Samochodowy szlak turystyczny

Samochodowy szlak turystyczny
pogranicza nysko-jesenickiego
Automobilová turistická trasa nysko-jesenického pohraničí
przewodnik z mapą · průvodce s mapou
Projekt „Promocja przez komunikację” jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa
w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007 - 2013. Przekraczamy granice
Nysa 2012
1
Niniejsza publikacja jest częścią realizowanego przez Starostwo Powiatowe
w Nysie wspólnie z czeskim partnerem – Stowarzyszeniem Na jedné lodi projektu
pn. „Promocja przez komunikację” współfinansowanego ze środków Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy
Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007-2013 Fundusz
Mikroprojektów Euroregionu Pradziad oraz ze środków budżetu państwa.
Samochodowy szlak turystyczny utworzony został na terenie powiatu nyskiego
w 2007 roku i był jednym z pierwszych tego typu szlaków na Opolszczyźnie.
Szlak łączy najważniejsze i najciekawsze turystycznie miejsca w powiecie nyskim,
nazywanym górskim pojezierzem. Prezentowany Państwu przewodnik zawiera
jednak nie tylko opisy i zdjęcia najciekawszych i najbardziej wartościowych miejsc
i obiektów na przebiegu szlaku samochodowego, lecz także praktyczne porady dla
kierowców podróżujących zarówno po terenie Polski, jak i Czech.
Życząc wielu niezapomnianych wrażeń i przygód podczas poznawania uroków
górskiego pojezierza, zachęcam wszystkich sympatyków zarówno historii, jak
i turystyki aktywnej i wypoczynkowej do pozostania na dłużej w naszym
gościnnym regionie i odkrywania jego tajemnic związanych z przeszłością,
korzystania z licznych szlaków turystycznych oraz zdobywania regionalnych
odznak turystycznych.
Adam Fujarczuk
Starosta Nyski
Tablica Samochodowego Szlaku Turystycznego / Tabule automobilové turistické trasy
2
Tato publikace je součástí projektu s názvem „Promocja przez komunikację”
(Propagace prostřednictvím komunikace) realizovaného Okresním úřadem v Nyse
společně s českým partnerem – Sdružením Na jedné lodi, spolufinancovaného
z prostředků Evropského fondu pro regionální rozvoj v rámci Operačního
programu přeshraniční spolupráce Česká republika – Polská republika 2007-2013
Fond mikroprojektů Euroregionu Praděd a z prostředků státního rozpočtu.
Automobilová turistická trasa byla vytvořena na území nyského okresu v roce
2007 a patřila k prvním takových trasám v opolském regionu. Trasa spojuje
nejvýznamnější a nejzajímavější turistická místa v nyském okrese, který je nazýván
horskou jezerní krajinou. Tento průvodce obsahuje ovšem nejen popisy a fotografie
nejzajímavějších a nejhodnotnějších míst a objektů na automobilové trase, ale také
praktické rady pro řidiče cestující územím Polska a České republiky.
Přejeme Vám mnoho nezapomenutelných zážitků a dobrodružství během
poznávání krás horské jezerní krajiny a zároveň si přejeme, aby všichni příznivci
jak historie, tak i aktivní a rekreační turistiky zůstávali déle v našem pohostinném
regionu a odhalovali jeho tajemství související s minulostí, aby využívali mnohé
turistické stezky a získávali regionální turistické odznaky.
Adam Fujarczuk
Přednosta okresu Nysa
Pradziad. Wieża telewizyjna / Praděd. Televizní věž
3
Samochodowy szlak turystyczny pogranicza nysko-jesenickiego
4
Automobilová turistická trasa nysko-jesenického pohraničí
5
5
4
4
5
Samochodowy szlak turystyczny
Automobilová turistická trasa
Długość / Délka: 55 km (strona polska)/(polská strana)
Przebieg: przejście graniczne Paczków/Bílý Potok – Paczków – Otmuchów – Nysa –
Głuchołazy – przejście graniczne Konradów/Zlaté Hory
Trasa: hraniční přechod Paczków/Bílý Potok – Paczków – Otmuchów – Nysa –
Głuchołazy – hraniční přechod Konradów/Zlaté Hory
Samochodowy szlak turystyczny utworzyło w 2007 roku Starostwo Powiatowe
w Nysie. Szlak oznakowany jest znakami drogowymi z serii E-22 wskazującymi
największe atrakcje regionu.
1
Szlak łączy najważniejsze i najciekawsze turystycznie miejsca w powiecie nyskim.
Na jego przebiegu znajduje się Paczków, Otmuchów, Nysa i Głuchołazy, a także Jezioro
Otmuchowskie i Nyskie. Przemierzając szlak, można zobaczyć między innymi jedne
z najlepiej zachowanych w Polsce fortyfikacje miejskie, gotycką świątynię obronną
oraz Muzeum Gazownictwa w Paczkowie, XIII-wieczny zamek biskupi w Otmuchowie,
a także Bazylikę Mniejszą, skarbiec św. Jakuba, ekspozycję poświęconą procesom
czarownic na pograniczu nysko – jesenickim oraz wieże bramne w Nysie, kościół
św. Wawrzyńca z wczesnogotyckim portalem, relikty eksploatacji złota w Głuchołazach.
Zarówno w Paczkowie, jak i Otmuchowie, Nysie i Głuchołazach odbywają się
liczne imprezy cykliczne. Na turystów czeka inscenizacja bitwy wojsk pruskich
z napoleońskimi, festiwal filmowy, piosenki turystycznej, a także wystawa kwiatów
i roślin ozdobnych. Odwiedzając kolejne miasta na szlaku, warto zatrzymać się w nich na
dłużej i skorzystać z przygotowanych szlaków miejskich i tras turystycznych.
Paczków. Muzeum Gazownictwa / Plynárenské muzeum
Jeseník. Uzdrowisko i sanatorium Priessnitza
Léčebné lázně a Priessnitzovo sanatorium
Chociaż samochodowy szlak turystyczny wytyczony został na terenie powiatu
nyskiego, to dzięki ustawionym po stronie czeskiej podobnym znakom drogowym
wskazującym atrakcje turystyczne regionu nabrał on charakteru transgranicznego.
Czescy sąsiedzi proponują także szereg atrakcji, a wśród nich skansen górniczy
Zlatorudne mlyny w Zlatych Horach, największe torfowisko na Morawach
w miejscowości Rejvíz, twierdzę wodną w Jeseníku czy kolekcję 1200 fajek w zamku
Jánský vrch w Javorníku.
6
Automobilová turistická trasa vnikla v roce 2007 z iniciativy Okresního úřadu
v Nyse. Trasa je označena dopravními značkami série E-22 poukazujícími na největší
zajímavosti regionu.
Trasa spojuje nejvýznamnější a nejzajímavější turistická místa v okrese Nysa. Na trase se
nachází Paczków, Otmuchów, Nysa a Głuchołazy, a také Otmuchovské jezero /Jezioro
Otmuchowskie/ a Nyské jezero /Jezioro Nyskie/. Na trase můžete mimo jiné vidět
městské opevnění, které patří k nejlépe dochovaným v Polsku, gotický obranný kostel
a také Plynárenské muzeum v Paczkowě, biskupský zámek ze 13. století v Otmuchowě
a také Baziliku minor, pokladnici sv. Jakuba, expozici věnovanou čarodějnickým
procesům v nysko-jesenickém pohraničí a dále městské věže s bránami v Nyse, kostel
sv. Vavřince s raně gotickým portálem, relikty těžby zlata v Głuchołazech. Zároveň
v Paczkowě, jak i v Otmuchowě, Nyse a Głuchołazech se konají mnohé pravidelné
akce. Na turisty čeká inscenace bitvy pruských a napoleonských vojsk, filmový festival,
festival turistické písně a dále výstava květin a okrasných rostlin. Při návštěvě dalších
měst na této trase se vyplatí zdržet se zde déle a využít připravené městské stezky
a turistické trasy.
Zlaté Hory. Skansen górnictwa złota / Hornický skanzen
Otmuchów. Zegar słoneczny / Sluneční hodiny
I když byla automobilová turistická trasa vytýčena na území nyského okresu, díky
podobným dopravním značkám nacházejícím se na české straně, které upozorňují
na turistické zajímavosti regionu, získala přeshraniční charakter. Čeští sousedé rovněž
nabízejí mnoho zajímavosti, například hornický skanzen Zlatorudné mlýny ve Zlatých
Horách, největší rašeliniště na Moravě v obci Rejvíz, vodní tvrz v Jeseníku nebo sbírku
1200 dýmek na zámku Jánský vrch v Javorníku.
7
1
Atrakcje turystyczne na przebiegu
samochodowego szlaku turystycznego
Turistické atrakce na automobilové turistické trase
Jezioro Paczkowskie – nazwę swoją zawdzięcza miastu, przy którym leży. Powstały
w 2003 roku akwen wodny składa się z dwóch zbiorników kaskadowych: zbiornika
Kozielno i zbiornika Topola. U wylotu każdego ze zbiorników znajduje się elektrownia
wodna. W miejscu ich styku znajdują się kopalnie kruszywa. Zbiorniki te oprócz funkcji
przeciwpowodziowej mogą pełnić funkcje rekreacyjno - wypoczynkowe, jednak
jeszcze nie zostały pod tym kątem zagospodarowane.
Paczkovské jezero – název je odvozen od města, u něhož leží. Tato vodní nádrž
vznikla v roce 2003 a skládá se ze dvou kaskádových nádrží: Kozielno a Topola. U ústí
každé nádrže se nachází vodní elektrárna. V místě jejich spojení se nachází lomy.
Tyto nádrže mohou kromě protipovodňové funkce plnit i funkci pro rekreační využití,
ovšem pro tyto účely ještě nebyly upraveny.
2
Jezioro Paczkowskie / Paczkovské jezero
Unikowice – krzyż pokutny
Krzyże pokutne wznoszone były przez zabójców w miejscu, w którym dokonało
się morderstwo. Zwyczaj ten przywędrował do Polski z zachodu. Morderca, oprócz
wzniesienia krzyża, był również zobowiązany pokryć koszty pogrzebu i przewodu
sądowego. Winien również łożyć na utrzymanie rodziny zabitego. Był zobowiązany
wobec kościoła, np. musiał zakupić świece. Następnie powinien odbyć boso pieszą
pielgrzymkę do świętego miejsca. Wystawienie krzyża stanowiło ostatni punkt pokuty.
Krzyż był wyrazem jej zadośćuczynienia. Stawiano go ku pamięci, uwadze i przestrodze
potomnych. Miał również skłaniać przechodniów do modlitwy za dusze zabójcy i ofiary.
Na obszarze powiatu nyskiego znajduje się ich dwadzieścia sześć: w Białej Nyskiej,
Chocieborzu, Chróścinie, Domaszkowicach, Jędrzychowie, Kamienicy, Kępnicy,
Korfantowie, Lubiatowie, Nowakach, Nowym Świętowie, Pakosławicach, Polskim
Świętowie, Prusinowicach, Radzikowicach, Reńskiej Wsi, Rynarcicach, Skoroszycach,
Starowicach, Unikowicach, Wierzbięcicach.
Unikowice – smírčí kříž
Smírčí kříže byly stavěny zločinci v místě, kde došlo k vraždě. Tento zvyk připutoval do
Polska ze západu. Vrah byl, kromě postavení kříže, rovněž povinen uhradit náklady na
pohřeb a soudní řízení. Byl rovněž povinen finančně se postarat o rodinu zabitého. Dále
Krzyż pojednania (pokutny) / Smírčí kříž
8
byl zavázán kostelu, např. musel zakoupit svíce. Následně byl povinen vykonat bosky
pěší pouť na svaté místo. Vztyčení kříže představovalo završení pokání. Kříž byl výrazem
jeho zadostiučinění. Byl stavěn jako památka, připomínka a výstraha pro budoucí
generace. Měl také přimět kolemjdoucí k modlitbě za duše vraha i oběti.
Na území nyského okresu se jich nachází dvacet šest: v obcích Biała Nyska, Chocieborz,
Chróścina, Domaszkowice, Jędrzychów, Kamienica, Kępnica, Korfantów, Lubiatów,
Nowaki, Nowy Świętów, Pakosławice, Polski Świętów, Prusinowice, Radzikowice, Reńska
Wieś, Rynarcice, Skoroszyce, Starowice, Unikowice, Wierzbięcice.
Paczków – miasto założone na początku XIII w. W 1254 r. powstał tu warowny gród,
strzegący granicy nysko-otmuchowskiego księstwa przed Czechami i księstwami śląskimi.
Paczków fortyfikowano już na początku jego założenia, dlatego też wiele zabytków
stanowi przykład średniowiecznej architektury obronnej. Jednym z nich są kamienne
mury wraz z 19 basztami łupinowymi o długości ok. 1200 metrów i wysokości 9 metrów,
które otaczają miasto regularnym owalem. Miejskie obwarowania do dziś stanowią jedne
z najlepiej zachowanych w Polsce fortyfikacji miejskich. Wjazdu do renesansowej części
miasta strzegą wieże bramne: Kłodzka, Wrocławska (obecnie widokowa), Ząbkowicka,
Nyska. Kompleks obronny sprawia, że Paczków zwany jest „polskim Carcassonne”.
Paczków – město bylo založeno na začátku 13. století. V roce 1254 zde vzniklo
hradiště, které chránilo hranici nysko – otmuchowského knížectví proti Čechům
a slezským knížectvím. Paczków byl opevněn již v počátcích svého vzniku, proto je
také mnoho historických památek příkladem středověké obranné architektury. Jednou
z nich jsou kamenné hradby, včetně 19 skořepinových bašt, dlouhé přibližně 1200 metrů
a vysoké 9 metrů, které obklopují město ve tvaru pravidelného oválu. Městské hradby
patří do dnešní doby k nejlépe dochovaným městským opevněním v Polsku. Vjezd
do renesanční části města hlídají městské věžovité brány: Kladská, Vratislavská
(v současné době vyhlídková), Ząbkowicka a Nyská. Díky tomuto obrannému komplexu
je Paczków nazýván „polským Carcassonne”.
Rynek – jego zabudowa utrzymana jest w dawnych proporcjach i układach
budynków. Rynkowe kamienice reprezentują styl renesansowy, barokowy, klasycystyczny, a nawet gotycki. Najstarsze z nich pochodzą z ok. 1500 roku.
Náměstí – jeho zástavba se dochovala v původních proporcích a s původním
rozmístěním staveb. Domy na náměstí reprezentují renesanční, barokní, klasicistní,
a dokonce i gotický sloh. Nejstarší z nich pocházejí z doby kolem roku 1500.
Paczków
Paczków
9
2
Ratusz – z 1. połowy XVI wieku z 45-metrową renesansową wieżą, która jest jedną
z najlepiej zachowanych wież renesansowych na Śląsku i stanowi znakomity
punkt widokowy. We wnętrzu wieży znajduje się zabytkowy mechanizm zegarowy
wyprodukowany w 1858 roku przez Carla Weissa, uznanego zegarmistrza z Głogowa.
Radnice – z 1. poloviny 16. století se 45metrovou renesanční věží, která je jednou
z nejlépe dochovaných renesančních věží ve Slezsku a představuje vynikající vyhlídku.
Uvnitř věže se nachází historický hodinový mechanismus, který v roce 1858 sestrojil
Carl Weiss, uznávaný hodinář z Głogowa.
2
Dom kata – owiany legendami budynek o charakterystycznym wyglądzie, wzniesiony
metodą muru pruskiego w XVIII wieku. Według podań mieszkał w nim paczkowski
kat wraz z rodziną. Przemawia za tym także jego usytuowanie w pobliżu cmentarza
i pierwszej szubienicy. Legenda głosi, że w samym Paczkowie oprawca nie wykonywał
wyroków, bo zostałby zlinczowany przez mieszkańców. Obecnie w budynku mieści się
Informacja Turystyczna.
Katův dům – tato budova s charakteristickým vzhledem, o níž mluví řada legend,
byla postavena jako hrázděná stavba v 18. století. Podle lidových vyprávění v něm bydlel
paczkovský kat společně s rodinou. Nasvědčuje tomu i jeho umístění v blízkosti hřbitova
a první šibenice. Legenda říká, že v samotném Paczkowě kat rozsudky nevykonával,
jinak by byl totiž obyvateli města zlynčován. V současné době v budově sídlí Turistické
informační centrum.
Paczków. Ratusz / Radnice
Paczków. Dom Kata / Katův dům
Kościół św. Jana Ewangelisty – pochodzi z XIV wieku i stanowi przykład gotyckiej
świątyni obronnej z potężną wieżą i charakterystycznym wykończeniem dachu w formie
tzw. „jaskółczych ogonów“. Budowla uchodzi za najsłynniejszy kościół warowny w Europie
Środkowej. Według tradycji kościół zbudowano w miejscu rozebranej drewnianej
świątyni. Budowę rozpoczęto w 1350 roku, a jej promotorem był najprawdopodobniej
biskup Przecław z Pogorzeli. W XVI wieku, w obawie przed tureckimi najazdami, kościół
przebudowano i ufortyfikowano, nadając mu funkcje obronne. Wewnątrz świątyni
zachowały się cenne zabytki: rzeźby, neogotycki ołtarz, XIX-wieczna ambona oraz
unikatowa studnia, zwana „tatarską“.
Kostel sv. Jana Evangelisty – pochází ze 14. století a je typickou ukázkou gotického
obranného kostela s mohutnou věží a charakteristickým zakončením střechy ve tvaru tzv.
„vlaštovčích ocasů“. Tato budova je považována za nejproslulejší strážní kostel ve střední
10
Evropě. Dle tradice byl kostel postaven na místě rozebraného původního dřevěného
chrámu. Stavba byla zahájena v roce 1350 a jejím iniciátorem byl zřejmě biskup Přeclav
z Pohořelé. V 16. století, v obavě před tureckými nájezdy, byl kostel přestavěn
a opevněn, aby plnil obrannou úlohu. Uvnitř chrámu se dochovaly cenné památky:
sochy, novogotický oltář, kazatelna z 19. století a dále unikátní studna, zvaná „tatarská“.
Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy – budowę tego kościoła rozpoczęli
w 1902 roku protestanci. Kościół został zaprojektowany przez Bernarda Nimptscha
i reprezentuje styl neogotycki. Ta zbudowana z wypalanej cegły świątynia należy
obecnie do oo. Redemptorystów.
Kostel sv. Matky Boží Pomocné – výstavbu tohoto kostela zahájili v roce 1902
protestanti. Kostel navrhl Bernard Nimptsch a je ukázkou novogotického slohu. Kostel
je postaven z vypalované cihly, v současné době patří řeholnímu řádu redemptoristů.
Jezioro Otmuchowskie powstało w 1933 r. przez spiętrzenie wód Nysy Kłodzkiej
zaporą ziemną o długości 6 km i wysokości 20 m. Swym wschodnim obwałowanym
brzegiem przylega do miasta Otmuchowa. Powierzchnia zalewu wynosi ok. 23 km2
i gromadzi 135 mln m3 wody. Przy zaporze mieści się mała hydroelektrownia. Jezioro
doskonale nadaje się do uprawiania żeglarstwa i innych sportów wodnych. Na brzegach
rozlokowały się liczne ośrodki sportowe, rekreacyjne i wędkarskie. Na północnym brzegu
ośrodki są w Sarnowicach, na południowym w Ściborzu przy drodze do Paczkowa.
Jezioro podniosło znacznie walory turystyczne tego regionu, przyciągając licznych
turystów. Z korony zapory roztacza się piękna panorama gór - od Pradziada po Śnieżnik.
Z drugiej strony, poniżej tamy, rośnie piękny las łęgowy z pomnikowymi okazami drzew,
dawny zwierzyniec biskupów wrocławskich. Jezioro jest wspaniałym miejscem do
uprawiania wędkarstwa, a łowić można: sandacze, szczupaki, karpie, węgorze, okonie,
liny, leszcze i płocie. Jezioro, ze względu na wysokie walory krajobrazowe i przyrodnicze,
zostało włączone do Otmuchowsko - Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego.
Jezioro jest miejscem gromadzenia się licznych ptaków wodnych i błotnych w okresie
ich przelotu (wiosną i jesienią). Należą do nich dzikie kaczki, gęsi (w bardzo dużych
ilościach), mewy, nurogęsi, łyski, kurki wodne i czajki. Z rzadkich okazów ptaków
spotyka się mewę orlicę, raroga, siewkę azjatycką, czaplę siwą i nadobną.
2
Paczków. Kościół św. Jana Ewangelisty
Kostel sv. Jana Evangelisty
11
2
Otmuchovské jezero vzniklo v roce 1933 jako přehrada na Kladské Nise, jedná se
o přehradu dlouhou 6 km a vysokou 20 m. Východní hráz přiléhá k městu Otmuchów.
Rozloha vodní plochy činí přibližně 23 km2 a pojímá 135 mil. m3 vody. U přehrady je malá
vodní elektrárna. Jezero je skvělým místem pro plachtění a provozování jiných vodních
sportů. Na březích jsou rozmístěna četná sportovní, rekreační a rybářská střediska. Na
severním břehu jsou střediska v Sarnowicích, na jižním v Ściborzi u cesty do Paczkowa.
Jezero výrazně zvýšilo turistický význam tohoto regionu a přilákalo mnoho turistů.
Z koruny hráze jsou nádherné výhledy na hory - od Pradědu po Králický Sněžník. Z druhé
strany, pod hrází, roste krásný lužní les s památnými stromy, nachází se dávná obora
vratislavských biskupů. Jezero je dokonalým místem pro rybolov a chytit je možné:
candáty, štiky, kapry, úhoře, okouny, líny, cejny a plotice. Jezero bylo vzhledem k velkým
krajinným a přírodním hodnotám zahrnuto do Otmuchovsko-nyského přírodního parku.
Jezero je místem shromažďování četných vodních a bahenních ptáků v době jejich
přeletu (na jaře a na podzim). Patří k nim divoké kachny, husy (ve vysokých počtech), racci,
morčáci velcí, lysky, slípky vodní a čejky. Z méně častých druhů ptáků zde můžeme potkat
racka velkého, raroha, kulíka Gmelinova, volavku popelavou a volavku stříbřitou.
Jezioro Otmuchowskie / Otmuchovské jezero
Otmuchów – w 1155 r. mieściła się tu wzmiankowana w bulli wrocławskiej kasztelania,
z której rozwinęło się lokowane w 1374 r. na prawie flamandzkim miasto Otmuchów. Do
1810 r. pozostawał w rękach biskupów wrocławskich i stanowił część biskupiego księstwa
nyskiego. Wielokrotnie najeżdżany i niszczony przez husytów, czego skutkiem była utrata
wielu umocnień obronnych i konieczność przeniesienia kolegiaty do pobliskiej Nysy. Jego
rozkwit związany jest z okresem międzywojennym, kiedy to wybudowany w pobliżu zbiornik
wodny przyciągał licznych turystów i ukształtował Otmuchów jako centrum turystyczne.
Otmuchów – v roce 1155 se zde nacházelo zmiňované ve vratislavské bule
kastelánství (správní celek ve středověkém Polsku – pozn. překl.), na jehož základě
vzniklo v roce 1374 dle vlámského práva město Otmuchów. Do roku 1810 zůstávalo
v majetku vratislavských biskupů a představovalo část biskupského nyského knížectví.
Opakovaně bylo dobýváno a ničeno husity, v důsledku čehož ztratilo své obranné
postavení a bylo nuceno přenést kolegiátní kostel do nedaleké Nysy. Jeho rozkvět
souvisí s meziválečným obdobím, kdy vodní nádrž postavená v blízkosti města přilákala
mnohé turisty a vytvořila z Otmuchowa turistické centrum.
Otmuchów
12
Zamek biskupi – wzniesiony w XIII w. na miejscu drewnianego grodu. Dwukrotnie
przebudowany, w roku 1484 przez biskupa Rotha oraz w latach 1585-1596 w stylu
renesansowym. Z tego okresu pochodzi m.in. zwieńczenie wieży zamkowej i sgraffitowe
obramowanie okien. Podczas wojny trzydziestoletniej częściowo zniszczony. W 2.
połowie XVII w. przekształcono zamek w barokową rezydencję biskupów wrocławskich.
Pozostałością tej przebudowy są m.in. unikatowe „końskie schody” w krytej klatce
schodowej. Częściowo zniszczony podczas wojen śląskich został po raz kolejny
przebudowany w połowie XIX w. przez Wilhelma Humboldta. Przed II wojną światową
zaadaptowany dla potrzeb turystyki (hotel i restauracja), pełni tę rolę do dziś.
Biskupský zámek – postaven ve 13. století v místě dřevěného hradu. Dvakrát
přestavován, v roce 1484 biskupem Rothem a dále v letech 1585-1596 v renesančním
slohu. Z té doby pochází mj. zakončení hradní věže a sgrafitové orámování oken. Během
třicetileté války částečně zničen. Ve 2. polovině 17. století byl hrad přestavěn na barokní
zámek vratislavských biskupů. Pozůstatkem této přestavby jsou mj. unikátní „koňské
schody” v krytém schodišti. Částečně zničen v průběhu slezských válek a poté byl opět
přestavěn v polovině 19. století Wilhelmem Humboldtem. Před 2. světovou válkou
připůsoben cestovnímu ruchu (hotel a restaurace), tuto roli plní dodnes.
Otmuchów. Zamek biskupi / Biskupský zámek
Otmuchów. Brama zamkowa / Zámecká brána
Gotycka wieża bramna zwana Wieżą Nyską lub Wieżą Wróblą – pozostałości po murach miejskich, zwieńczona renesansową attyką. Niegdyś mieściło się tutaj miejskie więzienie.
Gotická městská věžní brána zvaná Nyskou věží nebo Vrabčí věží - pozůstatky
po městských hradbách, zakončena renesanční atikou. Kdysi zde bývalo městské vězení.
Pałac – barokowy, wzniesiony w latach 1706-1707 przez nyskiego architekta
M. Kleina. Obecnie mieści się w nim siedziba Urzędu Miejskiego.
Zámek - barokní, postaven v letech 1706-1707 nyským architektem M. Kleinem.
V současné době zde sídlí městský úřad.
Ratusz – wzniesiony w 1538 roku z fundacji biskupa Jakuba von Salza. Jego obecny
wygląd pochodzi z roku 1817. W narożniku ratusza znajdują się dwa zegary słoneczne
z 1575 roku ufundowane przez biskupa Marcina Gerstmanna, na których widnieją dwa
herby: miasta i biskupów wrocławskich.
Radnice – postavena v roce 1538 biskupem Jakubem von Salz. Její současná
podoba pochází z roku 1817. V nároží radnice se nacházejí dvoje sluneční hodiny z
13
2
roku 1575, které zaplatil biskup Marcin Gerstmann, na nichž jsou vidět dva erby: města
a vratislavských biskupů.
Kościół św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego – barokowy, pochodzi z 1693 roku,
jest dziełem słynnego Antoniego Jörga. W kościele zobaczyć można obrazy Michaela
Willmanna oraz polichromie Karola Dankwarta. Obok kościoła znajduje się okazała
barokowa kolumna maryjna wykonana również przez Antoniego Jörga.
Kostel sv. Mikuláše a sv. Františka Xaverského – barokní, pochází z roku 1693,
je dílem slavného Antonína Jörga. V kostele si můžeme prohlédnout obrazy Michaela
Willmanna a dále polychromie Karla Dankwarta. Vedle kostela se nachází okázalý
barokní mariánský sloup, jehož autorem byl rovněž Antonín Jörg.
Kościół św. Anny – neogotycki, pochodzi z roku 1895 i pełni rolę kaplicy cmentarnej.
Kostel sv. Anny – novogotický, pochází z roku 1895 a plní funkci hřbitovní kaple.
2
Okolice Otmuchowa, szczególnie pasmo Lubiatów, Ligota Wielka, Sarnowice,
Otmuchów, Suszkowice to miejsce występowania sandrów marginalnych, które tworzą
ciąg tzw. Pagórów Nysko – Otmuchowskich. W północnej części gminy Otmuchów
natomiast powszechne jest występowanie moren dennych. Tworzą je pozostałości po
powierzchni stopniałego lodowca i mają charakter łagodnie pagórkowatych, płaskich
lub lekko falistych wielkopowierzchniowych osadów.
Okolí Otmuchowa, zvláště pásmo Lubiatów, Ligota Wielka, Sarnowice, Otmuchów,
Suszkowice – to jsou místa výskytu fluvioglaciál, které tvoří pásmo tzv. NyskoOtmuchovských kopců /Pagóry Nysko – Otmuchowskie/. Kdežto severní část obce
Otmuchów je proslulá výskytem spodních morén. Tvoří je zbytky po roztátém ledovci
a mají charakter mírně kopcovitých, plochých nebo lehce zvlněných velkoplošných usazenin.
Otmuchów. Ratusz / Radnice
Otmuchów. Kościół św. Mikołaja / Kostel sv. Mikuláše
Kałków (ok. 8 km od leżącego na szlaku Otmuchowa) - znajduje się tu jeden z najstarszych w okolicy, zbudowany w XIII wieku, romańsko - gotycki kościół Narodzenia
Najświętszej Marii Panny z unikatowymi XIII-wiecznymi portalami i średniowiecznymi
polichromiami. Legenda głosi, że został on zbudowany przez templariuszy, którzy
ukryli w nim wielki majątek. Na tenże skarb pokusił się francuski król Filip Piękny,
zawierając pakt z diabłem, który miał mu pomóc w jego zdobyciu. Miał on mianowicie
przenieść cały kościół do kraju chciwego króla. Przeszkodził mu w tym prawdopodobnie
14
św. Jerzy – patron kościoła. Po tym wydarzeniu pozostał ślad diabelskiego szponu
znajdujący się na elewacji, obok wspaniałego romańskiego portalu. Z wieży kościoła
rozciąga się piękny widok na okolicę oraz leżące w pobliżu Jezioro Otmuchowskie.
Kałków (cca 8 km od Otmuchowa) – zde se nachází jeden z nejstarších v okolí,
románsko - gotický kostel Narození Panny Marie s unikátními portály ze 13. století
a středověkými polychromiemi, který byl postaven ve 13. století. Legenda říká, že jej
postavili templáři, kteří v něm ukryli obrovský majetek. Na tento poklad si dělal zálusk
francouzský král Filip Sličný, který uzavřel pakt s ďáblem, jenž mu měl pomoci tento
poklad získat. Ten měl totiž přenést celý kostel do země chtivého krále. Zabránil mu v
tom pravděpodobně sv. Jiří – patron kostela. Po této události zůstala na průčelí stopa
čertova drápu, vedle nádherného románského portálu. Z věže kostela se naskýtá
překrásný výhled na okolí a v sousedství se nacházející Otmuchovské jezero.
Wójcice
Kościół św. Andrzeja Apostoła – sanktuarium maryjne, w którym znajduje się
cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia (Łopatyńskiej). Obraz ten został przywieziony
do wsi w roku 1946 przez mieszkańców Łopatynia. Dwukrotnie koronowany koronami
papieskimi, po raz pierwszy w roku 1770, drugi 216 lat później, tj. w 1986 roku przez
kardynała Henryka Gulbinowicza. Sam kościół wzmiankowany był w roku 1305.
Kostel sv. Ondřeje Apoštola – mariánský chrám, ve kterém se nachází zázračný
obraz Matky Boží Utěšitelky (Łopatyńské). Tento obraz byl přivezen do vesnice v roce
1946 obyvateli Łopatyně. Dvakrát korunován papežskými tiárami, poprvé v roce 1770,
podruhé o 216 let později, tj. roku 1986 kardinálem Henrykem Gulbinowiczem. První
zmínky o kostelu pochází z roku 1305.
Kałków. Polichromie i portal w kościele Narodzenia NMP
Polychromie a portál v kostele Narození Panny Marie
Wójcice. Cudowny obraz MB Łopatyńskiej
Zázračný obraz Matky Boží Łopatyńské
Jezioro Nyskie – oddane do użytku w 1971 r., po zbudowaniu zapory betonowoziemnej o długości 2 km i wysokości 20 m. Ma 22 km2 powierzchni i może zgromadzić
111 mln m3 wody. Przy zaporze znajduje się hydroelektrownia. Ten duży zbiornik
wodny dzięki piaszczystym plażom i strzeżonym kąpieliskom stwarza dobre warunki do
uprawiania sportów wodnych. Znad tafli jeziora możemy podziwiać piękne widoki na
pobliskie Góry Opawskie, Jeseniki z Pradziadem i Góry Rychlebskie. Udany wypoczynek
zapewni rozbudowana baza noclegowa i gastronomiczna na północnym brzegu
w Głębinowie i Skorochowie. Jezioro jest też miejscem gniazdowania wielu gatunków
ptaków (bączka, cyranki, remiza, dziwonii, mewy czarnogłowej) oraz miejscem odpoczynku
15
2
2
w okresie wiosennym i jesiennym dla licznych gatunków przelotnych ptaków wodnych
i błotnych, między innymi dzikich kaczek i gęsi. Jezioro uznawane jest za ostoję ptactwa
wodnego o randze europejskiej. Stwierdzono tu obecność rzadkich gatunków ptaków jak
ostrygojad, brodziec pławny czy czajka towarzyska. Licznie występujące sandacze, okonie,
sumy i szczupaki czynią jezioro również rajem dla wędkarzy. Jezioro i okolica jeziora to
teren Otmuchowsko-Nyskiego Obszaru Krajobrazu Chronionego.
Nyské jezero – předáno k užívání v roce 1971, po výstavbě výstavbě hráze
(kombinované betonové a zemní) dlouhé 2 km a vysoké 20 m. Má rozlohu 22 km2 a
může pojmout 111 mil. m3 vody. U přehrady se nachází vodní elektrárna. Tato velká
vodní nádrž díky svým písčitým plážím a hlídaným koupalištím vytváří dobré podmínky
pro provozování vodních sportů. Z plochy jezera můžeme obdivovat nádherný výhled
na nedalekou Zlatohorskou vrchovinu (pol. Góry Opawskie), Jeseníky s Pradědem
a Rychlebské hory. Vydařený odpočinek zajistí kvalitní síť ubytovacích a stravovacích
zařízení na severním břehu v Głębinowě a Skorochowě. Jezero je také místem hnízdění
mnoha druhů ptáků (bukáčka, čírky, moudivláčka, hýla, racka černohlavého) a také
místem odpočinku v jarním a podzimním období pro četné druhy přelétavých vodních
a bahenních ptáků, mimo jiné divokých kachen a hus. Jezero je považováno za evropsky
významnou ptačí oblast. Byla zde zjištěna přítomnost vzácných druhů ptáků jako ústřičník
velký, vodouš štíhlý nebo keptuška stepní. Hojně se zde vyskytují candáti, okouni,
sumci a štiky, a proto je jezero rovněž rájem pro rybáře. Jezero a jeho okolí patří
k Otmuchowsko-nyskému přírodnímu parku.
Jezioro Nyskie / Nyské jezero
Nyski Ośrodek Rekreacji (z siedzibą w Skorochowie) – www.nor.nysa.pl - położony
wzdłuż najdłuższej plaży Jeziora Nyskiego, nazywanego Nyską Riwierą, i bezpośrednio
przy drodze krajowej nr 46, tzw. „trasie sudeckiej”, oferuje turystom nie tylko bazę
gastronomiczną i noclegową, ale również bogaty wybór atrakcji turystycznych
i imprez sportowych, rekreacyjnych i kulturalnych. Kąpielisko z szeroką piaszczystą
plażą strzeżone jest przez wykwalifikowanych ratowników. Plażowicze mogą skorzystać
z dwóch boisk do siatkówki plażowej, wypożyczyć sprzęt pływający (kajaki, rowery
wodne, łodzie wiosłowe, żaglówki) lub rowery. Jezioro jest wymarzonym miejscem
do uprawiania wszelkich sportów wodnych: żeglarstwa, wioślarstwa, kajakarstwa,
windsurfingu, paralotniarstwa z napędem w postaci motorówki, kitesurfingu, a także
sportów motorowodnych. W sezonie letnim odbywa się tu wiele imprez sportowych
i rekreacyjnych, również o randze ogólnopolskiej, m.in. Grand Prix Mistrzostw Polski
16
w Siatkówce Plażowej im. Leszka Kuśmierczyka, eliminacje do Mistrzostw Polski
Skuterów Wodnych, regaty żeglarskie o „Błękitną Wstęgę Jeziora Nyskiego”, zawody
motorowodne o „Złotą Śrubę Jeziora Nyskiego”, Festiwal Ognia i Wody. Przy wjeździe
nad Jezioro Nyskie (z drogi nr 46) znajduje się rozległy parking.
Nyské rekreační středisko (se sídlem ve Skorochowě) www.nor.nysa.pl – nachází se
u nejdelší pláže Nyského jezera, nazývaného Nyskou riviérou, a bezprostředně u hlavní
silnice č. 46, tzv. „sudetské trasy”, nabízí turistům nejen ubytovací a stravovací služby, ale
i bohaté možnosti využití turistických atrakcí a sportovních, rekreačních a kulturních akcí.
Koupaliště se širokou písčitou pláží je hlídáno kvalifikovanými plavčíky. Návštěvníci pláže
mohou využívat dvě hřiště pro plážový volejbal, zapůjčit si vodní vybavení (kajaky, šlapadla,
veslice, plachetnice) nebo kola. Jezero je ideálním místem pro provozování veškerých vodních
sportů: plachtění, veslování, kajakářství, windsurfingu, paraglidingu s tažením motorovým
člunem, kitesurfingu a také motorových vodních sportů. V letní sezóně se zde koná mnoho
sportovních i rekreačních akcí, rovněž na celostátní úrovni, mj. Grand Prix Mistrovství Polska
Leszka Kuśmierczyka v plážovém volejbalu, eliminace na Mistrovství Polska vodních skútrů,
plachetní regaty o „Modrou stuhu Nyského jezera /„Błękitna Wstęga Jeziora Nyskiego”/,
vodní motorové závody o „Zlatý šroub Nyského jezera“ /„Złota Śruba Jeziora Nyskiego”/,
Festival ohně a vody. U vjezdu k Nyskému jezeru (ze silnice č. 46) je rozlehlé parkoviště.
Jezioro Nyskie / Nyské jezero
Nysa
Nysa – lokację miasta na prawie flamandzkim datuje się na XIII w., ale powstanie osady
przypisuje się Bolesławowi Krzywoustemu. Punktem zwrotnym w dziejach miasta było
przejęcie kasztelanii otmuchowsko-nyskiej przez biskupów wrocławskich. Całkowite
przejęcie władzy nad ziemią nyską i otmuchowską nastąpiło w roku 1290, co stanowiło
początek księstwa nyskiego biskupów wrocławskich, które przetrwało do roku 1810,
tzn. do sekularyzacji dóbr kościelnych prze króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III.
Wiek XV przyniósł ogromny rozkwit miasta, także pod względem architektonicznym.
Powstało wiele budowli, m.in. kościół św. Jakuba i Agnieszki, 90-metrowa wieża
ratuszowa, kościół św. Barbary. Już od średniowiecza Nysa była ważnym ośrodkiem
edukacyjnym i naukowym. Od 1417 roku istniała tu szkoła parafialna, przekształcona
później w gimnazjum. W roku 1622 sprowadzono do miasta jezuitów i rozpoczęto
starania o utworzenie w mieście uniwersytetu. Dokumenty podają, że biskup zamierzał
wybudować duże kolegium, które miało posiadać wszystkie wydziały uniwersytetu
jezuickiego. Bezpośrednia opieka biskupów wrocławskich miała pomóc w tworzeniu
i działaniu przyszłego uniwersytetu. Wybuch wojny 30-letniej przerwał jednak działania
17
2
biskupów i jezuitów. Zamiast ogromnego jezuickiego uniwersytetu powstało kolegium
„Carolinum”, w którym wykładał m.in. Christoph Scheiner, odkrywca plam na słońcu. Na
liście uczniów możemy znaleźć Michała Korybuta Wiśniowieckiego, późniejszego króla
Polski. Na przełomie XVII i XVIII wieku nastąpiła rozbudowa miasta w stylu barokowym,
czego przykładem jest kościół i klasztor Bożogrobców. Od 1740 roku miastem rządzili
Prusacy, którzy przekształcili Nysę w jedną z najważniejszych śląskich twierdz. W 1807
roku miasto było oblegane przez wojska napoleońskie. Na pamiątkę tych wydarzeń
wmurowano w ścianę Domu Wagi Miejskiej kulę armatnią. Kres Nysy jako twierdzy
przyniósł rok 1889. Od tego czasu miasto staje się ośrodkiem administracyjnym
i kulturalnym południowej Opolszczyzny. Dziś Nysa z licznymi zabytkami jest jednym
z najpiękniejszych miast śląskich.
Nysa – založení města dle vlámského práva se datuje do 13. století, ale vznik osady
je připisován Boleslavu Křivoústému. Významným okamžikem v dějinách města bylo
převzetí otmuchovsko-nyského kastelánství (správní celek ve středověkém Polsku – pozn.
překl.) vratislavskými biskupy. K absolutnímu převzetí vlády nad nyskou a otmuchovskou
oblastí došlo v roce 1290, což byl začátek nyského knížectví vratislavských biskupů, které
přetrvalo až do roku 1810, tzn. do sekularizace církevního majetku pruským králem
Friedrichem Wilhelmem III. 15. století přineslo obrovský rozkvět města, rovněž co se
týče architektury. Vzniklo mnoho staveb, mj. kostel sv. Jakuba a sv. Anežky, 90timetrová
radniční věž, kostel sv. Barbory. Již od středověku byla Nysa významným vzdělávacím
a vědeckým centrem. Od roku 1417 zde existovala farní škola, později se transformovala
na gymnázium. V roce 1622 přišli do města jezuité a započali snahu o vznik univerzity
ve městě. Dokumenty uvádějí, že biskup hodlal vybudovat velké kolegium, které mělo
mít všechny fakulty jezuitské univerzity. Bezprostřední péče vratislavských biskupů měla
pomoci při vzniku a činnosti budoucí univerzity. Výbuch 30leté války ovšem přerušil činnost
biskupů a jezuitů. Místo obrovské jezuitské univerzity vznikla kolej „Carolinum”, na kterém
přednášel mj. Christoph Scheiner, objevitel skvrn na slunci. Na seznamu studentů najdeme
Michała Korybuta Wiśniowieckého, pozdějšího polského krále. Na přelomu 17. a 18. století
došlo k rozvoji města v barokním slohu, čehož příkladem je kostel a klášter řádu Božího
hrobu. Od roku 1740 město řídili Prusové, kteří změnili Nysu na jednu z nejdůležitějších
slezských tvrzí. V roce 1807 bylo město obléháno napoleonskými vojsky. Na památku těchto
událostí byla do zdi Domu městské váhy zazděna dělová koule. Konec Nysy jako tvrze přinesl
rok 1889. Od té doby se město stává správním a kulturním střediskem jižního opolského
regionu. Dnes je Nysa jedním z nejkrásnějších slezských měst s četnými památkami.
Nysa. Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki
Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky
2
18
Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki – jej historia sięga początków Nysy.
Obecny, gotycki kształt nadał jej mistrz Piotr z Ząbkowic w latach 1400-1430. W świątyni
znajduje się m.in. najcenniejszy na Śląsku zespół rzeźby nagrobnej. Kościół posiada jeden
z największych i najbardziej stromych dachów w Europie. Jego powierzchnia liczy 4000 m2
i nakryty jest 100 tys. dachówek. Obok kościoła stoi niedokończona dzwonnica,
w której znajduje się Skarbiec św. Jakuba prezentujący unikatowe wyroby sztuki
złotniczej nyskich rzemieślników, m.in. „złote serce” biskupa Karola Habsburga. Nysa
była bowiem w okresie od XIII do XVIII wieku centrum sztuki złotniczej na Śląsku.
Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky – její historie sahá do počátků Nysy.
Současnou gotickou podobu ji vtiskl mistr Petr ze Ząbkowic v letech 1400-1430.
V chrámu se mj. nachází ve Slezsku nejcennější komplex náhrobních soch. Kostel má
jednu z největších a nejstrmějších střech v Evropě. Její plocha čítá 4000 m2 a je pokryta
100 tisíci střešních tašek. V sousedství kostela nalezneme nedokončenou zvonici, ve
které se nachází Pokladnice sv. Jakuba prezentující unikátní výrobky zlatnického umění
nyských řemeslníků, mj. „zlaté srdce” biskupa Karla Habsburského. Nysa byla totiž
v období od 13. do 18. století centrem zlatnického umění a řemesla ve Slezsku.
Nysa. Bazylika Mniejsza św. Jakuba i św. Agnieszki
Bazilika minor sv. Jakuba a sv. Anežky
Nysa. Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła
Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla
Kościół św. Apostołów Piotra i Pawła – dzieje tej powstałej w XVIII w. barokowej
świątyni związane są z zakonem kanoników regularnych – Strażników Grobu Świętego
w Jerozolimie, zwanych Bożogrobcami. Na szczególną uwagę zasługują stworzone
w 1730 r. przez braci Tomasza Krzysztofa i Feliksa Antoniego Schefflerów polichromie
iluzjonistyczne, późnobarokowy ołtarz główny z 1730 roku, ambona regencyjna, organy
zbudowane przez Wilhelma Schefflera w 1766 roku i kaplica Bożego Grobu.
Kostel sv. Apoštolů Petra a Pavla – historie tohoto barokního chrámu, který
vznikl v 18. století, je spojena s řádem řeholních kanovníků – strážců od Svatého hrobu
v Jeruzalémě, nazývaných řádem Božího hrobu. Zvláštní pozornost si zaslouží
vytvořené v roce 1730 bratry Tomášem Kryštofem a Felixem Antonínem Schefflerovými
iluzionistické polychromie, pozdně barokní hlavní oltář z roku 1730, kazatelna, varhany
postavené Wilhelmem Schefflerem v roce 1766 a kaple Božího hrobu.
Kościół Wniebowzięcia NMP – wzniesiony z fundacji bp. Karola Ferdynanda Wazy
w latach 1688-92, wraz z kolegium i gimnazjum stanowi jeden z największych
barokowych kompleksów jezuickich na Śląsku. We wnętrzu znajduje się interesujący
ołtarz główny oraz pozostałości polichromii Karola Dankwarta znanego z wykonania
polichromii w bazylice na Jasnej Górze.
19
2
Kostel Nanebevzetí Panny Marie – postaven biskupem Karlem Ferdinandem
Vasou v letech 1688-92 představuje spolu s kolegiem a gymnáziem jeden z největších
barokních jezuitských komplexů ve Slezsku. Uvnitř nacházíme zajímavý hlavní oltář
a také pozůstatky polychromie Karla Dankwarta, jež je znám jako tvůrce polychromie
v bazilice na Jasné Hoře /Jasna Góra/.
Kościół pątniczy MB Wspomożenia Wiernych – wzniesiony w 1887 r. w miejscu,
w którym w 1745 r. znaleziono na rosnącej tu lipie łaskami słynący obraz MB
Wspomożenia Wiernych. W święta maryjne przybywają tu liczne pielgrzymki.
Poutní kostel Matky Boží Pomocnice věrných – zbudován v roce 1887 v místě, kde
byl v roce 1745 nalezen na rostoucí zde lípě dobrotivostí proslulý obraz MB Pomocnice
věrných. O mariánských svátcích sem přichází velký počet poutníků.
2
Klasztor Sióstr Elżbietanek – Dom Macierzysty Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety.
Budowla powstała w latach 1863-65. Założycielką Zgromadzenia była błogosławiona
Maria Merkert, nazywana „śląską samarytanką”. Znajduje się tu pokój pamięci pełniący
za życia Matki funkcję jej sekretariatu. Do dziś zachowało się biurko, przy którym
pracowała, skrzynia do przechowywania ważnych dokumentów, w gablotach cenne
pamiątki, a wśród nich listy, pierwsze statuty, krzyż zasługi, talerz z posagu, pieczęcie
lakowe używane przez Matkę, pierwszy relikwiarzyk z grudnia 1872 roku. Do budynku
klasztoru przylega kamienica nyska (ul. Kramarska), zbudowana w 1. połowie XVI wieku.
Klášter sester Alžbětinek – mateřský dům shromáždění sester sv. Alžběty.
Budova vznikla v letech 1863-65. Zakladatelskou shromáždění byla blahoslavená
Maria Merkert, nazývaná „slezskou samaritánkou”. Nachází se zde pokoj připomínající
život Matky a plnící funkci její pracovny. Do dnešního dne se dochoval psací stůl,
u kterého pracovala, skříň určená k ukládání důležitých dokumentů, ve vitrínkách
cenné památky, například dopisy, první stanovy, kříž za zásluhy, talíř z věna, pečeti
z pečetního vosku používané Matkou, první relikviář z prosince roku 1872. Budova
kláštera sousedí s nyským domem (ul. Kramarska) postaveným v 1. polovině 16. století.
Nysa. Kościół Wniebowzięcia NMP
Kostel Nanebevzetí Panny Marie
Nysa. Dom Wagi Miejskiej / Dům městské váhy
Dom Wagi Miejskiej – powstał w latach 1602-1604 w stylu renesansu północnego.
Symbolizuje kwitnący niegdyś w mieście handel, był siedzibą izby miar i wag. Zniszczony
podczas wojen napoleońskich w 1807 roku, po kilkudziesięciu latach odbudowany.
Na pamiątkę czasów napoleońskich wmurowano w południową elewację budynku
20
kamienną kulę armatnią. W 1945 roku ponownie zniszczony, zrekonstruowany w 1947
roku. Obecnie mieści się tu Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna.
Dům městské váhy – vznikl v letech 1602-1604 ve slohu severské renesance.
Symbolizuje kdysi prosperující obchod ve městě, byl sídlem komory měr a vah. Byl
zničen během napoleonských válek v roce 1807, po několika desítkách let byl znovu
postaven. Jako připomínka napoleonských dob byla do jižního průčelí budovy zazděna
kamenná dělová koule. V roce 1945 byl opět zničen a následně zrekonstruován v roce
1947. V současné době zde sídlí Městská a obecní veřejná knihovna.
Kolegium Jezuitów – powstało w latach 1669-73 z inicjatywy jezuitów
sprowadzonych do Nysy przez księcia biskupa Karola Habsburga (1622). W budynku
Kolegium znajduje się niezwykle piękna aula i biblioteka. Tutaj mieściła się jedna
z pierwszych aptek prowadzona przez zakonników. Pierwszym rektorem Kolegium
został Christoph Scheiner, astronom, odkrywca plam na słońcu. Na dziedzińcu budynku
zachowane są fragmenty średniowiecznych murów obronnych. Obecnie jest siedzibą
Liceum Ogólnokształcącego „Carolinum”.
Jezuitská kolej – vznikla v letech 1669-73 z iniciativy jezuitů, které do Nysy pozval
kníže biskup Karel Habsburský (1622). V budově koleje se nachází velmi krásná aula
a knihovna. Zde se nacházela jedna z prvních lékáren, kterou vedli řeholníci. Prvním
rektorem byl Christoph Scheiner, astronom, objevitel skvrn na slunci. Na nádvoří
budovy se dochovaly fragmenty středověkých obranných hradeb. V současné době
zde sídlí gymnázium (Liceum Ogólnokształcące) „Carolinum”.
Nysa. Carolinum / Carolinum
Nysa. Dawne seminarium św. Anny / Dávný Seminář sv. Anny
Seminarium św. Anny – najstarsza zachowana część zespołu jezuickiego powstała
w latach 1656-57, stanowi interesujący przykład obiektu wczesnobarokowego.
Budowniczym seminarium i autorem był Melchior Werner. W 1802 r. przekształcono je
w szpital, a w 1809 uruchomiono w nim fabrykę broni. Zniszczone podczas ostatniej wojny,
odbudowane w 1969. Obecnie mieści się tutaj Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia.
Seminář sv. Anny – nejstarší dochovaná část jezuitského komplexu vznikla v letech
1656-57, představuje zajímavý příklad raně barokního objektu. Stavitelem semináře
a autorem byl Melchior Werner. V roce 1802 byl seminář přestavěn na nemocnici
a v roce 1809 v něm byla zprovozněna továrna na zbraně. Zničen během poslední
války, obnoven v roce 1969. V současné době zde sídlí Základní umělecká škola
/Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia/.
21
2
„Piękna Studnia” – barokowe arcydzieło sztuki kowalskiej wykonane w roku 1686 przez
Wilhelma Hellewega, ufundowane przez ówczesnego burmistrza Kaspra Naasa. Studnia
zasłynęła na Śląsku dzięki swojej wspaniałej, żelaznej, ornamentalnie zdobionej kracie.
„Krásná studna” – barokní arcidílo kovářského umění zhotovené v roce 1686
Wilhelmem Hellewegem, jehož stavbu financoval tehdejší starosta - Kaspar Naas.
Studna je ve Slezsku proslulá díky své překrásné, železné, ornamentálně zdobené mříži.
2
Fontanna Trytona – perła nyskiego baroku wykonana w latach 1700-1701 z marmuru
sławniowickiego na wzór znajdującej się w Rzymie fontanny Berniniego na Piazza del
Tritone. Mieszkańcy Nysy, nawiązując do tradycji rzymskiej polegającej na umieszczaniu
na frontonach wielu budowli napis S.P.Q.R. – „Senatus Populusque Romanus”, czyli
„senat i lud rzymski”, wyryli na fontannie inskrypcję S.P.Q.N. – „Senatus Populusque
Nissiensis” – „senat i lud nyski”. Obok na ul. Brackiej zespół dobrze zachowanych kamienic
mieszczańskich.
Tritonova kašna – perla nyského baroka vytesaná v letech 1700-1701 ze
sławniowického mramoru podle vzoru římské Berniniho kašny nacházející se na Piazza del
Tritone. Občané Nysy, navázali na římskou tradici, která spočívá v umisťování na průčelích
mnoha budov nápisu S.P.Q.R. – „Senatus Populusque Romanus”, čili „senát a římský lid”,
a vytesali na fontáně inskripci S.P.Q.N. – „Senatus Populusque Nissiensis” – „senát a nyský
lid”. V sousedství – na ul. Bracké soubor dobře dochovaných měšťanských domů.
Nysa. Rynek / Náměstí
Nysa. Fontanna Trytona
Tritonova kašna
Nysa. Piękna Studnia
Krásná studna
Rynek – średniowieczny plac targowy o kształcie ćwiartki koła, w mniejszej części
zabudowany kamienicami, a w większej budynkami mieszkalnymi postawionymi
w okresie powojennym. Na rynku znajdują się cenne zabytki architektury sakralnej
i świeckiej: Dom Wagi Miejskiej, Bazylika Mniejsza św. Jakuba Apostoła i św. Agnieszki
z dzwonnicą, zespół kamieniczek mieszczańskich.
Náměstí – středověké tržiště ve tvaru čtvrtiny kruhu, v menší části je zabudováno
domy, v té větší obytnými domy postavenými v poválečném období. Na náměstí se
nacházejí cenné památky sakrální i světské architektury: Dům městské váhy, Bazilika
minor sv. Jakuba Apoštola a sv. Anežky se zvonicí, soubor měšťanských domů.
Pałac biskupi – budowę rozpoczął biskup Karol Habsburg w 1620 roku, ukończona
została w 1729. Na ścianach dziedzińca znajdują się stare zegary słoneczne, a na samym
dziedzińcu można obejrzeć kule armatnie, fragmenty nieistniejącego dziś ratusza
22
oraz dwa słupy graniczne. Obecnie mieści się tu muzeum, a w nim m.in. ekspozycja
poświęcona procesom czarownic na pograniczu nysko - jesenickim.
Biskupský zámek – stavbu zahájil biskup Karel Habsburský v roce 1620, dokončena
byla v roce 1729. Na zdech nádvoří se nacházejí staré sluneční hodiny, a na samotném
nádvoří si můžete prohlédnout dělové koule, fragmenty dnes již neexistující radnice
a také dva hraniční sloupy. V současné době se zde nachází muzeum, a v něm mj.
expozice věnovaná čarodějnickým procesům v nysko - jesenickém pohraničí.
Dwór biskupi – stanowi największy z zachowanych elementów nieistniejącego
już nyskiego ufortyfikowanego zamku biskupów wrocławskich, wzniesionego w 1260
roku. Rezydencja ta była wielokrotnie przebudowywana, w 1459 roku otoczona została
zabudowaniami gospodarczymi opartymi o południowo-wschodni odcinek murów
obronnych. W 1842 r. zamek został prawie całkowicie zniszczony, a część pomieszczeń
zmieniono wówczas w warsztaty artyleryjskie lub przeznaczono na inne cele wojskowe.
Zachowała się jedynie wieża mieszkalna oraz gotycka baszta z fragmentem murów
obronnych. Piętrowy, barokowy budynek nazywany obecnie dworem zbudowano pod
koniec XVII wieku. Zniszczony w czasie II wojny światowej, odbudowany w 1950 roku.
Przy bramie, za zwodzonym mostkiem nad fosą zaznaczone są na murze poziomy wody
podczas powodzi, które przez wieki nawiedzały Nysę.
Biskupský dvůr – představuje největší z dochovaných prvků dnes již neexistujícího
nyského opevněného zámku vratislavských biskupů, postaveného v roce 1260. Tato
rezidence byla mnohokrát přestavována. V roce 1459 byla obestavěna hospodářskými
budovami opřenými o jihovýchodní úsek hradeb. V roce 1842 byl zámek téměř
kompletně zničen a část místností byla tenkrát změněna na dělostřelecké dílny nebo
byly určeny pro jiné vojenské účely. Dochovala se pouze obytná věž a gotická bašta
s fragmentem hradeb. Patrová barokní budova, nazývaná v současné době dvorem
(zámečkem), byla postavena na konci 17. století. Zničen v době 2. světové války, obnoven
v roce 1950. U brány, za padacím mostem a nad příkopem jsou na zdech zvýrazněny
úrovně hladiny vody během povodní, které Nysu po staletí postihovaly.
Nysa. Pałac biskupi / Biskupský zámek
Nysa. Forty nyskie / Nyské forty
Nyskie fortyfikacje – okresem przełomowym dla nyskich fortyfikacji było panowanie
pruskiego króla Fryderyka II, który postanowił uczynić z Nysy twierdzę. Zastosowane
rozwiązania architektoniczne fortyfikacji o kilkadziesiąt lat wyprzedzały swoje czasy
i spowodowały, że Nysa stała się jedną z najsilniejszych i najnowocześniejszych
23
2
w ówczesnej Europie twierdz. Do dziś zachowała się co najmniej połowa XVIII-wiecznych
budowli. W 2007 roku dokonano rewitalizacji części obiektów, w tym Bastionu św.
Jadwigi oraz Fortu Wodnego. Będąc w Nysie w okresie wakacyjnym, na przełomie lipca
i sierpnia warto obejrzeć niezwykłą inscenizację Bitwy o Twierdzę Nysa.
Nyské hradby – přelomovým obdobím pro nyské hradby byla vláda pruského krále
Friedricha II., který se rozhodl, že z Nysy udělá tvrz. Použita architektonická řešení hradeb
o několik desítek let předstihla svoji dobu a způsobila, že se Nysa stala jednou z nejsilnějších
a nejmodernějších tvrzí v tehdejší Evropě. Do dnešního dne se dochovala minimálně
polovina budov z 18. století. V roce 2007 byla provedena revitalizace části objektů, včetně
Bastionu sv. Hedviky a vodní pevnosti. Pokud budete v Nyse v době prázdnin, na přelomu
července a srpna, rozhodně si nenechte ujít neobvyklou inscenaci Bitvy o pevnost Nysa.
Fort Prusy – wzniesiony na wzgórzach na północnym brzegu Nysy Kłodzkiej,
zabezpieczał tereny, z których można było prowadzić ostrzał miasta. Zbudowany
w latach 1743-45. W latach późniejszych miało miejsce wiele prac rozbudowujących
fort. W latach 1859-69 służył jako koszary i w części więzienie, od 1914 r. jako magazyn
sprzętu wojskowego.
Fort Prusy – postaven na návrších na severním břehu Kladské Nisy, zabezpečoval
území, z nichž bylo možné vést ostřelování města. Postaven v letech 1743-45. V pozdějších
letech proběhlo mnoho prací, které pevnůstku rozšiřovaly. V letech 1859-69 sloužil jako
kasárna a z části jako vězení, od roku 1914 jako skladiště vojenského vybavení.
2
Forteczna wieża ciśnień – zlokalizowany niedaleko Fortu Prusy cenny zabytek
techniki o ciekawej i zawiłej historii. Literatura międzywojenna opisywała ją jako
budowlę widokową z mauzoleum Hindenburga, inne źródła natomiast skupiają się
na jej funkcjach związanych z zasilaniem fortu w wodę, jeszcze inne wspominają o jej
szczególnej roli i zasługach dla łączności. Obecnie odrestaurowana Forteczna Wieża
Ciśnień stanowi doskonały punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę Nysy
i okolic. Dodatkowo w Wieży znajduje się punkt automatycznej informacji turystycznej,
jedna ze ścian zaadaptowana została na ściankę wspinaczkową. Wokół obiektu znajdują
się miejsca parkingowe. Wieża Ciśnień wyposażona jest w zewnętrzny podnośnik
schodowy dla osób niepełnosprawnych.
Pevnostní věžový vodojem – nachází se poblíž pevnostního objektu Fort Prusy,
jedná se o významnou technickou památku se spletitou historií. V meziválečné literatuře
Nysa. Forteczna wieża ciśnień
Pevnostní věžový vodojem
24
je popisován jako vyhlídková věž s Hindenburgovým mauzoleem, jiné zdroje se
zaměřují spíše na jeho funkce související se zásobováním Fortu vodou, ještě jiné hovoří
o jeho výjimečné úloze a přínosu pro spojaře. Nyní je Pevnostní vodojem po rekonstrukci
a je skvělou vyhlídkou, z níž se naskýtají krásné výhledy na Nysu a okolí. Dodatečně je
ve věži automatické informační středisko, na jedné zdi je lezecká stěna. U objektu jsou
parkovací místa. Vodojem je vybaven vnějším zvedákem se schodovou plošinou pro
zdravotně postižené.
Fort II – zbudowany w latach 1865-1866 jako dzieło prowizoryczne. Przebudowany
w latach 1871-73 na fort stały, z przeznaczeniem osłony linii kolejowej. Od 1934 roku
stanowił magazyn sprzętu wojskowego. Dziś udostępniany turystom. Na polach
okalających Fort II organizowana jest jedna z największych inscenizacji historycznych
z czasów wojen napoleońskich na Śląsku – bitwa o Twierdzę Nysa.
Fort II – postaven v letech 1865-1866 jako provizorní stavba. Přestavěn v letech
1871-73 na stálou pevnost pro ochranu železniční tratě. Od roku 1934 fungoval jako
skladiště vojenského vybavení. Dnes je zpřístupněn turistům. Na polích kolem pevnosti
je organizována jedna z největších historických inscenací z doby napoleonských válek
na Slezsku – Bitva o pevnost Nysa.
Nysa. Fort II / Fort II
Nysa. Bastion św. Jadwigi / Bastion sv. Hedviky
Fort Wodny (Fort „Blockhaus”) – zbudowany przez Austriaków w 1741 roku tuż
przed zdobyciem Nysy przez wojska pruskie. W 1745 roku został przebudowany na fort
wodny w formie lunety. Zniszczony w 1807 roku, wielokrotnie przebudowywany. Po
renowacji miejsce licznych imprez kulturalnych.
Fort Wodny (Fort „Blockhaus”) – postaven Rakušany v roce 1741 těsně před tím,
než pruská vojska dobyla Nysu. Roku 1745 byl přestavěn na vodní pevnost ve tvaru
lunety. Zničen v roce 1807, mnohokrát přestavován. Po renovaci dějiště mnohých
kulturních akcí.
Bastion św. Jadwigi – należy do umocnień habsburskich. Podczas oblężenia przez
wojska napoleońskie w 1807 r. istniało tu laboratorium, w którym przygotowywano
amunicję. W 1870 r. Bastion był miejscem przetrzymywania ok. 500 francuskich jeńców
wojennych. W 2008 r. zakończono prace renowacyjne Bastionu, w którym powstała ciekawa
trasa turystyczna, uruchomiono Centrum Informacji Turystycznej (www.informacjaturystyczna.nysa.pl). Bastion św. Jadwigi stał się także miejscem wielu imprez kulturalnych.
25
2
Bastion sv. Hedviky – patří k habsburskému opevnění. Během obléhání
napoleonskými vojsky v roce 1807 zde existovala laboratoř, ve které byla připravována
munice. V roce 1870 byl Bastion místem zadržování asi 500 francouzských vojenských
zajatců. V roce 2008 byla dokončena rekonstrukce Bastionu, v němž vznikla zajímavá
turistická trasa, činnost zahájilo Turistické informační centrum (www.informacjaturystyczna.nysa.pl). Bastion sv. Hedviky se stal rovněž místem pořádání mnoha
kulturních akcí.
Wieża Bramy Ziębickiej – wzniesiona w roku 1350 wieża jest kamienno - ceglaną
budowlą gotycką, która pierwotnie stała na linii murów obronnych. W 2. połowie XIX
wieku została odnowiona. Nad wejściem znajduje się kamienny lew, który został
przywieziony w 1488 r. z zamku ziębickiego po zwycięskiej bitwie, początkowo zdobił
bramę wejściową do Parku Miejskiego. Obecnie wieża stanowi doskonały punkt widokowy.
Věž Ziębické brány – postavena v roce 1350 věž je kamenno–cihlová gotická
stavba, která původně stála na linii ochranných hradeb. Ve 2. polovině 19. století byla
obnovena. Nad vstupem je umístěn kamenný lev, který byl přivezen roku 1488 ze
ziębického zámku po vítězné bitvě, původně zdobil vstupní bránu do městského parku.
V současné době věž slouží jako rozhledna.
Nysa. Wieża Bramy
Wrocławskiej
Věž Vratislavské brány
2
Wieża Bramy Wrocławskiej – zbudowana w 1351 roku, w XVI i XVII wieku
podwyższona i przebudowana. W 1550 roku została otynkowana i otrzymała nowe
ozdoby w postaci wycinanych trójkątnych szczytów, krętych wieżyczek w narożach.
Ozdobiona portalem z 1603 roku pochodzącym z jednej z kamienic przyrynkowych.
Zwieńczenie stanowią trzy tarcze herbowe (na środkowej herb biskupa Jana Sitscha,
fundatora Domu Wagi Miejskiej).
Věž Vratislavské brány – postavena v roce 1351, v 16. a 17. století zvýšena
a přestavěna. Roku 1550 byla omítnuta a dostala nové ozdoby v podobě vytesaných
trojúhelníkových štítů, kroucených věžiček v nárožích. Ozdobena portálem z roku 1603
pocházejícím z jednoho z domů na náměstí. Zakončení představují tři erbovní štíty
(na prostředním erb biskupa Jana Sitsche, zakladetele Domu městské váhy).
Nysa. Wieża Bramy Ziębickiej
Věž Ziębické brány
26
Biskupów (ok. 5 km od leżącego na szlaku Polskiego Świętowa) - pierwsza
wzmianka o wsi pochodzi z 1231 r. (Bissopeswalde). Na wzniesieniu barokowy kościół
Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (pierwszy kościół wzmiankowany w 1286 r.)
z zachowaną późnogotycką polichromią z początku XVI w. Wokół kościoła stary mur
i zabudowania klasztorne ojców benedyktynów. Poniżej we wsi przebudowany w 1907 r.
dwór z wmurowaną w elewację płytą z czterema kartuszami herbowymi i datą 1562.
Biskupów (cca 5 km od obce Polski Świętów) – první zmínka o vesnici pochází
z roku 1231 (Bissopeswalde). Na vyvýšení barokní kostel Zvěstování Panny Marie (první
kostel zmiňovaný v roce 1286) s dochovanou pozdně gotickou polychromií z počátku
16. století. Kolem kostela stará zeď a klášterní stavby řádu benediktinů. Níže ve vsi
přestavěný v roce 1907 zámeček se zazděnou do průčelí deskou se čtyřmi erbovními
kartušemi a letopočtem 1562.
Bodzanów – pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1263 r. (Longi villa). Od 1623 r.
część wsi w rękach jezuitów, którzy wznoszą tu budynek klasztorny. Obecny,
przebudowany, należy do ojców oblatów. Do klasztoru przylega park z okazami
starych dębów. Nieco dalej znajduje się barokowo - klasycystyczny kościół św. Józefa
pochodzący z XVIII w., a przebudowany w wieku XIX. Murowana kapliczka z drewnianą
rzeźbą św. Józefa z Dzieciątkiem z XIX wieku.
Bodzanów – první zmínka o vesnici pochází z roku 1263 (Longi villa). Od roku 1623
část vesnice v rukou jezuitů, kteří zde staví klášterní budovu. Ta současná, přestavěná,
patří řádu oblátů. Ke klášteru patří park se starými duby. O kousek dále se nachází
barokně – klasicistní kostel sv. Josefa pocházející ze 17. století, přestavěný v 19. století.
Zděná kaplička s dřevěnou soškou sv. Josefa s děťátkem z 19. století.
Biskupów. Panorama wsi / Pohled na vesnici
Bodzanów. Klasztor Oblatów / Klášter oblatů
Głuchołazy – miasto założone przez biskupa Wawrzyńca między 1220 a 1232
rokiem jako warowna osada graniczna. W dokumentach zachowała się jego łacińska
(Capricolum) i niemiecka nazwa Cygenhals (1249 r.), którą tłumaczono jako Kozia Szyja.
Lokowane na prawie flamandzkim miasto było wielokrotnie niszczone przez pożary
i powodzie. Znane z kopalń złota. W 1683 roku zatrzymały się tu wojska Hieronima
Lubomirskiego ciągnące pod Wiedeń. Prawdopodobnie na pamiątkę tego wydarzenia
lub po zakończeniu wojny 30-letniej posadzono na rynku lipę, która rośnie do dziś.
Sam rynek tworzy zabytkowy układ urbanistyczny sięgający początków miasta. Ważnym
elementem krajobrazu okolic Głuchołaz są Góry Opawskie. To tutaj w 1988 r. utworzono
27
2
Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” z trzema rezerwatami przyrody. Historia miasta
nierozerwalnie złączona jest także z historią górnictwa złota na tych terenach oraz
historią uzdrowiska Bad Ziegenhals.
Głuchołazy – město bylo založeno biskupem Vavřincem mezi lety 1220 a 1232 jako
pevnostní hraniční osada. V dokumentech se zachoval jeho latinský (Capricolum)
a německý název Cygenhals (r. 1249), jenž byl překládán jako Kozí krk. Město založené
podle vlámského práva bylo mnohokrát ničeno požáry a povodněmi. Je známé díky
zlatým dolům. V roce 1683 se zde zastavila vojska Jeronýma Lubomirského, která táhla
na Vídeň. Pravděpodobně na památku této události nebo po ukončení třicetileté války
byla na náměstí zasazena lípa, která tam roste dodnes. Samotné náměstí tvoří historický
urbanistický komplex sahající počátků města. Významným prvkem krajiny okolí Głuchołaz
jsou Góry Opawskie (čes. Zlatohorská vrchovina). Tady byla v roce 1988 vyhlášena CHKO
„Góry Opawskie” se třemi přírodními rezervacemi. Historie města je nerozlučně spojena
rovněž s historií těžby zlata na tomto území a dále historií lázní Bad Ziegenhals.
2
Historia eksploracji złota w rejonie Gór Opawskich ma swój magnetyczny urok
i wciąż przyciąga w te okolice wielu turystów. Historia ta łączy się nierozerwalnie
z Głuchołazami, gdzie można odnaleźć relikty górnictwa tego szlachetnego kruszywa:
szyby, działki górnicze, hałdy płonnego nadkładu i przepłukanego urobku, relikty
płuczek oraz sztolnie górnicze. Dla tych, którzy chcieliby obejrzeć miejsca pracy
głuchołaskich górników oznakowano szlak turystyczny „Złotych Górników”. Świadkami
historii górnictwa złota w dawnym księstwie nyskim są także bite w Nysie złote monety,
które można zobaczyć w nyskim muzeum, a w „Skarbcu św. Jakuba”, znajdującym się
w dzwonnicy Bazyliki Mniejszej św. Jakuba i św. Agnieszki, można zobaczyć wykonane
z „nyskiego” złota cenne przedmioty liturgiczne.
Historie těžby zlata v regionu Zlatohorské vrchoviny (Góry Opawskie) má svou
magnetickou moc a stále do těchto míst láká mnoho turistů. Historie je nerozlučně spojena
s obcí Głuchołazy, kde můžeme nalézt relikty těžby tohoto vzácného kamene: šachty,
hornické parcely, haldy hlušiny i propláchnutého materiálu, relikty rýžování zlata a hornické
chodby. Pro ty, kteří by si chtěli prohlédnout místa, kde pracovali głuchołaští horníci, byla
vytýčena turistická stezka „Zlatých horníků”. Svědky historie těžby zlata v dávném Nyském
knížectví jsou rovněž v Nyse ražené zlaté mince, které je možné si prohlédnout v nyském
muzeu, a v „Pokladnici sv. Jakuba”, která se nachází ve zvonici Baziliky minor sv. Jakuba
a sv. Anežky, si můžete prohlédnout cenné liturgické předměty vyrobené z „nyského” zlata.
Głuchołazy. Rynek / Náměstí
Głuchołazy. Sztolnia / štola
28
Tradycje uzdrowiskowe w Głuchołazach sięgają 2. połowy XIX wieku. Głuchołazy
(niem. Bad Ziegenhals) były wówczas jednym z czterech uzdrowisk na Śląsku Opolskim.
Głuchołaskie przetrwało najdłużej, do 1945 roku. O ówczesnej świetności tego miejsca
świadczą pozostałe do dziś liczne domy uzdrowiskowe, odnowiony park zdrojowy oraz
muszla koncertowa. Bogactwem Głuchołaz były i są nadal korzystne, kształtowane przez
Góry Opawskie warunki krajobrazowe i klimatyczne, które pozwoliły na utworzenie
tutaj niegdyś „uzdrowiska klimatycznego”. W okresie największej popularności
wodolecznictwa stosowano tu także leczenie metodą Kneippa (terapeutyczna metoda
opracowana przez ks. Sebastiana Kneippa oparta na pięciu filarach: hydro- i balneoterapii,
terapii ruchowej, terapii żywieniowej, terapii zielnej, terapii porządkującej).
Lázeňské tradice v Głuchołazech sahají do 2. poloviny 19. století. Głuchołazy (něm.
Bad Ziegenhals) byly v té době jedním ze čtyř lázeňských měst v Opolském Slezsku.
Głuchołaské přetrvaly nejdéle, do roku 1945. O někdejší slávě tohoto místa svědčí do
dnešního dne stojící četné lázeňské domy, obnovený lázeňský park a koncertní mušle.
Bohatstvím Głuchołaz byly a jsou i nadále příznivé přírodní a klimatické podmínky, které
zde kdysi umožnily vytvořit „klimatické lázně”. V době největší slávy vodoléčby zde byla
také používána léčba Kneippovou metodou (terapeutická metoda zpracovaná knězem
Sebastianem Kneippem založena na pěti pilířích: vodoléčba, pohyb, správná výživa,
léčivé rostliny, vnitřní rovnováha).
Głuchołazy. Park zdrojowy / Lázeňský park
Przednia Kopa. Wieża widokowa / Rozhledna
Park zdrojowy to także punkt wyjścia na Przednią Kopę i znajdującą się tam
wieżę widokową, której historia sięga 2. połowy XIX wieku. Wieża przypominała
średniowieczną warownię i mierzyła 16,5 m. Wkrótce przy wieży, która cieszyła się
dużym zainteresowaniem turystów, stanął prowizoryczny bufet, dzierżawiony od 1901 r.
przez miejscowego cukiernika. W 1926 r. rozpoczął on obok wieży budowę schroniska
turystycznego Holzbergbaude, które uruchomiono w 1927 r. Po II wojnie światowej
schronisko zdewastowano, a wieżę na polecenie władz wojskowych obniżono o 5
metrów. W 1959 r. schronisko zaczęto remontować, a rok później otwarto je jako
Dom Wycieczkowy prowadzony przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne
z Opola. W 1996 roku budynek spłonął, a wieża widokowa, choć nie jest udostępniona
zwiedzającym, istnieje do dziś.
Lázeňský park je také výchozím místem na vrchol Przednia Kopa a tam se nacházející
rozhlednu, jejíž historie sahá do 2. poloviny 19. století. Věž připomínala středověkou
tvrz a měřila 16,5 m. Brzy u věže, která se těšila velkému zájmu turistů, vyrostl provizorní
29
2
Głuchołazy. Kościół
św. Wawrzyńca
Kostel sv. Vavřince
bufet, který si pronajímal od roku 1901 místní cukrář. V roce 1926 zde zahájil vedle
rozhledny stavbu turistické chaty Holzbergbaude, která byla zprovozněna v roce 1927.
Po 2. světové válce byla chata zdevastována a rozhledna byla na příkaz vojenského
velitelství snížena o 5 metrů. V roce 1959 byla zahájena rekonstrukce chaty a rok později
byla chata otevřena jako Výletní dům /Dom Wycieczkowy/, který spravovala Vojvodská
turistická společnost /Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne/ z Opole. V roce 1996
budova shořela, vyhlídková věž, i když není turistům přístupná, existuje dodnes.
Mury obronne – wybudowane w 1350 roku na polecenie biskupa Przecława
z Pogorzeli. Pierwotnie miały 5 m wysokości i 2 m grubości. Umocnienia rozebrano
ok. 1860 roku. Do dziś zachowały się tylko ich fragmenty oraz wieża Bramy Górnej wzniesiona w XIV wieku, obecnie udostępniana turystom jako wieża widokowa. Obok
wieży mieści się Centrum Informacji Turystycznej.
Obranné hradby – postavené v roce 1350 na pokyn biskupa Přeclava z Pohořelé.
Původně měly 5 m na výšku a 2 m tloušťky. Hradby byly rozebrány kolem roku 1860. Do
dnešního dne se dochovaly pouze jejich fragmenty a dále věž Horní brány - postavená
ve 14. století, v současné době je turistům zpřístupněna jako rozhledna. Vedle věže se
nachází Turistické informační centrum.
2
Kościół św. Wawrzyńca – wzniesiony w XIII wieku z zachowanym z tego czasu
wczesnogotyckim portalem. Gruntownie przebudowany w XVIII w. z fundacji biskupa
Franza Ludwiga von Neuburga w stylu barokowym. W kościele znajduje się m.in. obraz
„Opłakiwanie” wykonany w warsztacie Michaela Willmanna.
Kostel sv. Vavřince – byl postaven ve 13. století s dochovaným z té doby
raně gotickým portálem. Kompletně přestaven v 18. století z pokynu biskupa Franze
Ludwiga von Neuburga v barokním slohu. V kostele se nachází mj. obraz „Oplakávání”
pocházející z dílny Michaela Willmanna.
Jarnołtówek (ok. 5 km od Głuchołaz) – wieś wzmiankowana w 1248 roku jako
Arnoldi villa. Jako miejscowość letniskowa Jarnołtówek znany jest od okresu
międzywojennego, kiedy to powstało wiele okazałych pensjonatów. Dziś znajdują się
tu liczne ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa agroturystyczne. Przez Jarnołtówek
prowadzi czerwony szlak z Głuchołaz na Kopę Biskupią, a także szlaki (niebieski i żółty)
z Pokrzywnej. We wsi na uwagę zasługuje zespół dworski z połowy XIX wieku, dawny
30
młyn wodny (papierniczy), wybudowana przez Włochów na początku XX wieku zapora
przeciwpowodziowa oraz kościół św. Bartłomieja Apostoła z 1907 roku, liczne kapliczki
i krzyże przydrożne. Na cmentarzu stoi odnowiony obelisk upamiętniający wizytę
(19.07.1903 r.) w zniszczonej powodzią wsi cesarzowej Augusty Wiktorii. Podobny
obelisk znajduje się także w pobliskiej wsi Konradów.
Jarnołtówek (cca 5 km od Głuchołaz) – vesnice zmiňovaná již v roce 1248 jako
Arnoldi villa. Jako letovisko je Jarnołtówek znám od meziválečné doby, kdy tady
bylo postaveno mnoho honosných penzionů. Dnes se zde nacházejí četná rekreační
střediska a agroturistické statky. Přes Jarnołtówek vede červená stezka z Głuchołaz na
Biskupskou kupu, a také stezky (modrá a žlutá) z obce Pokrzywna. Ve vesnici je zajímavý
panský komplex z poloviny 19. století, dřívější vodní mlýn (papírenský), protipovodňová
přehrada, kterou postavili Italové na začátku 20. století, a také kostel sv. Bartoloměje
Apoštola z roku 1907, početné kapličky a kříže u cest. Na hřbitově stojí obnovený obelisk
připomínající, že vesnici zničenou povodní navštívila (19.07.1903) císařovna Augusta
Viktorie. Podobný obelisk se nachází také v nedaleké vesnici Konradów.
Jarnołtówek. Panorama wsi / Panorama vesnice
Pokrzywna (ok. 8 km od Głuchołaz) – turystyczno-wypoczynkowa wieś położona
w dolinie Złotego Potoku. Założona w XVI w. (1565 Wildgrund), stanowi dziś centrum
turystyczne Gór Opawskich z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi i gospodarstwami
agroturystycznymi. Przy powstałym w 1936 roku sztucznym zalewie na Złotym Potoku
znajduje się hotel z parkiem linowym, obok na parkingu węzeł szlaków turystycznych.
W Pokrzywnej siedzibę ma Zarząd Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie”. Pokrzywna
to doskonały punkt wyjścia m.in. na Kopę Biskupią i znajdującą się tam wieżę
widokową. Pod szczytem znajduje się także schronisko „Pod Kopą Biskupią”
wybudowane w latach 1926-27. Kamienna wieża widokowa na Kopie Biskupiej jest
jedną z najstarszych budowli tego typu. Wzniesiona w 1898 r. na miejscu drewnianej,
13-metrowej wieży widokowej z 1890 r., przez niemieckie towarzystwo turystyczne
MSSGV sekcja Zlaté Hory. Wieży nadano imię Franz – Josef – Warte. Sprawa patrona
budowli wywołała mały spór z sekcją Jeseník, która podjęła decyzję, że planowana
przez nią wieża widokowa na Zlatým Chlumie będzie nosić takie samo imię. Ostatecznie
jednak sekcja Jeseník ustąpiła. Wieżę w 1911 roku odwiedził król saski Fryderyk August.
Wydarzenie to uczczone zostało wykonaniem tablicy pamiątkowej. Budowla po
remoncie w 1996 r. została ponownie udostępniona turystom.
Pokrzywna. Wiadukt kolejowy / Železniční viadukt
31
2