Zlom 2007/1.indd - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu

Transkript

SPOLEČNOST PRO ŠÍŘENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY
VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR
Ne-Be
ročník/jaargang: IX.
•
číslo/nummer: 1
•
rok/jaar: 2007
ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA 2007 • ZIMA
VYDÁVÁ:
NE-BE
Společnost pro šíření nizozemské a vlámské kultury
Radhošťská 1
130 00 Praha 3
Česká Republika
Bankovní spojení: Komerční banka, Praha 2
Číslo účtu: 19-2307530267/0100
IBAN: CZ6101000000192307530267
SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX
VÝBOR:
Jana Červenková, [email protected]
Eva Giese, [email protected]
Veronika Havlíková, [email protected]
Ruben Pellar, [email protected]
Jana Pellarová, [email protected]
Lucie Pittnerová, [email protected]
Ladislav Říha, [email protected]
Petra Schürová, [email protected]
Lenka Strnadová, [email protected]
Zuzana Vittvarová, [email protected]
PŘEDSEDKYNĚ:
Petra Schürová
[email protected]
tel./fax: +420 222 728 603
MÍSTOPŘEDSEDKYNĚ:
Veronika Havlíková
[email protected]
tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789
Jana Pellarová
[email protected]
tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819
POKLADNÍK:
Eva Giese
[email protected]
REDAKCE BULLETINU:
Lenka Strnadová
[email protected]
mobil: +420 724 280 947
Jana Červenková
[email protected]
Jesse Ultzen
[email protected]
KNIHOVNA:
Každé úterý 13.30-14.30.
Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6
Kontakt: Ruben Pellar
[email protected], mobil: +420 605 260 005
INTERNETOVÉ STRÁNKY:
www.sweb.cz/ne-be
Obálka: Déšť, foto Jesse Ultzen
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury
Uitgever:
NE-BE
Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur
Radhošťská 1
130 00 Praha 3
Tsjechie
Bank: Komerční banka, Praha 2
Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
IBAN: CZ6101000000192307530267
SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX
BESTUUR:
Jana Červenková, [email protected]
Eva Giese, [email protected]
Veronika Havlíková, [email protected]
Ruben Pellar, [email protected]
Jana Pellarová, [email protected]
Lucie Pittnerová, [email protected]
Ladislav Říha, [email protected]
Petra Schürová, [email protected]
Lenka Strnadová, [email protected]
Zuzana Vittvarová, [email protected]
VOORZITTER:
Petra Schürová
[email protected]
tel./fax: +420 222 728 603
VICEVOORZITTERS:
Veronika Havlíková
[email protected]
tel.: +420 286 890 111, mobiel: +420 603 553 789
Jana Pellarová
[email protected]
tel.: +420 371 728 400, mobiel: +420 603 782 819
PENNINGMEESTER:
Eva Giese
[email protected]
REDACTIE VAN HET BULLETIN:
Lenka Strnadová
[email protected]
mobiel: +420 724 280 947
Jana Červenková
[email protected]
Jesse Ultzen
[email protected]
BIBLIOTHEEK:
Elke dinsdag 13.30-14.30.
Adres: Nederlandse ambassade, Gotthardská 6, Praha 6
Ruben Pellar
[email protected], mobiel: +420 605 260 005
ONZE WEBSITE:
www.sweb.cz/ne-be
Titelblad: Regen, foto Jesse Ultzen
strana 2
SLOVO ÚVODEM
Vážení členové NE-BE, milí přátelé,
Omlouváme se vám za opožděné vydání tohoto čísla, je to v
naší řadě bulletinů NE-BE výjimka. Máte v ruce tlustý svazek,
vlastně několik čísel najednou - důvody jsou jak technické, tak
personální. Víte, že výbor NE-BE a další lidé dělají pro NE-BE všechno ve volném čase, a to není snadné. V budoucnosti
bychom rádi přešli k elektronické verzi bulletinu (nebo budeme vydávat obě), rozeslali jsme otázku, zda vám změna bude
vyhovovat. Děkujeme za odpověď.
Rok 2006 byl ve znamení Rembrandtova výročí. Jistě jste
navštívili některou z desítek výstav nebo si poslechli přednášku, ale jestli se vám to dosud nepodařilo, máte ještě šanci, protože mnohé letos pokračují. O některých z nich jsme vás už informovali, v tomto čísle se dočtete o Rembrandtových rytinách
v Ermitáži. Přinášíme také pokračování reportáže o Novém
Holandsku v Petrohradu, informaci o výstavě mladé nizozemské fotografky Rinneke Dijkstra a o haagských galeriích.
Vyšly nové překlady z nizozemštiny, například u nakladatelství Paseka Nádherná vada (Een schitterend gebrek) od Arthura Japina, který přijel koncem října do Prahy, Brna a Olomouce. Čtenáři a členové NE-BE si mohli poslechnout ukázky
z knihy a pohovořit s ním i o jiných jeho knihách. Před časem
také vyšla v českém překladu kniha Pijpelinky. Nenechte si ujít
příběh o pomazánce z burských oříšků, nejen proto, že i jídlo
patří ke kultuře. V pravidelné rubrice najdete přehled o obsahu časopisů Ons Erfdeel a Ahoj, text o Praze uveřejněný v
jihoafrickém časopisu dokončujeme druhou částí.
Ještě několik tipů pro rok 2007: na únor tohoto roku připravuje NE-BE přednášku (Symbolika chrámové stavby), na jaro
pravidelnou valnou hromadu s programem, výlet do Tróje pro
milovníky nejen vlámské a nizozemské kultury; doufáme, že
na podzim budeme moci přivítat dalšího nizozemského nebo
vlámského spisovatele. Každý týden můžete zavítat do knihovny NE-BE na nizozemské ambasádě a vypůjčit si jednu či více
knih v nizozemštině.
Rádi uvítáme vaše příspěvky a články na téma vlámská a
nizozemská kultura - nebo s jiným, souvisejícím námětem - a
uveřejníme je v našem bulletinu. Pište, mailujte.
Přeji vám úspěšný rok 2007 ve společnosti krásných věcí z
Nizozemí (tedy z Nizozemska a Flander) - ale i odjinud.
Srdečně vás zdraví
Petra Schürová
OZNÁMENÍ
Novým velvyslancem Nizozemska v Praze se stal
Jan-Lucas van Hoorn.
Gratulujeme a těšíme se na spolupráci!
INFORMACE PRO ČLENY NEBE
KNIHOVNA:
Každé úterý 13.30-14.30 hodin
O bližší informace volejte:
Ruben Pellar - mobil: +420 605 260 005, tel: +420 261 263 486,
případně pište na adresy: [email protected], [email protected]
Adresa: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6
INTERNETOVÉ STRÁNKY NEBE: www.sweb.cz/ne-be/
Informace Andrea Havlíčková: [email protected]
strana 3
NENECHTE SI UJÍT
PŘEDNÁŠKA „SYMBOLIKA STŘEDOVĚKÉHO KOSTELA“
V (pozdním) středověku představovala budova kostela nebeský Jeruzalém a současně také cestu do nebe. Od vstupního portálu k oltáři
vede věřícího cesta, via sacra. Věž a zvon představují kazatele, kteří vyzývají věřící, aby vstoupili dovnitř a ušli cestu, která začíná u průčelí
a portálu. Reliéfy a sochy na průčelí zvěstují křesťanské učení o
spasení. Věří-li v ně, vstoupí věřící branou dovnitř. Brána představuje samotného Krista: Já jsem ta cesta, pravda i život. Nikdo
Symbolika budovy
nepřichází k Otci než skrze mne (Jan 14, 6). Podlaha kostela se
středověkého kostela
chápe jako základ víry, ale také jako společenství věřících, které
Přednáška Pieta Schepense
církev nese a podpírá. Sloupy a pilíře jsou proroci a apoštolové,
zvěstovatelé Boží zvěsti, kteří ukazují cestu k oltáři, symbolu
s překladem do češtiny
spasení. Levá zeď kostela symbolizuje Starý zákon a pravá zeď
Úterý 27. února 2006
Nový zákon. Okna jsou svatá písma a jimi září dovnitř pravda.
18.30 hodin
Oltář nakonec představuje Krista, který přinesl oběť.
Má-li budova kostela příčnou loď (transept), má půdorys
Senovážné nám. 23, Praha 1
tvar kříže. Odtud vznikla symbolika orientace budovy kostela.
Vstupné
Kůr byl orientován na východ (oriens), směrem k Jeruzalému, k
50,- Kč pro členy Nebe
východu slunce, symbolu vzkříšení. Západ (occidens) byla svě100,- Kč ostatní
tová strana smrti, konec světa. Na západě panovalo pohanství,
modlářství a bezvěrectví. Sever symbolizoval Starý zákon, je to
oblast chladu, noci a tedy také měsíce (ženský aspekt). Jih představoval Nový zákon, teplo, světlo a slunce (mužský aspekt). Jih a sever tedy odpovídají pravé a levé straně. Dříve v kostele seděly ženy
vlevo a muži vpravo.
Při přednášce se budeme tímto tématem zabývat hlouběji. Na pořad přijde také budova kostela a jeho vybavení. A stejně jako vždy
promítneme i tentokrát četná ilustrující zobrazení.
Na přednášku Vás srdečně zveme.
The International Holland Music Sessions
careers in the making
The International Holland Music Sessions (TIHMS) představuje:
New Masters on Tour 2006/2007
Het Concertgebouw, Amsterdam, Diligentia, Den Haag
PROGRAM
Den Haag neděle 11. února 2007 , 14.30 hodin
Amsterdam neděle 18. února 2007, 14.30 hodin
Petr Nouzovský, violoncello (ČR)
Jelger Blanken, klavír
Zoltán Kodály
Sonáta pro pro sólové violoncello, opus 8
Bohuslav Martinů
Variace na Rossiniho téma pro violoncello a klavír
Přestávka
Reinis Zarins, klavír (Litva)
Sergej Rachmaninov
Variace na Corelliho téma, opus 42
Sergej Prokofjev
Tři ukázky z baletu Cinderella, opus 95
Igor Stravinskij
Trois mouvements de Petrouchka
Svou temperamentní a originální hrou na violoncello je Čech Petr Nouzovský velkým příslibem pro svou zemi. V sólové sonátě Zoltána Kodalyho zkoumá střídáním bujnosti a niternosti interpretace možnosti hranic instrumentálního hudebního vyjádření. Skladba
je Nouzovskému napsáno přímo na tělo. Pro svůj koncert si dále vybral hravou skladbu plnou kontrastů od svého krajana Bohuslava
Martinů. Doprovází ho v ní nizozemský klavírista Jelger Blanken.
strana 4
Klavírista Reinis Zarins z Rigy představí trojici známých ruských mistrovských děl, která jsou svým charakterem velmi rozdílná a
představují mistrovskou školu hry na klavír. Vedle temných tónů a melancholické Rachmaninovy melodiky můžeme obdivovat instrumentální barevnost Prokofjevovy Popelky nebo ostré rytmické profilování ve Stravinského Petrušce.
VSTUPNÉ
€ 23,50
€ 19,00
€ 19,00
€ 12,00
Běžné vstupné
Vstupné pro přátele TIHMS
Nabídka pro čtenáře HDC Media
CJP
Řada „Noví mistři na turné“ - „New Masters on Tour“ je aktivitou organizace The International Holland Music Sessions v Bergenu (N.H.). Tato organizace si klade za cíl pomáhat mladým hudebním
talentům při cestě na koncertní pódia. Činí tak víceméně organizováním Letní akademie - Summer
Academy, kdy sólisty mladé nastupující generace doprovázejí zasloužilí hudebníci a hudební pedagogové, kteří se sdružují ve vrcholných institucích po celém světě. Nejlepší z těchto mladých hudebníků
získají možnost zúčastnit se turné “New Masters on Tour” - řady vystoupení v koncertních síních
Concertgebouw, Diligentia a na mnoha dalších zahraničních pódiích, mimo jiné v Bruselu, Moskvě,
Paříži a Varšavě.
Tak se přirozeným způsobem propojí studium a praxe.
Pro další informace nebo fotomateriál kontaktujte The International Holland Music Sessions.
Email : [email protected] nebo telefonicky na čísle 072 - 5821300 kontaktní osobu Hans van Reeuwijk.
Petr Nouzovský
NÁRODNÍ GALERIE V PRAZE
LEKTORSKÉ ODDĚLENÍ
připravilo pro veřejnost:
MISTŘI EVROPSKÉ MALBY
(pokračování III. části cyklu přednášek s diapozitivy)
6 bPřednášky se konají vždy v sobotu v 11.00 ve 2. patře Šternberského paláce.
24. 2. 2007
24. 3. 2007
14. 4. 2007
12. 5. 2007
Jacopo Robusti zv. Tintoretto
Willem Drost - mistr ve stínu mistra - Rembrandtův žák
P. Brueghel ml.
Kristus a P. Marie v umění křesťanského Východu (několik příkladů z expozice NG)
Jednotlivé vstupné na přednášku 120 Kč (studenti, senioři a členové SPNG 60 Kč), Místo setkání: vestibul paláce
Informace na tel. 220514598 nebo e-mail: [email protected]
„KULTURA Z FLANDER V ČESKÉ REPUBLICE 1/07”:
Daan Vandewalle, koncert
Pondělí 12.3., 19:30
Hudební klub Fléda, Štefánkova 24, Brno
Maria De Alvear „Urbaum“ (sólo) a improvizované duo s Chrisem Cutlerem (GB)
Daan Vandewalle (*1968) je klasicky školený pianista velkého formátu. Zaměřuje se rád na
extrémně náročné skladby - mnohokrát provedl například šestihodinové dílo Alvina Currana Inner Cities a řadu dalších, „nehratelných“ skladeb jako Cogluotobusisletmesi Klarenze
Barlowa nebo Opus Clavicembalisticum Kaikoshru Sorabjiho, ale třeba i kompletní Chopinovy Etudy. Spolupracoval mimo jiné s Fredem Frithem a věnuje se také improvizaci.
Španělsko-německá skladatelka María de Alvear (*1960) prošla šamanským výcvikem u
severoamerických indiánů. Její skladby jsou neobvyklé, jsou vlastně spirituálními ceremoniemi.
Chris Cutler (*1947) je u nás dobře znám už od 80. let, kdy patřil k hlavním osobnostem
hnutí Rock in Opposition. Jeho společná improvizace s pianistou Daanem Vandewallem slibuje jedinečný zážitek!
Organizátor: Mezinarodní hudební festival Brno, www.enh.cz, www.daanvandewalle.com
strana 5
BAL ADA O VELKÉM KOSTLIVCI
Středa 21.2 • Úterý 27.2 • Středa 28.2, v 19:30
Divadlo DISK, Karlova 26, Praha 1
Katedra alternativního a loutkového divadla
Režie: Petr Hašek
Hrají: Petr Vančura, Václav Jelínek, Jiří Chvalovský,
Veronika Khomová, Kristýna Nováková,
Jiří Hajdyla, Jaroslava Kopecká
Michel de Ghelderode se narodil 3. dubna 1898 v Bruselu jako
Adhémar Martens. Přes vlámský původ byl vychováván ve francouzštině. Ve světě je jedním z nejznámějších a nejvíce hraných belgických dramatiků. Je autorem více než osmdesáti divadelních her,
stovek příběhů a básní a dvou tisíců dopisů. V roce 1926 získal zakázku od Vlaamsch Volkstoneel (Vlámské lidové divadlo, lidový a
zároveň avantgardní spolek) na řadu her. Vlaamsch Volkstoneel De Ghelderodeho nejenom povzbuzoval ke kreativitě, ale zajistil mu
i publikum. Šest her bylo bezprostředně po jejich vzniku provedeno v nizozemštině, a to i v Paříži. I po zrušení Vlaamsch Volkstoneel
nepřestal s psaním her. Vlámské publikum pro něj bylo velmi důležité, zpočátku se totiž od toho francouzsky mluvícího téměř nedočkal
uznání. Většina z jeho her se tedy nehrála. Až po druhé světové válce vystoupil Michel de Ghelderode ze stínu a vydobyl si mezinárodní
uznání. Jeho mimořádné souborné dílo je inspirováno především vlámským folklorem. Baladu o velkém kostlivci napsal v roce 1934.
www.divadlodisk.cz, www.ghelderode.be
BLUDNÍ HOLANĎANIA
výstava
14/12/2006 – 18/3/2007,
Esterházyho palác, Námestie L‘. Štúra 4, Bratislava
Sbírky obrazů nizozemských a vlámských mistrů 17. a 18. století.
www.sng.sk
„Kultura z Flander v České republice“
Belgické velvyslanectví - Vlámské zastoupení,
E-mail: [email protected], Website: www.flanders.be/vienna
TISKOVINY A ČASOPISY
PERS EN TIJDSCHRIFTEN
ONS ERFDEEL - september/září 2006
- Hugo Brems‘ geschiedenis van de naoorlogse Nederlandse literatuur (het laatste - maar het eerst verschenen - deel
van de nieuwe officiële Geschiedenis van de Nederlandse literatuur), door Arnold Heumakers: „De Nederlandse of liever
Nederlandstalige literatuur (want Vlaanderen hoort er natuurlijk bij, evenals de literatuur uit de - voormalige - koloniën)
vormt in zijn ogen „een geheel“, wat niet wil zeggen dat zij ook „homogeen“ zou zijn.“... De laatste paragraaf van zijn boek
is gewijd aan de allochtone schrijvers en dichters als de meest recente verandering, gekenmerkt door „een grote mate van
lichtheid, speelsheid en vrijheid“ die de Nederlandse literatuur „in beweging“ houdt.
- Steeds minder België, over de dynamiek van de staatshervorming, door Theo Jans en Patrick Stouthuysen: „Vlamingen
en Walen lezen elkaars kranten niet, kijken niet naar elkaars tv-zenders. Zelfs politiek geïnteresseerde Vlamingen weten
nauwelijks nog wat de grote kwesties zijn in de Franstalige politiek, terwijl Franstalige steeds minder begrijpen wat Vlaanderen bezighoudt.“
- Deining om een gedicht, de geest van Dobru en de agenda van Nederland in Suriname, door Peter Meel: „Het zou ongepast zijn geweest om zijn woorden tot uithangbord te maken van de diplomatieke vertegenwoordiging van de voormalige
kolonisator. Zou de stichting daarmee instemmen, dan zou zij de naam en reputatie van de dichter te grabbel gooien.“
strana 6
- „Toch vrij verschillend“, Rome en de katholieken in België en Nederland, door Ton H.M. van Schaik: „Allerlei verschillen in de beleving van godsdienst en kerk laten zich verklaren uit de uiteenlopende geschiedkundige achtergrond.“
- De eeuw van de knoppen, de „post-postmoderne“ poëzie in Vlaanderen, door Bart van der Straeten: „De jongste generatie Vlaamse prozaschrijvers wordt in Nederland op handen gedragen. ... Over de Vlaamse poëzie is men in Nederland
niet altijd zo vrolijk. ...Vlaamse dichters durven geen lol te trappen. .... De mens wordt geportretteerd als een thuisloos en
richtingloos wezen, dat fysiek lijdt aan de wereld waarin hij leeft.“
- Het verticale leven, steensculpturen van Jan Timmer, door José Boyens.
AHOJ (Vereniging Vrienden Nederland - Tsjechië en Slowakije) - oktober/říjen 2006
- VAN DE REDACTIE: Voorjaarsreis naar Oost Slowakije. Een gelegenheid om een aantal bijzonderheden van cultuur en
natuur in een heel mooi maar onbekend gebied te ontdekken.
- Nieuwe directeur van het Tsjechisch Centrum: Petra Prinsová.
- VAN EN OVER TSJECHIË EN SLOWAKIJE - DIVERSEN: „De brug van vallen en opstaan in Štúrovo kon in 2001 haar
functie weer hernemen.
- Magdalena Kožená had in november een concert in De Doelen/Rotterdam en in Utrecht. www.dedoelen.nl; www.kozena.cz
- Adolf Born - etsen en lithografieën, Galerie Groll, Naarden-Vesting, november 2006
- ONZE BOEKENPLANK: Jáchym Topol: Spoelen met teerzeep (Kloktat dehet), vertaald door Edgar de Bruin, Ambo,
Amsterdam
- op www.middeneuropa.nl vindt u alles over Tsjechië en andere landen in Midden- en Oost-Europa.
Bijgewerkt door Jana Červenková/Zpracovala Jana Červenková
KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ
UDÁLOSTI
VŠECH STO DVACET MILOVAL A KE KAŽDÉ Z NICH BYL UPŘÍMNÝ...
Zmíněná slova nejspíše v každém z nás vyvolají otázky a nutkavou
potřebu znát osobu, jíž se týkají. Ti, kteří měli to štěstí a dne 29.10.
2006 navštívili bar Krásný ztráty, odpověď již znají. Konalo se zde totiž
autorské čtení Artura Japina z jeho historického románu Nádherná
vada. Hlavní postavou románu je proslulý Giacomo Casanova, milovník žen, života a buřič společnosti.
Artur Japin se kontroverzní postavu Casanovy snaží představit z jiného úhlu pohledu. Vidí ho především jako muže, který miluje, chce
být milován, ale je zhrzen. Je raněn svou největší životní láskou Lucií
a jejím nečekaným odjezdem z Itálie bez jakéhokoli zjevného důvodu. Casanova se poté ze zoufalství propadá do nekonečného kolotoče
milostných vztahů, afér, spřádání podvodů a lstí vůči lidem ve svém
okolí. Je totiž přesvědčen, že si lidé takové chování zaslouží, protože
jsou hloupí a zkušenost s ním je naučí.
Autor, jak sám říká, se ztotožňuje s Luciou. Snad proto, že i ona to
v životě neměla jednoduché. Jejím osudovým momentem byla nemoc
(neštovice), která jí zohavila tvář. Pod tíhou představy, že by ji Casanova
viděl znetvořenou, odjíždí Lucia do Amsterdamu, kde se živí jako prostitutka a snaží se zapomenout na svou životní lásku.
Jejich životní cesty se opět zkříží po 16 letech, kdy Casanova přijíždí
do Amsterdamu. Setkání to není nijak romantické, spíše plné rozpaků
a ...nehodí se více prozrazovat. Kdo chce vědět více, určitě neprohloupí,
když si román přečte sám. Snad jen tolik, že Lucia nakonec odplouvá
do Nového světa. Světa svobody a volnosti...
Román Nádherná vada zanechá v čtenáři kromě hřejivého pocitu
z hlubokého lidského a milostného příběhu, potřebu zamyslet se nad
tím, jak to v životě vlastně všechno chodí.
Podle Artura Japina lidé často zaměňují lásku za touhu. Za něco, co
člověk musí mít co nejrychleji jako náhradu za skutečnou lásku. Také
vyvstává otázka, zda se ve vztahu řídit citem nebo rozumem. Artur Japin má opět zajímavé stanovisko: dokud se řídíme city, je vše v pořádku. Problémy nastávají, až když začneme přemýšlet, jestli opravdu je
vše v pořádku a tak, jak má být. Nebo otázka, zda je dobývání sladší než
dobytí samé? Pro Casanovu v jeho době určitě, ale dnes? Pro nás?
Román popisuje dobu a vztahy minulé, ale jeho obsah, nálada a
strana 7
naléhavost nás provádějí i současností. Nalézáme v něm témata, která
nás na jedné straně nikdy nepřestanou zajímat, tížit a na straně druhé
vzrušovat a těšit. Přispívá k tomu i několik kratších povídek bez jasné
souvislosti s hlavním příběhem. Ovšem jedno by mohly mít povídky i
román společné - hledání sebe sama. Ať již ve smyslu postavení jedince ve společnosti ve vztahu k druhým lidem nebo ve vztahu člověka a
vyšší bytosti - Boha...
Čtení románu Nádherná vada je samo o sobě zážitek a teď si představte, že román předčítá sám autor! Artur Japin nezapřel své herecké
kořeny a naplno prožíval dialogy a děj příběhu. Až někdy naskakovala
husí kůže! Intimní atmosféru autorského čtení bravurně dokreslila hudební kulisa, o kterou se postaral pianista Tomáš Páva s improvizacemi
ze své ranější tvorby.
O celkově příjemný, místy melancholický a přesto svižný průběh
večera se postaral rovněž literární kritik Petr Matoušek, který zahrnoval Artura Japina všetečnými otázkami, které nejednou uvedly autora
do mírných rozpaků. Na tomto místě by bylo vhodné zmínit Veroniku
Havlíkovou, která tlumočila a zprostředkovala nizozemsky nemluvící
části publika neopakovatelný zážitek ze setkání se šarmantním autorem. V neposlední řadě je nezbytné zmínit Olgu Krijtovou, která, jak
již tušíte, připsala na svoji překladatelskou pažbu další zářez za další
skvělý překlad.
Co dodat? Krásný večer, Krásný ztráty, Nádherná vada...
Slovo autora na konec: „...myslel jsem, že to nepřekonám, ale když
člověk pozná lásku, pozná, že vada nám dává něco více...“ Artur Japin,
29. 10. 2006
Miroslav Pavel
Anne Teresa De Keersmaeker - Once (Kdysi)
Je neděle, 26. listopadu, osm hodin.
Sedím v pražském divadle Archa a čekám na taneční vystoupení jedné z nejinspirativnějších tanečnic a choreografek současnosti, jak se píše v programu.
České publikum ji má rádo, ostatně jak
jinak si vysvětlit, že je v Praze už potřetí. V roce 1995 tu vystoupila se svým
souborem Rosas, v roce 2000 tančila
v rámci oficiální návštěvy belgického
krále v Praze na hudbu Steva Reicha.
S představením ‚Once‘ vystupuje tentokrát celý víkend, a i dnes, v neděli, je
plno.
Konečně se objevuje na podiu. Jenže
se nic neděje. Dívá se na nás, my na ni,
je ticho. Trvá to několik minut. Najednou se začne pohybovat, stále ještě bez
hudby. Paní vedle mě poznamená, že s
hudbou by to bylo lepší. Jo jo, to si myslím taky. Ale pak to přijde. Krásný, jasný
hlas Joan Baez, doprovázený kytarou.
Joan Baez je hudbou Anne Teresina
mládí. Její album, ‚Joan Baez in Concert,
Part 2‘, slyšela poprvé v roce 1967. Joan
Baez zpívá ‚na živo‘, bez pauz. Přesně
tak i Anne Teresa, tančí také nepřetržitě. Once I Had a Sweatheart, Jackeroe,
Portland Town, atd. Na začátku každé
písně říká Anne Teresa její název, někdy i sama zpívá. Hraje si se starým
gramofonem, vypadá to, jako by hudba
vycházela právě z něj a ne z reproduktorů. Vypíná gramofon, nastává ticho.
Anne Teresa zpívá: We shall overcome,
we shall overcome... Je plná emocí.
Způsob, jakým kombinuje tanec,
zpěv, mluvené slovo a i film, jak s tímto experimentuje, je unikátní. Má velký
úspěch. Po osmdesátí minutách ji publikum nechce pustit...
Andrea Havlíčková
ZA UMĚNÍM DO DEN HAAGU
Při mojí poslední návštěvě v Haagu jsem si jako obvykle nenechala ujít návštěvu několika muzeí a galerií. Nizozemí je považováno za zemi velkých mistrů a kolébku evropské malby. To platí i pro Haag, který je plný galerií, muzeí a konají se zde mnohé
kulturní akce a festivaly. Ze všech nizozemských měst má podle
mne nejlepší kulturní atmosféru a galeriemi se to tu jen hemží. Z
hlavních výstavních akcí jsem tady navštívila Gemeentemuseum
a GEM (Museum voor actuele kunst). Při své minulé návštěvě
Haagu jsem také zavítala do muzea Mauritshuis, kde jsou vystavena slavná díla např. od Rembrandta van Rijna nebo Johannese
Vermeera van Delft. Táhlo mě to také do malých soukromých
galerií, ale při mém časovém omezení mi na to již nezbýval čas.
Kromě toho jsem se také vypravila i o kousek dál, do velkého přístavního města Rotterdamu za tvorbou Reného Magritte.
V Gemeentemuseu mě lákala hlavně stálá sbírka, která zahrnuje díla světově proslulých umělců a to nejen nizozemského
původu. Sbírka nás provede od impresionistů, počátků moderny
až ke vzniku geometrické abstrakce. Jména jako je Claude Monet, Gustav Klimt, Charley Toorop, Wilem de Kooning, Karel Appel
není třeba představovat. Středem hlavního zájmu zde však jsou
díla slavného nizozemského představitele geometrické abstrakce
Pieta Mondriana. Je zde vystaven také jeho poslední obraz, který
namaloval těsně před smrtí „Victory Boogie Woogie“. Tento neu-
věřitelný obraz stejně tak jako jeho název nebyl nikdy dokončen.
I když geometrické tvary nejsou namalovány pečlivě a na okrajích
jsou přetahy, působí obraz precizně a přesně. Obraz tvoří barevné pruhy složené ze žlutých, červených a modrých čtverců, které
jsou propojené bílou. Pruhy jsou vodorovné, ačkoliv je čtvercový
formát obrazu zavěšený jako kosočtverec. Ačkoliv jej Mondrian
namaloval údajně těsně před svou smrtí, hýří obraz optimismem
a veselými barvami.. V muzeu byla kromě stálých sbírek také výstava tvorby nizozemského malíře Co Westerika. Výstava představila jeho tvorbu za posledních 15 let, zejména obrazy, kresby
a grafiky. Jeho obrazy jsou svou snovou atmosférou mísící se s
momenty každodenního života typicky haagské. Naivní figury
a portréty se ocitají v různých absurdních situacích fantaskního
světa. Přes typickou naivnost jeho malířského přednesu se někdy
stáváme svědky například jakéhosi morbidního skutku viz. obraz
„Říznutí do prstu stéblem trávy“. Jeho styl je velice specifický až
zvláštní.
GEM (Museum voor actuele kunst) se nachází hned vedle Gemeentemuseum. Je to galerie spojená s Fotografickým muzeem a
orientuje se více na současné umění než Gemeentemuseum. Pořádá také výstavy mladých začínajících umělců. Momentálně se
tam konala výstava „Dutch masters Street Art & Urban painting“
a Vittorio Roerade. Fotografické museum nabízelo tématickou
strana 8
výstavu „Days at the parade“ a rozsáhlou retrospektivu fotografa
Erwina Blumenfelda. Z těchto výstav mě nejvíce zajímali zástupci nizozemského Street Artu, protože jsem v létě vystavovala na
tématicky podobné výstavě. Zajímá mě jak Street Art obecně,
tak pohled na něj očima veřejnosti. Instalace výstavy byla pojata dost netradičně. Obsahovala jak dokumentární materiál o
tvorbě konkrétních streetartistů v terénu (videa, digitální fotografie), tak specielní instalace v interiéru, které realizovali autoři
přímo v galerii formou workshopu (nástěnné malby, objekty).
Avšak „streetové“malby na stěnách galerie vyzněly podle mého
názoru v galerijním prostoru nepřesvědčivě. Jiní představili svou
tvorbu vtipněji instalací města jako architektonického modelu,
kde zakreslili nebo umístili svoje objekty a malby ve zmenšeném
měřítku.. Toto umění ulice se tak dostává do galerie, kde si už
vydobylo svoje místo. Zároveň tím ale popírá svůj původní smysl
„umění ulice“.
Jak jsem již zmínila, konala se v Rotterdamu velká výstava Reného Magritte. Za tímto umělcem mi stálo za to vypravit se vlakem na celodenní
výlet a uvidět jeho
dílo v museu Boijmans Van Beuningen na vlastní
oči. Z doslechu a
ze školy samozřejmě vím, o koho se
jedná, ale s jeho dílem jsem se osobně
dosud neseznámila. Tento Belgičan
se pohyboval ve
skupině surrealistů
kolem A.Bretona a
působil také v Paříži.
Magrittova první díla byla kubistická a futuristická,
až později po přesídlení do Paříže vznikají první surrealistické koláže kombinované s kvašem. Jeho tvorba je založena na objektivním reálném
světě. Reálné věci se ale v jeho absurdních představách objevují
v banálních situacích, hádankách nebo vtipných parafrázích. Typickým obrazem pro jeho surrealistický humor je obraz Edwarda
Jamese „Not to be reproduced“. Tento sběratel, který podporoval i
Salvatora Dalího je zde vyobrazen zezadu hledíc do zrcadla, zrcadlo však odráží jeho portrét také zezadu stejně tak, jak jej vidíme
na obraze. Tím vzniká neskutečný absurdní žert. V Magrittově
díle má každá věc svoje místo a určitý smysl. Je to hra s významem a časem, absurdnem a realitou.
Mimo tuto výstavu zde byla také retrospektiva Base Jana
Adera, nizozemského konceptualisty a akčního umělce. Ve svých
performance používal své tělo jako hlavní výrazový prostředek.
Pro jeho tvorbu jsou charakteristické riskantní akce jako padání,
skoky ze stromu nebo melancholické romantické autoportréty.
Video „I am too sad to tell you“ je strhující svou expresívní a emocionální sílou. Umělec v celém záznamu pláče nad neznámou
věcí, kterou nám přes svoje slzy není schopen říci. Jeho umění
mu bylo nejen celým životem, ale bohužel se mu zároveň stalo
i osudem. V rámci své performance plavby kolem světa na plachetnici se totiž definitivně ztratil. Jeho loď našli prázdnou někde
u pobřeží Irska. Těžko říct, zda to patřilo ke konceptu performance, nebo zda je umělec opravdu mrtev. Od té doby se však
skutečně pohřešuje.
Museum nabízí mimo krátkodobé výstavy také stálou sbírku,
která obsahuje staré umění (od gotiky, vlámskou krajinomalbu
až k impresi) a také modernu a postmodernu 19. a 20. století.
Tato sbírka zahrnuje samozřejmě největší perly holandského i
světového umění. Pro milovníky užitého umění jsou tu i sbírky
designu, keramiky a porcelánu. Zkrátka pokud jste náruživý návštěvník muzeí, tak zde můžete strávit celý den.
Viděla jsem mnoho a mohu říct, že mi návštěvy zmiňovaných
muzeí přinesly spoustu nových zážitků a poznání.V Gemeentemuseu mě nejvíce zaujala tvorba Mondriana v kontextu jeho současníků a vzniku abstrakce. Pro svět dnešní postmoderní doby je
také nutné znát počátky moderny a sbírka v tomto muzeu pro to
dávala dobré srovnání. Co se týče GEM, tak mě nejvíce pobavili
Streetartisté a celková instalace výstavy.
Výstava Reného Magritte byla klasikou sama pro sebe, kterou
je třeba znát. Jeho obrazy jsou zajímavé a mají v sobě jakousi humornou grotesknost. Hledíte na ně s obdivem, který je v tomto
případě nepopiratelný. Avšak výstava Base Jana Adera pro mi
byla bližší a aktuálnější inspirací, jelikož se také zabývám performance a konceptuálním uměním. Až zavítáte někdy do Haagu
nebo Rotterdamu, běžte se do těchto galerií podívat. Vřele vám
je doporučuji.
Michaela Petrů
studentka posledního ročníku AVU v Praze
www.misapetru-art.com
strana 9
7. října 2006 – 7. ledna 2007
Gemeentemuseum, Haag
VÝSTAVA TOOROP VE VÍDNI:
INSPIRACE PRO KLIMTA
Kolem roku 1900
inspirovalo Gustava Klimta výrazně
dílo nizozemského
výtvarníka Jana Tooropa. Gemeentemuseum v Haagu
uspořádalo - díky
unikátní a těsné
spolupráci s galerií
Albertina ve Vídni poprvé výstavu, kde
jsou díla Jana Tooropa konfrontována
s Klimtovými obrazy,
na nichž je Tooropův
vliv zřetelný. Součástí této analýzy je také
vliv, jaký měla na
Klimta díla belgického malíře období
symbolismu Georga
Minneho a belgického sochaře Fernanda
Khnopffa.
Umění linie
Vliv Jana Tooropa
na jeho slavného
vídeňského součas-
Gustav Klimt, Zlaté rybky,
1901/1902, olej na plátně,
Kunstmuseum Solothurn
níka, Gustava Klimta, je už dlouho
znám. Dlouholetý výzkum konzervátorky z Albertiny a odbornice na
dílo Gustava Klimta Marian Bisanz-Prakkenové ukazuje, že Toorop patří dokonce k nejdůležitějším faktorům ve vývoji “moderního” Klimta.
Jan Toorop vystavoval ve vídeňské Secesi na přelomu století dvakrát - jako jeden z mála Nizozemců. Tam se s jeho dílem seznámil
Gustav Klimt; zaujala ho zejména
Tooropova linie. Klimt se v té době
spolu s dalšími mladými umělci své
generace snažil vídeňské umění otevřít a navázat kontakty s představiteli mezinárodních směrů. V jeho
kresbách a obrazech je možné krok
za krokem vysledovat, jak Klimt
používá nosnou linii. Vrcholem je v
roce 1902 Beethovenfries a další díla
slavného Zlatého období.
Sfinx
Zásadní a trvalý význam má pro
Klimta Tooropova velká kresba De
Sphinx, dnes jedno z nejvýznamějších děl v Gemeentemuseum v Haagu a zároveň přímý podnět k této
výstavě, a jeho lineárně symbolistní
dílo Tři nevěsty, De drie Bruiden.
Vrcholem Tooropova
kultu ve Vídni byla
prezentace skupiny děl
v prostoru věnovaném
speciálně Tooropovi na
12. výstavě ve vídeňské
Secesi (1901-02). Fatalismus, Zahrada bolestí
a Les Rodeurs, lineárně
symbolistní Tooropova díla z 90. let 19. století, která se málokdy Jan Toorop, Aurora,
1892, černá křída,
vystavovala společně, tužka a pastel,
Klimta zasáhla nejsil- Museum Boijmans
něji. Právě tato Tooropova výstava ve Vídni byla pro Klimtův
vývoj rozhodující.
Fernand Khnopff a George Minne
Výstava také osvětluje obrovský dojem,
jakým - ještě před Tooropovým vlivem - na
Klimta zapůsobilo dílo belgického symbolisty Fernanda Khnopffa. Kromě toho Klimta velice ovlivnily také asketicky hubené,
‚goticky‘ stylizované figury sochaře Georga
Minneho.
Zdroj: Tisková zpráva muzea v Haagu
Zpracovala: Petra Schürová
ZAPOMENUTÝ SVĚT KOLEM NÁS
Milovníci umění a všeho nizozemského měli jedinečnou
možnost navštívit retrospektivní výstavu světoznámé nizozemské fotografky Rineke Dijkstra, která se pod názvem Portréty (Portretten van Rineke Dijkstra) konala 1.6. - 27.8.2006
v galerii Rudolfinum. Praha byla po Paříži, Winterthuru,
Barceloně a samozřejmě i Amsterodamu pátým evropským
městem, kde byly fotografie a videa v této ucelené formě představeny.
AUTORKA
Rineke Dijkstra se narodila v nizozemském Sittardu roku
1959. Úspěšně završila studia na amsterodamské Rietveldově
akademii roku 1986. Získala řadu ocenění a stipendií. Umění
v podobě fotografie se Rineke Dijkstra věnuje od 90.let 20.
století. A právě výstava „Portetten van Rineke Dijkstra“ si
dala za cíl i nezasvěcenému návštěvníkovi přiblížit dosavadní
tvorbu této umělkyně.
KONCEPCE
Expozice obsahuje 75 vybraných fotoportrétů z již prezentovaných cyklů. Jsou to cykly Plážové portréty (Strandportretten 1992 - 1994 a Hilton Head Island 1992); Matky (Moeders
1994); Almerisa (Almerisa 1994 - 2005); Liverpoolsky Buzzklub (Liverpool Buzz-club 1995); berlínská ZOO (1999) a
Olivier Silva (Olivier Silva 2000 - 2003).
PRVNÍ DOJEM
Z průvodních materiálů k této výstavě můžeme nabít dojmu, že se bude jednat o výjimečný intelektuální zážitek, který
v nás zanechaná hluboké dojmy na celý život. Bohužel realita
je poněkud střízlivější. Při prvním pohledu neshledáváme nic
zvláštního. Fotografie působí velice stroze, až surově. Jakoby
byly vyjmuty z rodinného alba, které máme všichni doma a
prohlížíme si ho jedenkrát za rok, tedy více méně, nic neříkající nudné vzpomínky...
strana 10
DŮKLADNĚJŠÍ POHLED
Avšak pokud se opravdu zamyslíme nad tím, jak, kde a za
jakých okolností byly portréty pořízeny, dostávají fotografie
další nečekaný rozměr. Rozměr vnitřního náboje a napětí. Jakoby bylo vidět do duše každého fotografovaného a my mu
mohli číst jeho myšlenky. Z postoje, pohledu, gest, celkového
vzestření zachycené osoby nám před očima vzniká ucelený obraz o někom, koho vidíme poprvé v životě, a přesto chápeme
jeho „momentální“ duševní rozpoložení a emoce. Zůstáváme
stát v němém úžasu před každým zachyceným modelem a
přemýšlíme, čím tato souhra či vnitřní souznění mohou být
způsobeny? Hra světel? Práce stínů? Magické pozadí? Pronikavé pohledy? Výraz obličeje evokující tajemnou Monu Lisu?
Člověk tápe, a přitom vysvětlení se nabízí přímo samo...
MAGICKÝ REALISMUS
Je to pravě způsob, jakým Rineke Dijkstra pracuje a navazuje kontakt s fotografovanými. Každého člověka chápe
jako osobnost. Bytost s jedinečnou minulostí a nejasnou budoucností. V dítěti vidí odvahu a suverenitu dospělého a v
dospělém jiskru dětské hravosti a ustrašenosti. Nevytváří ze
svých představ vlastní svět, který bychom se složitě museli učit
chápat . Vnímá ho totiž takový jaký je a navíc v něm nachází
jisté tajemno, dalo by se říci až magii.
STYL PRÁCE
To je onen důvod našeho okouzlení jejími pracemi. Obyčejný svět zachycený ve své největší jednoduchosti, prostotě
a hřejivé kráse. Tuto krásu již nevnímáme, bereme ji jako
samozřejmost. Potkáme-li někoho na ulici zběžně si ho prohlédneme, nevěnujeme mu žádnou pozornost a pokračujeme
dál ve svém sprintu životem. Rineke Dijskstra se povedlo tuto
chvilkovou záležitost zachytit a uchovat pro každého, kdo
touží znovu objevit kouzlo lidského bytí. Se svými modely
pracuje nenuceně: stůj jak chceš, směj se jak chceš, dělej co
chceš ale hlavně buď přirozený... Někdy to samozřejmě nejde
tak snadno. V tu chvíli zavede dialog a dotyčnou osobu naladí na přátelskou vlnu. V ten okamžik, kdy fotografovaný
zapomene na objektiv, zmáčkne spoušť a uloví vytouženou
bezprostřednost, přirozenost, podstatu osoby a dost možná i
kousek duše.
CYKLY
Přestože Rineke Dijskstra tyto pracovní metody používala
a používá na všechny své práce, můžeme mezi jednotlivými
cykly pozorovat drobné nuance.
Nejranější z cyklů Strandportretten a Hilton Head Island
zachycují mladé lidi v plavkách nebo koupacích úborech v
jejich zemi. Pobřeží a pláže Nizozemska, Polska, Velké británie, Ukrajiny a v případě Hilton Head Island Spojených států
amerických tvořily pozadí. Nervozita a dávka exhibicionismu
zase jakousi náplň. Na některých je viditelná určitá nesounáležitost jejich mysli a nových těl tvořících se v průběhu puberty, což vyústí v nemotorné postoje a stud ze sebe sama.
Moeders je celek věnující se matkám těsně po porodu. Zaujme svou naturálností. Ukazuje ženy tak jak je viděl má-
lokdo. Polonahé, nenalíčené, neučesané - svým způsobem
špinavé. Ovšem v náručí drží své poklady, svá druhá já a vyzařují neuvěřitelnou sílu, sebejistotu, klid, nadšení a sdělení:
„Teď jsme dva!“ S velkou pravděpodobností každá žena, která
zažila porod, ví, o jaké nádherné těžko vyjádřitelné pocity
se jedná. A přesto se je Rineke Dijsktre podařilo zachytit, v
celé jejich šíři obsáhlosti s takovou grácií a jednoduchostí, že i
muž pochopí, jak se ženy po nejtěžší zkoušce života cítí.
Další dvě práce můžeme popsat společně. Jsou to cykly Almerisa a Olivier Silva. Svá jména dostaly podle osob, jejichž
život dokumentovaly po 11 let (Almerisa) a 3 roky (Olivier).
Je zajímavé sledovat jejich vývoj. Zvláště u Almerisy. Z první
fotografie nejvíce vyzařuje dětská nevinnost. Postupně se dostavuje ostych s nervozitou (viz. Strandporetten) až dojdeme
k poslednímu snímku, který nám představuje sebevědomou
mladou ženu.
Liverpool Buzz-club je nejzábavnějším ze všech kolekcí.
Kromě fotografií vytvořila autorka i dvě videa: mladí Angličané jsou postaveni před zeď, pouští se jim taneční hudba a
oni se mají přirozeně „vlnit“ do jejího rytmu. Málokdy se tak
upřímně a škodolibě zasmějete cizí neohrabanosti a fóbie z
objektivu, zachycujícího nemilosrdně veškeré rozpaky.
Toto byl stručný přehled a charakteristika hlavních kolekcí,
které tvoří jádro celé výstavy. Pokud byste na Portréty Rineke
Dijkstra zavítali osobně, najdete zde ještě několik prací, které
jsou sice přiřazeny k jednotlivým cyklům, avšak pouze časově. Popsat proto všechny fotografie Rineke Dijkstra je téměř
nadlidský úkol. Ale můžeme se zmínit alespoň o toreadorech
a jejich zápasech v aréně na život a na smrt nebo o izraelských vojácích a jejich transformace z civilního života do života spojeného s válkou.
FAVORITKA
V neposlední řadě bych rád ještě zmínil o videu, které na
mě nejvíce zapůsobilo. Je vytvořeno v podobném duchu jako
video z Liverpool Buzz-club, ale s tím rozdílem, že celé pojednává pouze o jedné, asi třináctileté, dívce. Ta nemá za úkol
předvádět své taneční umění, nýbrž má imitovat zpěv známé
americké chlapecké skupiny. Je vidět, že to nedělá poprvé. Jako
každý z nás určitě někdy propadnul touze stát se slavným a
v úkrytu svého domova zkoušel své pěvecké nadání před zrcadlem i ona měla již trénink za sebou. Ale pod přísným pohledem objektivu kamery, ztrácí většinu své sebejistoty. A i
přes to, že chvílemi polyká slova, pošilhává očima okolo sebe
a nejspíše si říká: „tak to by snad už stačilo...“, pokračuje dál
ve svém výstupu až do konce. A právě její odhodlanost věc
dokončit a překonat sama sebe mě nejvíce okouzlila. Kéž bych
i já měl v některých chvílích její odvahu.
Portretten van Rineke Dijkstra je výjimečná výstava výjimečné fotografky. Nic podobného nebo spíše nic v tak čistě
ucelené formě, která je zbavena veškerých zatěžujících prvků
či rušivých komponentů jsem doposud v současné evropské
fotografii neviděl. Kdo výstavu navštívil, jistě tuto vlastnost
ocenil. A kdo ji neviděl, ať netruchlí - stačí otevřít oči a vnímat svět okolo sebe...
Miroslav Pavel
strana 11
ROZLOUČENÍ S ROKEM 2006...
ERMITÁŽ A REMBRANDT RYTEC
Dopis Janě Pellarové
Milé děvče,
setkání po nizozemsku v Petrohradě se nezdají zatím finišovat.
Pořád se mi vybavují nová a nová. Snažím se je hodit pro Tebe
na papír. Nebude to sice takové, jako kdybys tam byla se mnou,
ale popíšu to dnešní setkání s Rembrandtem v Ermitáži, jak budu
nejlépe umět.
Všichni víme, že letošní rok snad každá své cti dbalá galerie nemůže neoslavit čtyři stovky let od narození boháče i chuďase, obdivovaného i zatracovaného obyvatele Amsterdamu, sběratele na
jedné straně a rozhazovačného blázna na straně druhé, v každém
případě však geniálního malíře a kreslíře jménem Rembrandt Harmenszoon van Rijn. Ani Ermitáž nezůstala pozadu. Nejen, že zapůjčila svou Floru, do Amsterdamu, ale vystavila doma 340 leptů
ze sbírky D. A. Rovinského. Tahle sbírka, která byla jím Ermitáži v
roce 1897 odkázána, patří mezi největší kolekci Rembrandtových
grafik na světě.
Mezi exponáty, které jsme si s Evou prohlížely, patřily ty nejranější z Leidenu, tak i ten poslední, zhotovený v roce 1665, portrét
Jana van der Linden. Jistě si vzpomeneš, když jsme byli společně v
Rembrandtově domě v Amsterdamu, viděli jsme jeho rytecké náčiní i dílnu. A tady na téhle výstavě jsem si uvědomovala znovu
a znovu, jak úžasnou technikou autor vládnul. Jak uměl zachytit
světlo, jak byl každý vryp promyšlen. Tisky z desek – do dvanácti
kusů z jedné, jsou-li vystavovány vedle sebe, nemusí být identické.
Rembrandt je zdokonaloval. Vidět je vedle sebe, druh vedle druha,
to není jen možnost nahlédnout do umělcovy kuchyně, ale i způsob stát se pozorovatelem geniální hry. Dvěma základními tematy
leidenských grafik byly autoportréty a žebráci. Autorovi sloužily k
nalezení způsobu, jak ovládnout lidské emoce, ale také k „selfpro-
Tři stromy, suchá jehla 1643, Otisk 1650
motion“, aby se prosadil na
uměleckém trhu Holandska
17. století. Po roce 1633 je
už Rembrandt samostatným
umělcem. Mistrem. V roce
1632 se přestěhoval z Leidenu do Amsterdamu a pracoval mj. na zakázkách pro
haagský dvůr. V této době
se mění i jeho autoportréty,
lze vysledovat snahu o co
nejlepší prodejnost, nejlepší marketing. Tady je jasně
vidět i velikánská změna v
sociálním statusu člověka
umělce Rembrandta, přemě- Snímání z kříže, 1654
na v profesionála znajícího
svou cenu, oblečeného do módního šatu, směle se řadící mezi dobře
placené umělce. Roku 1632 změnil podpis, z RHL - Rembrandt syn
Harmense z Leidenu na Rembrandt. Tak jako Leonardo, Raffael,
Tizian, které nebylo třeba označovat celým jménem. Všichni o nich
věděli. A o Rembrandtovi pochopitelně také.
Roky 1653-1655 je možno nazvat lety úžasného rozvoje Rembrandta jako rytce. Jeho hlavním zaměřením byl život Ježíšův. Za
tři roky své rytecké kariéry vytvořil vlastní versi Bible.. Kulminačním bodem se pro něj stala technika suché jehly. Ejhle člověk.
Kolekce rytin se sbírky Rovinského nám umožnila shlédnout
Rembrandtův rytecký koncert v plném rozsahu.
Neměla bych také zapomenout na kratičkou zmínku o sběrateli.
Dmitrij Aleksandrovič Rovinskij (1824-1895)
byl právník, jeden z hlavních tvůrců soudní
reformy. Jeho sbírka čítá kolem sta tisíc ruských a západoevropských rytin. Napsal práci
o historii rytectví, kterou mimo jiné zakončil
katalogem Rembrandtových leptů.
V rámci programu Ermitáž - UNESCO
poskytla vláda Nizozemska v roce 1977 finanční grant na komplexní projekt studia
Rovinského sbírky. Holandská strana poskytla nejmodernější techniku a technologii. Specialisté z Rijksmusea ve spolupráci s Ermitáží
provedli konservaci rytin, jejich rengenování
a ofocení.
Věř, Jani, že jsme se posunovaly od jednoho obrázku ke druhému a byly jsme „očeň
udivleny“ nad tou hloubkou výrazu, nad
technikou, ale především nad vypovídací
schopností těch vystavených děl. Nemohla
jsem se zúčastnit Rembrandtomanie v jeho
rodné zemi jako Ty v květnu, tak jsem si užila v Rusku.
Zuzana
strana 12
NÁVRAT ZTRACENÉHO SYNA
Milá Janičko,
nediv se, že bude zase řeč o Rembrandtovi. Do Ruska jsem se těšila především na něho, ale zajisté nejenom na něho. Přečetla jsem
si literaturu k jeho dílům tam vystaveným a byla jsem zvědavá, jak
mě setkání s jeho obrazy poznamená. Ty víš, že občas propadám
takměř dadaistickému plácání, ale chiaroscuro zní magičtěji než
šerosvit. Kdysi dávno jsem se ho učila na Noční hlídce, ale tentokrát mi přišlo, že v Návratu ztraceného syna má tahle technika
další dimenzi, dimenzi duchovní.
Když jsme s Evou, mojí souputnicí procházely výstavními prostorami s Rembrandtovými obrazy, měly jsme štěstí, lavička právě
před obrazem Návratu byla volná. Posadily jsme se a vstřebávaly
jsme kouzlo atmosféry. Bohužel, meditovat se nedalo. Před obrazem
se střídala jedna exkurse za druhou. Slyšely jsme výklad v italštině,
němčině, ruštině, nás zaujali především francouzští turisté, mezi
nimiž se obrazem těšila starší dáma. Naše oči spočinuly na ní s
úžasem. Je možné se dožít věku seniorského s úhledností a noblesou
nezanedbatelnou, dokonce záviděníhodnou? Pro takové dámy a s
nemalou chutí i pro příjemné pány bych někdy v budoucnu chtěla
připravovat cesty za uměním. V očích takových lidí se totiž zračí
zájem. Tolik motivující zájem! Konečně jsme samy, sic jen na chvíli, a mohly jsme si užívat obraz s plným nasazením. Biblický výjev zpracovaný s mistrovstvím vycizelovaným mnoha předchozími
díly. Vždyť je tento obraz jedním z posledních v umělcově kariéře.
Jsme doslova a do písmene u vytržení, věř.
Výjev je naplněn pocitem tichého očekávání, nehybností, která v
sobě soustřeďuje veškeré emotivní napětí. V beztvaré místnosti, kde
téměř nenacházíme prostorové určení, vyvolávájí prostor a pocit
hloubky osvělené záblesky postupně slábnoucího světla vynořující
se ze tmy. Prostor je zjednodušený pár architektonických prvků a
jeho hloubku určují světelné vztahy.Úplně vlevo nahoře se objevuje
sotva rozeznatelná postava ženy. Světlo soustředěné do této části
obrazu odhaluje víc než výmluvný detail - opotřebované boty a
odřené nohy vyprávějí společně s potrhanými šaty příběh mladíka a vypovídají o dlouhém a obtížném návratu. Tváře jsou klíčem
k pochopení obrazu - tvář starého, slepého otce vyzařující vnitřní
světlo a ve stínu tvář mladíka, skrytá v rodičovské náruči, kde konečně nachází klid, ale i tváře postav, které přihlížejí výjevu a ptají
se po vhodnosti tohoto odpuštění a které se postupně noří do tmy.
Tento obraz patří mezi nejznámější z děl vystavených v Ermitáži.
Je završením umělcova výjimečného tvůrčího vývoje. R. považoval
Bibli a evangelium za privilegované zdroje inspirace a vždy v těchto
textech nacházel náměty vhodné k reflexi, nad lidmi a světem. Už
ve zmínce o Rembrandtovi rytci je poznámka o zpracování biblických příběhů. V parabole ztraceného syna, kterou vytvořil v závěrečné fázi své tvůrčí dráhy, viděl příklad obecně platné a typické
lidské zkušenosti. Oprostil se zde od všech dekorativních prvků a
soustředil se na vyprávění, založené na čistě malířských prostředcích: světlo a barvy odhalují příběh prostopášného mladíka, který
se vrátil k otci, aby ho žádal o odpuštění. V této symfonii světlých
a tmavých tónů, zářivého jasu a tajemně utlumených stínů se projevuje neslábnoucí energie zestárlého umělce. Prostřednictvím příběhu syna, který promrhal své dědictví a navrací se pokorně k otci,
se R. zřejmě vrací do své vlastní minulosti. Vždyť i on sám získal
značné bohatství, ale nedokázal si je udržet vinou své nezřízené
sběratelské vášně a ve stáří se ocitl osamělý a pronásledovaný bolestnými výčitkami. Prostřednictvím tohoto podobenství tak, jak se
zdá, chtěl vyjádřit hodnotu pokání a odpuštění.
A tak mi, Jani, nezbývá nic jiného, než se omluvit, že jsem se
nevěnovala obrazům dalším. Ale největší sílu jsem cítila z tohoto,
a proto jsem o něm chtěla napsat právě Tobě. Nějak se dotýkal nás
obou, Tebe i mě osobně. Někdy člověk promrhá jen čas, který by
chtěl někomu věnovat, a najednou je už pozdě.
Zuzana
strana 13
NA CESTÁCH
„Když myslím na Prahu, pokaždé se mi vybaví barvy s nádechem zlaté: zlatavě modrá, žlutá a červená.”
Dokončení z minulého čísla
Přejdu Vltavu na druhý břeh, do Starého Města. Stojí tu Rudolfinum, koncertní
budova, které nese jméno krále Rudolfa
Habsburského. Dnes večer se tu bude konat
koncert Deváté Symfonie Antonína Dvořáka. Jeden zaměstnanec – mladý Čech oblečený do černé košile a tmavých kalhot právě
pracuje na výzdobě hudebního sálu. Uprostřed vstupního schodiště rozvinul dlouhý
koberec a mezi neo-renesanční pilíře pověsil mušelínový závěs. Červenozlatý koberec
a zlatobílý závěs.
Když mi zrak sklouzne z pozlaceného
sousoší, které se tyčí vysoko na budově Rudolfina, na zaneprázdněné zaměstnance
v jejich poněkud formálních tmavých oblecích a bílých košilích, spočinu nakonec
očima na jejich nohou obutých do sandálů
a ponožek. Terje Englund zařadil do svého
zábavného průvodce po České republice
následující vtip: Víte, jak se pozná český delegát na konferenci EU? Je to ten v obleku,
sandálech a bílých ponožkách.“
Když se na trávníku před Rudolfínem
otočím, stojím tváří v tvář pražskému hafanovi. Psisko se na mě šklebí od ucha k
uchu, jako by si doma zapomnělo náhubek. Náhubky pro městské psy jsou v České
republice předepsány zákonem. Ale Češi a
jejich láska k psům...to by vydalo na další
dlouhý příběh.
Jdu dál s tím zvláštním pocitem. Vejdu
do Vrtbovské zahrady, procházím mezi
upravenými terasami a obdivuji se barokní
symetrii zahrady, ale když se opět otočím,
v mém směru sedí stříbrná kočka a směje
se. Jako bych slyšel, jak šeptá: Vidíš ty tam,
takhle vypadá naše zahrada už od 18. století, no a co má být?
PRAG
&
PRAHA
Velká města jako Paříž, Londýn a New
York usilovala o velikost svými elegantními
třídami, triumfálními oblouky a obelisky,
mrakodrapy a podobnými ohromujícími
stavbami, které ční do výšky, zatímco Praha
netoužila ohromovat. A přesto je stověžatá
a její historie sahá až do 10. století. Karlův
most je vyzdoben třiceti sochami světců,
Uměleckoprůmyslové muzeum má ve svých
depozitářích největší sbírku českého skla a
Pražské Jezulátko je proslulé spíše jako Il
Bambino di Praga. Všechny tyhle úžasné
věci jsou vlastně ohromující. Ale vypadá to,
jako by se obyvatelé Prahy o úspěchy svého
města ani moc nestarali. Spíš je potkáte někde v hospodě nebo v pivnici, jak si připíjejí
už několikátým pivem a fandí svému hokejovému mužstvu.
Pomalu se šeří, ale světlo je ještě dost
jasné a atmosféra průzračná a plná všelijakých výjevů. Metro mě rychle dopraví na
Můstek, vystupuji na Václavském náměstí.
Hned na rohu stojí Palác Koruna, typický
příklad modernistické architektury. Abych
si mohl lépe prohlédnout rohovou věž, vyjedu po třech eskalátorech do obchodu naproti a mezi ramínky ověšenými prádlem se
dívám přímo na trojité sousoší Koruny.
Když sejdu dolů na náměstí, narazím na
hlouček dívek. Jedna po druhé se navzájem
fotografují. Kulisu v pozadí tvoří Národní
muzeum. Zeptám se, zdali bych si jednu z
nich nemohl také vyfotografovat. Dívka v
červené bundě s plastovou kabelkou mezinárodní značky Kenvelo souhlasí. A tak mi
pózuje - atraktivní, moderní, bezstarostná
a především svobodná.
Během dnů strávených v Praze se mým
oblíbeným současným spisovatelem stal
Bohumil Hrabal. Jako vyjádření úcty natěšeně vstupuji do hotelu Paříž, kam vede
moje poslední cesta dnešního dne.
Kéž bych si tu mohl zamluvit jedinou
noc, říkám si nahlas, aby si nikdo nemyslel,
že se chovám divně. Ale začnu se hned cítit
lépe, když zjistím, že spisovatel nikdy nebyl
hotelovým hostem, jen číšníkem.
Když tam tak úplně sám postávám u
dveří, usmívám se pod vousy. Že by Hrabal
popisoval tutéž atmosféru? Ještě tedy kousek z jeho knihy Obsluhoval jsem anglického krále: „Tolik zrcadel a tolik mosazných
zábradlí a tolik mosazných klik a tolik mosazných svícnů a tak vyleštěných, že se to
podobalo zlatému paláci. A všude červené
tepichy a skleněné dveře, že to bylo jako v
zámku...a když bylo po polednách, tak tady
se svítilo a svítilny ve tvaru svící , pod každou žárovka, všude byly cingrlátka z broušených skel, takže jsem se viděl v zrcadle,
jak nesu světlá plzeňská piva, viděl jsem, že
taky jsem tak nějak jinačí, že si musím v
těchto zrcadlech o sobě opravit mínění, že
jsem ošklivý a malinký.“
Napsal Eben Venter.
Převzato z jihoafrického časopisu Insig
(prosinec 2005).
Za zprostředkování děkujeme
Gertu Andewegovi.
Překlad: Lenka Strnadová
PETROHRAD  NOVÉ HOLANDSKO
Milá Janičko,
ve svém prvním dopise o Petrohradu jsem
Ti slíbila pokračovat ve vzpomínkách, dokonce
jsem uvedla i témata. Jedním z nich je, už pro
naše společné libování si „v nebáckých reáliích“,
Novaja Gollandija - Nové Holandsko.
Petr Veliký před více jak třemi sty lety cestoval Evropou a učil se. Stážoval i v Holandsku. Protože byl velmi chytrý vládce, věděl, že
taková velká země, jako je Rusko, potřebuje
přístavy jakožto klíče k hospodářskému rozmachu. Izolace je špatná věc. Divné, že si tohle
neuvědomovali komunističtí vládci? Vždycky
si v takovém momentě říkám, kam jste se poděly kořeny, geny a zaběhnuté algoritmy? A to
nemyslím jen na Rusko, divné to bývá i jinde,
kde dávné civilizace předčily ty současné. Ale
zpět k Petrovi a jeho politice. Chytrý vládce se
strana 14
Petr I. Veliký
rozhodl přesunout všechno důležité z Moskvy do nově vznikajícího hlavního města. A dobře udělal. Evropský Západ měl vliv na
atmosféru města. Po vítězství nad Švédy založil roku 1703 Saint
Peterburg na ukořistěném území Livonska. Car využil všech naučených znalostí z dostupného světa. Když v Amsterdamu pracoval
v docích jako obyčejný tesař, poznal tam, že nizozemští stavitelé
lodí jsou jedni z nejlepších. Najal je tedy, aby mu postavili jeho
první vojenskou flotilu. Jiné zase proto, aby pomohli při výstavbě
města. Vždyť i nizozemští stavebníci se doma potýkali s vodou a
bažinami. Vznik Nového Holandska je tedy spojen s rozvojem Petrohradu jako centra loďařství v Baltickém moři. Malý ostrov, se
jménem Nové Holandsko, vznikl po prokopání základů Admirality
a Kriukova a Krustejnova kanálu a byl domovem a pracovištěm
najatým fachmanům. V roce 1765 Savva Ivanovič Čevakinskij
zbudoval několik cihelných skladišt pro klády, které se sušily nastojato a pak se používaly ke stavbě lodí. Tohle malé územíčko bylo
spojeno s řekou Moikou. Barokní stavby využívající místo omítek
licových cihel jsou v současné době ve velmi ubohém stavu. Člověku je trochu úzko nad tou neúctou k dědictví. Largo desolato. Sedíme ve výletní lodičce, projíždíme petrohradské kanály a když nám
přijde k sluchu informace, že architekt Foster a jeho studio vyhrálo
soutěž o renovaci Nového Holandska, těšíme se z ní. Vždyť ostrov
bude spojen dvěma mosty s centrem města. Projekt kalkuluje s tím,
že původní účelové stavby se přemění na kulturní a společenské
centrum. Rozmístění budov reflektuje trojúhelníkovitý tvar ostrova, počítá se s divadly, operou, „rotundou“ se čtyřmi sty sedadly
pro tradiční ruská představení, ale také s obchody a restauracemi.
Všechno by mělo být hotovo v roce 2010. Náklady jsou astronomické. Ale uvedu je - 320 miliónů dolarů. Chvála Bohu, nedávno
slavené třísté výročí pomohlo k tomu, aby se začaly na ostrově dít
věci.
A tak, Jani, tenhle malý kousíček země vstane z popela jak bájný pták Fénix, bude dokladem toho, že lidem záleží na minulosti a
že paměť národů není, totiž nesmí být krátká!
Zuzana Vittvarová
NOVÉ PŘEKLADY A KNIHY
OPOVRHOVANÝ, OPUŠTĚNÝ, ZAVRAŽDĚNÝ A ZAPOMENUTÝ
JACOB ISRAËL DE HAAN - PIJPELINKY
V tomto roce vyšla v českém překladu ‚nemravná‘ kniha Jacoba Israëla de Haana Pijpelinky. Protože jsou ve všech směrech pozoruhodné (Pijpelinky byly vydané roku 1904 a proslavily se jako první román v nizozemské literatuře, ve kterém se hovoří o homosexualitě),
rozhodlo se vydavatelství Tichá Byzanc a překladatelka Veronika Havlíková uspořádat veřejné čtení a diskusi. To se uskutečnilo ve čtvrtek 9. listopadu 2006 v Malém sále kina Světozor v Praze.
Nejdříve nás Veronika Havlíková seznámila se životem Jacoba Israëla de Haana (1881-1924), který byl vskutku pozoruhodný. De
Haan není příliš známý, v čítankách se často zmiňuje jen to, že byl bratrem známé spisovatelky Carry van Bruggen. De Haan studoval
práva, byl socialistou, poté sionistou, později byl ovšem aktivní v židovském protisionistitckém hnutí. V roce 1919 proto emigroval do
Palestiny a stal je jedním z politických lídrů tohoto hnutí. Vyjednával s Araby, protože byl zastáncem státu, ve kterém by Arabové a židé
mohli žít jako sobě rovní. Publikoval své názory, dokonce posílal memoranda britské vládě a Společnosti národů. V roce 1924 byl na
ulici v Jeruzalémě zavražděn. Zprvu se předpokládalo, že vraždili Arabové, skutečným viníkem však byla sionistická organizace Hagana.
Jednalo se o první politickou vraždu v židovské Palestině.
Následně překladatelka objasnila název knihy - ten je odvozen od amsterdamské čtvrti Pijp, ve které se příběh odehrává. A o čem kniha vlastně je? Tento ich-román není souvislým vyprávěním, ale souborem různých událostí, črtů, jak ostatně napovídá název. Dvě hlavní
postavy, Joop (Jacob) a jeho přítel Sam, společně žijí v domě slečny Meksové. Sam je dominantní a bezcitný, často Joopa bije. Když se tak
stane, odejde Sam vždy na nějakou dobu pryč, aby se uklidnil. Jednou, když Sam opět odejde, vrátí se zpět s přítelkyní, která u nich nakonec zůstane. Tento náhlý obrat má za následek Samovu smrt na konci knihy. Sam si totiž na rozdíl od Joopa není schopen svoji odlišnou
orientaci přiznat. Nutí se do vztahu s dívkou a tím trpí nejen psychicky, ale i fyzicky. Nakonec je to tedy právě Joop, kdo „vyhrává“.
Formálně jsou Pijpelinky podle Veroniky Havlíkové dozvukem nizozemského naturalismu, s impresionistickými stylistickými prvky.
V knize se projevuje i nenávist k maloměšťáctví. Jazyk je na jedné straně poetický, na druhé pak maximálně přirozený - rozhovory probíhají v nespisovné, drsné a jadrné amsterdamštině.
strana 15
Homo-erotický obsah knihy hned po jejím vydání vyvolal samozřejmě skandál. De Haan sám byl homosexuál, v knize vystupuje jako
Joop. Postava Sama je založena na De Haanově příteli, lékaři Arnoldu Aletrinovi, který nebyl přirozeně vůbec nadšený, když se román
objevil a když vyšlo najevo, že má homosexuální tématiku. Ještě ke všemu mu byly Pijpelinky věnovány. Byl šokovaný a rozzlobený, za
pomoci De Haanovi snoubenky skoupil a zničil celý náklad. Ještě ten samý rok vyšlo druhé vydání, s podtitulem Život Cora Koninga
a Felixe Deelmana, které však bylo kompletně přepracované, zmizelo věnování i provokující jména hlavních postav. Zajímavý je závěr
knihy – zatímco v prvním vydání čteme o vztahu mezi Joopem a čtrnáctiletým mladíkem, je tento mladík v druhém vydání „skoro
dospělý“.
Nikoho nepřekvapí, že vydání knihy způsobilo De Haanovi mnoho problémů. Přišel o zaměstnání (byl učitelem a pracoval také v
redakci dětské rubriky listu Het Volk) a samozřejmě i o přátelství s Aletrinem.
Kniha vyšla znova až v roce 1974. Na konci dvacátého století byla nejenom přehodnocena, ale stala se i předmětem vědeckého výzkumu. Čeština je vůbec prvním jazykem, do kterého byly Pijpelinky přeloženy.
Vyprávění Veroniky Havlíkové bylo zpestřeno poutavým předčítáním z knihy. Velmi zajímavé byly i otázky z publika, diskuze. Například, jak je to s autorskými právy, pokud je spisovatel již dlouhou dobu po smrti? Autorské právo trvá jen 70 let po úmrtí tvůrce, proto
nemusel vydavatel nikoho žádat o svolení k vydání.
A jak vůbec vydavatel přišel na tuho knihu? Slyšel od jednoho přítele, že stojí za to, proto požádal Veroniku Havlíkovou o její názor.
Ta byla nejdříve trochu překvapena, vždyť kniha byla napsána před sto lety, ale pak se v tramvaji pustila do čtení a musela dát vydavateli
za pravdu. S tímto souvisela i další otázka: byl překlad těžký? Kniha je plná na jedné straně zastaralých slov, na straně druhé neologismů,
jazyk je velmi nespisovný. Podle překladatelky to opravdu nebylo jednoduché.
Plánuje vydavatel vydat i jiné nizozemské autory? Odpověděl, že za velmi zajímavé pokládá například knihy Reveho nebo Hermanse.
Ostatně, De Haan je autorem i dopisů z cest, reportáží a fejetonů z Palestiny, které vydavatele i Veroniku Havlíkovou také velmi upoutaly.
Máme se opravdu na co těšit!
ZAJÍMAVOSTI
HOLANĎANÉ A PINDAKAAS
Holanďané jedí rádi boterham s burskou pomazánkou tzv. pindakaas. Setkáváme se zde hned se dvěma typicky holandskými výrazy: pindakaas a boterham. Holandský chléb musí být čerstvý, uvnitř měkký a na povrchu křupavý. Pokud tomu tak není, tak jíme
starý chléb, a to je známkou chudoby. Německý chléb není chutný, neboť má nakyskou chuť a je příliš kompaktní. Francouzský (bílý
chléb) je výborný, ale ten se jí ve Francii. Když spadne ze stolu holandský krajíc chleba s burskou pomazánkou, tak spadne vždycky
namazanou stranou dolů, to je přírodní úkaz a je to dokázáno. Burská pomazánka pindakaas musí být snadno roztíratelná. Někteří
Holanďané si berou s sebou do zahraničí velkou zásobu burské pomazánky, a mimo to také stroopwafels, sýr, drops a další potraviny.
Holanďané, kteří jedou do zahraničí karavanem (kterému se taky říká ‚sleurhut‘) si s sebou berou tak jako tak velké zásoby jídla,
protože pravý Holanďan cizímu jídlu nedůvěřuje. A navíc je to levnější, a co je doma, to se počítá. Rodiče tudíž jedou většinou s dětmi
na výlet s hrncem plným masových kroket ve vlastní šťávě. Že ty krokety jedí na španělském pobřeží, kde se teplota v karavanu blíží
třiceti stupňům, a všechno se rychle kazí, to je smůla. Masové krokety se tak stávají v zahraničí dumpingovým zbožím. Je to určitá
forma exportu odpadu, proti kterému se holandská politika tak ostře staví. Znám příběh holandského manželského páru, který si
uprostřed Dordogne otevřel holandskou restauraci, kde jste si mohli (v zimě i v létě) dát hrachovou polévku. Místní Francouzi tam
nechodili, protože francouzské víno a hrachová polévka vůbec nejdou dohromady. Ale chodili tam Holanďané a několik Vlámů, kteří
neměli k francouzským jídlům důvěru. Holandská jídelna jim uprostřed té divné francouzské kultury připadala jako důvěrné útočiště.
Naplnili si hrachovou polévku nebo “stamppot” s kysaným zelím do přinesených nádob a v kempu to v klidu spořádali.
A víte, co udělá Holanďan, který přijede do Čech? Je naprosto zmatený, protože v Čechách se masové knedlíčky jí také, ale možná
je v nich moc cibule nebo česneku. Co si určitě musíte z Holandska dovézt, je pořádný balík “frikandel”. Co to je, bude se ptát nic
netušící Čech, a těžko se to vysvětluje. V Holandsku se “frikandely” jí hodně, s bližším určením jako Frikandely speciaal nebo Frikandely oorlog. Říká se, že se do nich dává všechen možný podezřelý zvířecí odpad, jako například vnitřnosti z oslů nebo klokanů apod.
Frikandely se taky hodně jí s omáčkou saté. A to jsme už zase u burské pomazánky. Pravou pikantní indonéskou omáčku satéh-saus
Holanďané přetvořili na ohřátou kaši, ve které hlavní součást tvoří burská pomazánka.
Až uvidíte Holanďana, jak bloudí bezradně s vytřeštěnýma očima pražskými ulicemi, pak mu došly zásoby. Vezměte ho domů,
nabídněte mu bramboráčky nebo kuře na paprice a možná se zase uklidní. A v každém případě se zbaví své závislosti na burské pomazánce “pindakaas”.
Gerben Ferwerda
Překlad: Jana Červenková
strana 16
INZERCE
Zájemcům o zdokonalení v nizozemštině nabízím konverzaci s rodilým mluvčím - na témata,
která si příp. sám určí. Cílem mých lekcí je probírat daná témata ze všech úhlů a tím zdokonalovat nizozemštinu, až bude skutečně „nizozemská“. Probírají se více či méně aktuální témata,
oblasti a obory - politická kultura, historie, umění, literatura nebo nejnovější události.
Jazykem kurzů je v zásadě nizozemština, pokud bude třeba podat vysvětlení, pak je možné
anglicky, francouzsky nebo německy.
Svým konverzačním partnerům dodám před hodinami nebo po nich poznámky a podklady k
nejdůležitějším bodům, aby podle nich mohli sami procvičovat.
Většinou jde o konverzaci individuální, možné jsou ale i skupinky nejvýše čtyř až pěti účastníků
na stejné jazykové úrovni.
Frank Zwaan • 602 11 32 45 • [email protected]
strana 17
WINTER 2007 • WINTER 2007 • WINTER 2007 • WINTER 2007 • WINTER 2007 • WINTER 2007 • WINTER 2007 • WINTER
EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE, beste vrienden,
Onze excuses voor het latere verschijnen van dit nummer, dat
een uitzondering in onze reeks van bulletins van NE-BE is. U
ontvangt een wat dikkere bundel, eigenlijk meerdere nummers
in een - om zowel technische als personele redenen. U weet, dat
het bestuur van NE-BE en nog andere mensen alles voor NE-BE in hun vrije tijd doen, en dat is niet altijd gemakkelijk. In
de toekomst willen wij graag overstappen op een elektronische
versie van ons bulletin (of zouden wij beide versies moeten uitgeven?), en daarom wij hebben u de vraag toegestuurd waar u
de voorkeur aan geeft. Bedankt voor uw antwoord.
2006 was het Rembrandtjaar. U hebt zeker enige van de
tientallen tentoonstellingen gezien of lezingen bijgewoond, als
als dat niet het geval is, dan hebt u nog een kans, want vele
ervan gaan ook volgend jaar door. Over enkele hebben wij u
al geïnformeerd en in dit nummer kunt u over de Rembrandtschetsen in de Hermitage lezen. Wij brengen ook het vervolg
van de reportage over Nieuw Holland in Sint Petersburg, verder informatie over de tentoonstelling van de jonge Nederlandse fotografe Rineke Dijkstra en over Haagse musea.
Er zijn ook nieuwe vertalingen uit het Nederlands verschenen, zoals bij uitgeverij Paseka Een schitterend gebrek (Nádherná vada) van Arthur Japin, die eind oktober naar Praag,
Brno en Olomouc kwam om voor zijn lezers en leden van NE-BE fragmenten uit zijn boek voor te lezen en ook over an-
dere van zijn boeken te spreken. Kort geleden verscheen ook
een schitterend boekje, Pijpelijntjes, waarover u kunt lezen. U
mag een verhaal over pindakaas niet missen, want eten hoort
ook bij de cultuur. In onze column kunt u een overzicht van de
tijdschiften Ons Erfdeel en Ahoj vinden en bovendien het laatste gedeelte van de tekst over Praag door een Zuid-Afrikaans
tijdschrift.
Nog enkele tips voor 2007: bijv. voor februari staat er op
de agenda van NE-BE een lezing (De symboliek van het kerkgebouw), in het voorjaar zal onze regelmatige ledenvergadering - zoals altijd met een programma - plaatsvinden, evenals
een uitstapje voor de liefhebbers van niet alleen Nederlandse
en Vlaamse kunst, deze keer naar Troja. In het najaar hopen
wij weer een Nederlandse of Vlaamse schrijver(ster) welkom
te kunnen heten. Elke week kunt u de bibliotheek van NE-BE
aan de Nederlandse ambassade bezoeken om er boeken in het
Nederlands te lenen.
Wij staan open voor uw bijdragen met als thema de Vlaamse en Nederlandse cultuur - of met wat er ook maar iets mee
te maken heeft - om dat in ons bulletin te plaatsen. Schrijft u,
mailt u ons.
Ik wens u een voorspoedig 2007 in het gezelschap van mooie
dingen uit de Lage Landen - maar ook van elders.
Met vriendelijke groeten,
Petra Schürová
AANMELDING
De nieuwe Nederlandse ambassador is
Jan-Lucas van Hoorn.
Wij feliciteren en verheugen
ons op de samenwerking!
INFORMATIE AAN DE LEDEN
BIBLIOTHEEK:
Elke dinsdag: 13.30-14.30.
Bel voor meer informatie: Ruben Pellar - mobiel: +420 605 260 005, tel: +420 261 263 486,
of schriftelijk naar het adres: [email protected], [email protected]
Adres: Nederlandse ambassade, Gotthardská 6, Praha 6
DE WEBSITE VAN NEBE: www.sweb.cz/ne-be/
Meer informatie verschaft Andrea Havlíčková: [email protected]
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur
strana 18
WAT MAG U NIET MISSEN
LEZING „DE SYMBOLIEK VAN HET MIDDELEEUWSE KERKGEBOUW“
In de (late) middeleeuwen stelde het kerkgebouw het hemelse Jeruzalem voor en tegelijkertijd ook de toegangsweg tot de hemel. Van toegangsportaal tot altaar legt de gelovige een weg af, de via sacra. Toren en klok stellen de predikers voor, die oproepen om naar binnen te gaan en deze
weg af te leggen, die begint aan de gevel en het portaal. De reliëfs en
beelden op de gevel onderwijzen de kristelijke heilsleer. Gelooft men
De symboliek van het
hierin dan treedt de gelovige door de poort naar binnen. Die poort
stelt Kristus zelf voor: Ik ben de weg, de waarheid en het leven;
middeleeuwse kerkgebouw
niemand komt tot de Vader, dan door Mij (Joh. 14, 6). De kerkvloer
Lezing in het Nederlands door
wordt opgevat als de basis van het geloof, maar ook als de gelovige
Piet Schepens
mensengemeenschap door wie de kerk wordt gedragen en gesteund.
Zuilen en pijlers zijn de profeten en apostelen, de verkondigers van
met vertaling in het Tsjechisch
de leer van God, die de weg wijzen naar het altaar, symbool van de
Dinsdag 27 februari 2006
verlossing. De twee kerkmuren symboliseren links het Oude Testa18.30u
ment en rechts het Nieuwe Testament. De vensters zijn de heilige
schriften en door hen straalt de waarheid naar binnen. Het altaar
Senovážné nám. 23, Praha 1
tenslotte stelt Kristus voor die het offer heeft volbracht.
Toegang
Bezit het kerkgebouw een dwarsbeuk (transept), dan heeft het
50,- Kč leden van Nebe
grondplan de vorm van een kruis. Hieruit ontstond de symboliek
100,- Kč ostatní
van de oriëntering van het kerkgebouw. Het koor werd naar het
oosten (oriens) gericht, naar Jeruzalem, naar de zonsopgang, symbool van de wederopstanding. Het westen (occidens) was de windstreek van de dood, het einde van de wereld. In het westen heersen heidendom,
afgoderij en ongeloof. Het noorden symboliseerde het Oude Testament, het is de streek van koude, nacht en dus ook van de maan (vrouwelijk).
Het zuiden vertegenwoordigde het Nieuwe Testament, de warmte, het licht en de zon (mannelijk). Zuiden en noorden komen overeen met rechts
en links. Vroeger zaten de vrouwen links in de kerk, de mannen rechts.
Tijdens de lezing gaan we dieper op dit onderwerp in. Ook de inrichting van het kerkgebouw en het kerkmeubilair komen aan bod. En zoals
steeds zullen ook nu weer talrijke verduidelijkende afbeeldingen worden geprojekteerd.
Hartelijk welkom.
The International Holland Music Sessions
careers in the making
The International Holland Music Sessions (TIHMS) představuje:
New Masters on Tour 2006/2007
Het Concertgebouw, Amsterdam, Diligentia, Den Haag
PROGRAMMA
Den Haag zondag 11 februari 2007, 14.30 uur
Amsterdam zondag 18 februari 2007, 14.30 uur
Petr Nouzovský, cello (Tsjechië)
Jelger Blanken, piano
Zoltán Kodály
Sonate voor cello solo, opus 8
Bohuslav Martinů
Variaties op een thema van Rossini voor cello en piano
pauze
Reinis Zarins, piano (Letland)
Sergej Rachmaninov
Variaties op een thema van Corelli, opus 42
Sergej Prokofjev
3 stukken uit het ballet Cinderella, opus 95
Igor Stravinskij
Trois mouvements de Petrouchka
Met zijn temperamentvolle en individuele cellospel is de Tsjech Petr Nouzovsky een grote muzikale belofte van zijn land. In de solosonate
van Kodaly worden de grenzen van wat er aan muzikale uitdrukking mogelijk is op het instrument volledig afgetast in een voortdurende
mengeling van dansante uitbundigheid en ingekeerde intensiteit waarmee het een stuk is dat Nouzovsky op het lijf geschreven is. Bijgestaan
door de Nederlandse pianist Jelger Blanken besluit hij met een speels en contrastrijk werk van zijn landgenoot Bohuslav Martinu.
strana 19
De uit Riga afkomstige pianist Reinis Zarins kiest voor de hogeschool van de pianistiek in een drietal bekende Russische meesterwerken die echter evenzeer verschillen in karakter. De donkere klanken en melancholische thematiek van Rachmaninov zijn te bewonderen naast de instrumentale kleuren van Prokofjev’s Assepoester of de scherpe, ritmische profilering in Petrouchka van Stravinsky
TOEGANGSPRIJZEN
€ 23,50
€ 19,00
€ 19,00
€ 12,00
Normaal
Vriend TIHMS
Lezersaanbiedingen HDC Media
CJP
De serie New Masters on Tour is een activiteit van The International Holland Music Sessions te Bergen
( N.H.). Deze organisatie stelt zich ten doel om jong muzikaal talent op weg te helpen naar het internationale concertpodium. Zij doet dit ondermeer door het organiseren van een Summer Academy
waarin de nieuwe generatie solisten intensief begeleid wordt door internationaal vermaarde musici en
muziekpedagogen, verbonden aan topinstituten van over de gehele wereld. De beste van deze jonge
musici krijgen toegang tot de „New Masters on Tour“ - series met optreden in het Concertgebouw, Diligentia en een groot aantal buitenlandse podia, onder meer in Brussel, Moskou, Parijs en Warschau.
Zo wordt op natuurlijke wijze een schakel gelegd tussen opleiding en beroepspraktijk.
Voor nadere informatie en evt. fotomateriaal kunt u contact opnemen met The International Holland Music Sessions.
Email: [email protected] of telefonisch via 072 - 5821300 bij Hans van Reeuwijk
Petr Nouzovský
NATIONALE GALERIE TE PRAAG
AFDELING LEZINGEN
organiseert voor het publiek:
MEESTERS VAN DE EUROPESE SCHILDERKUNST
(vervolg van deel III van de serie lezingen met dia’s)
De lezingen vinden op de 2de etage van het Šternberský-paleis plaats, elke zaterdag om 11 uur.
24. 2. 2007
24. 3. 2007
14. 4. 2007
12. 5. 2007
Jacopo Robusti, genaamd Tintoretto
Willem Drost–een meester in de schaduw van een meester - de leerling van Rembrandt
P. Brueghel de Jongere
Jezus Christus en de Madonna in de kunst van het Christelijke Oosten
(enkele voorbeelden van een expositie, georganiseerd door de NG)
Prijs: kaart voor één lezing: 120 Kč (studenten, senioren en leden van SPNG 60 Kč). Ontmoetingsplaats: foyer van het paleis
Informatie tel. 220514598 of e-mail: [email protected]
„CULTUUR UIT VLAANDEREN IN DE TSJECHISCHE REPUBLIEK“
Daan Vandewalle, koncert
Maandag, 12/3, 19:30
Hudební klub Fléda, Štefánkova 24, Brno
Maria De Alvear „Urbaum“ (solo) en geïmproviseerd duo met Chris Cutler (GB)
De Vlaamse pianist Daan Vandewalle (*1968) geniet internationale faam. Hij interesseert zich onder andere voor extreem moeilijke composities - vele malen heeft hij bijvoorbeeld het zes-urige
Inner Cities van Alvin Curran uitgevoerd en veel andere „onspeelbare“ muziekstukken zoals Cogluotobusisletmesi van Klarenz Barlow of Clavicembalisticum van Kaikhosru Sorabji, maar ook de
complete Etudes van Chopin. Hij werkte onder andere met Fred Frith samen en is ook als improvisator wereldwijd bekend.
De Spaans-Duitse componiste Maria de Alvear (*1960) nam lessen bij de Noord- Amerikaanse
Indianen. Haar composities zijn ongewoon, het gaat eigenlijk om spirituele ceremonies.
Chris Cutler (*1947) is bij ons goed bekend vanaf de jaren 80, toen hij tot de belangrijkste figuren
van de beweging Rock in Opposition behoorde. Zijn gemeenschappelijke improvisatie met de pianist Daan Vandewalle garandeert een unieke ervaring!
Organisator: Internationaal muziekfestival in Brno, www.enh.cz, www.daanvandewalle.com
strana 20
LA BALADE DU GRAND MACABRE
Woensdag 21/02, Dinsdag 27/02, Woensdag 28/02, 19:30
Divadlo DISK, Karlova 26, Praha 1
Katedra alternativního a loutkového divadla
Regie: Petr Hašek
Acteurs: Petr Vančura, Václav Jelínek,
Jiří Chvalovský, Veronika Khomová,
Kristýna Nováková, Jiří Hajdyla, Jaroslava Kopecká
Michel de Ghelderode werd op 3 april 1898 in Brussel geboren. Hij was van
Vlaamse afkomst, maar werd in het Frans opgevoed. Hij is internationaal een
van de bekendste en meest opgevoerde Belgische toneelauteurs. Hij schreef zo‘n
tachtig toneelstukken, een honderdtal verhalen en gedichten en twintigduizend
brieven. Geboren als Adhémar Martens nam hij in 1918 het pseudoniem Michel de Ghelderode aan. In 1926 gaf het Vlaamsch Volkstooneel, een
tegelijk volks en avant-gardegezelschap, hem opdracht voor een reeks stukken waaronder „Escurial“, „Pantagleize“ en „Barabbas“. Vlaamsch Volkstooneel spoorde De Ghelderode niet alleen aan om creatief te blijven, maar bezorgde hem ook een publiek. Zes van zijn stukken werden onmiddellijk
na hun ontstaan in het Nederlands opgevoerd, tot in Parijs toe. Ook na de opheffing van het Vlaamsch Volkstooneel bleef hij stukken schrijven. Het
Vlaams publiek was voor hem van kapitaal belang; aanvankelijk kreeg zijn werk bij de Franstaligen immers nauwelijks weerklank. De meeste van zijn
stukken werden dus niet opgevoerd. Pas na de Tweede Wereldoorlog zou Michel de Ghelderode uit de schaduw treden en internationale erkenning
verwerven. Michel de Ghelderode is de auteur van een buitengewoon oeuvre, dat vooral geïnspireerd is door de Vlaamse folklore. La Balade du
Grand Macabre schreef hij in 1934
www.divadlodisk.cz, www.ghelderode.be
VLIEGENDE HOLL ANDER
tentoonstelling
14/12/2006 – 18/3/2007,
Esterházyho palác, Námestie L‘. Štúra 4, Bratislava
Collectie van schilderijen van de 17de en 18de eeuw uit de Nederlanden.
www.sng.sk
„Cultuur uit Vlaanderen in de Tsjechische Republiek“:
Belgische Ambassade - Vlaamse Vertegenwoordiging
E-mail: [email protected], Website: www.flanders.be/vienna
CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN
HIJ HIELD VAN ALLE 120 EN WAS TEGEN ELK VAN HEN OPRECHT
De genoemde woorden roepen waarschijnlijk bij ieder van ons
vragen op, en het verlangen de persoon te leren kennen op wie ze
van betrekking zijn. Wie het geluk had op 29. 10. 2006 in het café
„Krásné Ztráty“ te gast te zijn, kent het antwoord al. Er vond namelijk een literaire avond plaats met als gast de schrijver Arthur Japin,
die voordroeg uit zijn historische roman, Een schitterend gebrek.
De hoofdpersoon van de roman is de historische Giacomo Casanova; een man die van vrouwen hield, het leven beminde en in de samenleving van zijn tijd de nodige opschudding veroorzaakte.
Arthur Japin tracht de persoon van Casanova voor te stellen vanuit een andere gezichtshoek dan gebruikelijk is. Hij ziet hem vooral als een man die bemint, bemind wil worden maar afgewezen is;
verwond door de grootste liefde van zijn leven, Lucie, en door haar
onverwachte vertrek uit Italië waarvoor geen aanwijsbare reden te
geven is. Casanova raakt daarop door wanhoop gedreven, verstrikt
in een oneindige keten van liefdesrelaties en affaires, en het uitbro-
strana 21
eden van listen en bedrog tegen mensen in zijn omgeving. Want hij
is er van overtuigd dat mensen dit gedrag verdienen, omdat ze dom
zijn en de ervaring hen zal leren.
Arthur identificeert zich naar eigen zeggen met Lucie.Waarschijnlijk, omdat zij het in haar leven ook niet gemakkelijk had. Het keerpunt in haar leven was een ziekte (de pokken), die haar gezicht verminkte. Gebukt gaand onder de last van de gedachte dat Casanova
haar verminking zou zien, vertrekt Lucie naar Amsterdam waar zij
in haar levensonderhoud voorziet als prostitué en poogt de liefde
van haar leven te vergeten.
Hun levenswegen kruisen elkaar opnieuw na 16 jaar, als Casanova naar Amsterdam komt. Het is geen romantische, eerder een
verwarrende ontmoeting en ...- Het is niet op zijn plaats hier op dit
moment meer over uit de doeken te doen. Wie meer wil weten, doet
zichzelf zeker niet tekort door de roman zelf te lezen. Misschien alleen nog het volgende: Lucie reist uiteindelijk per schip af naar de
Nieuwe Wereld. Een wereld van vrijheid en ruimte...
De roman Een schitterend gebrek laat de lezer niet alleen achter
met het warme gevoel dat het in en in menselijk- en liefdesverhaal
oproept, maar ook met de noodzaak na te denken over de vraag naar
de loop der dingen in het leven. Volgens Arthur Japin ruilen mensen vaak liefde voor verlangen in; voor wat men zo snel mogelijk
moet hebben, als vervanging voor echte liefde. Ook rijst de vraag of
men zich in een relatie moet laten leiden door gevoelens of door het
verstand. Arthur Japin neemt opnieuw een interessant standpunt in:
zolang we ons laten leiden door ons gevoel, is alles in orde. De problemen ontstaan pas op het moment dat we beginnen na te denken
of werkelijk alles in orde is en zoals het zou moeten zijn. - Of de
vraag wat zoeter is: het veroveren op zich of de verovering zelf. Voor
Casanova in zijn tijd zeker vragen, maar hoe is dat vandaag? Hoe is
dat voor ons?
De roman beschrijft een periode en relaties die tot het verleden
behoren, maar de inhoud, sfeer en spanning nemen ons ook mee
naar het heden. Wij worden in de roman geconfronteerd met on-
derwerpen die ons enerzijds nooit ophouden te interesseren en te
bezwaren; ons anderzijds prikkelen en verheugen. Daar dragen ook
een aantal kortere verhalen aan bij die niet zonder meer met het
hoofdverhaal samenhangen. Natuurlijk zou de thematiek van de
verhalen en de roman onder één ding gemeenschappelijk noemer
gebracht kunnen worden: het zoeken van zichzelf. Ofwel voor wat
betreft de positie van de eenling in de maatschappij, in relatie tot
andere mensen ofwel in de relatie van de mens tot een hoger wezen
- tot God...
Het lezen van de roman Een schitterend gebrek is op zichzelf
een ervaring en stelt u zich nu voor dat de auteur zelf uit de roman
voorleest! Arthur Japin ontkende zijn wortels als acteur niet en ging
volledig op in de voordracht van de dialogen en het gebeuren van
het verhaal; tot men er soms kippenvel van kreeg. De intieme sfeer
van de literaire avond werd muzikaal omlijst door de pianist Tomás
Páva met improvisaties op zijn jongste werken.
Voor het in zijn geheel prettige, bij tijden melancholieke en toch
vlotte verloop van de avond droeg eveneens de literaire criticus Petr
Matoušek zorg, die Arthur Japin overstelpte met alle mogelijke vragen die de auteur meer dan eens van zijn stuk brachten. Op deze plaats is het ook gepast Veronika Havlíková te noemen, die vertaalde en
dat deel van het publiek dat geen Nederlands sprak, de onvergetelijke
ervaring van de ontmoeting met de charmante auteur bemiddelde.
Niet op de laatste plaats is het van belang Olga Krijtová te noemen
die, zoals u reeds vermoedt, opnieuw een prachtige vertaling op haar
naam heeft gezet. Wat valt hieraan nog toe te voegen? Een schitterende avond, schitterende verliezen, een schitterend gebrek...
Een paar woorden van de auteur tot slot: „...ik dacht dat ik het
niet zou overwinnen, maar als een mens de liefde leert kennen,
ziet hij in dat een gebrek ons iets extras geeft.“ Arthur Japin 29.
10. 2006
Miroslav Pavel
Vertaling: Anne-Marie Matthijsse
Anne Teresa De Keersmaeker - Once (Kdysi)
Zondag, 26 november, acht uur. Ik zit
in het Praagse Archatheater en wacht
op de dansvoorstelling van één van de
meest inspiratieve danseres en choreografe van nu, zoals op het programma
staat. Het Tsjechische publiek houdt
van haar, hoe anders valt trouwens uit
te leggen dat ze al voor de derde keer in
Praag is. In 1995 trad ze hier met haar
groep Rosas op, in 2000, toen de Belgische koning officieel Praag bezocht,
danste ze op de muziek van Steve Reich.
Met ‚Once‘ treedt ze het hele weekend
op, en ook nu, op zondag, is de zaal
weer vol.
Eindelijk verschijnt ze op het podi-
um. Maar er gebeurt niets. Ze kijk naar
ons, wij naar haar, het is stil. Dat duurt
enkele minuutjes. Opeens begint ze te
bewegen, nog steeds zonder muziek.
Een vrouw naast mij merkt op dat het
met de muziek beter zou kunnen zijn.
Ja, dat denk ik ook. Maar dan komt het.
De prettige, heldere stem van Joan Baez,
begeleidt door gitaar.
Joan Baez is de muziek van de jeugd
van Anne Teresa. Haar album ‚Joan
Baez in Concert, Part 2‘, hoorde Anne
Teresa voor het eerst in 1967. Joan Baez
zingt ‚live‘, zonder enige pauze. Net zoals Anne Teresa, die ook onophoudelijk
danst. Once I had a Sweatheart, Jackeroe,
Portland Town, enz. Aan het begin van
elk liedje zegt Anne Teresa de titel van
de song, soms zingt ze. Ze speelt met
een oude grammofoon, het lijk alsof de
muziek van deze platenspeler kwam en
niet van een geluidsversterker. Ze zet de
grammofoon uit, het wordt stil. Anne
Teresa zingt: We shall overcome, we shall
overcome... Ze is vol emoties.
De wijze waarop ze dans, zang, woord en ook film combineert, waarop ze
ermee experimenteert is uniek. Ze heeft veel succes. Het publiek wil haar na
tachtig minuten niet meer laten gaan...
strana 22
VOOR KUNST NAAR DEN HAAG
Bij mijn laatste bezoek aan Den Haag heb ik zoals altijd een paar
galerieën en musea bezocht. Nederland wordt beschouwd als het
land van de grote meesters en als de wieg van de Europese schilderkunst. Datzelfde geldt ook voor Den Haag dat vol galerieën, musea,
culturele acties en festivals is. Van alle Nederlandse steden heeft
Den Haag volgens mij de beste culturele atmosfeer en het wemelt
hier van de galerieën. Van de bekenden tentoonstellingen heb ik
het Gemeentemuseum en het Museum voor Actuele Kunst (GEM)
bezocht. Bij mijn vorige bezoek aan den Haag had ik al het Mauritshuis bezocht, waar men beroemde werken van - bijvoorbeeld
- Rembrandt van Rijn of Johannes Vermeer kan vinden. Ik had veel
zin om ook naar de kleine particuliere galerieën te gaan, maar door
tijdgebrek lukte dat niet. Ik heb bovendien ook een uitstapje naar
een andere plaats gemaakt, namelijk naar de grote havenstad Rotterdam om kennis te maken met het werk van René Magritte.
In het Gemeentemuseum werd ik
vooral door de permanente verzameling aangetrokken,
die werken van wereldberoemde kunstenaars toont, niet
alleen van Nederlandse afkomst. De
verzameling leidt je
vanaf de impressionisten, het begin
van de moderne tijd
tot aan het ontstaan
van de geometrische
abstractie. Namen
zoals Claude Monet, Gustav Klimt,
Charley Toorop, Wilem de Kooning en
Karel Appel hoeven niet voorgesteld te worden. De belangrijkste
aantrekkingskracht hebben hier echter werken van de beroemde
Nederlandse vertegenwoordiger van de geometrische abstractie
Piet Mondriaan. Hier is ook zijn laatste schilderij tentoongesteld,
dat hij kort voor zijn dood maakte, namelijk „Victory Boogie Woogie“. Zowel dit ongelofelijke schilderij als ook de titel ervan werden
nooit voltooid. Ofschoon de geometrische vormen niet nauwgezet
geschilderd zijn en aan de randen penseelstreken over de lijn bevatten, maakt het schilderij een exacte en nauwkeurige indruk. Het
schilderij bestaat uit kleurige strepen die uit gele, rode en blauwe
vierkanten samengesteld zijn en door wit verbonden worden. De
strepen zijn horizontaal, het schilderij is vierkant en is als een ruit
aan de wand gehangen. Mondriaan heeft dit schilderij kort voor
zijn dood gemaakt, zo neemt men aan, en toch is het schilderij vol
optimisme en vrolijke kleuren. In het museum was behalve deze
permanente verzameling ook een tentoonstelling van het werk van
de Nederlandse schilder Co Westerik te zien. De toonstelling heeft
zijn werk in het tijdperk van de laatste 15 jaar voorgesteld, o. a.
schilderijen, tekeningen en prenten. Zijn schilderijen zijn met hun
droomachtige atmosfeer en vermengd met momenten uit het dagelijkse leven typisch Haags. Onnozele figuren en portretten bevin-
den zich in verschillende absurde situaties van de fantasiewereld.
Ondanks de naïviteit van zijn schilderachtige voordrachtstechniek
zijn we af en toe getuige van bijvoorbeeld een morbide daad, zoals
in het schilderij „Het snijden met een grashalm in de vinger“. Zijn
stijl is heel eigenaardig tot bijna uitzonderlijk.
GEM (Museum voor actuele kunst) bevindt zich direct naast
het Gemeentemuseum. Het is een galerie die verbonden is aan het
Fotomuseum en die zich meer dan het Gemeentemuseum op de
tegenwoordige kunst oriënteert. Er worden hier ook tentoonstellingen van jonge beginnende kunstenaars gehouden. Toen ik er
was, vond de tentoonstelling „Dutch masters Street Art & Urban
painting“ en een expositie van Vittorio Roerade plaats. Het Fotomuseum bood de thematische tentoonstelling „Days at the parade“ en
een omvangrijk retrospectief van de fotograaf Erwin Blumenfeld.
Van al die tentoonstellingen vond ik de vertegenwoordigers van de
Nederlandse Street Art het boeiendst, omdat ik deze zomer ook
aan een thematisch verwante tentoonstelling heb deelgenomen. Ik
heb ten eerste belangstelling voor Street Art in het algemeen en
ten tweede voor de visie erop vanuit het oogpunt van het publiek.
De opvatting van de tentoonstellingsinstallatie was bijzonder. Die
bevatte zowel documentair materiaal over de creaties van concrete
streetartiesten in het exterieur (video, digitale foto‘s), maar er waren ook speciale installaties in het interieur, die de auteurs direct
in de galerie tijdens een workshop realiseerden (muurschilderingen, objecten). Volgens mij was echter de indruk, die de „straatmuurschilderingen“ aan de muren van de binnenruimte van de galerie maakten, niet overtuigend. Andere deelnemers hebben hun
werk vindingrijker voorgesteld middels een stadsinstallatie als architectonisch model, waar ze hun objecten hebben ingetekend of
op een kleinere schaal geplaatst hebben. Street Art komt zo dus
naar een galerie waar deze kunst al een plaats heeft veroverd. Tegelijkertijd wordt op die manier het oorspronkelijke doel van de
verboden kunst graffiti ontkend, die gebaseerd is op verboden handelingen. (Street Art is hier een hogere kunstvorm van).
Zoals ik al vermeldde, vond in Rotterdam een grote tentoonstelling plaats van René Magritte. Deze kunstenaar is zeker de moeite
waard om er een dagtoer met de trein naar te ondernemen en zijn
werk met eigen ogen in het Museum Boijmans Van Beuningen aan
te schouwen. Van horens en van de hogeschool wist ik natuurlijk
wie hij was, maar persoonlijk heb ik met zijn werk tot nu toe nog
geen kennis gemaakt. Deze Belgische schilder behoorde tot de
groep surrealisten rondom A. Breton en hij leefde ook in Parijs.
De eerste werken van Magritte zijn kubistisch en futuristisch.
Pas later nadat hij naar Parijs verhuisd was, zijn z‘n eerste surrealistische collages ontstaan gecombineerd met waterverf. Zijn werk
is gebaseerd op objectieve reële wereld, niet op dromen. Reële dingen verschijnen echter in zijn absurde voorstellingen van banale
situaties, raadsels of grappige parafrasen. Een schilderij typerend
voor zijn surrealistische humor is het schilderij van Edward James
„Not to be reproduced“. Deze verzamelaar, die ook Salvatore Dali
steunde, is geschilderd waarbij hij over zijn schouder in een spiegel
kijkt. De spiegel geeft echter zijn portret ook van achteren weer, op
dezelfde manier, zoals wij hem op het schilderij zien. Op deze wijze
ontstaat een absurd grapje. In Magrittes werk heeft ieder ding zijn
plaats en een bepaalde betekenis. Het is een spel met de betekenis
en de tijd, met de absurditeit en met de realiteit.
Naast deze tentoonstelling was er ook een retrospectief van Bas
strana 23
Jan Ader, een Nederlandse conceptualist en performancekunstenaar. In zijn performances gebruikte hij zijn lichaam als belang-rijkste uitdrukkingsmiddel. Voor zijn werk waren riskante handelingen kenmerkend, zoals vallen en springen uit een boom, maar
ook melancholische en romantische zelfportretten. De video „I am
too sad to tell you“ fascineert door de expressieve en emotionele
kracht ervan. De kunstenaar huilt in de hele opname over een onbekend ding, dat hij door zijn tranen niet kan noemen. Zijn kunst
was voor hem niet alleen zijn hele leven, maar werd voor hem ook
zijn lot. In verband met zijn performancevaart rondom de wereld is
hij definitief verdwenen. Men heeft zijn boot leeg aan de Ierse kust
teruggevonden. Het is moeilijk om te zeggen, of dat een deel van
zijn performance was of dat de kunstenaar werkelijk is overleden.
Maar sindsdien wordt hij inderdaad vermist.
Het museum biedt behalve kortlopende tentoonstellingen ook
een permanente verzameling, die oude kunst bevat (vanaf de gotiek via het Vlaamse landschap tot het impressionisme), maar ook
moderne en postmoderne kunst uit de 19e en 20ste eeuw. Deze
verzameling bevat natuurlijk de grootste parels van de Nederlandse
en de wereldse kunst. Liefhebbers van toegepaste kunst vinden hier
verzamelingen keramiek en porselein. Kortom, als u van musea
houdt, kunt u hier een hele dag doorbrengen.
Ik heb veel gezien en ik kan zeggen, dat de bezoeken aan de genoemde musea een heleboel nieuwe belevenissen en kennis hebben
gebracht. In het Gemeentemuseum werd ik het meest aangesproken door het werk van Mondriaan in de context van zijn tijdgenoten en het ontstaan van de abstractie. Voor de wereld van de hedendaagse postmoderne tijd is het ook noodzakelijk de beginselen
van de moderne kunst te leren kennen en de verzameling die dit
museum gaf was een goede vergelijking. Wat het museum GEM
betreft, heb ik het meest genoten van de Street Art en van de gehele
tentoonstellinginstallatie.
De tentoonstelling van René Magritte is een klassieker, die men
gezien moet hebben. Zijn schilderijen zijn interessant en bevatten
een bepaalde grappige groteske. Je bekijkt ze met bewondering, die
in dit geval onbetwistbaar is. De tentoonstelling van Bas Jan Ader
lag me na aan het hart en was een actuele inspiratie voor mij, omdat
ik me ook met performance en met conceptuele kunst bezig houd.
Als u eens naar den Haag of Rotterdam komt, gaat u dan deze
galerieën bekijken. Van harte aanbevolen.
Michaela Petrů
Studente in het laatste studiejaar van de
Academie van Beeldende Kunsten te Praag
Vertaling: Jana Červenková
TENTOONSTELLING: TOOROP IN WENEN:
7 oktober 2006 t/m 7 januari 2007, Gemeentemuseum, Den Haag
INSPIRATIE VAN KLIMT
Gustav Klimt raakte
rond 1900 erg geïnspireerd door het werk
van Jan Toorop. Het
Gemeentemuseum is,
dankzij de unieke en
nauwe samenwerking
met het Albertina-Museum in Wenen, in
staat voor het eerst het
werk van Toorop tegenover dat van Klimt te
plaatsen en de essentiële rol van Toorop
toe te lichten. Ook de
aantoonbare invloed
van George Minne en
Fernand Khnopff op
Klimt worden bij deze
analyse betrokken.
Lijnenkunst
Dat Jan Toorop invloed heeft gehad
op zijn beroemde
Weense tijdgenoot,
Gustav Klimt, is al
langer bekend. Jarenlang onderzoek door
gastconservator Marian Bisanz-Prakken,
Klimt-expert van het Albertina-Museum, wijst echter uit dat Toorop zelfs
als één van de belangrijkste factoren
voor de ontplooiing van de „moderne“ Klimt moet worden beschouwd.
Jan Toorop exposeert rond de eeuwwisseling als één van de weinige
Nederlanders tweemaal in de Weense
Secession. Daar neemt Gustav Klimt
kennis van zijn werk en is met name
onder de indruk van diens lijnenkunst.
Klimt zelf was net op dat moment samen met andere jonge kunstenaars van
zijn generatie bezig de Weense kunst
open te breken en het contact te zoeken met de internationale ontwikkelingen. In zijn tekeningen en schilderijen
is stap voor stap te zien hoe Klimt de
betekenisvolle lijn gaat gebruiken, die
leidt tot het Beethovenfries in 1902 en
daarna tot de hoofdwerken van de beroemde Gouden Periode.
Gustav Klimt, Goldfische
1901/1902, olieverf op doek,
collectie Kunstmuseum Solothurn
Sphinx
Van diepgaande en blijvende betekenis
voor Klimt is Toorop’s grote tekening
De Sphinx, thans een van de topstukken van het Gemeentemuseum en de
directe aanleiding voor deze tentoonstelling, en Toorop’s lineair-symbolistische hoofdwerk De drie Bruiden. Het
hoogtepunt van de Toorop-Kult in Wenen is de
presentatie van een groep werken in een speciaal aan Toorop gewijde
ruimte op de twaalfde
Secession
(1901/02).
Het diepst is Klimt onder de indruk van het
lineair-symbolistische
werk van Toorop uit de
1890er jaren, met zelden bij elkaar getoonde Jan Toorop, Aurore,
1892, zwart krijt,
werken als Fatalisme, potlood en pastel,
Tuin der Weëen en Les collectie Museum Boijmans
Rodeurs.
Het is precies deze presentatie van Toorop
in Wenen die doorslaggevend wordt voor de
ontwikkeling van Klimt.
Fernand Khnopff en George Minne
De tentoonstelling belicht ook de aan de invloed van Toorop voorafgaande, overweldigende
indruk die het werk van de Belgische symbolist
Fernand Khnopff op Klimt maakte. Daarnaast
waren ook de ascetisch magere, ‚gotisch‘ gestileerde figuren van de Belgische beeldhouwer
George Minne van doorslaggevend belang.
Bron: Persbericht gemeentemuseum
Den Haag
Bijgewerkt door: Petra Schürová
strana 24
DE VERGETEN WERELD RONDOM ONS
Liefhebbers van kunst en van alles wat Nederlands is hebben
een unieke gelegenheid gehad om de retrospectieve tentoonstelling
van de wereldberoemde Nederlandse fotografe Rineke Dijkstra te
bezoeken, die onder de naam Portretten in de periode van 1. 6 t/
m 27. 8. 2006 in het Praagse Rudolfinum plaatsvond. Praag werd
na Parijs, Winterthur, Barcelona en natuurlijk ook Amsterdam
de vijfde Europese stad, waar fotografieën en video’s van Dijkstra
in deze complexe vorm voorgesteld werden.
DE AUTEUR
Rineke Dijkstra is in het Nederlandse Sittard in 1959 geboren.
In 1986 studeerde ze op de Amsterdamse Rietveldacademie af.
Voor haar werk kreeg ze een hele reeks prijzen en beurzen. Rineke
Dijstra houdt zich sinds de jaren 90 van de 20ste eeuw bezig met
de fotografische kunst. En het was ook het doel van de tentoonstelling Portetten om het fotografische werk van deze kunstenares
aan de nog oningewijde bezoeker te presenteren.
CONCEPT
De expositie bevatte een selectie van 75 fotoportretten uit de
reeds gepresenteerde cycli: Strandportretten 1992-1994 en Hilton
Head Island 1992; Moeders 1994; Almerisa 1994-2005; Liverpool Buzz-club 1995; Berlijnse ZOO 1999 en Olivier Silva 20002003.
EERSTE INDRUK
Uit het begeleidende materiaal van deze tentoonstelling zou
men de indruk kunnen krijgen dat het om een buitengewoon intellectuele belevenis gaat, die een levenslange indruk op ons maakt. Helaas is de werkelijkheid ietsje nuchterder. Op het eerste
gezicht zien we niets bijzonders. De fotografieën zien er zeer strak
tot ruw uit. Alsof ze zomaar gepakt zijn uit het familiealbum dat
een keer per jaar bekeken wordt, eigenlijk min of meer nietszeggende saaie herinneringen...
BIJ NADER INZIEN
Als we echter gaan nadenken waar, hoe en onder welke
omstandigheden de portretten gemaakt zijn, krijgen de fotografieën een onverwachte dimensie. Een dimensie van innerlijke
lading en spanning. Alsof we in de ziel van elke gefotografeerde
zouden kunnen kijken en zijn gedachten zouden kunnen lezen.
Uit de houding, blik, gebaren en het hele uiterlijk van de persoon wordt voor onze ogen een complex beeld van iemand die we
voor de eerste keer zien en toch zijn momentele psychische situatie en emoties begrijpen. In stomme verbazing blijven we voor
elk geportretteerd model staan en we breken ons het hoofd over
waar deze innerlijke overeenstemming vandaan komt. Door het
lichtspel? Door de schaduweffecten? Magische achtergrond? Doordringende blikken? Gezichtsuitdrukking á la Mona Lisa? Men
tast in het duister, terwijl de verklaring voor de hand ligt...
MAGISCH REALISME
Het ligt juist in de manier waarop Rineke Dijkstra met de gefotografeerden contact maakt. Ze vat ieder mens als een persoonlijkheid op. Een wezen met een uniek verleden en een onduidelijke
toekomst. In een kind ziet ze de moed en de soevereiniteit van een
volwassene, in een volwassene een vonk van kinderlijke speelsheid en bangigheid. Ze schept uit haar ideeën geen eigen wereld die
we op ingewikkeld wijze moeten ontcijferen. Ze neemt de wereld
zoals hij is waar en vindt er een zeker geheim in, bijna magie zou
men kunnen zeggen.
MANIER VAN WERKEN
Dit is de reden van de betoverende werking van haar werk.
Een gewone wereld in zijn ultieme eenvoud en warme schoonheid. Deze schoonheid nemen we niet meer waar, zij is vanzelfsprekend geworden. Als we iemand op straat tegenkomen, bekijken
we hem snel, schenken geen aandacht aan hem en gaan door met
onze wedloop door het leven. Rineke Dijkstra is het gelukt om het
moment te bevriezen en te bewaren voor iedereen die verlangt
naar de ontdekking van de betovering van het menselijke bestaan.
Ze werkt ongedwongen met haar modellen: je mag staan zoals
je wilt, doen wat je wilt, lachen waanneer je wilt, maar je moet
vooral natuurlijk zijn... Soms gaat het niet zo makkelijk. Op dat
moment begint ze een gesprek en stemt de betrokkene vriendelijk.
Op het moment dat de gefotografeerde de lens van het fototoestel
vergeet, drukt ze de ontspanner in en vangt de verlangde authenticiteit, natuurlijkheid, het wezen van de persoon en misschien
een stukje van zijn ziel op.
CYCLI
Alhoewel Dijkstra deze werkmethode in al haar werken toepast, kunnen we kleine nuances in de afzonderlijke cycli zien.
Het vroegste cyclus Strandportretten en het Hilton Head Island
tonen jonge mensen in zwempakken op kusten van Nederland,
Polen, Groot-Brittannië, Oekraïne en de Verenigde Staten, die de
achtergrond vormen. De inhoud is zenuwachtigheid en een soort
exhibitionisme tegelijkertijd. Op sommige van de jongeren is de
disharmonie van hun denken en de door de puberteit veranderende lichamen zichtbaar, wat tot onhandige poses en schaamte
voor zichzelf leidt.
Moeders laat moeders kort na de bevalling zien. De cyclus valt
op door zijn afzijdigheid. Het laat vrouwen zien in situaties waar-in ze door weinigen gezien worden. Halfnaakt, niet opgemaakt,
niet gekamd - vies eigenlijk, maar met in de armen hun schatjes,
hun tweede ik, een ongelooflijke kracht, zelfverzekerdheid, rust
uitstralend. Met in de ogen de boodschap: „Nu zijn we met zijn
tweeën!“. Waarschijnlijk weet elke vrouw, die dit meegemaakt
heeft, om wat voor prachtige en moeilijk te beschrijven gevoelens
het gaat. En toch is Rineke Dijkstra erin geslaagd deze gevoelens
in hun hele complexiteit uit te drukken met zo’n gratie en eenvoud dat zelfs een man begrijpt hoe zich vrouwen bij deze zware
beproeving voelen.
Twee andere werken kunnen als eenheid beschreven worden.
Het zijn de cycli Almerisa en Olivier Silva. Ze zijn genoemd naar
de personen wiens leven ze gedurende 11 jaar (Almerisa) respectievelijk 3 jaar (Olivier) gedocumenteerd heeft. Het is interessant
om de ontwikkeling gade te slaan. Met name bij Almerisa. De
eerste foto straalt nog kinderlijke onschuld uit. Geleidelijk komt
de schaamte met nervositeit (zie Strandportretten) erbij tot we bij
de laatste fotografie arriveren, waarop we een zelfbewuste jonge
vrouw zien.
strana 25
Liverpool Buzz-club is de meest amusante van alle collecties.
Naast fotografieën zijn er ook twee video’s: Engelse jongeren worden voor een muur geposeerd, krijgen dansmuziek te horen en dienen zo natuurlijk mogelijk met het ritme mee te bewegen. Slechts zelden kunt u zo oprecht en vol leedvermaak over andermans
onhandigheid en angst voor de onbarmhartige lens lachen.
Dit is een kort overzicht en karakteristiek van de hoofdcollecties die de kern van de tentoonstelling vormen. Indien u de tentoonstelling persoonlijk bezocht hebt, hebt u daar nog een aantal
werken gezien die in de zelfde tijd als afzonderlijke cycli gemaakt
zijn. Alle werken van Dijkstra beschrijven is een bovenmenselijke taak. We kunnen hier in elk geval de torero’s noemen en hun
gevechten in de arena, Israëlische soldaten en hun transformatie
van het burgerlijke leven naar het leven in de oorlog.
FAVORIET
Ten slotte wil ik nog een video opmerken die de grootste indruk op me gemaakt heeft. Hij is gemaakt in de zelfde geest als
Liverpool Buzz-club met het verschil dat hij slechts over één enkel
meisje van dertien gaat. Die hoeft niet haar danskunstjes te laten
zien, maar wordt gevraagd een bekende Amerikaanse band te
imiteren. Zo te zien, doet ze dat niet voor het eerst. Zoals misschien iedereen ooit verlangde beroemd te zijn en stiekem thuis voor
de spiegel zijn zangtalent uitprobeerde, zo heeft ook dit meisje een
dergelijk training achter de rug. Maar onder het strenge toezicht
van de lens verliest ze haar zelfvertrouwen. Ondanks het feit dat
ze woorden inslikt, met haar blik de camera ontwijkt en zichzelf waarschijnlijk afvraagt: „zou het niet genoeg zijn geweest“,
gaat ze in haar optreden door. En juist haar moed om de zaak af
te maken en zichzelf te overwinnen heeft me het meest bekoord.
Had ik op bepaalde momenten haar moed gehad!
„Portretten van Rineke Dijkstra“ is een buitengewone tentoonstelling van een buitengewone fotografe. Ik heb iets dergelijks, of
iets in zo’n pure, complexe vorm, verschoond van alle bezwarende
of storende elementen, in de tegenwoordige Europese fotografie
nog niet gezien. Wie hem niet gezien heeft, hoeft geen spijt te hebben - men hoeft alleen zijn ogen open te houden en de wereld
rondom waar te nemen ...
Miroslav Pavel
Vertaling: Veronika Havlíková
AFSCHEID VAN 2006...
DE HERMITAGE EN REMBRANDT ALS ETSER
Brief aan Jana Pellarová
Lieve Jana,
Onze Nederlandse ontmoetingen in St. Petersburg lijken voorlopig niet afgerond te kunnen worden. Steeds weer duiken er nieuwe
herinneringen op. Ik probeer ze voor je op papier te zetten. Het is
dan wel niet alsof je er samen met mij geweest bent, maar ik zal m‘n
best doen en mijn ontmoeting van vandaag met Rembrandt in de
Hermitage zo goed mogelijk beschrijven.
We weten allemaal dat dit jaar vrijwel elk zichzelf respecterende
Drie bomen, droge naald, 1643, Kopie 1650
galerie de vierhonderdste verjaardag dient te vieren van die rijkaard en arme sloeber, van die bewonderde en verguisde Amsterdammer, verzamelaar en geldsmijter tegelijkertijd, in elk geval: van
de geniale schilder en tekenaar Rembrandt Harmenszoon van Rijn.
Ook de Hermitage bleef niet achter. Niet alleen leende het museum
zijn Flora uit aan Amsterdam, maar het stelde ook 340 etsen tentoon die afkomstig waren uit de verzameling van D.A. Rovinskij.
Deze verzameling, die door hem in 1897 aan de Hermitage werd
nagelaten, behoort tot de grootste collectie
grafisch werk van Rembrandt.
Tot de tentoongestelde werken, die Eva
en ik konden bekijken, behoorden ook de
oudste die uit Leiden afkomstig waren, en
het laatste, het portret van Jan van der Linden, dat in 1665 vervaardigd werd. Je weet
zeker nog wel, dat we, toen we samen in het
Rembrandthuis in Amsterdam waren, zijn
etsgereedschap en atelier hebben gezien. En
hier, op deze tentoonstelling, werd ik me er
opnieuw bewust van, dat de auteur een ongelooflijke techniek beheerste. Hoe hij het
licht opving en uitbeeldde, hoe hij elke kras
doordacht. De drukken van platen - tot
twaalf stuks van een enkele plaat, als ze naast
elkaar tentoongesteld zijn, hoeven niet identiek te zijn. Rembrandt perfectioneerde ze.
Deze naast elkaar te zien staan, soort bij soort, dat betekent niet alleen dat men een blik
in de keuken van de kunstenaar kan werpen,
maar ook dat men de toeschouwer is bij een
geniaal spel. De twee fundamentele thema‘s
strana 26
van het grafische werk uit Leiden waren portretten en bedelaars.
Die dienden de auteur om een wijze te vinden om de menselijk
emotie te leren uitbeelden, maar ook als „self-promotion“, om door
te dringen op de kunstmarkt in Holland in de 17e eeuw. Na 1633
is Rembrandt al zelfstandig kunstenaar. Een meester. In 1632 verhuisde hij van Leiden naar Amsterdam en werkte onder meer aan
bestellingen voor het Haagse hof. In die periode ondergaan ook zijn
zelfportretten een verandering en kan men pogingen tot een goede
marketing bespeuren, om de werken zo goed mogelijk te kunnen
verkopen. Hier valt ook de enorme verandering in de sociale status van Rembrandt als schilder te ontwaren, een verandering in
een professional die zijn prijs kent, die modieus gekleed gaat en
met zwier een plaats verwerft onder de goed betaalde kunstenaars.
In 1632 veranderde hij zijn handtekening van RHL - Rembrandts
Harmenszoon van Leiden in Rembrandt. Evenals Leonardo, Rafael, Titiaan, die niet met de naam voluit aangeduid behoefden te
worden. Iedereen kende hen immers. En Rembrandt kende men
ook.
De jaren 1653 - 1655 kan men de jaren van Rembrandts enorme
ontwikkeling als etser noemen. Zijn belangrijkste thematiek behelst
het leven van Jezus. In de drie jaar later van zijn etscarrière heeft
hij een eigen versie van de Bijbel gecreëerd. De techniek van de droge naald werd voor hem een culminatiepunt.
De etsencollectie uit de verzameling van Rovinskij maakte het
ons mogelijk om Rembrandts etsconcert in zijn gehele omvang te
bewonderen.
Evenmin zou ik kort iets moeten zeggen over de verzamelaar.
Dmitrij Aleksandrovitsj Rovinskij (1824-1895) was een advocaat,
een van de belangrijkste voorvechters van een hervorming van de
rechtspraak. Zijn verzameling telt rond de vierhonderdduizend Russische en
West-Europese schetsen. Hij
schreef een werk over de geschiedenis van het etsen, die
hij overigens aanvulde met
zijn catalogus van Rembrandts etsen.
In het kader van het
programma Hermitage UNESCO kende de Nederlandse regering in 1977 een
financiële bijdrage toe aan
een project ter bestudering
van de verzameling van Ro- Snímání z kříže, 1654
vinskij. De Nederlandse zijde
verschafte tevens de modernste techniek en technologie. Specialisten van het Rijksmuseum conserveerden schetsen, maakten er
röntgenopnames en foto‘s van, en dat alles in samenwerking met
de Hermitage.
Geloof me, Jana, dat we van de ene naar de andere schets
liepen en „очень удивлены“ (versteld stonden) van de diepte van
de uitdrukking, de techniek, maar vooral van de vertelkracht van
deze tentoongestelde zaken. Omdat ik niet bij machte was om deel
te nemen aan de Rembrandtomanie in zijn geboorteland, zoals jij,
heb ik er in Rusland van genoten.
Zuzana
Vertaling: Jesse Ultzen
DE TERUGKEER VAN DE VERLOREN ZOON
Een brief aan Jana Pellarová
Lieve Janička,
Wees niet verrast dat het weer over Rembrandt zal gaan. Toen
ik naar Rusland ging, verheugde ik me vooral op hem, maar zeker
niet allen op hem. Ik had teksten gelezen over werken die daar tentoongesteld zijn en ik was benieuwd wat ik van zijn schilderijen
zou vinden. Je weet dat ik af en toe aan de bijna dadaïstische klets-praat raak, maar chiaroscuro klinkt meer magisch dan lichten
schaduweffecten. Ooit, lang geleden, heb ik het met de Nachtwacht
geleerd, maar deze keer leek mij dat in De terugkeer van de verloren zoon deze techniek nog een andere, geestelijke, dimensie had.
Toen ik met Eva, mijn medereizigster, door de tentoonstellingszalen met Rembrandts schilderijen heen liep, hadden wij geluk,
het bankje vóór het schilderij met de Terugkeer was juist vrij. Wij
gingen zitten en namen de betovering van de sfeer in ons op. Jammer, mediteren kon niet. De ene groep na de andere liep langs het
schilderij. Wij hebben een uitleg in het Italiaans, Duits en Russisch
gehoord, het meest boeiden ons Franse toeristen, onder wie zich
een oudere dame over het schilderij verheugde. Onze ogen rustten
op haar met verbazing. Is het mogelijk de leeftijd van ouderen met
zulke niet te verwaarlozen, zelfs benijdenswaardige verzorgheid en
gratie te bereiken? Voor zulke dames en met niet gering enthousiasme ook voor aangename heren zou ik ooit in de toekomst kunstreizen willen organiseren. In de ogen van deze mensen ziet men
namelijk interesse. Zo‘n motiverende interesse! Eindelijk zijn wij
alleen, voor een poosje weliswaar, en kunnen wij met volle teugen
van het schilderij genieten. Een bijbelse scène verwerkt met een in
talrijke vorige werken geciseleerd meesterschap. Dit schilderij is immers een van de laatste in de carrière van de kunstenaar. Wij zijn
er letterlijk verrukt over, geloof me.
Het tafereel is gevuld met het gevoel van stille afwachting, onbeweeglijkheid, die in al de emotieve spanning samengetrokken
is. In een vormloze kamer waar bijna geen bepaling van ruimte
te vinden is, wordt de ruimte en het gevoel van diepte door ver-
strana 27
lichte opflikkeringen van de stapsgewijs verzwakkende lichtstralen
opgewekt die uit het duister opdoemen. De ruimte is gevormd door
een paar vereenvoudigde architectonische elementen en de diepte
ervan wordt bepaald door de lichtverhoudingen: helemaal linksboven komt een nauwelijks onderscheidbare vrouwelijke figuur tevoorschijn. Het licht geconcentreerd in dit gedeelte van het schilderij
onthult een meer dan veelzeggend detail - versleten schoenen en
geschaafde voeten vertellen samen met de afgedragen kleren een
verhaal van de jongeling en getuigen van een lange en moeizame
terugkeer. De gezichten zijn de sleutel om het schilderij te begrijpen
- het gelaat van de oude, blinde vader stralend met intern licht en
in de schaduw het gelaat van de jongeling verborgen in de ouderlijke armen waarin hij eindelijk rust vindt, maar ook de gezichten
van de figuren die de scène aanzien en twijfelen aan de gepastheid
van deze vergiffenis en die langzaam in het donker vervagen. Dit
schilderij behoort tot de meest bekende schilderijen die in Hermitage tentoongesteld zijn. Dit is het hoogtepunt van de buitengewone ontwikkeling van de kunstenaar. Rembrandt vond de bronnen
voor inspiratie bij voorkeur in de Bijbel en het evangelie en vond
in deze teksten altijd geschikte onderwerpen om over mensen en
wereld na te denken. De vermelding van Rembrandt als graveur
geeft al aan dat hij bijbelse verhalen in beeld verwerkte. In de parabel van de verloren zoon die hij aan het eind van zijn oeuvre
gemaakt heeft, zag hij een voorbeeld van een algemeen geldende
menselijke ervaring. Hij liet alle decoratieve elementen achterwege
en concentreerde zich puur op het vertellen gebaseerd op schildermiddelen: licht en kleuren openbaren het verhaal van een losbandige jongeling die naar zijn vader is teruggekeerd om vergiffenis te
vragen. In deze symfonie van lichte en donkere tinten, schitterende
glans en de miraculeus gedempte donkere schaduwen spreekt zich
de niet verzwakkende energie van de oud geworden kunstenaar
uit. Rembrandt keert waarschijnlijk terug in zijn eigen verleden
door middel van het verhaal over de zoon die zijn erfenis verspilde
en deemoedig naar zijn vader terugkomt. Hijzelf had immers een
aanzienlijke rijkdom, maar was niet de staat om hem te behouden
vanwege zijn mateloze verzamellust en belandde in zijn ouderdom
in eenzaamheid en raakte door pijnlijke verwijten gekweld. Het
lijkt mij dat hij door deze parabel de waarde van boetedoening en
vergiffenis wilde uitdrukken.
Dan blijft mij, Jannetje, niets anders over dan me te verontschuldigen dat ik geen aandacht aan de overige schilderijen heb besteed. De meeste kracht voelde ik namelijk uit dit schilderij komen,
daarom wilde ik er juist jou over schrijven. Hij raakte ons ergens
allebei, jou en mij persoonlijk. Soms verspilt men tijd die men aan
iemand anders wilde schenken en ineens is het te laat.
Zuzana
Vertaling: Renata Vedlich, Mark Tuijl
OP WEG
„As ek aan die stad van Praag dink, dink ek altyd aan kleure met ‘n goue tint: goudblou en goudgeel
en goudrooi.“
Ek steek die Vltava-rivier oor na die Staré Město, die Ou Stad. Hier is die Rudolfinum-teater, vernoem na kroonprins Rudolf
von Hapsburg. Jong Tsjeggiese werkers in
swart hemde en donker broeke is besig om
die musiekkonsertsaal vir vanaand se uitvoering van Antonín Dvořák se Negende
Simfonie op te smuk. In die middel van die
stel trappe rol hulle’n loper uit en tussen die
Neo-Renaissance pilare word moeseliengordyne gedrapeer. ‘n Goudrooi tapyt en
goudwit gordyne.
En toe ek stadig afkyk van die vergulde
skulpe hoog bo-op die konsertgebou na die
PRAG
&
PRAHA
besige werkers in hulle ietwat formele swart
pakke en wit hemde, kom my oë uiteindelik
te ruste op hulle voete: sandale met sokkies.
In sy skreeusnaakse gids tot Tsjeggië ver-
tel Terje Englund die volgende grappie: Hoe
weet jy wie’s die Tsjeggiese verteenwoordiger op die EU-konferensie? Soek die ou wat
sandale en wit sokkies by sy pak dra.
Toe ek dra op die grasperk voor die Rudolfinum omdraai, kyk ek reg in die bakkies van ‘n Praagse brak. En die brak grinnik
saam met my so wyd soos wat sy bekharnas hom toelaat. Terloops, bekharnasse vir
stadsbrakke is wet in die Tsjeggiese Republiek. En die Tsjegge en hulle liefde vir honde...dis nog ‘n ander, lang storie.
Ek loop deur onder dieselfde boaardse
gevoel toe ek op die Vrtbovská-tuin afkom.
strana 28
Op en af stap ek tussen die gemanikuurde
terrassies en verstom my aan die barok simmetrie van die heretuin, maar toe ek weer
omdraai, sit een van daardie maanhaarkatte in my rigting en ginnegaap. Ek kon
sweer hy snorfluister: Sien jy nou, dis hoe
óns tuine al van die vroeë eeu af lyk, en ja,
wat daarvan?
Paris en Londen en New York strewe
na grootsheid met elegante lanings wat op
triomfantlike boë en obeliske en wolkekrabbers en sodanige indrukwekkende bousels
uitloop, maar Praag weier om grootdoenerig te wees. A lis Praag die 10de-eeuse
stad van 100 torings. En a lis daar 30 standbeelde van heiligers op die Karel-brug. En
al het die Museum van Dekoratieve Kuns
die meeste Boheemse glasware denkbaar.
En al het die Heilige Kind van Praag, beter
bekend as Il Bambino di Praga, al soweel
wondrewerke verrig. Dis nie alsof die inwoners van Praag hulle nie aan dié prestasies
steur nie. Dis net dat jy hulle eerder in ‘n
hospoda of bierkroeg sal kry - besig om die
hoeveelste bier weg te slaan terwyl hulle ‘n
yshokkiewedstryd dophou.
Dit word skemer, maar die lig is nog neoder en skoon en ryp met allerhande soorte
dinge. Die Mústek-metro spoeg my op Václavské-plein uit. Daar op die hoek staan dié
voorbeeld van modernistiese argitektuur,
die Koruna-paleis. Om die hoektoring beter
te kan sien, ry ek met drie stelle roltrappe
in ‘n afdelingswinkel nab o om van daar,
wel tussen hangertjies frillerige onderklere
deur, reg op die drielingbeelde van die Koruna uit te kyk.
Onder op die plein gekom, loop ek my
vas teen ‘n wip jong meisjes wat een ná
die ander foto’s van mekaar teen die agtergrond van die Nasionale Museum in die
verte neem.
Mag ek ook ‘n foto van een van julle
neem, vra ek. Net die meisie in die rooi
baadjie en die Kenvelo Anywhere-handsak
van viniel stem toe. En nes sy is, innemend,
modern, lighartig en bowenal vry, pose sy
vir my.
Gedurende die dae in Praag word Bohumil Hrabal my gunsteling onder die hedendaagse Tsjeggiese skrywers. En as eerbewys
aan Hrabal stap ek doodtevrede aan my
laatste bestemming van die dag: die Hotel
Paríz.
O, as ek dit maar kon bekostig om vir
een enkele nag hier in te boek, praat ek
hardop, want ek weet niemand gaan dink
ek gedra myself verspot nie. Maar ek begin
dadelik beter voel toe ek onthou die skrywer
was ook nooit ‘n gas in die hotel nie, net ‘n
kelner.
Daarom grinnik ek ek onwillekeurig,
daar op my eentjie in die voordeur. Want
het Hrabal nie dieselfde swier beskryf nie?
En nogal in Ek het die koning van Engeland
bedien: “Soveel spieëls en brons balustrades
en brons deurknoppe en brons kandelare,
almal gepoleer totdat die hele plek soos
goud blink. Daar was oral rooi tapyte en
glasdeure net soos in ‘n chateau...Selfs al
was dit middag, was al die ligte aan, lampe wat soos kerse lyk met ‘n gloeilampie in
elkeen en slypglas-kristalhangers sommer
oral. En toe ek myself in die spieël raaksien
terwyl ek besig is om die helder Pilsner-bier
aan te dra, lyk ek op ‘n snaakse manier anders. En ek besef ek moet ophou dink ek is
klein en lelik.“
Door Eben Venter. Overgenomen uit het
Zuid-Afrikaanse tijdschrift Insig (December 2005). We danken Gert Andeweg voor
zijn bemiddeling
PETERSBURG  NIEUW NEDERLAND
Brief aan Jana Pellarová 2
Lieve Jana,
in mijn eerste brief over Petersburg beloofde ik je om mijn
herinneringen verder te beschrijven, en heb ik hiermee samenhangende thema‘s aangeroerd. Een ervan is, al is het maar om
genoegen te beleven aan de „Realia van een Ne-Be-lid”, Novaja
Gollandija - Nieuw Nederland.
Peter de Grote bereisde meer dan driehonderd jaar geleden
Europa en vergaarde kennis. Hij liep ook in Nederland stage.
Omdat hij een heel intelligent heerser was, wist hij, dat een
zo groot land als Rusland havens nodig had als sleutels tot de
economische groei. Isolatie is iets slechts. Is het niet wonderlijk dat de communistische heersers zich daar niet bewust van
waren? Ik zeg dan altijd op zo‘n moment tegen mezelf, waar
zijn die wortels, genen en ingesleten algorithmen gebleven? En
dan denk ik niet slechts aan Rusland, maar het gaat over het
algemeen zo op plaatsen, waar oude beschavingen meer waard
zijn dan de nieuwe. Maar terug naar Peter en zijn politiek.
De intelligente heerser besloot vervolgens alle belangrijke zaken van Moskou naar de in wording zijnde hoofdstad te verplaatsen. En hier deed hij goed aan. Het Europese Westen was
van grote invloed op de sfeer in de stad. Na zijn overwinning op
de Zweden stichtte hij in 1703 Sint-Petersburg op het veroverde
Lijfland. Daarbij maakte de tsaar gebruik van alle verworven
kennis. Toen hij in Amsterdam als gewoon timmerman in de
Peter I de Grote
strana 29
dokken werkte, erkende hij dat de Nederlandse scheepsbouwers een van de beste ter
wereld zijn. Hij huurde ze dus in, om voor
hem zijn eerste oorlogsvloot te bouwen. Anderen weer om hem te helpen bij de aanleg van de stad. De Nederlandse bouwers
moesten immers ook thuis strijden tegen
het water en moerassen. Het ontstaan van
het Nieuwe Nederland is dus nauw verbonden aan de ontwikkeling van Petersburg als
het centrum van de scheepsbouw in de Baltische Zee. Het kleine
eiland, met de naam Nieuw Holland, ontstond nadat fundamenten voor de Admiraliteit en het Kriukov- en Krustejnov-kanaal waren gegraven, en vormde voor de ingehuurde vaklieden zowel hun thuis als hun werkplaats. In 1765 bouwde Savva
Ivanovitsj Tsjevakinsky enkele opslagplaatsen voor bakstenen
en voor balken, die in verticale positie gedroogd werden en voor
de scheepsbouw werden gebruikt. Dit kleine gebiedje stond in
verbinding met de rivier de Mojka. De barokke bouwwerken
die in plaats van pleisterwerk met decoratieve tegels zijn bekleed, bevinden zich tegenwoordig in een bijzonder slechte staat.
Men wordt wat treurig door dit gebrek aan waardering voor
het erfgoed. Largo desolato. We zitten in een rondvaartbootje,
varen door de grachten van Petersburg en als ons de informa-
tie ter ore komt, dat architect Foster en zijn
studio een concours gewonnen heeft met
betrekking tot verbouwing van Nieuw-Holland, doet dat ons deugd. Het eiland wordt
immers door twee bruggen met het centrum van de stad verbonden. Het project
gaat ervan uit, dat de oorspronkelijke utiliteitsbouw plaats maakt voor een cultureel
activiteitencentrum. De plaatsing van de
gebouwen beantwoordt aan de driehoekige
vorm van het eiland en men heeft er schouwburgen, een opera
en een „rotonde“ met vierhonderd plaatsen voor traditionele
Russische voorstellingen geprojecteerd, maar ook winkels en
restaurants. Alles zou in 2010 klaar moeten zijn. Er zijn astronomische kosten aan verbonden. Maar toch vermeld ik ze - 320
miljoen dollar. Godzijdank heeft het onlangs gevierde driehonderdjarige bestaan eraan bijgedragen, dat er op het eiland iets
begon te gebeuren.
En zo, Jana, zal dit kleine stukje land uit de as verrijzen als
de mythische vogel Fenix en het zal er het bewijs van zijn, dat
de mensen veel aan het verleden gelegen is en dat het geheugen
van volkeren niet kort is, of tenminste niet kort mag zijn!
Zuzana Vittvarová
Vertaling: Jesse Ultzen
NIEUWE BOEKEN
EN VERTALINGEN
JACOB ISRAËL DE HAAN - PIJPELIJNTJES
Dit jaar is een ‚onzedelijk‘ boek van Jacob Israël de Haan, Pijpelijntjes, in de Tsjechische vertaling verschenen. Omdat het om een heel
bijzonder boek gaat (Pijpelijntjes werd in 1904 uitgegeven en staat bekend als de eerste roman in de Nederlandse literatuur waarin over
homoseksualiteit wordt geschreven), besloten de uitgeverij Tichá Byzanc en de vertaalster Veronika Havlíková een openbare lezing en
discussie te organiseren. Deze vond op donderdag 9 november 2006 plaats in de Kleine zaal van bioscoop Světozor in Praag .
Allereerst vertelde mevrouw Havlíková, wie Jacob Israël de Haan was (1881 – 1924). De Haan is niet erg bekend, in de leerboeken staat
vaak slechts de vermelding dat hij een broer van de bekende schrijfster Carry van Bruggen is. Zijn leven was inderdaad merkwaardig. De
Haan studeerde rechten, hij was socialist, daarna zionist, later werd hij echter actief in de orthodox-joodse antizionistische beweging. In
1919 emigreerde hij daarom naar Palestina en werd één van de politieke leiders van deze beweging. Hij onderhandelde met Arabieren
omdat hij voorstander was van een staat waarin Arabieren en Joden als gelijken zouden kunnen leven. Hij publiceerde zijn opinies, bovendien stuurde hij memoranda aan de Britse regering en de VN. In 1924 werd hij in Jeruzalem midden op straat vermoord. Eerst dacht
men dat er een politieke moord door Arabieren was gepleegd, maar de werkelijke dader was de zionistische organisatie Hagana. Het ging
om de eerste politieke moord in het joodse Palestina.
Vervolgens legde Veronika Havlíková de titel uit - de naam is van de Amsterdamse buurt de Pijp afgeleid, waar het verhaal zich afspeelt. Waar gaat het boek eigenlijk over? Deze ik-roman is geen coherente vertelling, maar een verzameling schetsjes, zoals de titel zegt.
Twee hoofdpersonen, Joop (Jacob) en Sam, die een relatie hebben, wonen in het huis van juffrouw Meks samen. Sam is een dominante en
harteloze man, hij slaat Joop vaak. Wanneer dit gebeurt, gaat Sam altijd enige tijd weg om tot rust te komen. Eens, als Sam weer weggaat,
komt hij terug met een vriendin, die uiteindelijk met hen gaat wonen, op een andere kamer. Deze plotselinge wending leidt tot de dood
van Sam aan het eind van het boek. Hij is namelijk in tegenstelling tot Joop niet in staat zijn oriëntatie te bekennen. Hij dwingt zich tot
een relatie met een meisje en daardoor lijdt hij zowel psychisch als fysiek. Uiteindelijk is het dus juist Joop die ‚wint‘.
Formeel is Pijpelijntjes volgens Veronika Havlíková de naklank van het Nederlandse naturalisme, met impressionistische elementen
op stilistisch gebied. Ook de haat tegenover de kleinburgerij komt hier tot uiting. De taal is aan de ene kant poëtisch, aan de andere kant
zo natuurlijk mogelijk, de gesprekken worden in het platte, groffe en pittige Amsterdamse dialect gevoerd.
Door de homo-erotische inhoud van het boek ontstond meteen na het verschijnen een rel. De Haan zelf was homoseksueel, in het
boek treedt hij als Joop op. Sam is gebaseerd op de vriend van De Haan, de arts Arnoldo Aletrino, die natuurlijk niet blij was toen de
roman verscheen en toen het bleek dat deze een homoseksuele thematiek had. Jammer genoeg,was Pijpelijntjes aan hem opgedragen.
Hij was geschokt en boos en met de hulp van De Haans verloofde kocht hij de hele oplage op en vernietigde die. Maar nog hetzelfde jaar
strana 30
verscheen een tweede druk met de ondertitel Het leven van Cor Koning en Felix Deelman die echter geheel omgewerkt was en waarin
de opdracht en de provocerende namen van de hoofdpersonen ontbraken. Interessant is het eind van het boek - terwijl in de eerste druk
Joop een nieuwe relatie met een veertienjarige jongen heeft, is in de tweede druk deze jongen ‚nog niet volwassen‘
Het is niet verwonderlijk dat de verschijning van het boek De Haan veel last bezorgde. Hij verloor zijn baan (hij was leraar en werkte
ook in een redactie van een kinderrubriek van Het Volk), en natuurlijk ook de vriendschap met Aletrino.
Het boek is pas in 1974 herdrukt. Aan het eind van de twintigste eeuw werd het niet alleen geherwaardeerd, maar was het ook het
onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Het Tsjechisch is de eerste taal waarin Pijpelijntjes werd vertaald.
Ter afwisseling werd de vertelling van Veronika Havlíková door voorlezing van een mooi fragment uit dit boek begeleid. Ontzettend
interessant waren de vragen, de discussie. Bijvoorbeeld, hoe is het met de auteursrechten gesteld als de schrijver al lang overleden is? Het
auteursrecht is van kracht tot 70 jaar na het overlijden van de maker, dus de uitgever hoefde niemand om de toestemming te vragen.
Hoe kwam stuitte de uitgever op het boek? Hij hoorde van een vriend dat het boek de moeite waard was, en daarom vroeg hij mevrouw Havlíková om haar mening. Zij was eerst een beetje verrast omdat het boek al honderd jaar geleden geschreven was, maar toen
begon ze het in de tram te lezen en moest ze de uitgever gelijk geven. Daarmee hing ook de volgende vraag samen: was het vertalen ervan
moeilijk? Het boek zit namelijk vol enerzijds ouderwetse woorden, anderzijds neologismen en de taal is heel plat. Volgens de vertaalster
was dat inderdaad niet gemakkelijk.
Is de uitgever van plan ook andere Nederlandse auteurs uit te geven? Hij antwoordde dat hij bijvoorbeeld boeken van Reve of Hermans boeiend vindt. Trouwens, De Haan is ook de auteur van reisbrieven, reportages en feuilletons uit Palestina, en daar zijn de uitgever
en mevrouw Havlíková ook in geïnteresseerd.
We kunnen ons dus werkelijk op prachtige boeken verheugen!
INTERESSANTE ZAKEN
HOLLANDERS EN PINDAKAAS
Hollanders eten een boterham met pindakaas. Hier staan twee echt Hollandse woorden: pindakaas en boterham. Een Hollandse
boterham moet vers zijn, zacht van binnen en met een knapperige korst. Anders eet je oud brood, en dat is een teken van armoede.
Duits brood is niet lekker, met een zure smaak en te compact. Frans brood (stokbrood) is wel lekker, maar dat eet je in Frankrijk. Als
een Hollandse boterham met pindakaas van tafel valt dan komt hij altijd met de besmeerde kant op de grond, dat is een natuurkundige
wet die ook bewezen is. Pindakaas moet smeuïg zijn. Sommige Hollanders die naar het buitenland gaan nemen een grote voorraad
pindakaas mee, en ook stroopwafels, boerenkaas, drop, enzovoort. Hollanders die naar het buitenland reizen met een caravan (ook
wel sleurhut genaamd) nemen sowieso een grote voorraad voedsel mee want de echte Hollander wantrouwt buitenlands eten. En het
is ook nog goedkoop dus: tel uit je winst. Zo gaat een echtpaar met kinderen meestal op stap met een pan vol gehaktballen in eigen jus.
Dat die ballen aan de kust van Spanje, waar de temperatuur in de caravan al gauw tot boven de dertig graden oploopt, snel bederven is
wel een tegenvaller. Veel gehaktballen worden op die manier in het buitenland gedumpt. Dit is een vorm van export van afval waar de
Hollandse politiek zich fel tegen verzet. Ik ken een verhaal over een Hollands echtpaar dat in het midden van de Dordogne een Hollands eethuis begon, waar je (’s winters en ’s zomers) erwtensoep kon eten. De lokale Fransen kwamen daar niet, want bij erwtensoep
smaakt een glas Franse wijn absoluut niet. Er kwamen wel Hollanders en enkele Vlamingen, die de Franse liflafjes wantrouwden en
het eethuis beschouwden als een vertrouwd baken temidden van de verwarrende Franse cultuur. De erwtensoep, of zuurkoolstamppot
werd in meegenomen pannen gedumpt en op de camping vredig weggemetseld. Maar wat doet een Hollander die naar Tsjechië reist?
Die verkeert in verwarring, want in Tsjechië eet men ook gehaktballen, maar waarschijnlijk met teveel uien en knoflook. Wat absoluut
vanuit Holland meemoet is een flink pak frikandellen. Wat zijn dat, zal de argeloze Tsjech vragen, en dat wordt een moeilijk verhaal.
Frikandellen worden in Holland veel genuttigd, met aanduidingen als Frikandel speciaal, of Frikandel oorlog. Er wordt gezegd dat
er allerlei dubieus dierafval in verwerkt wordt, orgaanvlees van ezels of kangoeroes en zo. Ook worden frikandellen veel gegeten met
satésaus. En daar komt de pindakaas weer om de hoek kijken. De echte pittige Indonesische satéh-saus is door de Hollanders omgevormd tot een opgewarmde brei waarin pindakaas het hoofdingrediënt vormt. Als je een Hollander ziet, die ten einde raad is en die
met holle ogen langs de Praagse straten zwerft dan is zijn voorraadje op. Haal hem in huis, trakteer hem op Bramboracky of Kure na
Paprice en misschien krijg je hem dan weer rustig. En zeker raakt hij van zijn pindakaasverslaving af.
Gerben Ferwerda
strana 31
ADVERTENTIE
Voor mensen, die al wel (wat) Nederlands spreken, ben ik beschikbaar voor gesprekken over
(eventueel door uzelf aangedragen) onderwerpen. Het doel van mijn sessies is rondom de
onderwerpen zoveel mogelijk „talige“ kneepjes aan de orde te laten komen, waardoor uw Nederlands inderdaad nederlands kan worden. Daarbij komen, al dan niet actuele, achtergronden
en bijzonderheden aan de orde. Denk bijvoorbeeld aan politieke culuur, geschiedenis, kunst,
literatuur of gewoon het nieuws van de dag.
De voertaal is in principe Nederlands, maar waar nodig is toelichting in het Engels, Frans of
Duits mogelijk.
Gewoonlijk voorzie ik mijn gesprekspartners voor- of achteraf van notities over de belangrijkste
punten - waardoor het gemakkelijker is er naderhand zelf verder mee te spelen.
Meestal zijn de gesprekken één op één, maar groepjes van maximaal vier of vijf mensen van
onderling vergelijkbaar niveau zijn ook mogelijk.
Frank Zwaan • 602 11 32 45 • [email protected]
strana 32

Zlom 2007/1.indd - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu

Transkript

Podobné dokumenty

Ne - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

nr. 3 - NE-BE

nr. 1 - NE-BE

nr. 2 - NE-BE

Leos Janácek