawiany w 1883 i 1958 r., późnoromański, z niemal całkowitym zatarciem cech stylowych. W zewnętrznym fragmencie muru okalającego kościół wmurowany krzyż pokutny. Kępnica Jedna z nejstarších vesnic na území nyského knížectví, první zmínka pochází z 13. století. V roce 1286 se objevila i zmínka o kostelu Nanebevzetí Panny Marie. Byl přestavěn v 18. století, obnovován roku 1883 a 1958, pozdně románský, s téměř úplně zmizelými slohovými prvky. Ve vnější straně zdi obklopující kostel je zazděn smírčí kříž. Wierzbięcice. Krzyże pojednania (pokutne) Smírčí kříže Kępnica. Kościół Wniebowzięcia NMP Kostel Nanebevzetí Panny Marie Stary Las Wieś wzmiankowana w 1249 r. jako Waldow, Antiquum Waldow. We wsi znajduje się kościół św. Marcina z początku XIV w., przebudowany w 1. ćwierci XX w. na neobarokowy. Na wysokości znaku oznaczającego koniec wsi widoczne są pozostałości średniowiecznego grodziska z XIII w. W 1945 r. wiodła tędy trasa marszu śmierci, czyli ewakuacji więźniów KL Auschwitz. Stary Las Vesnice zmíněna roku 1249 jako Waldow, Antiquum Waldow. Na území vesnice se nachází kostel sv. Martina z počátku 14. stol., přestavěný v 1. čtvrtletí 20. století na novobarokní. Na úrovni značky konce obce lze zhlédnout zbytky středověkého hradiště z 13. století. V roce 1945 tudy vedla trasa pochodu smrti, tj. evakuace věznů KL Auschwitz. 19 1 Nowy Las Wieś wzmiankowana w 1249 r. jako Silva Nostra. Najstarszym obiektem we wsi jest wzmiankowany w 1302 r. kościół św. Jadwigi (pierwotnie NMP). Obecny przebudowany w latach 1819-1823, częściowo spalony w 1945 r., odbudowany w 1949, późnoklasycystyczny. Nowy Las Vesnice zmíněna v r. 1249 jako Silva Nostra. Nejstarší stavbou ve vesnici je kostel svaté Hedviky (původně Panny Marie) z roku 1302. Současná stavba je po přestavbě v letech 1819-1823, částečně shořela v roce 1945, obnovena roku 1949, pozdně klasicistní. Charbielin Wieś wzmiankowana w 1263 r. jako villa Ludvigi, a w 1268 r. jako Ludwigsdorff. W 1302 r. wzmiankowany był tu kościół, obecny, św. Jana Chrzciciela wzniesiony w 1780 r., barokowo-klasycystyczny o zatartych cechach stylowych na zewnątrz. W styczniu 1945 r. przez wieś przebiegał szlak tzw. marszu śmierci. Charbielin Vesnice zmíněna roku 1263 jako villa Ludvigi, a v r. 1268 jako Ludwigsdorff. V roce 1302 se objevila i zmínka o kostelu, současný - sv. Jana Křtitele pochází z 1780, barokněklasicistní se zmizelými vnějšími slohovými prvky. V lednu 1945 vesnicí procházela trasa tzv. pochodu smrti. Nowy Las. Kościół św. Jadwigi / Kostel sv. Hedviky 1 Charbielin. Kościół św. Jana Chrzciciela / Kostel sv. Jana Křtitele Jarnołtówek Wieś wzmiankowana w 1248 r. jako Arnoltowicz. Jako miejscowość letniskowa Jarnołtówek znany jest od okresu międzywojennego, kiedy to powstało wiele okazałych pensjonatów. Dziś znajdują się tu liczne ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa agroturystyczne. Przez Jarnołtówek prowadzi czerwony szlak z Głuchołaz na Kopę Biskupią, a także szlaki (niebieski i żółty) z Pokrzywnej. We wsi na uwagę zasługuje zespół dworski z połowy XIX w., dawny młyn wodny (papierniczy), wybudowana przez Włochów na początku XX w. zapora przeciwpowodziowa oraz kościół św. Bartłomieja Apostoła z 1907 r. Na cmentarzu stoi odnowiony obelisk upamiętniający wizytę (19.07.1903 r.) w zniszczonej powodzią wsi cesarzowej Augusty Wiktorii. Na terenie wsi zachowały się także liczne kapliczki i krzyże przydrożne. W połowie XIX w. na strychu gospody znaleziono „fotel czarownicy”- powstałe około 1650 roku narzędzie tortur. Był to trójnogi zydel z kloca bukowego, okuty żelaznymi taśmami i najeżony 150 gwoździami. 20 Jarnołtówek Vesnice zmiňována v roce 1248 jako Arnoltowicz. Jako letovisko je Jarnołtówek známý od meziválečného období, kdy zde vznikla řada okázalých penzionů. Dnes se zde nachází řada rekreačních středisek a agroturistických hospodářství. Jarnołtówkem vede červená turistická značka z Głuchołaz na Biskupskou kupu a také stezky (modrá a žlutá) z Pokrzywné. Ve vesnici je pozoruhodný zámecký komplex z poloviny 19. století, historický vodní mlýn (papírenský), počátkem 20. století Italy postavená protipovodňová hráz a kostel sv. Bartoloměje Apoštola z roku 1907. Na hřbitově stojí obnovený obelisk, který je památkou na návštěvu (19.7.1903) císařovny Augusty Viktorie ve vesnici zničené povodní. Na území vesnice se dochovala také řada kapliček a křížů u silnic. V polovině 19. století bylo na půdě hospody nalezeno „čarodějnické křeslo“ – mučící nástroj vzniklý kolem roku 1650. Jednalo se o stoličku z bukového špalku se třemi nohami, okovanou železnými pásy a naježenou 150 trny. Przełęcz pod Zamkową Górą z Grobem Czarownicy Leży na granicy polsko - czeskiej, na wysokości 580 m n.p.m. Na wschód od przełęczy znajduje się kwarcytowy głaz zwany „Grobem Czarownicy”. Według miejscowej legendy w 1614 roku miała tu zostać pochowana, podejrzewana o czary i stracona z tego powodu, żona sołtysa z Janova. Inna legenda mówi, że w miejscu tym została pochowana pewna kobieta z Jarnołtówka, która, także podejrzewana o czary, popełniła samobójstwo. Sedlo pod Zamkową Górą s Hrobem čarodějnice Nachází se na polsko-české hranici, v nadmořské výšce 580 m. Východně od sedla se nachází křemenný balvan, jemuž se říká „Hrob Čarodějnice“ („Grób Czarownicy”). Místní legenda vypráví, že roku 1614 zde měla být pohřbena choť rychtáře z Janova, která byla podezírána z čarodějnictví a za to odsouzena. Jiná legenda hovoří, že na tomto místě byla pohřbena jistá žena z Jarnołtówka, také podezírána z čarodějnictví, která spáchala sebevraždu. Jarnołtówek. Panorama wsi / Panorama vesnice Grób Czarownicy / Hrob čarodějnice Skowronków Wieś powstała w 1786 r., do 1958 r. leżała na terytorium Czechosłowacji. W wyniku przeprowadzonej korekty granicy polsko-czechosłowackiej została włączona do gminy Głuchołazy. Przez Skowronków prowadzi czerwony szlak na Kopę Biskupią. Skowronków Vesnice vznikla v r. 1786, do r. 1958 r. se nacházela na území Československa. V důsledku uskutečněné úpravy polsko-československé hranice byla přičleněna k obci Głuchołazy. Skowronkowem vede červená turistická značka na Biskupskou kupu. 21 1 Konradów Wieś wzmiankowana w 1263 r. jako Villa Conradi. Znajduje się tu kościół Chrystusa Króla z 1937 r., a także liczne murowane kapliczki oraz krzyże przydrożne. Konradów Vesnice zmiňována v roce 1263 jako Villa Conradi. Nachází se zde kostel Krista Krále z r. 1937 a také četné zděné kapličky a kříže u silnic. 1 Głuchołazy Miasto założył biskup Wawrzyniec między 1220 a 1232 rokiem jako warowną osadę graniczną. W dokumentach zachowała się łacińska oraz niemiecka nazwa miasta Capraecolium i Cygenhals (1249), którą ludność tłumaczyła jako Kozia Szyja. Lokowane na prawie flamandzkim Głuchołazy były wielokrotnie niszczone przez pożary i powodzie. Miasto to znane jest z kopalń złota. W 1683 r. zatrzymały się tu wojska Hieronima Lubomirskiego ciągnące pod Wiedeń. W XIX w. utworzono w Głuchołazach uzdrowisko wykorzystujące tutejsze wody i leczniczy klimat. W mieście zachowało się wiele zabytków, m.in.: barokowy kościół św. Wawrzyńca z wczesnogotyckim portalem ozdobionym maskami mnichów czy fragmenty murów miejskich z wieżą Bramy Górnej wzniesioną w XIV w. Głuchołazy kojarzą się jednak przede wszystkim z wydobyciem złota. Jeszcze dziś znajdziemy tutaj relikty eksploatacji tego kruszcu: szyby, działki górnicze, hałdy płonnego nadkładu i przepłukanego urobku, relikty płuczek oraz sztolnie górnicze. Ważnym elementem krajobrazu Głuchołaz nierozerwalnie związanym ze złotem są Góry Opawskie. To tutaj w 1988 r. utworzono Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”. Na szczególną uwagę zasługują malownicze przełomy Białej Głuchołaskiej, Złotego i Bystrego Potoku oraz zachęcające do długich wędrówek niezbyt wysokie góry. Podczas spacerów licznymi szlakami turystycznymi bądź ścieżkami przyrodniczo - dydaktycznymi można podziwiać liczne pomniki przyrody, sztolnie po eksploatacji złota, ciekawe grupy odsłonięć skalnych czy kamieniołomy po eksploatacji łupków. Głuchołazy w okresie procesów czarownic zasłynęły tym, że oskarżonych o czary nie palono na stosie, lecz wieszano na wzgórzu za miastem. Dziś wzgórze to nosi nazwę Szubienicznej Góry. Na wzgórzu tym zakopywano także prochy ofiar, które wcześniej przesłuchiwano w piwnicy nieistniejącego już dziś głuchołaskiego ratusza. Z procesami czarownic związana jest także nazwa położonego kilkadziesiąt metrów od Szubienicznej Góry urwiska skalnego, tzw. Czarciej Skały. Głuchołazy Głuchołazy. Portal kościoła Kościół św. Wawrzyńca Portál kostela Kostel sv. Vavřince Głuchołazy. Mury obronne / Městské hradby 22 Głuchołazy. Wieża Bramy Górnej Věží Horní brány Głuchołazy Město založil biskup Vavřinec mezi lety 1220 a 1232 jako pevnostní hraniční osadu. V dokumentech se dochoval latinský a německý název města Capraecolium a Cygenhals (1249), který lidé překládali jako Kozí Šíje. Město zřízené podle vlámského práva mnohokrát ničily požáry a povodně. Město je proslulé zlatými doly. V roce 1683 se zde zastavila vojska Jeronýma Lubomirského táhnoucí na Vídeň. V 19. století v Głuchołazech vznikly lázně založené na zdejších léčivých vodách a podnebí. Ve městě se dochovalo mnoho památek, mj.: barokní kostel sv. Vavřince s raně gotickým portálem zdobeným maskami mnichů a zbytky městských hradeb s věží Horní brány ze 14. století. Głuchołazy jsou ale zejména spojovány s těžbou zlata. Ještě dnes zde najdeme relikty těžby tohoto kovu: šachty, hornické parcely, haldy skrývkové horniny a hlušiny, relikty rýžovišť a hornické štoly. Významnou součástí krajiny Głuchołaz, neodlučně spjatou se zlatem, jsou Góry Opawskie (čes. Zlatohorská vrchovina). Roku 1988 zde byla vyhlášena CHKO „Góry Opawskie“. Zvláštní pozornost si zaslouží malebné zlomy toku Biała Głuchołaska (čes. Bělá), Złoty a Bystry Potok a nepříliš vysoké hory, které pobízí k dlouhým toulkám. Během procházek po mnohých turistických trasách či přírodovědně naučných stezkách můžete obdivovat řadu přírodních památek, štoly po těžbě zlata, zajímavé skupiny skalních výchozů nebo lomy po těžbě břidlic. V období čarodějnických procesů Głuchołazy prosluly tím, že odsouzení z čarování nebyli upalováni na hranici, ale končili na šibenici na kopci za městem. Dnes se tomuto kopci říká Šibeniční hora (Szubieniczna Góra). Na tomto kopci se pohřbíval i prach obětí, které byly předtím vyslýchány ve sklepení dnes již neexistující radnice v Głuchołazech. S čarodějnickými procesy je spojen i název skalní strže, která se nachází několik desítek metrů od Šibeniční hory, je to tzv. Čertí skála (Czarcia Skała). 1 23 Międzynarodowa Trasa Rowerowa R9 Kolor oznakowania: jasnozielony symbol R9 Długość na terenie powiatu nyskiego: 67,7 km Przebieg na terenie powiatu nyskiego: Głuchołazy – Bodzanów - Rudawa - Nowy Świętów - Wilamowice Nyskie - Gierałcice - Biskupów - Łączki Iława - Morów - Biała Nyska - Nysa - Siestrzechowice - Kwiatków - Buków - Kałków - Broniszowice - Śliwice - Meszno - Ratnowice - Trzeboszowice - Dziewiętlice - Ujeździec - Unikowice - Paczków W 2002 roku Starostwo Powiatowe w Nysie wytyczyło i oznakowało na terenie powiatu nyskiego odcinek międzynarodowej trasy rowerowej R-9 (Eurovelo – 9 Adriatyk – Bałtyk). Trasa ta „wchodzi” do Polski od strony Jesenika (Brna i Wiednia) przez dawne przejście graniczne Głuchołazy – Mikulovice, a z drugiej strony łączy się z dolnośląskim odcinkiem trasy R-9 zmierzającym w kierunku Wrocławia. Trasa umożliwia dotarcie do ważnych turystycznie miejsc w Powiecie Nyskim (Nysa, Głuchołazy, Otmuchów, Paczków). Na szlaku znajduje się wiele ciekawych zabytków: klasztory w Bodzanowie i Biskupowie, pałac w Siestrzechowicach, liczne zabytkowe kościoły z najstarszym na trasie w Kałkowie, dwory w Gierałcicach, Trzeboszowicach, Ujeźdźcu. Trasa widokowa biegnąca w znacznej części Przedgórzem Paczkowskim i Obniżeniem Otmuchowskim wzdłuż granicy polsko-czeskiej. Teren ten jest lekko pofalowany i obfituje w widoki z jednej strony Jezior Otmuchowskiego i Nyskiego, a z drugiej Sudetów. 2 Mezinárodní cyklotrasa R9 Barevné značení: světle zelený symbol R9 Délka na území nyského okresu: 67,7 km Trasa R-9 - EuroVelo 9 Průběh na území nyského okresu: Głuchołazy – Bodzanów - Rudawa - Nowy Świętów - Wilamowice Nyskie - Gierałcice - Biskupów - Łączki - Iława - Morów Biała Nyska - Nysa - Siestrzechowice - Kwiatków - Buków - Kałków - Broniszowice - Śliwice - Meszno - Ratnowice - Trzeboszowice - Dziewiętlice - Ujeździec Unikowice - Paczków V roce 2002 byl snahou Okresního úřadu v Nyse na území nyského okresu vytyčen a označen úsek mezinárodní cyklotrasy R-9 (Eurovelo – 9 Jadran – Baltské moře). Tato trasa „vchází“ do Polska od Jeseníku (Brna a Vídně) bývalým hraničním přechodem Głuchołazy – Mikulovice a z druhé strany se napojuje na dolnoslezský úsek trasy R-9, který vede na Vratislav. Trasa vede k významným turistickým cílům na území nyského okresu (Nysa, Głuchołazy, Otmuchów, Paczków). Na trase se nachází řada zajímavých památek: kláštery v Bodzanowě a Biskupowě, zámek v Siestrzechowicích, četné historické kostely s - na trase nejstarším - v Kałkowě, zámečky v Gierałcicích, Trzeboszowicích, Ujeźdźci. Vyhlídková trasa vede ve velké míře Paczkowským předhůřím a nížinou Obniżenie Otmuchowskie, podél polsko-české hranice. Toto území je mírně zvlněné a je velice vyhlídkové, na jedné straně jezera Otmuchowskie a Nyskie, na druhé pohoří Krkonošsko-jesenické soustavy. 24 Zalew Paczkowski Nazwę swoją wziął od miasta, przy którym leży. Nowo powstały akwen wodny składa się z dwu zbiorników kaskadowych: zbiornika Kozielno i zbiornika Topola. U wylotu każdego ze zbiorników znajduje się elektrownia wodna. W miejscu ich styku znajdują się kopalnie kruszywa. Zbiorniki te oprócz funkcji przeciwpowodziowej planowane są także do zagospodarowania rekreacyjno-wypoczynkowego. Zalew Paczkowski Nádrž, která má své jméno podle města, u něhož leží. Nově vzniklá vodní plocha má dvě kaskádové nádrže: nádrž Kozielno a nádrž Topola. U ústí každé nádrže je vodní elektrárna. V místě jejich spojení se nachází lomy. Tyto nádrže plní protipovodňovou funkci, ale v plánu je i jejich rekreační využití. Paczków – patrz: Szlak Czarownic str. 3 Paczków – viz: Čarodějnická trasa str. 3 Unikowice Wieś założona w XIII w. We wsi znajduje się późnobarokowa kaplica Trójcy Świętej z 1774 r. z rzeźbami św. Jana Nepomucena i św. Antoniego. Drewniany dom z początku XIX w. Wzniesiona około 1800 roku kapliczka. Granitowy krzyż pokutny z częściowo zatartą datą 1654. Unikowice Vesnice ze 13. století. Nachází se zde kaple Svaté Trojice z r. 1774 se sochami sv. Jana Nepomuckého a sv. Antonína. Dřevěný dům z počátku 19. století. Kaplička postavená kolem roku 1800. Žulový smírčí kříž s částečně setřeným letopočtem 1654. Unikowice. Kaplica / Kaple Ujeździec. Pałac / Zámek Ujeździec Wieś wzmiankowana na początku XIII w. Kościół św. Katarzyny, obecny wzniesiony w 1834 r. w miejsce poprzedniego z początku XV w., odnowiony w roku 1956, z marmurową płytą nagrobną Zygmunta Filipa von Jerin z 1802 r. Zespół dworski składający się z renesansowego pałacu z 1595 r., przebudowanego w XIX w., oficyny i spichlerza z 1. połowy XIX w. oraz XIX-wiecznego parku. Ujeździec Zmínky o vesnici se objevily již počátkem 13. století. Kostel sv. Kateřiny postavený v roce 1834 na místě původního z počátku 15. století, obnovený v roce 1956, s mramorovou náhrobní deskou Zygmunta Filipa von Jerin z r. 1802. Komplex panského statku sestávající z renesančního zámku z r. 1595, přestavěného v 19. století, postranní budovy pro služebnictvo, sýpky z 1. poloviny 19. století a parku z 19. století. 25 2 Dziewiętlice Wieś z XIII w. (1280 Henrici villa). Kościół św. Marii Magdaleny wzmiankowany w 1305 r., obecny wzniesiony w XV w., pozbawiony cech stylowych po gruntownej przebudowie w latach 1929-30. Trzy kapliczki z przełomu XVIII i XIX w. Dziewiętlice Vesnice ze 13. století (1280 Henrici villa). Kostel sv. Máří Magdalény zmíněný v roce 1305, současná podoba z 15. století, zbaven slohových prvků v důsledku celkové přestavby v letech 1929-30. Tři kapličky z přelomu 18. a 19. století. Trzeboszowice Wieś wzmiankowana w XIV w., obecny neogotycki kościół św. Jadwigi pochodzi z roku 1888. We wsi późnobarokowy (przełom XVIII/XIX w.) dwór z fragmentami parku podworskiego. Domy z 1. połowy XIX w. Dwie kapliczki, z 1800 i 1850 r., z barokowymi rzeźbami. Trzeboszowice Vesnice zmiňovaná ve 14. století, současný novogotický kostel sv. Hedviky pochází z roku 1888. Ve vesnici pozdně barokní (přelom 18. a 19. stol.) zámeček se zbytky okolního parku. Domy z první poloviny 19. století. Dvě kapličky, z r. 1800 a 1850, s barokními sochami. 2 Ratnowice Wieś z XIII w. (1248 Rathno). Obecny barokowy kościół św. Marcina przebudowany w latach 1755-56 z wcześniejszego gotyckiego kościoła z XIV w. Na ścianie kościoła renesansowe płyty nagrobne z XVI w. Kościół otoczony kamiennym murem z przełomu XV i XVI w. Na murze barokowa figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. We wsi i okolicy kilkanaście kapliczek przydrożnych z XVIII i XIX w. Ratnowice Vesnice ze 13. století (1248 Rathno). Současný barokní kostel sv. Martina přestavěný v letech 1755-56 z původního gotického kostela ze 14. století. Na zdi kostela renesanční náhrobní desky ze 16. století. Kostel je obehnán kamennou zdí z přelomu 15. a 16. století. Na zdi barokní socha sv. Jana Nepomuckého z 18. stol. Ve vesnici a jejím okolí se u silnic nachází téměř dvě desítky kapliček z 18. a 19. století. Dziewiętlice. Kościół św. Marii Magdaleny/ Kostel sv. Máří Magdalény Okolice Trzeboszowic / Okolí Trzeboszowic Meszno Wieś z XIII w. (1293 Mesno). Zachowane domy z XIX w. oraz liczne kapliczki przydrożne. Meszno Vesnice ze 13. století (1293 Mesno). Dochované domy z 19. století a mnohé kapličky u silnic. 26 Śliwice Wieś założona w XIII w., pierwsza wzmianka o wsi z 1369 r. (Slywiz). Stąd 2 km do Otmuchowa (poza trasą). Śliwice Vesnice založená ve 13. století, první zmínka pochází z r. 1369 (Slywiz). Odtud 2 km do Otmuchowa (mimo trasu). Broniszowice Pierwsza wzmianka o wsi (Bronissowicz) pochodzi z 1305 r. We wsi XIX-wieczna, neogotycka kaplica Macierzyństwa NMP z rzeźbami św. Piotra i św. Pawła oraz budynek folwarczny z początku XIX w. Broniszowice První historická zmínka o vesnici (Bronissowicz) se datuje do roku 1305. Ve vesnici je novogotická kaple Mateřství Panny Marie z 19. stol. se sochami sv. Petra a sv. Pavla a pánský dům z počátku 19. století. Kałków. Polichromie i portal w kościele Narodzenia NMP Polychromie a portál v kostele Narození Panny Marie Kałków Jeden z najstarszych w okolicy, zbudowany w XIII w., romańsko - gotycki kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny z unikatowymi portalami i XIV-XV- wiecznymi polichromiami. Kałków Románsko-gotický kostel Narození Panny Marie s jedinečnými portály a polychromiemi z 14.-15. století, jeden z nejstarších v okolí, postavený ve 13. století. 2 Buków Wieś założona w XIII w. (1260 Buccow). We wsi kościół filialny Podwyższenia Krzyża Świętego z 1926 r. oraz barokowa figura św. Jana Nepomucena z 1780 r. ufundowana przez Antoniego Taerne z Nysy. Buków Vesnice ze 13. století (1260 Buccow). Ve vesnici filiální kostel Povýšení Svatého Kříže z r. 1926 a barokní socha sv. Jana Nepomuckého z r. 1780 postavená na objednávku Antonína Taerne z Nysy. 27 Siestrzechowice Średniowieczna wieś rycerska założona w XIII w. Najciekawszym zabytkiem wsi jest renesansowy pałac z 1594 r. zbudowany dla sędziego Andrzeja von Jerin, bratanka biskupa Andrzeja von Jerin, z kartuszami herbowymi biskupa Franciszka Ludwika z przełomu XVII i XVIII w., biskupa Andrzeja von Jerin, Karola arcyksięcia austriackiego oraz okolicznych rodzin rycerskich, w kaplicy rokokowy ołtarz i polichromia z początku XVI w. W otoczeniu niewielki park. Oficyna z 1. połowy XIX w. Figura św. Jana Nepomucena z 1. połowy XIX w. Siestrzechowice Středověká rytířská vesnice založená ve 13. století. Nejzajímavější památkou ve vesnici je renesanční zámek z r. 1594, postavený pro soudce Ondřeje von Jerin, synovce biskupa Ondřeje von Jerin, s erbovými kartušemi biskupa Františka Ludvíka z přelomu 17. a 18. století, biskupa Ondřeje von Jerin, Karla rakouského arciknížete a okolních rytířských rodů, v kapli rokokový oltář a polychromie z počátku 16. století. V okolí malý park. Postranní budova z 1. poloviny 19. století. Socha sv. Jana Nepomuckého z 1. poloviny 19. století. 2 Jezioro Nyskie Zbiornik retencyjny na Nysie Kłodzkiej został oddany do użytkowania w 1971 r., po zbudowaniu zapory betonowo-ziemnej o długości 2 km i wysokości 20 m. Ma 22 km2 powierzchni i 111 mln m3 wody, przy zaporze hydroelektrownia. Powstał na terenach dawnych wsi: Miedniki, Brzezina Polska oraz częściowo Głębinów. Jezioro dzięki czystej wodzie, piaszczystym plażom i strzeżonym kąpieliskom stwarza dobre warunki do uprawiania sportów wodnych. Znad tafli jeziora można podziwiać piękne widoki na pobliskie Góry Opawskie, Jeseniki z Pradziadem, Góry Rychlebskie oraz Góry Złote i Bardzkie ze Śnieżnikiem. Udany wypoczynek gwarantuje doskonały mikroklimat, sąsiedztwo lasu mieszanego oraz doskonale rozbudowana baza noclegowa i gastronomiczna na północnym brzegu w Głębinowie i Skorochowie. Jezioro jest też miejscem gniazdowania wielu gatunków ptaków (bączka, cyranki, remiza, dziwonii, mewy czarnogłowej) oraz miejscem odpoczynku w okresie wiosennym i jesiennym dla licznych gatunków przelotnych ptaków wodnych i błotnych, m.in. dzikich kaczek i gęsi. Jezioro uznawane jest za ostoję ptactwa wodnego o randze europejskiej. Stwierdzono tu obecność rzadkich gatunków ptaków jak ostrygojad, brodziec pławny czy czajka towarzyska. Licznie występujące sandacze, okonie, sumy i szczupaki czynią jezioro również rajem dla wędkarzy. Aktualnie cała okolica jeziora to teren Otmuchowsko-Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. Siestrzechowice. Kartusz herbowy / Erbová kartuš Jezioro Nyskie / Jezero Nyskie 28 Jezero Nyskie Retenční nádrž na Kladské Nise, zprovozněna v roce 1971, po výstavbě betonově zemní hráze dlouhé 2 km a vysoké 20 m. Má rozlohu 22 km2 a objem 111 mil. m3 vody, u hráze je vodní elektrárna. Vzniklo na území dávných vesnic: Miedniki, Brzezina Polska a částečně Głębinów. Jezero vytváří, díky čisté vodě, písčitým plážím a hlídaným koupalištím, dobré podmínky pro vodní sporty. Přes jeho hladinu se naskýtá krásný výhled na nedaleké Góry Opawskie (čes. Zlatohorskou vrchovinu), Jeseníky s Pradědem, Rychlebské hory/Góry Złote a Bardzkie s Králickým Sněžníkem. K vydařenému odpočinku přispívá skvělé podnebí, okolní smíšené lesy a četné ubytovací a stravovací zařízení na severním břehu v Głębinowě a Skorochowě. Jezero je také hnízdištěm mnoha druhů ptáků (bukáčka, čírky, moudivláčka, hýla, racka černohlavého) a na jaře a na podzim místem odpočinku pro četné druhy přelétavých vodních a bahenních ptáků, mj. divokých kachen a hus. Jezero je považováno za evropsky významnou ptačí oblast. Byl zde zjištěn výskyt vzácných druhů ptáků jako je ústřičník, vodouš štíhlý nebo keptuška stepní. Díky četně se vyskytujícím candátům, okounům, sumcům a štikám je jezero i rájem pro rybáře. Nyní jezero a okolí jezera patří k Otmuchowsko-Nyskému přírodnímu parku. Jezioro Nyskie / Jezero Nyskie Nysa – patrz: Szlak Czarownic str. 10 Nysa – viz: Čarodějnická trasa str. 10 Biała Nyska. Brama zamkowa / Zámecká brána Biała Nyska Wieś założona w XIII w. (1231 Bela).We wsi neogotycki kościół św. Jana Ewangelisty wybudowany w 1892 r. w miejsce poprzedniego średniowiecznego. W kościele wmurowano płytę nagrobną Małgorzaty Glaub zmarłej w 1654 r. Kościół otoczony jest średniowiecznym murem kamiennym, przy którym ustawiono granitowy krzyż pokutny. W parku obok znajdował się do 1945 r. pałac przebudowany z XVI-wiecznego zamku, zniszczony podczas II wojny światowej i już nigdy nie odbudowany. Do dzisiaj zachowała się tylko brama wjazdowa. Biała Nyska Vesnice ze 13. století (1231 Bela).Ve vesnici je novogotický kostel sv. Jana Evangelisty z r. 1892, který byl postaven na místě původního středověkého chrámu. V kostele je zazděna náhrobní deska Małgorzaty Glaub, která zemřela roku 1654. Kostel je obehnán středověkou kamennou zdí, u níž stojí žulový smírčí kříž. V sousedním parku se do roku 1945 nacházel zámek přestavěný ze zámku z 16. století, který byl zničen během 2. světové války a již se nikdy nedočkal obnovy. Dodnes se dochovala pouze vstupní brána. 29 2 Morów Stara średniowieczna wieś (1249 Moravia). We wsi renesansowy dwór obronny z XVI w., przebudowany na spichlerz. Morów Stará středověká vesnice (1249 Moravia). Ve vesnici je renesanční strážní panský statek z 16. století, přestavěný na sýpku. Iława Pierwsza wzmianka o wsi (Ylow) pochodzi z 1284 r. We wsi kościół św. Heleny z XIX w. z barokową rzeźbą św. Jana Nepomucena. Iława První zmínka o vesnici (Ylow) se datuje do roku 1284. Ve vesnici kostel sv. Heleny z 19. stol. s barokní sochou sv. Jana Nepomuckého. 2 Łączki Wieś założona w XIII w. (1281 Lanchki). We wsi XIX-wieczny dwór, przebudowany po 1945 r. z zatarciem cech stylowych. Przy rozdrożu kaplica z 1932 r. Łączki Vesnice založená ve 13. stol. (1281 Lanchki). Nachází se zde panský statek z 19. století, přestavěný po roce 1945, se zatřenými slohovými prvky. U rozcestí kaple z r. 1932. Łączki. Dwór/ Panský statek Biskupów Biskupów Pierwsza wzmianka o wsi (Bissopeswalde) pochodzi z 1231 r. Na wzniesieniu barokowy kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (pierwszy kościół wzmiankowany w 1286 r.) z zachowaną późnogotycką polichromią z początku XVI w. Wokół kościoła stary mur i zabudowania klasztorne ojców benedyktynów. Poniżej we wsi przebudowany w 1907 r. dwór z wmurowaną w elewację płytą z czterema kartuszami herbowymi i datą 1562. Biskupów První historická zmínka o vesnici (Bissopeswalde) se datuje do roku 1231. Na kopci barokní kostel Zvěstování Panny Marie (první zmínka o kostelu v r. 1286) s dochovanou pozdně gotickou polychromií z počátku 16. století. Kolem kostela stará zeď a budovy benediktinského kláštera. Pod vesnicí panský statek přestavěný roku 1907 se zazděnou deskou ve fasádě se čtyřmi erbovými kartušemi a letopočtem 1562. 30 Gierałcice Wieś założona w XIII w. (1284 Geraltici). Neogotycki kościół św. Michała Archanioła z późnorenesansową, kamienną wieżą. W otoczeniu kościoła zachowany kamienny mur z XVI w. Poniżej kościoła późnorenesansowy dwór z XVII w. i XIX-wieczne zabudowania folwarczne. Przy XIX-wiecznej plebanii barokowa figura kamienna św. Jana Nepomucena z XVIII w. Gierałcice Vesnice ze 13. století (1284 Geraltici). Novogotický kostel sv. Archanděla Michaela s pozdně renesanční kamennou věží. V okolí kostela se dochovala kamenná zeď z 16. století. Pod kostelem pozdně renesanční panský statek z 17. století a panská zástavba z 19. století. U fary z 19. století barokní kamenná socha sv. Jana Nepomuckého z 18. stol. Nowy Świętów Wieś założona w XIII w., choć udokumentowane są odkrycia wczesnośredniowiecznej osady z VIII-X w. Najstarszym zabytkiem jest XIII-wieczny kościół Chrystusa Króla z otaczającym go średniowiecznym murem i wieżą z roku 1719. Rozbudowany w 1937 r. Wnętrze kościoła z barokowym wyposażeniem. We wsi znajduje się XIXwieczny dwór z figurą św. Jana Nepomucena umieszczoną w elewacji. Nowy Świętów Vesnice založená ve 13. století, ale doložena je i raně středověká osada z 8.-10. století. Nejstarší památkou je kostel Krista Krále ze 13. století a středověká zeď, která jej obklopuje a věž z roku 1719. Byl stavebně rozšířen v roce 1937. Interiér kostela s barokním vybavením. Ve vesnici se nachází panský statek z 19. století se sochou sv. Jana Nepomuckého umístěnou na fasádě. 2 Bodzanów Pierwsza wzmianka o wsi (Longi villa) pochodzi z 1263 r. (Longi villa).Od 1623 r. część wsi w rękach jezuitów, którzy wznieśli tu budynek klasztorny. Obecny, przebudowany, należy do oblatów. Do klasztoru przylega park z okazami starych dębów. Nieco dalej znajduje się barokowo - klasycystyczny kościół św. Józefa pochodzący z XVIII, a przebudowany w wieku XIX. Murowana kapliczka z drewnianą rzeźbą Świętego Józefa z Dzieciątkiem z XIX w. Bodzanów První historická zmínka o vesnici (Longi villa) se datuje do roku 1263. Od r. 1623 byla část vesnice v rukou jezuitů, kteří zde postavili klášterní budovu. Nyní, po přestavbě, patří oblátům. Klášter sousedí s parkem se starými duby. O kousek dál se nachází barokně klasicistní kostel sv. Josefa z 18. století, přestavěný v 19. století. Zděná kaplička s dřevěnou sochou Svatého Josefa s Děťátkem z 19. stol. Gierałcice. Kościół św. Michała Archanioła Kostel sv. Michaela Archanděla Głuchołazy – patrz Szlak Czarownic str. 22 Głuchołazy – viz: Čarodějnická trasa str. 22 31 Trasa R16 Kolor oznakowania: żółty Długość: 69,6 km Przebieg: Lipniki – Lasowice – – Ligota Wielka – Sarnowice – Otmuchów – Wójcice – Suszkowice – Goświnowice – Nysa – Rusocin – Piątkowice – Mańkowice – Jasienica Dolna – Myszowice – Kuropas – Rynarcice – Przydroże Wielkie – Przydroże Małe – Pleśnica Szlak wpisuje się w sieć regionalnych tras rowerowych, łącząc się z trasami rowerowymi w Powiecie Ząbkowickim na zachodzie i trasami w Powiecie Prudnickim na wschodzie. Przebiega przez środkową część Powiatu Nyskiego po północnej stronie jezior Otmuchowskiego i Nyskiego, łącząc miasta: Otmuchów, Nysa i Korfantów. Malownicza trasa w większości przebiega w terenie otwartym z pięknymi widokami na góry i jeziora. Na trasie liczne zabytki: kamienie graniczne księstwa nyskiego, krzyże pokutne, zabytkowe kościoły, dwory i pałace (Lubiatów, Otmuchów, Nysa, Mańkowice, Korfantów, Przydroże Wielkie, Przydroże Małe). Miejscem szczególnym jest Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnej w Szwedzkiej Górce. Trasa R16 3 Barevné značení: žlutá Délka trasy: 69,6 km Průběh trasy: Lipniki – Lasowice – – Ligota Wielka – Sarnowice – Otmuchów – Wójcice – Suszkowice – Goświnowice – Nysa – Rusocin – Piątkowice – Mańkowice – Jasienica Dolna – Myszowice – Kuropas – Rynarcice – Przydroże Wielkie – Przydroże Małe – Pleśnica Trasa je součástí sítě regionálních cyklistických tras a napojuje se na cyklotrasy na území ząbkowického okresu v západní části a cyklotrasy na území prudnického okresu na východě. Vede středem nyského okresu ze severní strany jezer Otmuchowskie a Nyskie a spojuje města: Otmuchów, Nysa a Korfantów. Malebná trasa vede většinou otevřenou krajinou s krásnými výhledy na hory a jezera. Cestou je mnoho památek: hraniční kameny Nyského knížectví, smírčí kříže, historické kostely, zámečky a zámky (Lubiatów, Otmuchów, Nysa, Mańkowice, Korfantów, Przydroże Wielkie, Przydroże Małe). Výjimečným místem je Chrám Matky Boží Bolestné ve Szwedzké Górce. 32 Trasa R-16 Biskupie kamienie graniczne Oznakowano nimi granicę biskupiego księstwa nyskiego. Kamienie mają postać granitowego obelisku w kształcie czterostronnej, wysmukłej piramidy. Na jednej stronie wyryty jest biskupi pastorał, po przeciwnej ukośny krzyż św. Andrzeja. Na trzecim boku wyryto w trzech rzędach napis: TM SCI ICHIS (Termini Sancti Johanis czyli granica św. Jana, patrona księstwa nyskiego).W okolicy Lipnik zobaczyć można dwa takie kamienie graniczne. Biskupské hraniční kameny Značily hranici biskupského nyského knížectví. Kameny mají podobu žulového obelisku ve tvaru čtyřhranné štíhlé pyramidy. Z jedné strany je vytesaná biskupská berla, na druhé straně šikmý kříž sv. Ondřeje. Na třetí straně je ve třech řádcích vytesán nápis: TM SCI ICHIS (Termini Sancti Johanis – to znamená hranice sv. Jana, patrona nyského knížectví). V okolí Lipniků můžete zhlédnout dva takové hraniční kameny. Bogdanów. Biskupi Lubiatów. Krzyż pojednania (pokutny) kamień graniczny Smírčí kříž Biskupský hraniční kámen Lipniki Wieś lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1300, kościół św. Marcina z XVIII w. z amboną z końca XVIII w. Lipniki Vesnice založená podle německého práva před rokem 1300, kostel sv. Martina z 18. století s kazatelnou z konce 18. století. 3 Lubiatów Lokowana na prawie niemieckim przed rokiem 1300 stara wieś rycerska, której ozdobą jest późnobarokowy kościół św. Mikołaja. W jego wnętrzu znajdziemy interesującą rokokową ambonę i chrzcielnicę w kształcie ołtarza. Kościół otoczony jest kamiennym murem. W pobliżu znajdują się także dwa krzyże pokutne. Lubiatów Založen podle německého práva před rokem 1300 jako rytířská vesnice, jejíž ozdobou je pozdně barokní kostel sv. Mikuláše. V jeho interiéru se nachází zajímavá rokoková kazatelna a křtitelnice ve tvaru oltáře. Kostel je obehnán kamennou zdí. Poblíž se také nachází dva smírčí kříže. Sarnowice – patrz: Szlak Czarownic str. 5 Sarnowice – viz: Čarodějnická trasa str. 5 Otmuchów – patrz: Szlak Czarownic str. 5 Lipniki. Kościół św. Marcina / Kostel sv. Martina... Otmuchów – viz: Čarodějnická trasa str. 5 33 3 Jezioro Otmuchowskie Duży zbiornik zaporowy utworzony dla regulacji stanów wody. Wielki zalew powstał w 1933 r. przez spiętrzenie wód Nysy Kłodzkiej zaporą ziemną o długości 6 km i wysokości 20 m. Swym wschodnim obwałowanym brzegiem przylega do miasta. Powierzchnia zalewu wynosi 23 km2 i gromadzi 135 mln m3 wody. Przy zaporze mieści się hydroelektrownia. Jezioro doskonale nadaje się do uprawiania żeglarstwa i innych sportów wodnych. Na brzegach rozlokowały się liczne ośrodki sportowe, rekreacyjne i wędkarskie. Na północnym brzegu ośrodki są w Sarnowicach, na południowym w Ściborzu przy drodze do Paczkowa. Jezioro podniosło znacznie walory turystyczne tego regionu, przyciągając licznych turystów. Z korony zapory roztacza się piękna panorama gór - od Pradziada po Śnieżnik. Z drugiej strony, poniżej tamy, rośnie piękny las łęgowy z pomnikowymi okazami drzew, dawny zwierzyniec biskupów wrocławskich. W wodach Jeziora Otmuchowskiego liczną grupę fauny reprezentują ryby: sandacze, szczupaki, karpie, węgorze, okonie, liny, leszcze i płocie. Jezioro, ze względu na wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze, zostało włączone do Otmuchowsko - Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego. Jezioro jest miejscem gromadzenia się licznych ptaków wodnych i błotnych w okresie ich przelotu (wiosną i jesienią). Należą do nich dzikie kaczki, gęsi (w bardzo dużych ilościach), mewy, nurogęsi, łyski, kurki wodne i czajki. Z rzadkich okazów ptaków spotyka się mewę orlicę, raroga, siewkę azjatycką, czaplę siwą i nadobną. Jezero Otmuchowskie Velká vodní nádrž postavená pro úpravu stavu vody. Velká nádrž vznikla v roce 1933 po výstavbě zemní hráze dlouhé 6 km a vysoké 20 m, která vzdula vodu na Kladské Nise. Východní břeh s hrází sousedí přímo s městem Otmuchów. Nádrž má rozlohu 23 km2 a její objem je 135 mil. m3 vody. U hráze je malá vodní elektrárna. Jezero nabízí skvělé podmínky pro jachting a jiné vodní sporty. Kolem nádrže jsou četná sportovní, rekreační a rybářská střediska. Na severním břehu jsou střediska v Sarnowicích, na jižním ve Ściborzi u silnice do Paczkowa. Jezero významně přispělo k turistické atraktivitě tohoto regionu a láká četné návštěvníky. Z koruny hráze se naskýtá krásný výhled na panorama hor – od Pradědu po Králický Sněžník. Na druhé straně, pod hrází, roste krásný lužní les s památnými stromy, kdysi obora vratislavských biskupů. Ve vodách Otmuchowského jezera četnou faunu zastupují ryby: candát, štika, kapr, úhoř, okoun, lín, cejn a plotice. Jezero bylo, s ohledem na významné krajinné a přírodní hodnoty, začleněno do Otmuchowsko-nyského přírodního parku. V době přeletů se zde shromažďuje řada přelétavých vodních a bahenních ptáků (na jaře a na podzim). Patří k nim divoké kachny, husy (ve velmi velkém počtu), racci, morčáci velcí, lysky, slípky zelenonohé a čejky. Z řad vzácných ptáků lze potkat racka velkého, raroha, kulíka pacifického, volavku popelavou a stříbřitou. Jezioro Otmuchowskie Jezero Otmuchowskie 34 Wójcice Ta stara wieś była wzmiankowana już w 1292 r. i należała niegdyś do wójtów nyskich. W kościele św. Andrzeja Apostoła, który jest sanktuarium maryjnym, znajduje się cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia (Łopatyńskiej). Obraz ten został przywieziony do wsi w roku 1946 przez mieszkańców Łopatynia. Dwukrotnie koronowany koronami papieskimi, po raz pierwszy w roku 1770, drugi 216 lat później, tj. w 1986 r. przez kardynała Henryka Gulbinowicza. Sam kościół wzmiankowany był w roku 1305. Wójcice O této staré vesnici se psalo již roku 1292. Kdysi patřila nyským starostům. V kostele sv. Ondřeje Apoštola, který je mariánským chrámem, se nachází zázračný obraz Matky Boží Potěšení (Łopatyńské). Tento obraz do vesnice roku 1946 přivezli občané Łopatyně. Dvakrát korunován papežskými korunami, poprvé roku 1770, podruhé o 216 let později, tj. roku 1986 kardinálem Henrykem Gulbinowiczem. Samotný kostel je zmiňován roku 1305. Suszkowice Stara wieś lokowana na prawie niemieckim w 1293 r. Suszkowice Stará vesnice založená podle německého práva roku 1293. Goświnowice Kościół Nawiedzenia NMP z barokowym obrazem Matki Boskiej i XVIII-wiecznym krucyfiksem, zachowane grodzisko ze śladami fosy. Goświnowice Kostel Navštívení Panny Marie s barokním obrazem Matky Boží a krucifixem z 18. století, dochované hradiště se stopami příkopu. Jędrzychów Podmiejska wieś założona w XIII w. We wsi kościół filialny NMP z 1835 r. oraz dwa krzyże pokutne przy rozgałęzieniu dróg. Jędrzychów Příměstská vesnice ze 13. století. Ve vesnici filiální kostel Panny Marie z r. 1835 a dva smírčí kříže u rozcestí. Nysa – patrz: Szlak Czarownic str. 10 Nysa – viz: Čarodějnická trasa str. 10 Rusocin Neorenesansowy kościół św. Klemensa wzniesiony w latach 1896-97. Posąg kamienny św. Jana Nepomucena z datą 1723 i literami HW BW. Rusocin Novorenesanční kostel sv. Klementa postavený v letech 1896-97. Kamenná socha sv. Jana Nepomuckého z r. 1723 a s písmeny HW BW. Wójcice. Cudowny obraz MB Łopatyńskiej Zázračný obraz Matky Boží Łopatyńské Jędrzychów. Krzyże pojednania (pokutne) Smírčí kříže Rusocin. Kościół św. Klemensa / Kostel sv. Klementa 3 35 3 Piątkowice Kaplica św. Antoniego (1812). Piątkowice Kaple sv. Antonína (1812. Mańkowice Kościół św. Mateusza zbudowany w XIII w., przebudowany w XVIII w. w stylu barokowym. Mańkowice Kostel sv. Matyáše ze 13. století, přestavěný v 18. století v barokním slohu. Jasienica Dolna Późnobarokowy kościół św. Marcina wzmiankowany był już w roku 1290. Obecny zbudowany w XV w., gruntownie przebudowany w 1744 r. Spalony w 1945 r. i trzy lata później odbudowany. Pod wieżą znajduje się fragment gotyckiej polichromii z XV w. Rzeźba św. Sebastiana z XVII w. Przy zachodniej ścianie kościoła współczesna kapliczka z Chrystusem Frasobliwym. Jasienica Dolna Pozdně barokní kostel sv. Martina byl zmiňován již roku 1290. Současný byl postaven v 15. století, roku 1744 pak prošel celkovou přestavbou. Shořel v roce 1945 a o tři roky později byl obnoven. Pod věží se nachází část gotické polychromie z 15. stol. Socha sv. Šebestiána ze 17. století. U západní zdi kostela soudobá kaplička z Kristem Starostlivým. Myszowice Wieś lokowana na prawie niemieckim ok. XIII w. W średniowieczu stanowiła własność prywatną. Z Myszowic pochodził hrabia Leo Lanckoroński (1884-1969), prawnik, pisarz, tłumacz i numizmatyk, autor książek poświęconych włoskiej liryce i tłumacz między innymi sonetów F. Petrarki. Myszowice Vesnice založená podle německého práva přibl. ve 13. stol. Ve středověku byla v soukromém vlastnictví. Z Myszowic pocházel hrabě Leo Lanckoroński (1884-1969), právník, spisovatel, překladatel a numismatik, autor knih věnovaných italské lyrice a překladatel mj. Petrarkových sonetů. Korfantów Miasto wzmiankowane w XIV w. Wzniesiony w 1616 r. zespół pałacowy, przebudowany w XVIII i 2. połowie XIX w., zachował wiele cennych fragmentów, wśród nich późnorenesansowe portale wejścia głównego. W pałacowym parku pomniki przyrody, m.in. dąb szypułkowy o obwodzie pnia 597 cm. Kościół św. Trójcy powstał w XIII/XIV w., przebudowany w 1909 r. w stylu neobarokowym, zachował granitowy portal wejścia głównego z przełomu XIII i XIV w. Neogotycka remiza z 1910 r. Przy ul. Prudnickiej krzyż pokutny. Korfantów. Kościół / Kostel Korfantów. Krzyż pojednania (pokutny) / Smírčí kříž 36 Korfantów Město zmíněné ve 14. století. Zámecký komplex z r. 1616, přestavěný v 18. století a ve 2. polovině 19. století, zachoval si řadu cenných prvků, mj. pozdně renesanční portály hlavního vchodu. V zámeckém parku přírodní památky, mj. dub letní s obvodem kmene 597 cm. Kostel sv. Trojice ze 13.-14. století, přestavěný v r. 1909 v novobarokním slohu, dochoval se žulový portál hlavního vchodu z přelomu 13. a 14. století. Novogotická hasičská zbrojnice z r. 1910. Na ul. Prudnicka smírčí kříž. Kuropas Wieś lokowana na prawie niemieckim w 1. połowie XIII w. Nazwa jej pochodzi prawdopodobnie od prześmiewczego określenia zajmujących się hodowlą kur. Od 1945 r. zamieszkała przez rodziny polskie z kresów wschodnich. Kuropas Vesnice založená podle německého práva v 1. polovině 13. stol. Její název pochází zřejmě od posměšné přezdívky pasáčků slepic (kura=slepice, paść=pást). Od roku 1945 zde žijí polské rodiny z východních částí předválečného Polska. Rynarcice Kościół św. Mikołaja z początku XVII w. z XIX-wieczną wieżą. Na cmentarzu granitowy, średniowieczny krzyż pokutny. Rynarcice Kostel sv. Mikuláše z počátku 17. století s věží z 19. století. Na hřbitově žulový, středověký smírčí kříž. Przydroże Wielkie Kaplica cmentarna, dworek, kościół filialny z początku XIX w. Przydroże Wielkie Hřbitovní kaple, panský statek, filiální kostel z počátku 19. stol. Przydroże Małe Neoromański kościół św. Floriana. Barokowy pałac z neogotycką wieżą i dwoma dzwonami zegarowymi. Wzniesiona w XVIII w. kapliczka z barokową rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kościółek odpustowy Matki Boskiej Bolesnej z ludowymi, XIX-wiecznymi stacjami drogi krzyżowej. Barokowa figura św. Jana Nepomucena. Przydroże Małe Novorománský kostel sv. Floriána. Barokní zámek s novogotickou věží a dvěma hodinovými zvony. V 18. století postavená kaplička s barokní sochou Matky Boží s Děťátkem. Poutní kostelík Matky Boží Bolestné s lidovými zastaveními křížové cesty z 19. století. Barokní socha sv. Jana Nepomuckého. Pleśnica XIX-wieczna, murowana kaplica z ludowym ołtarzykiem i rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kapliczka z przełomu XVIII i XIX w. z rzeźbą św. Jana Nepomucena. Pleśnica Zděná kaple z 19. století s malým lidovým oltářem a sochou Matky Boží s Děťátkem. Kaplička z přelomu 18. a 19. stol. se sochou sv. Jana Nepomuckého. Przydroże Małe. Pałac / Zámek 37 3 Trasa R17 Kolor oznakowania: zielony Długość: 74,8 km Przebieg: Wilemowice – Kamiennik – Cieszanowice – Kłodobok – Spiny – Biechów – Nowaki – Radzikowice – Nysa – Konradowa – Wyszków Śląski – Kubice – Włodary – Jasienica Dolna – Malerzowice Wielkie – Sowin – Przechód – Borek – Rzymkowice Najdłuższa trasa na terenie Powiatu Nyskiego łącząca północno-zachodnią część powiatu (gmina Kamiennik) z Nysą i częścią północno-wschodnią (gmina Łambinowice). Wschodni koniec trasy łączy się ze szlakiem Bociana Białego w Powiecie Prudnickim, a zachodni za Wilemowicami dochodzi do szlaku czerwonego w Powiecie Ziębickim. Ciekawe miejsca na szlaku: dwory i pałace w Wilemowicach, Cieszanowicach, Biechowie, Nysie, Jasienicy Dolnej, liczne krzyże pokutne, Centralne Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach. Nawiązująca do historii i tradycji lokalnej społeczności Izba Regionalna w Przechodzie proponuje niezwykle interesującą ekspozycję już prawie dziś niespotykanych sprzętów używanych w tradycyjnych gospodarstwach wsi Śląska Opolskiego. Trasa R17 4 Barevné značení: zelená Délka trasy: 74,8 km Průběh trasy: Wilemowice – Kamiennik – Cieszanowice – Kłodobok – Spiny – Biechów – Nowaki – Radzikowice – Nysa – Konradowa – Wyszków Śląski – Kubice – Włodary – Jasienica Dolna – Malerzowice Wielkie – Sowin – Przechód – Borek – Rzymkowice Nejdelší trasa na území nyského okresu, spojující severozápadní část okresu (obec Kamiennik) s Nysou a jihovýchodní částí (obec Łambinowice). Východní konec trasy se napojuje na trasu Bílého čápa v prudnickém okrese a západní za Wilemowicemi vede k červené značce v ziębickém okrese. Zajímavá místa na cyklotrase: zámečky a zámky ve Wilemowicích, Cieszanowicích, Biechowě, Nyse, Jasienici Dolní, četné smírčí kříže, Centrální muzeum válečných zajatců v Łambinowicích. Regionální světnice v Przechodzi, která navazuje na historii a tradice místního obyvatelstva, nabízí mimořádně zajímavou expozici dnes již téměř nepoužívaného vybavení tradiční vesnické domácnosti Opolského Slezska. 38 Trasa R-17 Wilemowice Zespół dworski z pałacem z XIX w. i parkiem. Wilemowice Panský soubor se zámkem z 19. stol. a parkem. Kamiennik Kościół św. Andrzeja z 1794 r., choć wcześniejsza świątynia istniała tu już prawie pięć wieków wcześniej. Wewnątrz dwa boczne ołtarze rokokowo-klasycystyczne datowane na rok 1800, XVIII-wieczny obraz patrona kościoła oraz płyty nagrobne Józefy (zmarłej 1777) i Karoliny (zmarłej 1793) von Hundt. Dwór wzniesiony na przełomie XVIII/XIX w., później przebudowany. W elewację frontową wmurowane są dwie renesansowe płyty nagrobne z ok. 1600 r. Bardzo ciekawa zabudowa wsi, z kilkoma domami z połowy XIX w. Kamiennik Kostel sv. Ondřeje z r. 1794, byť původní chrám zde stál již téměř o pět století dříve. V interiéru dva boční rokokově klasicistní oltáře z roku 1800, obraz patrona kostela z 18. století a náhrobní desky Josefy († 1777) a Karolíny († 1793) von Hundt. Panský statek postavený na přelomu 18. a 19. století, později přestavěný. V čelní fasádě jsou zazděny dvě renesanční náhrobní desky z roku asi 1600. Velice zajímavá zástavba vesnice, s několika domy z poloviny 19. století. Kłodobok. Zabytkowy dom / Historický dům Okolice Kamiennika / Okolí Kamienniku Cieszanowice Barokowy zespół dworski z XVIII w., w pobliżu pozostałości wczesnośredniowiecznego grodziska. Cieszanowice Barokní dvorský soubor z 18. století, poblíž zbytky raně středověkého hradiště. Kłodobok Bardzo ciekawa architektonicznie wieś, w której zachowały się barokowe zagrody z przełomu XVIII i XIX w. Centrum wsi zajmuje wzniesiona w 1903 r. kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa. Obok kaplicy stoi pomnik poświęcony pomordowanym przez bandy UPA w latach 1942-45 mieszkańcom wsi Głęboczek na kresach wschodnich. Kłodobok Architektonicky velice zajímavá vesnice, kde se dochovaly barokní usedlosti z přelomu 18. a 19. století. Centrum vesnice zaujímá kaple Nejsvětějšího srdce Ježíše Páně z r. 1903. U kaple stojí pomník občanům vesnice Głęboczek zavražděným ve východní části země bandami UPA v letech 1942-45. 39 4 4 Biechów Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z ok. 1600 r., nazwa wywodzi się od imienia Biech Benedykt. Neorenesansowy zespół pałacowy od 1658 do 1720 r. pozostawał w rękach rodziny von Hoditz. Na początku XIX w. przeszedł na własność rodziny Matuschke. W latach 1856-1863 powstał obecny zespół pałacowy według planów architekta Jana Bogusława Luedecke z Wrocławia. Na osi frontu pałacu usytuowana jest neogotycka kaplica, do której prowadzą dwubiegowe schody. Do parku pałacowego przylega rozległy mieszany kompleks leśny, na terenie którego mieści się ścieżka dydaktyczna „Wąwozy Biechowskie”, a tuż przy samej drodze w kierunku do Grodkowa rośnie 400-letni dąb. Obecnie pałac jest siedzibą Zespołu Szkół, przed budynkiem znajduje się interesująca studnia bizantyjska. Biechów První zmínka o vesnici pochází přibližně z roku 1600, název je odvozen od jména Biech-Benedykt. Novorenesanční zámecký komplex byl mezi r. 1658 a 1720 majetkem rodiny von Hoditz. Počátkem 19. století se majiteli stala rodina Matuschke. V letech 1856-1863 vznikl na základě plánů architekta Jana Boguslava Luedecke z Vratislavi současný zámecký komplex. Zpředu zámku se nachází novogotická kaple, ke které vede dvouramenné schodiště. Se zámeckým parkem sousedí velký smíšený lesní komplex, na jehož území se nachází naučná stezka „Wąwozy Biechowskie”, a u silnice směrem na Grodków roste dub starý 400 let. Nyní v zámku sídlí Integrovaná škola a před budovou se nachází zajímavá byzantská studna. Biechów. Pałac / Zámek Nowaki – patrz: Szlak Czarownic str. 9 Nowaki – viz: Čarodějnická trasa str. 9 Radzikowice – patrz: Szlak Czarownic str. 9 Radzikowice – viz: Čarodějnická trasa str. 9 Jędrzychów – patrz: trasa R16 str. 35 Jędrzychów – viz: trasa R16 str. 35 Nysa – patrz: Szlak Czarownic str. 10 Nysa – viz: Čarodějnická trasa str. 10 Wyszków Śląski Neogotycka kaplica św. Jerzego wzniesiona w latach 1822-24, XIX-wieczne spichlerze. Wyszków Śląski Novogotická kaple sv. Jiří postavená v letech 1822-24, sýpky z 19. století. 40 Kubice Wzniesiony po roku 1806 kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z licznymi barokowymi rzeźbami, m.in.: św. Jana Nepomucena, św. Elizeusza i św. Jerzego. Kubice Kostel Nanebevzetí Panny Marie z r. 1806 s četnými barokními sochami, mj.: sv. Jana Nepomuckého a sv. Elíši a sv. Jiří. Włodary Barokowy kościół Narodzenia NMP z lat 1749-54 z częściowo zachowanym murem średniowiecznym. Plebania z początku XIX w. Wzniesiony ok. 1800 r. dwór oraz XIXwieczny lamus o konstrukcji szkieletowej. Kilka kapliczek z XVIII i XIX w. Włodary Barokní kostel Narození Panny Marie z let 1749-54 s částečně dochovanou středověkou zdí. Fara z počátku 19. století. Kolem roku 1800 postavený panský statek a hrázděná sýpka z 19. století. Několik kapliček z 18.-19. Století. Jasienica Dolna – patrz: trasa R16 str. 36 Jasienica Dolna – viz: trasa R16 str. 36 4 Bielice Bielice. Kościół / Kostel Kościół parafialny św. Katarzyny Aleksandryjskiej wzmiankowany w XIV w., gotycki z przekształceniami barokowymi i klasycystyczną wieżą, wystrój wnętrza barokowy z XVIII w. Dwór renesansowy z przełomu XVI/XVII w., przebudowany w XIX w. Bielice Farní kostel sv. Kateřiny Alexandrijské zmíněný v 15. stol., gotický s barokními úpravami a klasicistní věží, barokní interiér z 18. století. Renesanční zámeček z přelomu 16.-17. století, přestavěný v 19. století. 41 Malerzowice Wielkie Późnogotycki, murowany, kamienno-ceglany kościół św. Wawrzyńca z XVI wieku. „Centrum Kulturowe Wsi” - projekt zrealizowany przez Grupę Odnowy Wsi (2003). „Dolina Aktywnego Wypoczynku” - dwa zbiorniki powyrobiskowe o powierzchni ok. 50 ha z ostoją ptactwa wodnego. Pomniki przyrody - dwa 400-letnie dęby szypułkowe (Quercus robur). Malerzowice Wielkie Pozdně gotický, z kamene a cihel zděný kostel sv. Vavřince z 16. století. „Kulturní centrum vesnice“ – projekt realizovaný Skupinou pro obnovu venkova (2003). „Údolí aktivního odpočinku“ - dvě nádrže v důlních dílech o rozloze cca 50 ha, místo hnízdění vodního ptactva. Přírodní památky – duby letní (Quercus robur), 400 let staré. 4 Łambinowice Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1273 r., wieś nosiła wówczas nazwę Łambinowicz. Od połowy XIX w. historia tego terenu związana jest z wybudowanym tu poligonem wojsk pruskich, na którym podczas wojny z Francją powstał obóz jeńców wojennych. Podczas II wojny światowej na terenie tym zorganizowano jeden z największych jenieckich kompleksów obozowych. W latach 1945-46 został utworzony w tej miejscowości polski obóz pracy, w którym była przetrzymywana ludność niemiecka przeznaczona do przesiedlenia do Niemiec. Po tym okresie w Łambinowicach zostało powołane do życia Muzeum Jeńców Wojennych obejmujące jeden z największych w Europie cmentarzy jenieckich. Na terenie Muzeum znajdują się 53 mogiły z okresu wojen francusko-pruskich, 7000 mogił z okresu I wojny światowej, są również tereny poobozowe z czasów II wojny światowej, na których znajdują się między innymi mogiły zbiorowe i pomniki. Łambinowice První zmínka o vesnici pochází z r. 1273, v té době se vesnice jmenovala Łambinowicz. Od poloviny 19. století jsou dějiny tohoto území spojené se zde postaveným vojenským pruským újezdem, na jehož území vznikl v době války s Francií tábor válečných zajatců. Během 2. světové války zde byl jeden z největších zajateckých táborů. V letech 1945-46 vznikl v této obci polský pracovní tábor, ve kterém byli drženi němečtí občané před jejich přesídlením do Německa. Po tomto období bylo v Łambinowicích zřízeno Muzeum válečných zajatců, které zahrnuje jeden z největších zajateckých hřbitovů v Evropě. Na území Muzea se nachází 53 památníků z doby francouzsko-pruských válek, 7000 památníků z období 1. světové války, dále území bývalého tábora z doby 2. světové války, kde se mimo jiné nachází hromadné hroby a pomníky. Łambinowice. Były obóz jeniecki Bývalý zajatecký tábor Łambinowice. Pomnik martyrologii jeńców wojennych Památník martyrologie válečných zajatců 42 Przechód. Kościół św. Jana Chrzciciela Kostel sv. Jana Křtitele Sowin Leśna droga asfaltowa, pozostałości infrastruktury dawnego poligonu w Łambinowicach. Parking leśny z wiatą turystyczną, pole biwakowe. Sowin Lesní asfaltová silnice, zbytky infrastruktury bývalého újezdu v Łambinowicích. Lesní parkoviště s turistickým přístřeškem, tábořiště. Przechód Ekspozycja w Izbie Regionalnej nawiązująca do historii i tradycji lokalnej społeczności. Zawiera wiele ciekawych i już prawie niespotykanych sprzętów używanych w tradycyjnych gospodarstwach wsi Śląska Opolskiego. Kościół parafialny św. Jana Chrzciciela wzmiankowany w XV w., obecny późnobarokowy, zbudowany w 1779 r. Przechód Expozice v Regionální světnici navazující na dějiny a tradice místních obyvatel. Prezentuje řadu zajímavých a již téměř nevídaných ukázek vybavení používaného v tradičních vesnických domácnostech Opolského Slezska. Farní kostel sv. Jana Křtitele zmíněný v 15. stol., současný pozdně barokní postavený roku 1779. 4 Rzymkowice Wzmiankowane w 1534 r. jako Rzenkhowitz. Kościół parafialny św. Apostołów Piotra i Pawła wybudowany w 1904 r. z inicjatywy księdza Walentego Wojciecha, proboszcza Korfantowa (późn. biskupa pomocniczego we Wrocławiu), konsekrowany 13.06.1911 r. Kilka kilometrów od wsi rezerwat przyrody BLOK w Borach Niemodlińskich, drzewostan sosnowy liczący 180 lat. Rzymkowice Zmíněné v roce 1534 jako Rzenkhowitz. Farní kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla postavený v r. 1904 z iniciativy kněze Walenteho Wojciecha, faráře Korfantowa (pozdějšího pomocného biskupa ve Vratislavi), konsekrovaný 13.6.1911. Několik kilometrů za vesnicí přírodní rezervace BLOK v Borech Niemodlińských, borový les starý 180 let. 43 Trasa R57 Kolor oznakowania: czerwony Długość: 24,4 km Przebieg: Nysa – Regulice – Bykowice – Korzękwice – Śmiłowice – Rzymiany – Czarnolas – Chróścina Nyska Trasa łączy Nysę z północną granicą powiatu (gmina Skoroszyce), a dalej łączy się z trasami w Gminie Grodków w Powiecie Brzeskim. Ciekawym miejscem na trasie jest pałac we Frączkowie z pięknym parkiem. Na szlaku znajduje się również zabytkowy dwór w Regulicach i Śmiłowicach oraz kamień graniczny dawnego księstwa nyskiego biskupów wrocławskich. Trasa R57 Barevné značení: červená Délka 24,4 km Průběh trasy: Nysa – Regulice – Bykowice – Korzękwice – Śmiłowice – Rzymiany – Czarnolas – Chróścina Nyska 5 Trasa spojuje Nysu se severní hranicí okresu (obec Skoroszyce) a napojuje se pak na trasy v obci Grodków v okrese Brzeg. Zajímavým místem na trase je zámek ve Frączkowě s krásným parkem. Na trase se nachází i historický zámeček v Regulicích a Śmiłowicích a hraniční kámen dávného nyského knížectví vratislavských biskupů. Nysa – patrz: Szlak Czarownic str. 10 Nysa – Čarodějnická trasa str. 10 Regulice Murowany dwór z 1800 r., na frontowej elewacji piękny słoneczny zegar. Barokowa rzeźba Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z 1701 r. z zachowanymi datami 1602 i 1701. Regulice Zděný zámeček z r. 1800, na čelní fasádě krásné sluneční hodiny. Barokní socha Matky Boží Neposkvrněně Počaté z r. 1701 s dochovanými letopočty 1602 a 1701. Trasa R-57 44 Korzękwice We wsi stanowiska archeologiczne i stary młyn wodny ze śluzami. Korzękwice Ve vesnici archeologická naleziště a starý vodní mlýn se stavidly. Frączków Pałac z 1730 r., przebudowany pod koniec XIX w., wokół 23-hektarowy park w stylu angielskim, założony w 1860 r., z dębami szypułkowymi, które mają 300 lat. W pałacu hotel i restauracja. Frączków Zámek z r. 1730, přestavěný koncem 19. století, v okolí park o rozloze 23 ha v anglickém stylu z r. 1860, s duby letními, které mají 300 let. V zámku hotel a restaurace. Śmiłowice – XIX-wieczny dwór. Śmiłowice – zámeček z 19. století. Rzymiany Kościół Matki Bożej Różańcowej z neogotyckim ołtarzem, wzniesiony w roku 1908, w 1945 roku zniszczony, następnie odbudowany w roku 1952. Rzymiany Kostel Matky Boží Růžencové s novogotickým oltářem, postavený roku 1908, v roce 1945 zničený, následně obnovený v roce 1952. Frączków. Pałac / Zámek Czarnolas Neogotycki kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Mikołaja z niezwykłą figurą Zmartwychwstałego Chrystusa. Otoczony starym murem, w pobliżu którego znajduje się stary cmentarz. Czarnolas Novogotický kostel Matky Boží Częstochowské a sv. Mikuláše s ojedinělou sochou Zmrtvýchvstalého Krista. Obehnán starou zdí. Poblíž se nachází starý hřbitov. Czarnolas. Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Mikołaja Kostel Matky Boží Częstochowské a sv. Mikuláše Chróścina Nyska Wieś powstała w roku 1237. Gotycki kościół św. Michała Archanioła z XV w., spalony w 1945 r., z kropielnicą z XVIII w., rokokowymi obrazami oraz renesansową płytą nagrobną Jana Popschutza (zm. 1586) z płaskorzeźbą rycerza. Wokół kościoła zachował się kamienny mur gotycki. Bliżej centrum wioski znajdują się ruiny małego barokowego pałacyku z XVIII w. z rozległym, bogatym w liczne okazy starodrzewu, parkiem. Chróścina Nyska Vesnice z roku 1237. Gotický kostel sv. Michaela Archanděla z 15. stol., spálen v roce 1945, s kropenkou z 18. století, rokokovými obrazy a renesanční náhrobní deskou Jana Popschutze († 1686) s basreliéfem rytíře. Kolem kostela se dochovala kamenná gotická zeď. Blíže k centru vesnice se nachází zřícenina malého barokního zámečku z 18. století s velkým parkem s četnými starými stromy. 45 5 Trasa R60 Kolor oznakowania: niebieski Długość: 61,6 km Przebieg: byłe przejście graniczne Paczków-Bily Potok – Gościce – (Paczków) – Unikowice – Dziewiętlice – Trzeboszowice – Ratnowice – Piotrowice Nyskie – Meszno – Kałków – Łąka – Jarnołtów – Kijów – Burgrabice – Biskupów – Gierałcice – Głuchołazy – Starowice – Jarnołtówek – Pokrzywna Trasa ta nawiązuje w swoim przebiegu do trasy R-9 na odcinku z Paczkowa do Głuchołaz, jednak przebiega nieco bliżej granicy (Przedgórzem Paczkowskim). Nie przekracza granicy państwa w Głuchołazach, a biegnie dalej w Góry Opawskie do Jarnołtówka i Pokrzywnej, gdzie łączy się z trasami w Powiecie Prudnickim. Malownicza trasa z licznymi odcinkami dojazdowymi do szlaków rowerowych po czeskiej stronie granicy. Umożliwia zapoznanie się z atrakcjami i zabytkami znajdującymi się w bliskim sąsiedztwie granicy (Paczków, Głuchołazy, dwory i pałace w Lisich Kątach, Ujeźdźcu, Trzeboszowicach, Piotrowicach Nyskich, Biskupowie, Gierałcicach, Jarnołtówku, klasztor w Biskupowie, kościół w Kałkowie i inne). Trasa ta łączy w sobie surowość obronnej architektury paczkowskiej, głuchołaskie „złote zagłębie” oraz malowniczość Gór Opawskich, serwując przy tym sporą dawkę tajemniczych kościółków i kaplic. Trasa R60 6 Barevné značení: modrá Délka: 61,6 km Průběh trasy: bývalý hraniční přechod Paczków-Bílý Potok – Gościce – (Paczków) – Unikowice – Dziewiętlice – Trzeboszowice – Ratnowice – Piotrowice Nyskie – Meszno – Kałków – Łąka – Jarnołtów – Kijów – Burgrabice – Biskupów – Gierałcice – Głuchołazy – Starowice – Jarnołtówek – Pokrzywna Tato trasa vede na úseku z Paczkowa do Głuchołaz souběžně s trasou R-9, jen o kousek blíž k hranici (Paczkowským předhůřím). Nepřekračuje státní hranici v Głuchołazech, ale vede dál do Opawských hor do Jarnołtówka a Pokrzywné, kde se napojuje na trasy v okrese Prudnik. Malebná trasa s mnohými odbočkami k cyklotrasám na české straně hranice. Nabízí seznámení se zajímavostmi a památkami nacházejícími se kousek od státní hranice (Paczków, Głuchołazy, zámečky a zámky v Lisich Kątach, Ujeźdźci, Trzeboszowicích, Piotrowicích Nyských, Biskupowě, Gierałcicích, Jarnołtówku, klášter v Biskupowě, kostel v Kałkowě a další). Tato trasa v sobě spojuje strohost pevnostní paczkowské architektury, głuchołaský „zlatý revír“ a malebnost Opawských hor a zároveň nabízí řadu tajuplných kostelíků a kaplí. 46 Trasa R-60 Gościce Wieś założona w XIII w., choć wcześniej istniało tu wczesnośredniowieczne grodzisko. We wsi renesansowy kościół parafialny św. Mikołaja zbudowany na początku XVII w. w miejscu poprzedniego gotyckiego zniszczonego podczas wojny 30-letniej, rozbudowany w 1853 r., całkowicie odnowiony z dobudową nowej zakrystii w latach 191415. Kościół otoczony murem kamiennym z renesansową bramą z początku XVII w. Przy murze barokowa figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. Gościce Vesnice založená ve 13. století, i když dříve zde stálo raně středověké hradiště. Ve vesnici renesanční farní kostel sv. Mikuláše postavený počátkem 17. století v místě původního gotického zničeného během třicetileté války, rozšířen roku 1853, zcela obnoven s přístavbou nové zákristie v letech 1914-1915. Kostel je obehnán kamennou zdí s renesanční branou z počátku 17. století. U zdi barokní socha sv. Jana Nepomuckého z 18. stol. Paczków – patrz: Szlak Czarownic str. 3 Paczków – viz: Čarodějnická trasa str. 3 Gościce. Brama kościelna / Kostelní brána Unikowice – patrz: Szlak R9 str. 25 Unikowice – viz: Trasa R9 str. 25 Piotrowice Nyskie. Pałac / Zámek Ujeździec – patrz: Szlak R9 str. 25 Ujeździec – viz: Trasa R9 str. 25 Dziewiętlice – patrz: Szlak R9 str. 26 Dziewiętlice – viz: Trasa R9 str. 26 Trzeboszowice – patrz: Szlak R9 str. 26 Trzeboszowice – viz: Trasa R9 str. 26 Ratnowice – patrz: Szlak R9 str. 26 Ratnowice – viz: Trasa R9 str. 26 Meszno – patrz: Szlak R9 str. 26 Meszno – viz: Trasa R9 str. 26 Piotrowice Nyskie XIII-wieczna wieś rycerska (1284 Petrovici). We wsi znajduje się zbudowany w roku 1660 pałac z zachowaną częściowo nawodnioną fosą i parkiem. Wewnątrz pałacu kaplica z barokowym ołtarzem. Obecnie pałac stanowi własność prywatną. 47 6 Piotrowice Nyskie Rytířská vesnice ze 13. století (1284 Petrovici). Ve vesnici se nachází zámek z roku 1660 s částečně dochovaným vodním příkopem a parkem. V interiéru zámku kaple s barokním oltářem. Nyní patří zámek soukromému majiteli. Kałków – patrz: Szlak R9 str. 27 Kałków – viz: Trasa R9 str. 27 6 Łąka Wieś założona w XIII w. (1291 Pratum). We wsi znajduje się kościół św. Katarzyny, obecny barokowy zbudowany w miejscu kościoła gotyckiego z XIII w. z zachowanym wczesnogotyckim portalem. Przebudowywany w latach 1561 i 1778. Obok plebania z 1. połowy XIX wieku. We wsi zachowane domy i przydrożne kapliczki domkowe z XIX w. Łąka Vesnice ze 13. století (1291 Pratum). Ve vesnici se nachází kostel sv. Kateřiny, současný barokní byl postaven na místě gotického kostela ze 13. století s dochovaným raně gotickým portálem. Přestavěný v letech 1561 a 1778. Vedle fara z 1. poloviny 19. století. Ve vesnici dochované domy z 19. století a mnohé domečkové kapličky u silnic. Jarnołtów Wieś wzmiankowana w 1300 r. jako Arnoldi villa. Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, obecny pochodzi z roku 1927. Nieczynne kamieniołomy. Przy szosie pomnik poległych w I wojnie światowej. Jarnołtów Vesnice zmiňovaná v roce 1300 (Arnoldi villa). Kostel Povýšení Svatého Kříže, současný pochází z roku 1927. Neprovozované lomy. U silnice památník padlým v 1. světové válce. 48 Kijów Barokowa kamienna figura Świętego Jana Nepomucena. Kijów Barokní kamenná socha sv. Jana Nepomuckého. Burgrabice Zbudowany w XVI w. kościół św. Bartłomieja z późnogotyckim portalem. Klasycystyczna kaplica grobowa z początku XIX w. XVIII-wieczna plebania. Pochodzący z przełomu XVI i XVII w. dwór. Spichlerz z przełomu XVIII i XIX w. Kamienny posąg św. Jana Nepomucena z XVIII/ XIX w. Burgrabice Kostel sv. Bartoloměje z 16. století s pozdně gotickým portálem. Klasicistní hrobní kaple z počátku 19. století. Fara z 18. století. Zámeček z přelomu 16. a 17. století. Sýpka z přelomu 18. a 19. století. Kamenná socha sv. Jana Nepomuckého z 18.-19. stol. Łąka. Widok Výhled Biskupów Wzmiankowany w 1286 r. gotycki i barokowy kościół Zwiastowania NMP z zachowaną późnogotycką polichromią z początku XVI w. Wokół kościoła stary oszkarpowany mur. Zbudowany w 1907 r. dwór z czterema kartuszami herbowymi i datą 1562. Biskupów Roku 1286 zmíněný gotický a barokní kostel Zvěstování Panny Marie z dochovanou pozdně gotickou polychromií z počátku 16. století. U kostela stará zeď obehnaná příkopem. Roku 1907 postavený zámeček se čtyřmi erbovými kartušemi a letopočtem 1562. Gierałcice Neogotycki kościół św. Michała Archanioła. Obok późnorenesansowa, kamienna wieża. W otoczeniu kościoła zachowany kamienny mur. Późnorenesansowy dwór z XVII w. Dwie kapliczki z początku XIX w. Przy dawnej plebanii barokowa figura kamienna św. Jana Nepomucena z XVIII w. Gierałcice Novogotický kostel sv. Michaela Archanděla. Vedle pozdně renesanční kamenná věž. V okolí kostela se dochovala kamenná zeď. Pozdně renesanční zámeček ze 17. století. Dvě kapličky z počátku 19. století. U bývalé fary barokní kamenná socha sv. Jana Nepomuckého z 18. stol. Biskupów. Kościół Zwiastowania NMP Kostel Zvěstování Panny Marie Pokrzywna. Wiadukt kolejowy Železniční viadukt Głuchołazy – patrz: Szlak Czarownic str. 22 Głuchołazy – viz: Čarodějnická trasa str. 22 Jarnołtówek – patrz: Szlak Czarownic str. 20 Jarnołtówek – viz: Čarodějnická trasa str. 20 Pokrzywna Turystyczno-wypoczynkowa wieś położona w dolinie Złotego Potoku. Założona w XVI w. (1565 Wildgrund), stanowi dziś centrum turystyczne Gór Opawskich z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi i gospodarstwami agroturystycznymi. Przy sztucznym zalewie na Złotym Potoku powstałym w 1936 r. znajduje się hotel z parkiem linowym, obok na parkingu węzeł szlaków turystycznych. W Pokrzywnej siedzibę ma Zarząd Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie”. Pokrzywna Turisticko-rekreační vesnice v údolí Zlatého potoka. Založená v 16. stol. (1565 Wildgrund), dnes turistické centrum Opawských hor s mnohými rekreačními středisky a agroturistikou. U umělé nádrže na Zlatém potoce z r. 1936 se nachází hotel s lanovým centrem, poblíž na parkovišti křižovatka turistických tras. V Pokrzywné sídlí Správa CHKO „Góry Opawskie“. 49 Gierałcice. Kościół św. Michała Archanioła Kostel sv. Michaela Archanděla 6 Trasy dla rowerów górskich Trasy pro horská kola Wybrane trasy rowerowe na terenie regionu jesenickiego Vybrané cyklistické trasy na Jesenicku Trasa masywem Góry Parkowej Długość – ok.10 km Przebieg: Głuchołazy (plac z Amorkiem) – Droga Krzyżowa (niebieski szlak pieszy) – Przełęcz 505 – Podlesie – asfaltem wokół Tylnej Kopy do skraju lasu (tam w lewo) – fragment szlaku żółtego – Droga Krzyżowa – plac z Amorkiem Niezbyt trudna okólna trasa po dobrych drogach leśnych (fragment drogą asfaltową w Podlesiu). Trasa masywem Kopy Biskupiej Długość – ok. 15 km Przebieg: Pokrzywna (parking obok kąpieliska – węzeł szlaków) – równolegle z niebieskim szlakiem pieszym – Saperska Droga (równolegle ze szlakiem żółtym) – Przełęcz pod Zamkową Górą – Złodziejska Ścieżka – przełęcz Mokra – schronisko Pod Biskupią Kopą – przełęcz Mokra – Droga Amalii – Ziemowit – Jarnołtówek (asfalt) Trasa o dużym stopniu trudności w przypadku podjazdów (podjazd ciągły z Pokrzywnej ok. 8 km, z Jarnołtówka ok. 7 km przy różnicy wzniesień ok. 500 m). Przy zjeździe należy zachować szczególną ostrożność, również ze względu na turystów pieszych. Trasa nie dochodzi do szczytu Biskupiej Kopy, ale od schroniska możliwe jest dojechanie na rowerze na sam szczyt. Trasa masívem Góra Parkowa Délka cyklotrasy: cca 10 km Průběh cyklotrasy: Głuchołazy (náměstí s Amorkem) – Křížová cesta (modrá pěší trasa) – sedlo Przełęcz 505 – Podlesie – asfaltem kolem Tylnej Kopy k okraji lesa (tam doleva) – kousek žluté trasy – Křížová cesta – náměstí s Amorkem. Poměrně nenáročný okruh po kvalitních lesních cestách (část po asfaltové silnici v Podlesie). Trasa masívem Biskupské kupy Délka cyklotrasy: cca 15 km Průběh cyklotrasy: Pokrzywna (parkoviště u koupaliště– křižovatka tras) – souběžně s modrou pěší trasou – Saperska Droga (souběžně se žlutou trasou) – sedlo Przełęcz pod Zamkową Górą – Złodziejska Ścieżka – sedlo Przełęcz Mokra – chata Pod Biskupią Kopą – sedlo Przełęcz Mokra – Droga Amalii – Ziemowit – Jarnołtówek (asfalt) Náročná trasa se stoupáním (stálé stoupání z Pokrzywné cca 8 km, z Jarnołtówka cca 7 km při převýšení cca 500 m). Při sjíždění dodržujte zvláštní pozornost, i s ohledem na pěší turisty. Samotná trasa sice nevede až na vrchol Biskupské kupy, ale od chaty je možné až na něj na kole dojet. 50 Nr / Nr. / Č. 6041 Bílá Voda – Mikulovice - granica państwa / státní hranice Długość / Délka: 41 km Przebieg /Trasa: Bílá Voda – Bílý Potok – Javorník – Bernartice – Horní Heřmanice – Vidnava – Mikulovice, rozcestí – Mikulovice, granica państwa / státní hranice Nr / Nr. / Č. 6071 Písečná – Zlaté Hory Długość / Délka: 18 km Przebieg / Trasa: Písečná – Zlaté Hory Nr / Nr. / Č. 6029 Bruntál – Vrbno p. Prad. Długość / Délka: 33 km Przebieg / Trasa: Bruntál – Světlá Hora – Karlova Studánka – Vrbno Nr / Nr. / Č. 6042 Bernartice pod Pradědem – Zlaté Hory Nr / Nr. / Č. 6072 Zlaté Hory Długość / Délka: 62 km Przebieg / Trasa: Bernartice granica państwa – Heřmanovice – Buková – Tomíkovice – Žulová – Długość / Délka: 14 km Vápenná – Jeseník – Černá Opava Przebieg / Trasa: Zlaté Hory – Zlaté Hory - granica państwa – Zlaté Hory – Heřmanovice Nr / Nr. / Č. 6047 Vidnava – Písečná Nr / Nr. / Č. 6075 Długość / Délka: 23 km Červenohorské Sedlo – Karlova Przebieg / Trasa: Vidnava – Studánka, Hvězda Velká Kraš – Černá Voda – Stará Długość / Délka: 18 km Červená Voda – Písečná Przebieg / Trasa: Červenohorské Sedlo – Petrovka – Karlova Studánka – Karlova Studánka, Hvězda Zlaté Hory Założenie miasta związane jest z wydobyciem tutaj złota, co potwierdza jego wcześniejsza nazwa „Edelstadt”. Najciekawsze zabytki to Stara Poczta z 1698 r. obecnie siedziba Muzeum Miejskiego z ekspozycją prezentującą procesy czarownic w regionie jesenickim oraz ekspozycją dotyczącą historii wydobycia złota, klasycystyczny ratusz, barokowa kaplica św. Krzyża, Zlatorudné mlýny (skansen górniczy), ruiny zamku Edelštejn, znane miejsce pielgrzymkowe do Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Procesy domniemanych czarownic w Zlatých Horách rozpoczęły się podczas wojny trzydziestoletniej po wielkiej epidemii dżumy w latach 30. XVII w., kiedy to oskarżono kilku mieszkańców o spowodowanie tej klęski. W wyniku procesów czarownic w Zlatých Horách życie straciło 85 osób. O wydarzeniach tych przypomina płyta pamiątkowa umieszczona na budynku Muzeum Miejskiego, a także pomnik w miejscu egzekucji. Zlaté Hory Založení města je spojeno s těžbou zlata, co dokládá původní název „Edelstadt”. K nejvýznamnějším památkám patří Stará pošta z r. 1698 - nyní sídlo Městského muzea s expozicí věnovanou čarodějnickým procesům na Jesenicku a expozicí o dějinách těžby zlata, klasicistní radnice, barokní kaple sv. Kříže, Zlatorudné mlýny, zřícenina hradu Edelštejn, známé poutní místo Panny Marie Pomocné. Procesy s domnělými čarodějnicemi ve Zlatých Horách začaly v období třicetileté války po velké epidemii moru ve třicátých letech 17. století, kdy bylo několik občanů obviněno ze způsobení této pohromy. Ve Zlatých Horách vzaly čarodějnické procesy život 85 lidem. Tyto události připomíná pamětní deska na budově Městského muzea a také pomník v místě popraviště. Zlaté Hory. Muzeum Muzeum Zlaté Hory. Ratusz Radnice Rejvíz. Mchowe Jeziorko / Mechové jezírko Rejvíz Osada górska, obecnie część Zlatych Hor. Znajduje się tu narodowy rezerwat przyrody o powierzchni 329,14 ha, obejmujący największy na Morawach zespół torfowiska wierzchołkowego, podmokłych świerczyn i łąk torfowych. Środek obszaru zajmuje aktywne torfowisko z dwoma połączonymi ze sobą Jeziorkami Mchowymi - Małym i Dużym (Malé a Velké mechové jezírko). Rejvíz Horská osada, nyní část Zlatých Hor. Nachází se zde národní přírodní rezervace o rozloze 329,14 ha. Zaujímá největší moravské vrchovištní rašeliniště, lužní smrkové lesy a rašelinné louky. Uprostřed oblasti je aktivní rašeliniště se dvěma propojenými jezírky - Malým a Velkým mechovým jezírkem. 51 Česká Ves Właścicielami tej miejscowości były rody Schrothów oraz Priessnitzów, z których pochodzili założyciele uzdrowiska w Dolní Lipové (Johann Schroth) oraz w Jeseníku (Vincenz Priessnitz). Najważniejsze zabytki to kościół św. Józefa, rodzinny dom Johanna Schrotha, Muzeum Auto-Moto-Weteranów. W Českiej Vsi na skutek procesów czarownic zginęło 16 osób. Dla upamiętnienia ofiar na budynku Urzędu Gminy umieszczono specjalną płytę. Česká Ves Tato obec patřila rodinám Schrothů a Priessnitzů, z nichž pocházeli zakladatelé lázní Dolní Lipová (Johan Schroth) a Jeseník (Vincenz Priessnitz). K nejvýznamnějším památkám patří kostel sv. Josefa, rodný dům Johanna Schrotha, Auto-moto veterán muzeum. V České Vsi zemřelo v důsledku čarodějnických procesů 16 lidí. Na jejich památku je na budově Obecního úřadu umístěna pamětní deska. Jeseník Niegdyś centrum biskupiego majątku, dziś centrum gospodarcze i kulturalne regionu jesenickiego. Najważniejsze zabytki miasta to renesansowa twierdza na wodzie z XVI w. z fosą oraz kamiennym mostem – obecnie mieści się tu muzeum, kościół Wniebowzięcia NMP z 1882 r., renesansowy ratusz, klasycystyczny dom z 1782 r. - tzw. katownia, pomnik Priessnitza z 1909 r., dom rodzinny Priessnitza w Jeseníku - Zdroju. Ulubionym miejscem wycieczek jest Křížový vrch z kaplicą św. Anny. W Jeseníku w latach 1622-1684 stracono ponad 100 osób. W 1966 roku dla upamiętnienia tych zbrodniczych procesów w miejscu odbywających się ówcześnie egzekucji umieszczono kamienny pomnik w kształcie dużego płomienia. Na tzw. katowni, w której według podań miał mieszkać ostatni jesenicki i vidnavski kat Michał Wachsmann, znajduje się płyta pamiątkowa. Jeseník Kdysi centrum biskupských statků, dnes hospodářské a kulturní centrum Jesenicka. K nejvýznamnějším památkám města patří renesanční vodní tvrz z 16. století s příkopem a kamenným mostem – nyní zde sídlí muzeum, kostel Nanebevzetí Panny Marie z r. 1882, renesanční radnice, klasicistní dům z r. 1782 - tzv. katovna, Priessnitzův pomník z r. 1909, Priessnitzův rodný dům v Lázních Jeseník. Oblíbeným výletním místem je Křížový vrch s kaplí sv. Anny. V letech 1622-1684 bylo v Jeseníku popraveno na 100 lidí. V roce 1966, na památku těchto zločinných procesů, byl na místě tehdejších poprav umístěn kamenný památník v podobě velkého plamene. Na tzv. katovně, kde dle pověsti bydlel poslední jesenický a vidnavský kat Michael Wachsmann, se nachází pamětní deska. Jeseník. Muzeum Priessnitza / Priessnitzovo muzeum Česká Ves. Widok na Zlatý Chlum / Výhled na Zlatý Chlum 52 Sobotín Późnorenesansowy kościół św. Wawrzyńca z 1607 r., były XIXwieczny zamek oraz mauzoleum rodziny Kleinów z 1887 r. Na cmentarzu obok kościoła św. Wawrzyńca znajduje się pomnik poświęcony ofiarom procesów czarownic. Sobotín Pozdně renesanční kostel sv. Vavřince z r. 1607, bývalý zámek z 19. století a mauzoleum rodiny Kleinových z r. 1887. Na hřbitově, u kostela sv. Vavřince, se nachází pomník obětem čarodějnických procesů. Vernířovice Znany ośrodek rekreacyjny z licznymi punktami gastronomii i bogatą bazą noclegową. Najciekawsze zabytki to barokowa rzeźba św. Jana Nepomucena z 1727 r., późnobarokowy kościół św. Mateusza – przebudowany w stylu klasycystycznym w 1. połowie XIX w. Początki procesów czarownic na losinskiej ziemi oraz w samym Šumperku związane są właśnie z Vernířovicami. To tutaj 7 sierpnia 1679 r. spalono żywcem miejscową żebraczkę Marinę Schuchovą, oskarżoną o kradzież hostii w kościele we wsi Sobotín. W parku przed Urzędem Gminy znajduje się pomnik ofiar procesów czarownic. Vernířovice Známé rekreační středisko s četnými stravovacími zařízeními a bohatou ubytovací kapacitou. K nejzajímavějším památkám patří barokní socha sv. Jana Nepomuckého z r. 1727, pozdně barokní kostel sv. Matyáše - přestavěný v klasicistním slohu v první polovině 19. století. Čarodějnické procesy v losinském panství a v samotném Šumperku mají svůj počátek spojený právě s Vernířovicemi. Protože právě zde 7. srpna 1679 byla upálena místní žebračka Marina Schuchová, obviněná z krádeže hostie v kostele ve vesnici Sobotín. V parku před Obecním úřadem stojí pomník obětem čarodějnických procesů. Vernířovice. Widok na Wysoki Jesionik Výhled na Hrubý Jeseník 53 Velké Losiny Perła północno - zachodnich Moraw z renesansowym zamkiem z końca XVI w. z barokowymi przybudówkami i okazałym parkiem, uzdrowiskiem termalnym, unikatową papiernią ręczną oraz późnorenesansowym kościołem św. Jana Chrzciciela z początku XVII w., z kamiennymi „czarnoksięskimi” ołtarzami z końca XVII w. W parku uzdrowiskowym, przed pawilonem Šárka znajduje się pomnik 36 ofiar procesów czarownic. Na žerotínskim zamku, w którym w latach 1678-1686 więziono, torturowano i skazano na śmierć 38 niewinnych ofiar procesów czarownic, umieszczono płytę pamiątkową. Velké Losiny Perla severozápadní Moravy s renesančním zámkem z konce 16. století, s barokními přístavbami a krásným parkem, termálními lázněmi, ojedinělou ruční papírnou a pozdně renesančním kostelem sv. Jana Křtitele ze začátku 17. stol., s kamennými „černokněžnickými” oltáři z konce 17. století. V lázeňském parku před pavilonem Šárka pomník 36 obětem čarodějnických procesů. Na žerotínském zámku, kde bylo v letech 1678-1686 vězněných, mučených a odsouzených k smrti 38 nevinných obětí čarodějnických procesů, byla umístěna pamětní deska. Velké Losiny. Zamek / Zámek Rapotín Barokowa kaplica św. Michała, neogotycki kościół Wniebowzięcia NMP z 1874 r., obok kościoła znajduje się pomnik 7 pochodzących z Rapotína ofiar procesów czarownic, kamienna kapliczka czarownic z końca XVII w. Kapliczki czarownic wznoszone były prawdopodobnie przez krewnych skazanych w procesach czarownic. Rapotín Barokní kaple sv. Michala, novogotický kostel Nanebevzetí Panny Marie z r. 1874, u kostela se nachází pomník 7 rapotínských rodáků - obětí čarodějnických procesů, kamenné čarodějnické kaple z konce 17. stol. Čarodějnické kaple stavěli zřejmě příbuzní odsouzených v čarodějnických procesech. Rapotín 54 Šumperk Miasto założone w XIII wieku na terenach królewskich, związane z wydobyciem metali szlachetnych, dziś najważniejszy ośrodek gospodarczy i kulturalny północno-zachodnich Moraw. Najciekawsze zabytki: były klasztorny barokowy kościół Zwiastowania NMP, barokowy kościół św. Barbary z bogatymi freskami, pozostałości obwarowań miejskich, kapliczki czarownic, pomnik w pobliżu jeziorka upamiętniający wykonywane tu w latach 1682-1692 egzekucje 23 niewinnych ofiar procesów czarownic z Šumperka, płyta pamiątkowa przy ulicy Černohorskiej umieszczona w miejscu dawnego więzienia, w którym w latach 1679-1696 więziono, torturowano i skazano na śmierć 22 ofiary procesów czarownic, płyta pamiątkowa poświęcona šumperskiemu dziekanowi i proboszczowi Krzysztofowi Alojzemu Lautnerowi na byłej plebanii (Kostelní nám.), spalonemu żywcem w Mohelnicach w 1685 r. W piwnicach Domu Geshadera (ul. Kladská 1) znajduje się ekspozycja prezentująca historię procesów czarownic w regionie jesenicko - šumperskim. Šumperk Město založené ve 13. století na královských panstvích, spojené s těžbou drahých kovů, nyní nejvýznamnější hospodářské a kulturní středisko severozápadní Moravy. Nejzajímavější památky: bývalý klášterní barokní kostel Zvěstování Panny Marie, barokní kostel sv. Barbory s bohatými freskami, zbytky městských hradeb, čarodějnické kaple, pomník poblíž jezírka připomínající popravu 23 nevinných obětí čarodějnických procesů ze Šumperka, které se zde odehrávaly v letech 1682-1692, pamětní deska na ul. Černohorské umístěná v místě někdejší věznice, ve které byly v letech 1679-1696 vězněny, mučeny a odsouzeny k smrti 22 oběti čarodějnických procesů, pamětní deska věnovaná šumperskému děkanu a faráři Kryštofu Aloisovi Lautnerovi na bývalé faře (Kostelní náměstí), který byl zaživa upálen v Mohelnici roku 1685. Ve sklepě Geschaderova domu (ul. Kladská 1) se nachází expozice věnovaná historii čarodějnických procesů na Jesenicku a Šumpersku. Šumperk. Zamek / Zámek Mírov Mírov Pierwsza wzmianka o Mírovie jako zamku pochodzi z 1266 r., od 1465 r. stanowił majątek biskupstwa ołomunieckiego. Najważniejsze obiekty zabytkowe: zamek z połowy XIII w., barokowy kościół św. Marii Magdaleny, zespół czterech kapliczek, rzeźby oraz pomniki poświęcone pamięci więźniów politycznych oraz ofiar faszyzmu. W przyzamkowym parku, miejscu więzienia proboszcza Lautnera, znajduje się pomnik ofiar procesów czarownic. Mírov První zmínka o Mírovském zámku pochází z r. 1266, od roku 1465 patřil k majetku olomouckého biskupství. Nejvýznamnější historické objekty: zámek z poloviny 13. století, barokní kostel sv. Máří Magdalény, soubor čtyř kaplí, sochy a pomníky věnované památce politických vězňů a obětem fašismu. V zámeckém parku, na místě, kde byl vězněn kněz Lautner, stojí pomník obětem čarodějnických procesů. 55 Mohelnice Do XIV w. siedziba prowincji lennej biskupstwa ołomunieckiego i ważne centrum handlu i rzemiosła. Miasto wielokrotnie palone i niszczone podczas wojen husyckich i wojny trzydziestoletniej. Najważniejsze zabytki: gotycki kościół św. Stanisława z końca XVI w., pozostałości obwarowań miejskich z basztami, muzeum z bogatymi zbiorami archeologicznymi, a także pomnik w miejscu spalenia księdza Lautnera oraz płyta pamiątkowa na domu czarownic. Mohelnice Do 14. století sídlo lenní provincie olomouckého biskupství a významné obchodní a řemeslnické středisko. Město bylo mnohokrát ničeno požáry a během husitských válek a třicetileté války. Nejvýznamnější památky: gotický kostel sv. Stanislava z konce 16. století, zbytky městského opevnění s baštami, muzeum s bohatou archeologickou sbírkou a také pomník v místě upálení kněze Lautnera a pamětní deska na domě čarodějnic. Javorník Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1291 roku. Na początku XIV wieku powstał tu gród, który odegrał ważną rolę podczas wojen husyckich. W 1432 roku, po czterech latach pozostawania w rękach husytów, Javorník wykupili biskupi wrocławscy, a w 1507 odbudowany został zamek. Nazwany „Jánský Vrch” stał się letnią rezydencją biskupów i pozostał nią do końca II wojny światowej. W 1769 roku na zamek przybył wybitny kompozytor Karl Ditters z Dittersdorfu, czyniąc z niego centrum muzyczne Śląska. Dziś w zamku mieści się galeria obrazów oraz muzeum z największym w Czechach zbiorem fajek. Częstym gościem zamku był niemiecki romantyk – Joseph von Eichendorff, a w miejscu, skąd poeta podziwiał okolicę, znajduje się dziś ławka z napisem Joseph von Eichendorff oraz datami 1856 i 1857. Najstarszym zabytkiem miasta jest kościół cmentarny św. Krzyża z 1291 roku. Javorník. Muzeum / Muzeum Javorník. Zamek / Zámek Javorník První zmínka pochází z r. 1291. Na počátku 14. století vznikl hrad, který sehrál významnou roli za husitských válek. V roce 1432, čtyři roky po dobytí husity, byl Javorník vykoupen vratislavskými biskupy a v roce 1507 byl zámek obnoven. Jako „Jánský Vrch” se stal letní rezidencí biskupů, a to až do konce 2. světové války. V roce 1760 na zámek přijel významný skladatel Karl Ditters z Dittersdorfu, který z něj vytvořil hudební centrum Slezska. Dnes se na zámku nachází galerie obrazů a muzeum s největší sbírkou dýmek v České republice. Častým hostem na zámku byl německý romantik Joseph von Eichendorff a v místě, ze kterého básník obdivoval okolní krajinu, je dnes lavička s nápisem Joseph von Eichendorff a letopočty 1856 a 1857. Nejstarší památkou města je hřbitovní kostel Svatého Kříže z roku 1291. 56 Karlova Studánka Miejscowość uzdrowiskowa z cennymi drewnianymi zabudowaniami z XIX wieku. Występujące tu źródła mineralne, czyste, górskie powietrze, bliskość szlaków turystycznych sprawiają, że miejsce to odwiedza tysiące turystów rocznie. Tuż za Karlovą Studanką rozpoczyna się ścieżka dydaktyczna Bílá Opava, która prowadzi doliną rzeki Bílá Opava, będącej częścią narodowego rezerwatu przyrody Praděd, aż do schroniska górskiego Barborka. Karlova Studánka Lázeňské středisko s významnou dřevěnou zástavbou z 19. století. Zdejší minerální vřídla, čistý horský vzduch a blízkost turistických tras lákají každým rokem tisíce návštěvníků. Kousek za Karlovou Studánkou má svůj začátek naučná stezka Bílá Opava, která vede údolím Bílé Opavy, jež je součástí národní přírodní rezervace Praděd, k horské chatě Barborka. Lipová-lázně Malownicza miejscowość uzdrowiskowa położona na granicy pasm górskich Wysokiego Jesionika (Hrubý Jeseník) i Gór Rychlebskich (Rychlebské hory). To także znany ośrodek turystyki letniej i zimowej z gęstą siecią szlaków turystycznych, ośrodkami narciarskimi oraz licznymi atrakcjami przyrodniczymi, kulturalnymi i historycznymi. Do najciekawszych miejsc w samej miejscowości oraz okolicy należą: znajdujący się obok poczty pomnik Fryvaldowskiego Strajku (tragicznie zakończone starcie demonstrujących kamieniarzy z żandarmerią 25.11.1931 r.), Muzeum Śląskiego Semmeringu (Muzeum Slezského Semmeringu) prezentujące historię górskiego odcinka linii kolejowej Branná – Ostružná – Ramzová – Horní Lipová, grobowiec oraz muzeum założyciela uzdrowiska Johanna Schrotha. Niedaleko wsi (ok. 2 km na północ) znajdują się powstałe w krystalicznym wapieniu, udostępnione zwiedzającym w 1955 roku, jaskinie Na Pomezí (długość trasy turystycznej: 410 m). Na terenie gminy leży także narodowy rezerwat przyrody Šerák – Keprník o powierzchni ponad 11 km2, będący najstarszym rezerwatem na Morawach. Karlova Studánka. Uzdrowisko / Lázně Lipová-lázně. Budynek dawnego wójtostwa / Budova bývalého fojtství 57 Lipová-lázně Malebné lázeňské středisko na pomezí Hrubého Jeseníku a Rychlebských hor. Je to i známé letní a zimní turistické středisko s hustou sítí turistických tras, lyžařskými areály a mnohými přírodními, kulturními a historickými zajímavostmi. K nejzajímavějším místům v lázních a jejich okolí patří: Památník obětem Frývaldovské stávky u pošty (tragický střet demonstrujících dělníků s četníky 25.11.1931), Muzeum Slezského Semmeringu věnované dějinám horského úseku železnice Branná – Ostružná – Ramzová – Horní Lipová, hrobka a muzeum zakladatele lázní Johanna Schrotha. Asi 2 km severně od vesnice se nachází jeskynní komplex Na Pomezí, vzniklý rozpouštěním krystalického vápence, zpřístupněný návštěvníkům v roce 1955 (délka turistické trasy: 410 m). Na území obce se nachází i národní přírodní rezervace Šerák – Keprník o rozloze více než 11 km2, nejstarší rezervace na Moravě. Vidnavá Miejscowość wzmiankowana w 1291 roku, w 2006 roku odzyskała prawa miejskie. Do dziś zachowało się szereg zabytków, m.in. pozostałości dawnych obwarowań, ratusz z 1867 roku, kościół św. Franciszka z Asyżu z końca XIX wieku czy figura św. Jana Nepomucena na rynku, a także grób i pomnik ofiar marszu śmierci. Niedaleko miasteczka znajduje się rezerwat przyrody „Vidnavské mokřiny” (widnawskie mokradła) o powierzchni 31,99 ha. Są to położone na północny wschód od Vidnavy przy granicy z Polską nizinne mokradła z bogatą i unikatową florą oraz fauną. Vidnavá První zmínka pochází z roku 1291. V roce 2006 byla opět povýšena na město. Do dnešního dne se dochovala řada památek, mj. zbytky historického opevnění, radnice z r. 1867, kostel sv. Františka z Assisi z konce 19. století a socha sv. Jana Nepomuckého na náměstí, a také hrob a pomník obětem pochodu smrti. Poblíž městečka se nachází přírodní rezervace „Vidnavské mokřiny” o rozloze 31,99 ha. Jedná se o nížinné mokřady s bohatou a cennou florou a faunou, které se nacházejí severovýchodně od Vidnavy u hranice s Polskem. Vidnavá. Ratusz / Radnice Žulová Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z końca XIII wieku. Jako gród Vriedenberg (Frýdberk) należała do majątku biskupów wrocławskich. Zamek zniszczony został przez Szwedów podczas wojny trzydziestoletniej, do dziś zachowała się jedynie wieża będąca obecnie częścią kościoła św. Józefa. Žulová jest doskonałym punktem wyjścia w Rychlebské hory, do Nýznerovskich wodospadów, ruin zamku Kaltenštejn, jaskiń Na Pomezí, Jeseníka. Przez miasto przechodzą także szlaki turystyczne: czerwony Javorník – Jeseník oraz niebieski Horní Lipová – Nýznerovské vodopády – Žulová – Černá Voda. Žulová První zmínka pochází z konce 13. století. Jako Vriedenberg (Frýdberk) patřila k majetkům vratislavských biskupů. Zámek byl zničen Švédy během třicetileté války a dodnes se dochovala pouze věž, která je nyní částí kostela sv. Josefa. Žulová je skvělým výchozím místem do Rychlebských hor, k Nýznerovským vodopádům, ke zřícenině hradu Kaltenštejn, k jeskyním Na Pomezí a do Jeseníku. Městem vedou i turistické trasy: červená Javorník – Jeseník a modrá Horní Lipová – Nýznerovské vodopády – Žulová – Černá Voda. 58 informacja turystyczna INFORMAČNÍ CENTRA Informacja Turystyczna Bastion św. Jadwigi w Nysie ul. Piastowska 19, 48-300 Nysa tel. 0048 77 433 49 71 e-mail: [email protected] www.informacja-turystyczna.nysa.pl Centrum Informacji Turystycznej w Głuchołazach pl. Basztowy 4a, 48-340 Głuchołazy tel. 0048 77 439 14 53, fax. 0048 77 439 43 60 e-mail: [email protected] www.glucholazy.pl Centrum Informacji Turystycznej w Paczkowie - Dom Kata ul. Wojska Polskiego 23, 48-370 Paczków tel./fax 0048 77 431 69 87 e-mail: [email protected] www.paczkow.pl Punkt Informacyjny w Urzędzie Miejskim w Korfantowie Rynek 4, 48-317 Korfantów tel. 0048 77 434 38 20 www.korfantow.pl Agroturystyczne Stowarzyszenie Ziemi Nyskiej i Borów Niemodlińskich Skorochów 22, 48-300 Nysa tel. 0048 77 433 48 01 www.agroturystyka-nysa.kalcyt.pl Oddział PTTK „Ziemi Nyskiej” w Nysie ul. Bracka 2/4, 48-300 Nysa tel. 0048 77 433 41 71, www.pttk.pl Zespół Opolskich Parków Krajobrazowych Pokrzywna 11, 48-267 Jarnołtówek tel. 0048 77 439 75 48 www.go.zopk.pl Oddział PTTK w Głuchołazach ul. Powstańców Śląskich 50/23 48-340 Głuchołazy tel. 0048 77 439 28 95 Nyski Ośrodek Rekreacji z/s w Skorochowie, 48-300 Nysa tel. 0048 77 433 20 26 tel. 0048 77 433 38 81 e-mail: [email protected], www.nor.nysa.pl Opolska Regionalna Organizacja Turystyczna w Opolu ul. S. Żeromskiego 3, 45-053 Opole tel. 0048 77 441 25 21 www.orot.pl, www.visitopolskie.pl LGD Nyskie Księstwo Jezior i Gór ul. Kolejowa 15, 48-300 Nysa tel. 0048 77 40 80 588 www.nyskieksiestwo.turystyka.net Stowarzyszenie Kopa Biskupia 48-267 Pokrzywna 69 tel. 0048 77 439 75 45 Towarzystwo Przyjaciół Głuchołaz pl. Basztowy 3a 48-340 Głuchołazy Partnerstwo Borów Niemodlińskich ul. Bohaterów Powstań Śląskich 34 49-100 Niemodlin tel. 0048 77 46 06 351 www.boryniemodlinskie.pl INFORMACJA TURYSTYCZNA w regionie jesenÍckim INFORMAČNÍ CENTRA JESENICKA IC Jesenicka Palackého 2/1341 790 01 Jeseník e-mail: [email protected] www.jesenik.org IC Bělá pod Pradědem Domašov 4 790 85 Bělá pod Pradědem e-mail: [email protected] www.bela.cz IC LIPOVÁ LÁZNĚ Lipová-lázně 476 790 61 Lipová-lázně e-mail: [email protected] www.ic-lipova.cz Městské informační centrum ZLATÉ HORY Bezručova 144 793 76 Zlaté Hory e-mail: [email protected] www.zlatehory.cz Městské informační centrum JAVORNÍK Nádražní 16 790 70 Javorník e-mail: [email protected] www.kulturnidumjavornik.cz Informační středisko ŽULOVÁ Josefské náměstí 1, 790 65 Žulová e-mail: [email protected] www.zulova.cz 59 Informační středisko MIKULOVICE Hlavní 214 79084 Mikulovice e-mail: [email protected] www.mikulovice.cz Szlakiem Czarownic po czesko - polskim pograniczu / Čarodějnickou trasou česko-polským příhraničím ..................... 2 Międzynarodowa Trasa Rowerowa R9 / Mezinárodní cyklotrasa R9. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Trasa R16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Trasa R17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Trasa R57 ................................................................................................................................................................................................................ 44 Trasa R60 ............................................................................................................................................................................................................... 46 Trasy dla rowerów górskich / Trasy pro horská kola Wybrane trasy rowerowe na terenie regionu jesenickiego Vybrané cyklistické trasy na Jesenicku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Informacja turystyczna / Informační centra .............................................................................................................................................. POWIAT NYSKI Redakcja: Anatol Bukała, Izabela Kicak, Grzegorz Zwoliński Fotografie: Joanna Bołdak, Waldemar Brygier, Anatol Bukała, Ryszard Czajkowski, František Kyjovský, Krzysztof Miśniakiewicz Piotr Osiadły, Ivan Prokop, Kazimierz Staszków, Dariusz Wojciechowski, Grzegorz Zwoliński, Marcel Šos Urząd Miejski w Głuchołazach, Urząd Miejski w Korfantowie, Urząd Gminy Łambinowice, Muzeum w Nysie Nyski Ośrodek Rekreacji, Starostwo Powiatowe w Nysie, Muzeum Gazownictwa w Paczkowie Teksty: Anatol Bukała, Izabela Kicak Tłumaczenie: czeski - Karina Kurková Kartografia: Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski, Marta Zięba Opracowanie graficzne: Anna Pawlak Wydanie: I 2011 ISBN: 978-83-62645-22-0 59 Starostwo Powiatowe w Nysie ul. S. Moniuszki 9-10, 48-300 Nysa tel. 77 408 50 00 fax 77 408 50 70 e-mail: [email protected] www.powiat.nysa.pl Studio Plan ul. Piotrkowska 72, 54-060 Wrocław tel./fax 71 373 44 37, 71 354 25 07 e-mail: [email protected], www.plan.pl Partner projektu Jesenická rozvojová o.p.s. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007 - 2013. Przekraczamy granice Publikacja wydana w ramach realizacji projektu pn. "Na rowerze po pograniczu nysko - jesenickim". Projet zrealizowany przez Wydział Promocji, Sportu i Turystyki Starostwa Powiatowego w Nysie pod kierownictwem Anatola Bukały. Informacje zawarte w niniejszym wydawnictwie są prawnie chronione. Żadna część tego wydawnictwa nie może być w jakikolwiek sposób powielana ani wykorzystana do innej publikacji bez zgody Studia PLAN. Copyright by Starostwo Powiatowe w Nysie 60
