formát PDF - Rudná pod Pradědem

Chráněná krajinná oblast
(CHKO) Jeseníky
Obec Rudná pod Pradědem leží svojí místní částí Nová Rudná na hranici
CHKO Jeseníky. CHKO Jeseníky se
nachází v severovýchodní části ČR
a leží na území obcí Bruntál, Jeseník
a Šumperk. Severní hranice oblasti se
dotýká rovněž hranice Polské republiky. CHKO Jeseníky byla zřízena dne
19.06.1969 Ministerstvem kultury.
Rozloha CHKO Jeseníky představuje 740 km2. Území je z 80-ti% pokryto lesními porosty. CHKO Jeseníky jsou nejlesnatější CHKO České republiky. Na území
CHKOJ jsou čtyři národní přírodní rezervace, devatenáct přírodních rezervací
a šest přírodních památek.
Národní přírodní rezervace: Praděd, Šerák-Keprník, Revíz, Rašeliniště Skřítek.
Přírodní rezervace Bučina pod Františkovou myslivnou, Františkov, Jelení bučina,
Suchý vrch, Borek u Domašova, Pod Slunečnou strání, Rabštejn, Filipovické louky,
Vysoký vodopád, Pstruží potok, Pod Jelení studánkou, Šumárník, Sněžná kotlina,
Franz Franz, Skalní potok, Niva Branné, Růžová, U Slatinného potoka, Břidličná.
Přírodní památky Chebzí, Smrčina, Zadní Hutisko, Pasák, Štola nad Jelení cestou,
Morgenland. Národní přírodní rezervace Králický Sněžník a národní přírodní památky Na Špičáku, Ptačí hora, Rešovské vodopády, Velký Rudný, Venušiny misky,
jeskyně Na Pomezí a Borový.
Ze vzácných živočichů žije v Jeseníkách rys ostrovid, ptáci linduška horská, kos horský, bělořit šedý, modráček tundrový, tetřev hlušec, tetřívek obecný, jeřáb obecný,
čáp černý, sokol stěhovavý, chřástal polní. Žijí zde také endemičtí motýli: motýl obaleč vysokohorský a někteří okáči. Velká kotlina v Národní přírodní rezervaci Praděd
je jednou z nejbohatších botanických lokalit v České republice. Některé z rostlin
jsou tzv. endemické, které nerostou nikde jinde na světě (jitrocel černavý sudetský,
hvozdík kartouzek sudetský, lipnice jesenická a zvonek jesenický).
Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki
Gmina Rudná pod Pradědem, a dokładnie jej miejscowa dzielnica Nová Rudná,
leży na granicy Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki /Chráněná krajinná
oblast Jeseníky/. Obszar ten znajduje się w północno-wschodniej części Republiki
Czeskiej, na terenach gmin Bruntál, Jeseník i Šumperk. Granice północne Obszaru
identyfikuje się również z granicą z Rzeczpospolitą Polską. Obszar Chronionego
Krajobrazu Jesioniki ustanowiło Ministerstwo Kultury dnia 19.6.1969 roku. Terytorium Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki przedstawia 740 m2. Tereny
te z 80 % tworzą lasy. Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki to najbardziej
zalesiony Obszar Chronionego Krajobrazu w Republice Czeskiej. Na terenie tego
Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki znajdują się cztery Narodowe Rezerwaty Przyrody, dziewiętnaście rezerwatów przyrody i sześć pomników przyrody.
Narodowy Rezerwat Przyrody /Národní přírodní rezervace/: Pradziad /Praděd/,
Šerák-Keprník, Rejvíz, Torfowisko Skřítek /Rašeliniště Skřítek/. Rezerwaty Przyrody
/Přírodní rezervace/: Bučina pod Františkovou myslivnou, Františkov, Jelení bučina,
Suchý vrch, Borek u Domašova, Pod Slunečnou strání, Rabštejn, Filipkovické louky,
Vysoký vodopád, Pstruží potok, Pod Jelení studánkou, Šumárník, Sněžná kotlina,
Franz Franz, Skalní potok, Niva Branné, Růžová, U Slatinného Potoka, Břidličná.
Pomniki przyrody: Chebzí, Smrčina, Zadní Hutisko, Pasák, Štola nad Jelení cestou, Morgenland. Narodowy Rezerwat Przyrody /Národní přírodní rezervace/:
Králický Sněžník i Narodowe Pomniki Przyrody: Na Špičáku, Ptačí hora, Rešovské
vodopády, Velký Rudný, Venušiny misky, jaskinie Na Pomezí i Borový.
Z rzadkich zwierząt żyje w Jesionikach: ryś ostrowid oraz ptaki – siwerniak, drozd
obrożny, białorzytka, podróżniczek, głuszec cietrzew, żuraw, bocian czarny, sokół
wędrowny, derkacz. Wielka Kotlina w Narodowym Rezerwacie Przyrody Pradziad
/Národní přírodní rezervace Praděd/ to jedno z najbogatszych miejsc botanicznych w Republice Czeskiej. Niektóre z roślin są tzw. endemitami, to znaczy, że
nie rosną na żadnym innym miejscu na świecie (babka górska sudecka, goździk
kartuzek sudecki, lipnica jesenicka (Poa riphaea) oraz dzwonek jesenicki (Campanula gelida)).
Štola pod Jelení cestou
Přírodní památka Štola pod Jelení cestou leží
0,5km od hranice katastru Nová Rudná v území
Malé Morávky. Ve skutečnosti se jedná o tři opuštěná důlní díla různého stáří. Nejstarší částí je dolní systém tzv.etážový důl. Toto opuštěné důlní dílo
nese název Šimon a Juda. Je tvořen 4 patry různě
větvených horizontálních štol, které jsou vzájemně
propojené svislými šachtami, z části opatřenými
řebříky. V mladším, výše položeném systému se
prolínají důlní míry dvou dolů – Hedvika a Rochus.
Oba samostatné systémy – dolní a horní komunikují s povrchem 3. hlavními vchody, další otvory
nejsou dosud prozkoumány a zmapovány. Část
z nich bude buď zavalena, nebo nedostupná. Celý
systém chodeb a šachet měří kolem 600 m. Horizontálni chodby jsou cca 2,5m vysoké , místy se
rozšiřuji a zvyšují v prostorne síně (do vyšky cca 8 m). Teplota v celém etážovem
systému se pohybuje od 0 °C do 5 °C; vzácně může dosahnout až 7 °C. Vlhkost
vzduchu je vysoká, až 100%. Na dně posledniho 4. patra se objevuje voda, která
bývala odváděna dnes již zavalenou odvodňovaci štolou.
Ve štolách se v minulosti těžila devonska železná ruda. Kdy byly tyto štoly otevřeny,
se přesně neví. Nejstarši zprávy o těžbě železné rudy u Malé Morávky jsou znamy již z 13. stoleti. Těžba rud zde zanikla kolem roku 1870. Od roku 1986 jsou
štoly přístupné jen pro odborný výzkum např. zimní sčítání netopýrů, který probíhá
pravidelně od roku 1971. Mimořádný počet zimujících jedinců i druhů řadí štolu
k největším zimovištím netopýrů v České republice. Nejpočetněji jsou zastoupeny
netopýr černý a netopýr velký. Dále zde zimují netopýr severní, večerní, ušatý, vousatý, Brandrův, vodní, řasnatý, velkoduchý a kriticky ohrožený vrápenec malý.
Výměr přírodní památky je 0,03 ha. Štola pod Jelení cestou byla vyhlášena přírodní památkou roku 1989 a není volně přístupná
Sztolnia pod Jelenia Drogą
Pomnik przyrody Sztolnia pod Jelenią Drogą /Štola pod Jelení cestou/ znajduje
się 0,5 km od granicy katastru Nová Rudná na terenie gminy Malá Morávka. W
gruncie rzeczy chodzi o trzy kompleksy przestrzeni podziemnych opuszczonej kopalni z różnych okresów. Najstarszą częścią jest system kopalniany tzw. piętrowy.
Owa opuszczona kopalnia nazywa się Szymon /Šimon/ oraz Juda. Tworzą go
cztery piętra różnie rozgałęzionych poziomych sztolni, które są połączone nawzajem pionowymi szybami, częściowo wyposażonymi w drabiny. W młodszym,
znajdującym się wyżej systemie przecinają się systemy dwóch kopalni – Jadwiga
/Hedvika/ i Rochus. Obydwa samodzielne systemy – dolny i górny połączone są
z powierzchnią trzema głównymi wejściami, pozostałe otwory nie zostały dotąd
zbadane i zmapowane. Część z nich będzie albo zawalona, albo niedostępna.
Cały system chodników i sztolni ma około 600 m długości. Poziome chodniki mają
2,5 m wysokości, w niektórych miejscach się poszerzają i przechodzą w duże,
przestrzenne sienie (do wysokości ok. 8 m)
Temperatura w całym systemie mieści się w granicach od 0 °C do 5 °C; wyjątkowo
może osiągnąć nawet 7 °C. Wilgotność powietrza jest wysoka, aż 100%. Na dnie
ostatniego, czwartego piętra, pojawia się woda, która była dawniej odprowadzana dziś już zawaloną odprowadzającą sztolnią. W sztolniach dawniej wydobywano rudy żelaza znajdujące się w skałach dewonu. Kiedy dokładnie zostały
sztolnie otwarte, dokładnie nie wiadomo. Najstarsze informacje o wydobywaniu
rudy żelaza koło Malej Morávki pochodzą już z XIII wieku.
Wydobycie rud przerwano około 1870 roku. Od 1986 roku sztolnie są przystępne tylko do fachowych prac badawczych, np. zimowego spisu nietoperzy, który
przebiega regularnie od 1971 roku. Niezwykła liczba zimujących osobników i
gatunków jest powodem tego, że sztolnia zaliczana jest do największych zimowisk
nietoperzy w Republice Czeskiej. Najliczniejsze nietoperze to Mopek (Barbastella
barbastellus) oraz Nocek duży (Myotis myotis). Dalej zimują tutaj mroczek pozłocisty, mroczek późny, gacek brunatny, nocek wąsaty, nocek Brandta, nocek rudy
(nocek nadwodny, nocek Daubentona), nocek Natterera, nocek Bechsteina i krytycznie zagrożony podkowiec mały.
Wielkość pomnika przyrody to 0,03 ha. Sztolnia pod Jelenią Drogą /Štola pod Jelení cestou/ została ogłoszona pomnikiem przyrody w 1989 roku i nie jest ogólnie
dostępna dla turystów.
Kostel sv. Jana Křtitele
Kostel byl ve své dnešní podobě nově
postaven v roce 1812 a byl zasvěcen
sv. Janu Křtiteli. Nad hlavním oltářem
se nachází obraz ochránců kostela
od vídeňského malíře L. Kupelwiesera. Rekonstrukce v roce 1894 ozdobila hlavní oltář a kazatelnu novými
sochami. Epištolní oltář dostal nový
obraz, zobrazující zjevení Panny Marie. Při příležitosti této rekonstrukce byl
kostel také nově vymalován malířem
Paulem Assmannem. Původní kostel byl postaven patrně v roce 1581 jako protestantský Dům Páně. Nejstarší kostel ve Staré Rudné byl nepochybně dřevěný a mohl
být osadníky postaven již ve 13. století. Většina původních nástěnných maleb se
dochovala dodnes.
Kościół św. Jana Chrzciciela
Kościół został na nowo wybudowany w 1812 roku i tak wygląda do dziś. Poświęcony był św. Janowi Chrzcicielowi. Nad głównym ołtarzem znajduje się obraz opiekunów kościoła, którego autorem jest wiedeński malarz L. Kupelwieser. W trakcie
rekonstrukcji w 1894 roku ozdobiono główny ołtarz i ambonę nowymi rzeźbami.
Ołtarz po stronie epistolarnej otrzymał nowy obraz, przedstawiający objawienie
Matki Boskiej. Podczas rekonstrukcji kościół został także na nowo wymalowany
przez malarza Paula Assmanna. Pierwotny kościół został zbudowany prawdopodobnie w 1581 roku jako protestancki Dom Pana. Najstarszy kościół w Starej
Rudnej był zapewne drewniany i mógł być wybudowany przez osadników już w
XIII wieku. Większość pierwotnych malowideł ściennych dochowała się do dnia
dzisiejszego.
Hnízdiště netopýrů.
Kdo by hádal, že nejpočetnější skupinou mezi
savci, žijícími v Jeseníkách jsou netopýři? I přesto, že Jeseníky nepatří k oblastem z rozsáhlými
jeskynními prostorami, nachází se zde množství
úkrytů vzniklých v minulosti např. hornickou činností. Spleť podzemních chodeb slouží netopýrům jako bezpečný úkryt, kde mohou přečkat
období zimy. V zimě upadají do stavu strnulosti
tzv. hibernace, při níž se životní pochody snižují na minimum a tělesní teplota klesá blízko
k 00C. Počty zimujících netopýrů v každém
z nich přesahují současně 1000 kusů. Zimoviště v Jeseníkách patří k těm nejvýznamnějším v
České republice. Podzemní štoly v Jeseníkách
pravidelně využívá kolem 11 druhů netopýrů. Zimoviště netopýrů se nachází rovněž
v obci Rudná pod Pradědem. Letních kolonií, které tvoří samice rodící mláďata, není
na rozdíl od zimovišť v Jeseníkách známo mnoho. Nejčastěji jsou nalézány početné
kolonie druhů sídlících na půdách kostelů a jiných budov.
Rudná pod Pradědem
Památné stromy – Lípa v Nové Rudné
Stojí-li člověk pod mohutným letitým stromem, mnohokrát ho napadne, jakých událostí byl tento strom
svědkem? Jaké proměny krajiny se udály za ta
staletí jeho „přihlížení“. Památné stromy mají svou
historii. Druhová škála památných stromů je pestrá,
zastoupeno přibližně 11 rodů. Nejčastěji je to rod
lípa (Tillia), tvořící největší podíl z celkového počtu
památných stromů. Často se setkáme s jasanem
(Fraxinus), javorem (Acer), bukem (Fagus). Velice
ojediněle je za památný strom vyhlášena třešeň.
Každý památný strom má ochranné pásmo ve tvaru kruhu o poloměru desetinásobku průměru kmene
měřeného ve výši 130 cm nad zemí. Příslušný úřad
může při vyhlašování památného stromu stanovit
ochranné pásmo i větší. V tomto pásmu není dovolena žádná pro památný strom škodlivá činnost
– například výstavba, terénní úpravy, odvodňování, chemizace a podobně.
Na tomto místě, v části obce Nová Rudná se nachází památný strom, který byl
označen názvem Lípa v Nové Rudné. Datum vyhlášení památným stromem je datován ke dni 24.09.2003. Poslední měření této památné lípy je z roku 2003: obvod
kmene ve výšce 130 cm nad zemí byl 400 cm, výška stromu 23 m, výška koruny
23 m a šířka koruny 17 m. Lípa byla dříve ořezaná „na babku“, kmen je rozdvojen.
Je zde patrná prasklina kmene z jedné strany. Lípa se vyznačuje hustou kulovitou
korunou, která sahá až k zemi. Jedná se o mohutný a vitální strom.
Zdrojem uvedených informací byla Agentura ochrany přírody a krajiny ČR.
Pomniki przyrody – Lipa w Novej Rudnej
Jeżeli człowiek stoi pod potężnym leciwym drzewem, często przychodzi mu na
myśl, jakich to wydarzeń musiało to drzewo być świadkiem? Do jakich zmian doszło w tym kraju, przez te stulecia jego „oglądania”. Pomniki przyrody - drzewa
mają bowiem swoją historię. Rodzajowa skala pomników przyrody, a konkretnie
drzew, jest bardzo bogata. Jest bowiem reprezentowana około 11 rodzajami. Najczęściej chodzi o rodzaj lipy (Tillia), która tworzy największą część z ogólnej liczby
owych drzew – pomników przyrody. Często też spotykamy się z jesionem (Fraxinus), klonem (Acer) oraz bukiem (Fagus). Bardzo rzadko drzewem – pomnikiem
przyrody zostaje ogłoszona czereśnia.
Każdy pomnik przyrody - drzewo - ma swoją strefę ochronną w kształcie okręgu
o promieniu, który równa się dziesięciokrotności średnicy pnia, który jest mierzony
w wysokości 130 cm nad ziemią. Właściwy urząd może w ramach ogłaszania
drzewa pomnikiem przyrody określić strefę ochronną nawet większą. W ramach
tej strefy, nie wolno realizować żadnej dla drzewa szkodliwej działalności – na
przykład budować, porządkować teren, dokonywać czynności odwodniających,
chemizacji itp.
W tym miejscu, w części gminy (osadzie) Nová Rudná, znajduje się pomnik przyrody, nazwany Lipą w Novej Rudnej. Data ogłoszenia go pomnikiem przyrody to
24.9.2003 roku. Ostatnie mierzenia tej pamiątkowej lipy pochodzą z 2003 roku:
obwód pnia w wysokości 130 cm nad ziemią wynosił 400 cm, wysokość drzewa
23 m, wysokość korony 23 m, a szerokość korony 17 m. Lipa została wcześniej
obcięta „na babcię”, pień jest rozdwojony. Widać tu wyraźne pęknięcie pnia z
jednej strony. Lipę charakteryzuje gęsta kulista korona, sięgająca do ziemi. Chodzi
o potężne i witalne drzewo.
Źródłem wymienionych informacji była Agencja Ochrony Przyrody i Krajobrazu w
Republice Czeskiej /Agentura ochrany přírody a krajiny v ČR/.
Historie těžebních šachet v obci Rudná
pod Pradědem
Nejstarší stopy dolování v Jeseníkách pocházejí
s největší pravděpodobností už z období před
naším letopočtem, kdy bylo území našeho státu
obýváno mimo jiné Kelty, kteří dokázali intenzivně
využívat nerostné bohatství a prokazatelně těžili
některá ložiska zlata, grafitu a železa. Z historického pohledu je jedním z nejstarších dochovaných
důkazů o hornické činnosti na území severní Moravy Andělskohorský rudný revír, který zahrnuje
pozůstatky zejména po těžbě zlata. Andělskohorský rudný revír se nachází na východním okraji
Hrubého Jeseníku mezi obcemi Karlova Studánka,
Ludvíkov, Vrbno pod Pradědem, Andělská Hora
a Stará Rudná. Jedná se o revír s rozlohou cca 30
km2. Těžba zlata v Andělskohorském revíru byla v minulosti několikrát přerušena
a znovu obnovena a největší rozmach těžby lze datovat do doby keltského osídlení,
raného středověku (do roku 1 200 n.l.) a pak až do 16. století. Podle poznatků
historického výzkumu dolování v Andělskohorském revíru bylo do roku 1 200 n.l.
vytěženo cca 6 000 kg zlata, v 16. století pak cca 300 kg zlata. První písemná
zmínka o hornické činnosti v obci Rudná pod Pradědem připomíná listina z roku
1280. Založení obce předcházel nález zlata a vybudování ryžoviště. Jednomu
z ryžovišť dluží obec za svůj název „když část názvu obce je dle vyskytujícího
se množství ptáků (hlavně volavek) – Vogel výsledkem je název Alt Vogelzeifen
v překladu Staré ptačí rýžoviště.
Historia szybów wydobywczych w gminie Rudná pod Pradědem
Najstarsze ślady działalności wydobywczej w Jesionikach pochodzą najprawdopodobniej już z czasów przed naszą erą, kiedy to teren naszego kraju zamieszkiwali między innymi Celtowie, którzy potrafili intensywnie korzystać z bogactw naturalnych. Zostało udokumentowane, że wydobywali niektóre złoża złota,
grafitu i żelaza. Z historycznego punktu widzenia jednym z najstarszych dochowanych dowodów o działalności górniczej w północnej części Moraw jest Andělskohorskie Zagłębie Rudy /Andělskohorský rudní revír/, który obejmuje pozostałości
przede wszystkim po wydobywaniu złota. Andělskohorskie Zagłębie Rudy, znajduje się na wschodnich obrzeżach Wysokiego Jesionika /Hrubý Jeseník/, między
gminami Karlová Studánka, Ludvíkov, Vrbno pod Pradědem, Andělská Hora oraz
Stará Rudná. Chodzi o zagłębie o powierzchni około 30 km2. Wydobycie złota w
Zagłębiu Andělskohorskim było kilkakrotnie przerywane i znowu wznawiane, największy zaś rozmach wydobycia można zauważyć w czasach osadnictwa celtyckiego, wczesnego średniowiecza (do roku 1 200 n. e.), a potem aż do XVI wieku.
Według informacji z badań historycznych, dotyczących wydobywania w Zagłębiu
Andělskohorskim /Andělskohorský revír/, do 1 200 roku n. e. wydobyto tu około
6 000 kg złota, w XVI wieku około 300 kg złota. Pierwsza pisemna wzmianka o
działalności górniczej w gminie Rudná pod Pradědem pochodzi z dokumentu z
1280 roku. Założenie gminy poprzedzało znalezienie złota i wybudowanie miejsca, gdzie płukano złoto. Od jednego z miejsc, gdzie płukano złoto, pochodzi
sama nazwa gminy „albowiem część nazwy gminy pochodzi od występujących
tam ptaków” (zwłaszcza czapli) – Vogel, i stąd pochodzi nazwa Alt Vogelzeifen,
w tłumaczeniu „stare ptasie miejsce, gdzie płukano złoto”.
Gniazdowiska nietoperzy
Kto by pomyślał, że najliczniejszą grupą wśród ssaków, żyjących w Jesionikach są
nietoperze? Pomimo tego, że Jesioniki nie należą do regionów z rozległymi jaskiniami, znajduje się tu wiele kryjówek, które powstały w przeszłości np. na skutek
działalności górniczej. Plątanina chodników podziemnych służy nietoperzom za
bezpieczną kryjówkę , gdzie mogą przeczekać okres zimowy. Zimą upadają do
stanu zdrętwienia, czyli tzw. hibernacji, podczas której procesy życiowe obniżają
się do minimum, a temperatura ciała spada do 00 C. Liczba zimujących nietoperzy
w każdym z nich przekracza na czas dzisiejszy 1 000 osobników. Zimowiska w
Jesionikach należą do tych najbardziej znaczących w Republice Czeskiej. Z podziemnych sztolni w Jesionkach regularnie korzysta około 11 gatunków nietoperzy. Zimowiska nietoperzy znajdują się również na terenie gminy Rudná pod Pradědem.
Kolonii letnich, które tworzą samice rodzące młode, w odróżnieniu od zimowisk w
Jesionikach jest niewiele. Najczęściej są znane liczne kolonie gatunków osiedlających strychy kościołów i innych budynków.
Socha sv. Jana Nepomuckého
Jedinou kulturní památkou obce je barokní socha
svatého Jana Nepomuckého v nadživotní velikosti,
která se nachází ve středu obce. Socha byla zhotovena v roce 1744 z hodolanského pískovce. Poznáme jej snadno na první pohled: kněz v rochetě
a biretem s pěti hvězdami kolem hlavy, držící v náručí krucifix a palmu. Ta je symbolem vítězství, pět
hvězd připomíná legendu, podle níž našli rybáři
ve Vltavě jeho mrtvé tělo. Hvězdy symbolizují i pět
ran Kristových a pět liter slova TACUI (mlčel jsem),
připomínající zachování zpovědního tajemství.
Sv. Jan Nepomucký je jediným světcem vedle Panny Marie, jehož svatost je naznačena hvězdami.
Původně stála socha na kamenném ostrůvku uprostřed kulatého návesního rybníku, nacházejícího se
naproti hasičské zbrojnici. V minulosti se zde konali
liturgické obřady u příležitosti svátku tohoto mučedníka.
Rzeźba św. Jana Nepomucena
Do zabytków kultury w gminie należy także rzeźba św. Jana Nepomucena - nadnaturalnej wielkości, która znajduje się w centrum gminy. Rzeźba pochodzi z 1744
roku i została wykonana z hodolanskiego piaskowca. Poznasz ją bardzo łatwo na
pierwszy rzut oka: ksiądz w rokiecie z biretem i pięcioma gwiazdeczkami wokół
głowy, trzymający w ramionach krzyż i palmę. Jest ona symbolem zwycięstwa,
pięć gwiazd przypomina legendę, według której znaleźli rybacy w Wełtawie jego
martwe ciało. Gwiazdy symbolizują także pięć ran Chrystusa i pięć liter słowa
TACUI (milczałem), przypominające o dochowaniu tajemnicy spowiedzi. Św. Jan
Nepomucen jest jedynym świętym obok Matki Boskiej, którego świętość pokazana
została gwiazdami.
Pierwotnie rzeźba stała na kamiennej wysepce w środku okrągłego stawu nawiejskiego, znajdującego się naprzeciwko remizy strażackiej. Dawniej organizowane
były tutaj obrzędy liturgiczne z okazji święta tego męczennika.
EVROPSKÁ UNIE
EVROPSKÝ FOND PRO REGIONÁLNÍ ROZVOJ
PŘEKRAČUJEME HRANICE
Projekt je spolufinancován z prostředků Evropského fondu
pro regionální rozvoj Překračujeme hranice
Projekt współfinansowany jest ze środków Funduszu Europejskiego
Dla Rozwoju Regionalnego
Przekraczamy granice
© design:www.absreklama.cz
Rudná pod Pradědem
1. Praděd
1. Pradziad
2. Historie obce Rudná pod Pradědem
2. Historia gminy Rudná pod Pradědem
3. Památník 50 let vlády císaře France Josefa
a iniciátora zrušení poddanství Hanse Kudlicha
3. Pomnik 50 lat rządów cesarza Franciszka Józefa
oraz inicja zniesienia poddaństwa Hansa Kudlicha
4. Kostel sv. Jana Křtitele
4. Kościół św. Jana Chrzciciela
5. Socha sv. Jana Nepomuckého
5. Rzeźba św. Jana Nepomucena
6. Historie těžebních šachet v obci Rudná pod Pradědem
6. Historia szybów wydobywczych w gminie Rudná
pod Pradědem
7. Památné stromy – Lípa v Nové Rudné
7. Pomniki przyrody – Lipa w Novej Rudnej
8. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky
8. Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki
9. Hnízdiště netopýrů
9. Gniazdowiska nietoperzy
10. Štola pod Jelení cestou
10. Sztolnia pod Jelenia Drogą
Bruntál
GPS 50o1‘13.864“N, 17o22‘44.857“E
www.rudnapodpradedem.cz
Rudná pod Pradědem
Praděd
Nacházíte se na hranici jak Chráněné krajinné
oblasti Jeseníky, tak Národní přírodní rezervace
Praděd. NPR Praděd zaujímá nejvyšší polohy
Hrubého Jeseníku. Leží v katastrálním území:
Malá Morávka, Karlov pod Pradědem, Železná
pod Pradědem (okres Bruntál), Rejhotice, Kouty
nad Desnou (okres Šumperk), Domašov
u Jeseníku (okres Jeseník). NPR Praděd leží
v nadmořské výšce od 820 – 1491,3 m.n.m.
Výměra rezervace představuje 2.031,40 ha.
Praděd byl vyhlášen národní přírodní rezervací
v roce 1990. Vznikla sloučením dříve vyhlášených chráněných území Vrchol Pradědu, Divoký
důl, Velká kotlina, Malá kotlina, Petrovy kameny
a Bílá Opava.
NPR Praděd se vyznačuje souborem významných geomorfologických jevů a horských ekosystémů v nejvyšších částech Hrubého Jeseníku. Jedná se o lokalitu středoevropského významu. Přirozené bezlesí nad horní hranicí lesa, které má charakter
vrcholových skal, alpínských holí a pramenišť, doplňují primárně bezlesá místa
lavinových drah v karech. Nižší části pokrývají lesní porosty: klimaxové smrčiny
a horské smíšené lesy, zčásti pralesovitého charakteru.
Jedná se o oblast jedné z nejbohatších nalezišť horské flóry a fauny v České republice. Jen ve Velké kotlině, která je součástí rezervace, roste v současnosti asi
480 druhů rostlin, z nich je 117 ohrožených. Nejen květena rezervace upoutá svou
jedinečností, také zvířena tohoto území je pozoruhodná. Nejprozkoumanější skupinou živočichů jsou ptáci. Můžeme zde každoročně spatřit sokola stěhovavého,
nebo například velmi vzácně kulíka hnědého. Pozornost je věnována velkým obratlovcům, v poslední době zejména nepůvodnímu kamzíku horskému, který zde byl
vysazen v roce 1913 poblíž Karlova. Rovněž jelen lesní, srnec obecní, zajíc polní,
liška obecná jsou přirozenou součástí tohoto území.
Pradziad
Znajdujemy się na granicy z jednej strony Chronionego Krajobrazu Jesioniki/Chráněná krajiná oblast Jeseníky/, z drugiej zaś Narodowego Rezerwatu Przyrody
Pradziad /Národní přírodní rezervace Praděd/. Rezerwat ten obejmuje najwyższe
tereny Wysokiego Jesioniku /Hrubý Jeseník/. Leży na terenie katastralnym gmin:
Malá Morávka, Karlov pod Pradědem, Železná pod Pradědem (powiat Bruntál),
Rejhotice, Kouty nad Desnou (powiat Šumperk), Domašov u Jeseníku (powiat Jeseník). Narodowy Rezerwat Przyrody Pradziad leży w wysokości od 820 do 1 491,3
metrów nad poziomem morza. Rezerwat rozciąga się na 2 031,40 ha. Pradziad
został ogłoszony Narodowym Rezerwatem Przyrody w 1990 roku.
Powstał on przez połączenie wcześniej powstałych terenów chronionych Wierzchołek Pradziada /Vrchol Pradědu/, Dziki Dół /Divoký důl/, Wielka Kotlina
/Velká kotlina/, Mała Kotlina /Malá kotlina/, Kamienie Piotra /Petrovy kameny
/ i Biała Opawa /Bílá Opava/.
Dla Narodowego Rezerwatu Przyrody Pradziad /Národní přírodní rezervace Praděd/ jest charakterystyczny kompleks ważnych zjawisk geomorfologicznych i górskich ekosystemów w najwyższych regionach Wysokiego Jesionika /Hrubý Jeseník/. Chodzi o teren o znaczeniu środkowoeuropejskim. Naturalny brak lasów nad
górną granicą lasu, mające charakter skał szczytowych, hal alpejskich i źródeł,
uzupełniają przede wszystkim miejsca bez lasów i pola lawinowych w kotlinach.
Niższe części pokrywa leśna roślinność: klimaksowe lasy świerkowe i górskie lasy
mieszane, po części o charakterze puszczy.
Chodzi o region, gdzie znajduje się jedno z najbogatszych miejsc występowania górskiej fauny i flory w Republice Czeskiej. Tylko w Wielkiej Kotlinie /Velká
kotlina/, która wchodzi w skład rezerwatu, na dzień dzisiejszy rośnie około 480
gatunków roślin, z których aż 117 grozi wyginięcie. Nie tylko roślinność rezerwatu przyciąga uwagę swą specyficznością, ale również zwierzęta tego regionu są
bardzo ciekawe. Najbardziej zbadaną grupą zwierząt są ptaki. Można tu co roku
zobaczyć sokoła wędrownego lub na przykład bardzo rzadkiego mornela (dawn.
sieweczka gniada). Uwaga poświęcana jest także dużym kręgowcom, w ostatnim
czasie przede wszystkim niepierwotnej kozicy górskiej, która została tu wypuszczona w 1913 roku w pobliżu Karlova. Również jeleń szlachetny, sarna europejska,
zając polny czy lis są naturalną częścią tego regionu.
Památník 50 let vlády císaře France
Josefa a iniciátora zrušení poddanství Hanse Kudlicha
Historie obce Rudná pod
Pradědem
První zmínka o obci Nová Rudná pochází z roku 1598. V okolí obce se
v tomto období těžilo zlato. Ke spojení obcí Stará a Nová Rudná došlo
roce 1950 a nově vzniklá obec byla
pojmenována Rudná pod Pradědem.
Obec Stará Rudná byla založena
v roce 1260. V tudy protékajícím potoce bylo objeveno zlato a založeno
rýžoviště. V okolí rýžoviště byly vybudovány domy a tím byla založena obec. První písemná zmínka pochází z roku 1377 a v tomto období byla obec majetkem
šlechtice Kunila z Rudné. V roce 1402 získal obec do vlastnictví vévoda Jindřich,
který byl majitelem krnovského panství. Kolem roku 1504 byla obec připojena
k bruntálskému panství Bernarda z Vrbna, který v roce 1504 obnovil v okolí obce
těžbu rud. V období třicetileté války zde byly působeny velké škody a obyvatelé
trpěli bídou. Těžba byla v této době v útlumu. K novému obnovení těžby došlo
v roce 1671 a zlato se tu těžilo do roku 1742. Druhé mnohem drastičtější období
bídy potkalo obyvatele při průchodu pruských vojsk v roce 1723 a následně po náletu hejna kobylek v roce 1748, které sežralo veškerou úrodu. V roce 1822 vypukl
následkem bouře požár, který zničil téměř celou vesnici. Pokrok se ve vsi projevoval
velmi pomalým tempem. V r. 1875 byla zřízena poštovní stanice a došlo k výstavbě
okresní silnice. V r. 1901 byla na železniční trať do M. Morávky napojena i Stará
Rudná. 8. září 1906 byla vysvěcena nová škola. V r. 1924 byla v obci zřízena
telefonní stanice a 28.8.1928 byl zaveden elektrický proud. 1. ledna 1980 se stala
obec součástí obce Světlá Hora. V referendu v r. 1990 projevili občané touhu po
samostatné obci a obec od této doby působí jako samostatný celek.
Historia gminy Rudná pod Pradědem
Pierwsza wzmianka o gminie Nová Rudná pochodzi z 1598 roku. W okolicach
gminy w tych czasach wydobywano złoto. Do połączenia gmin Stará i Nová Rudná doszło w 1950 roku. Nowo powstała gmina nazwana została Rudná pod Pradědem. Gmina Stará Rudná została założona w 1260 roku. W przepływającym
w tych stronach strumieniu odkryto złoto i założono tu miejsce do płukania złota.
W okolicy tego miejsca zbudowano domy i w ten sposób powstała owa gmina.
Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1377 rok, i w tym czasie gmina była
majątkiem szlachcica Kunila z Rudnej. W 1402 roku gminę zyskał wojewoda Henryk /Jindřich/, który był właścicielem dóbr karniowskich. Około 1504 roku gmina została włączona do dóbr bruntalskich Bernarda z Vrbna, który w 1504 roku
wznowił w tym rejonie gminy wydobycie rud. W czasach wojny trzydziestoletniej
zostały tu wyrządzone ogromne szkody, miejscowa zaś ludność cierpiała ogromną
nędzę. Wydobywanie w tym czasie zostało zahamowane. Do ponownego wznowienia wydobycia doszło w 1671 roku, przy czym złoto było wydobywane do
1742 roku. Drugi, o wiele bardziej dramatyczny okres nędzy, spotkał mieszkańców
podczas przemarszu wojsk w 1723 roku, a następnie po plagach koników polnych
w 1748 roku, które zżarły wszystkie plony. W 1822 roku w wyniku burzy wybuchł
pożar, który zniszczył całą wioskę. Postęp w wiosce przejawiał się bardzo powoli.
W 1875 roku założono stację pocztową i doszło do rozpoczęcia budowy drogi
powiatowej. W 1901 r. została do trasy kolejowej prowadzącej do M. Morávky
podłączona także Stará Rudná. Dnia 8 września 1906 roku została wyświęcona
nowa szkoła. W 1924 r. otwarto w gminie stację telefoniczną, dnia 28.8.1928
roku zaś doprowadzono prąd elektryczny. Dnia 1 stycznia 1980 r. gmina stała
się jedną z części (osadą) gminy Světlá Hora. W referendum przeprowadzonym
w 1990 roku mieszkańcy opowiedzieli się za usamodzielnieniem gminy i od tego
czasu gmina ta działa jako samodzielna część.
Tato památní deska připomínala původně 50
let vlády císaře Franze Josefa a posléze byla
nahrazena pamětní deskou iniciátoru zrušení
poddanství Hanse Kudlicha.
František Josef I. (18. srpna 1830, Vídeň-zámek
Schönbrunn – 21. listopadu 1916 tamtéž)
z rodu Habsbursko-Lotrinského byl 68 let císařem rakouským (nekorunovaným) (v letech
1848–1916), králem českým (nekorunovaným) a uherským (korunovace 1867), králem
lombardským a benátským, dalmatským, chorvatským, slavonským. Otec František Karel Matka Žofie Frederika Bavorská, Císař
a král Ferdinand I. se slavnostně vzdal vlády ve prospěch arciknížete Františka
Josefa 2. prosince 1848 v Olomouci. František Josef se roku 1854 oženil se svojí sestřenicí Alžbětou Bavorskou. Byl jedním z nejdéle vládnoucích panovníků na
světě. Dožil se i pravděpodobně nejvyššího věku (86 let) ze všech habsburských
panovníků.
František Josef I. nastoupil na rakouský trůn jako reprezentant nepříliš populární
politické reakce, která ovládla politickou scénu země po revoluci 1848. V pozadí
jeho nástupu stála v podstatě dvorská kamarila, ve které měli nejvlivnější pozici
vojáci a další konzervativní síly. Jméno František Josef mělo být v tomto kontextu
určitým kompromisem: jméno František (podle císařova děda Františka I.) mělo symbolizovat konzervativní hodnoty, zatímco jméno Josef mělo odkazovat na částečné
přijetí reformní politiky (podle císaře Josefa II.). 7. září 1848 byl císařem schválen
zákon o zrušení poddanství.
Návrh zákona přednesl rodák ze sousedního Úvalna poslanec Hans Kudlich. Vídeňský říšský sněm 31. srpna 1848 schválil návrh zákona většinou 174 poslanců
proti 144 hlasům (36 poslanců nehlasovalo). Ještě dnes bývá Hans Kudlich uváděn jako osvoboditel selského lidu. Zrušení feudálních povinností však bylo vynuceno vývojem hospodářství i společnosti.
Pomnik - 50 lat rządów cesarza Franciszka Józefa oraz inicjatora
zniesienia poddaństwa Hansa Kudlicha
Tablica pamiątkowa przypominała pierwotnie 50 lat panowania cesarza Franciszka Józefa, później natomiast została zastąpiona tablicą pamiątkową poświęconą
inicjatorowi zniesienia poddaństwa - Hansowi Kudlichowi.
Franciszek Józef I (18 sierpnia 1830 r., Wiedeń - zamek Schönbrunn – 21 listopada 1916 r. tamże) z dynastii Habsbursko-Lotaryńskiej, był 68 lat cesarzem austriackim (niekoronowanym) (w latach 1848–1916), królem czeskim (niekoronowanym)
i węgierskim (koronacja w 1867 r.), królem Lombardii i Wenecji, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii. Ojciec Franciszek Karol, matka Zofia Fryderyka Bawarska.
Cesarz i król Ferdynand I uroczyście abdykował na korzyść arcyksięcia Franciszka
Józefa dnia 2 grudnia 1848 r. w Ołomuńcu. Franciszek Józef w 1854 r. ożenił się
ze swoją kuzynką Elżbietą Bawarską. Był jednym z najdłużej panujących władców
na świecie. Dożył także prawdopodobnie najwyższego wieku ze wszystkich habsburskich władców (86 lat).
Franciszek Józef I wstąpił na tron austriacki jako reprezentant niezbyt popularnej
reakcji politycznej, która opanowała scenę polityczną w kraju po rewolucji w 1848
roku. W tle rozpoczęcia jego władzy stała w gruncie rzeczy kamaryla dworska, w
której najbardziej wpływową pozycję mieli żołnierze i inne siły konserwatywne.
Imię Franciszek Józef miało być w tym kontekście pewnym kompromisem: imię Franciszek (po dziadkowi cesarza Franciszku I) miało symbolizować wartości konserwatywne, natomiast imię Józef miało odsyłać do częściowego przyjęcia polityki
reform (na cześć cesarza Józefa II). Dnia 7 września 1848 została przez cesarza
przyjęta ustawa o zniesieniu poddaństwa.
Wniosek ustawy przedstawił rodak z sąsiedniego Úvalna poseł Hans Kudlich. Parlament wiedeński dnia 31 sierpnia 1848 r. przyjął wniosek ustawy większością 174
głosów przeciwko 144 (36 posłów nie głosowało). Jeszcze dziś Hans Kudlich
określany jest jako wyzwoliciel chłopskiego ludu. Zlikwidowanie obowiązków feudalnych wymuszone było rozwojem gospodarki i społeczeństwa.
Rudná pod Pradědem
www.rudnapodpradedem.cz
GPS 50o1‘13.864“N, 17o22‘44.857“E