Přírodní park Orlice

Přírodní park Orlice
Jednodenní exkurze – autobus, pěší turistika
Náročnost: lehká
Zaměření: zeměpisné, enviromentální, biologické
Navržená trasa:
Žamberk - Choceň –Brandýs nad Orlicí –
Ústí nad Orlicí - Žamberk
(Ze Žamberka autobusem do Chocně, z Chocně pěšky podél Tiché
Orlice přes Peliny, Hrádníky do Brandýsa nad Orlicí a dál přes
Klopoty, Komenského pomník, Pernou, Bezpráví, Říčky, Podhoří do
Ústí nad Orlicí, žel. stanice a odtud autobusem zpět do Žamberka)
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
Navržená trasa:
Ze Žamberka autobusem do Chocně, z Chocně pěšky podél Tiché
Orlice přes Peliny, Hrádníky do Brandýsa nad Orlicí a dál přes
Klopoty, Komenského pomník, Pernou, Bezpráví, Říčky, Podhoří do
Ústí nad Orlicí, žel. stanice a odtud autobusem zpět do Žamberka
Přírodní park Orlice
Přírodní park Orlice byl vyhlášen v roce 1996. Sleduje tok Divoké
Orlice od hranice CHKO Orlické hory v Klášterci nad Orlicí a tok
Tiché Orlice od Mladkova po soutok obou Orlic a spojenou Orlici až
do Hradce Králové, v celkové délce asi 200 km. Svojí rozlohou 11
462 ha patří k nejrozsáhlejším chráněným územím této kategorie u
2
nás. Řeka Orlice je největším východočeským přítokem Labe. V
převážné délce svého toku je tvořena říční dvojicí - Divokou Orlicí,
která pramení v rašeliništích Czarne Bagno
v Polsku, a Tichou
Orlicí pramenící na temeni Jeřábu v Jesenické oblasti Divoká Orlice
protéká od Pastvin údolím krystalických hornin, za Nekoří územím
tvořeným svrchnokřídovými slínovci. Mezi Liticemi a Potštejnem
vytváří balvanové řečiště, provázené granodioritovými výchozy. Od
Kostelce nad Orlicí
řeka meandruje v uloženinách štěrkopísků.
Tichá Orlice protéká oblastí svrchnokřídových sedimentů, pod
Ústím nad Orlicí vytváří hluboké údolí a zahlubuje se až do
rulového a žulového podloží. Výrazný meandr s největšími
slínovcovými skalními útvary v regionu vytváří v Pelinách v Chocni.
Tok je lemován říčními terasami dokládajícími složitý vývoj řeky od
mladších třetihor.
Orlice je jednou z
posledních
českých řek, jejíž
koryto nebylo v
nížinné části na
dlouhých úsecích
regulováno, proto
se zde dodnes tok
3
přirozeně vyvíjí, vznikají nové průpichy a mrtvá ramena a dochází
také k pravidelným záplavám, které se opakují i vícekrát ročně.
Posláním
přírodního
parku
je
ochrana
přirozených
polopřirozených
a
ekosystémů
kolem řeky a jejích mrtvých
ramen. Říční niva na horních
tocích široká jen několik desítek
metrů se na dolním toku výrazně
rozšiřuje a přírodní koryto řeky
vytváří soustavu živých meandrů
slepých ramen a tůní obklopených
mokřinami, loukami a zbytky
lužních porostů olše, vrby a
dalších dřevin.
Bylinná skladba luk je převážně druhotná, ale ve zbytcích mrtvých
říčních ramen přežívají mizející vodní společenstva s leknínem
bělostným (Nymphaea candida), stulíkem žlutým (Nuphar lutea),
růžkatcem
ostnitým
(Ceratophyllum
klasnatým
(Myriophyllum
spicatum)
demersum),
a
rdestem
stolístkem
vzplývavým
(Potamogeton natans). Na březích ramen a v bažinatých sníženinách
rostou kosatec žlutý (Iris pseudacorus), žebratka bahenní (Hottonia
palustris), čistec dlouholistý (Pseudolysimachion longifolium) a další
4
mizející druhy rostlin. Voda Orlice však přináší i rostliny, jejichž
výskyt je nejen na území přírodního parku, ale i jinde v krajině
nežádoucí. Jedná se o druhy k nám zavlečené, zvláště křídlatku
japonskou
(Reynoutria
netýkavku
žláznatou
japonica)
a
(Impatiens
glandulifera), jejichž šíření dosáhlo již
takové intenzity, že má za následek ústup
přirozených společenstev podél řeky.
Charakteristickými druhy živočichů jsou
ptáci s vazbou na vodní prostředí, např.
pisík obecný (Actitis hypoleucos), kulík
říční (Charadrius dubius) a ledňáček říční
(Alcedo atthis), v břehových porostech hnízdí slavík obecný
(Luscinia megarhynchos). Ze savců zde trvale žije vydra říční (Lutra
lutra).
Choceň
Choceň leží v kotlině na obou březích Tiché Orlice, první zmínka o
městě pochází z roku 1227. Výrazný rozvoj přinesla městu výstavba
železničních tratí, díky níž se Choceň stala významnou železniční
křižovatkou. K památným stavbám patří zámek, původně renesanční
stavba, která byla několikrát přestavována. Dalšími památkami jsou
5
barokní kostel sv. Františka Serafínského, barokní zvonice,
novorenesanční radnice a pozdně barokní mariánský sloup. Dnešní
Choceň má necelých 9 000 obyvatel a významnými podniky jsou
Choceňská mlékárna s.r.o. a ČKD Chlazení s.r.o. vyrábějící chladící
zařízení.
Peliny
Přírodní rezervace Peliny chrání strmé opukové skály nad Tichou
Orlicí mezi Brandýsem nad Orlicí a Chocní, porostlé vápnomilnými
květnatými bučinami. Opukové stěny jsou zvětralé do rozličných
tvarů – např. „velbloud“. Celkem se zde nachází přes 20 různých
skalních útvarů, vysokých až 35 metrů. Nejznámější je skalní
výklenek Koňská díra. Rezervace představuje jedinečnou botanickou
a zoologickou lokalitu, která vznikla jako pozůstatek křídového
moře.
Mimo jiné zde roste klokoč zpeřený (Staphyllea pinnata), zvonek
broskvolistý (Campanula persicifolia), dymnivka dutá (Campanula
persicifolia), tařice skalní (Alyssum saxatile) a lilie zlatohlávek
(Lilium mahagon). Dále se zde vyskytují vzácné druhy měkkýšů,
např. zrnovka žebernatá (Pupilla sterrii). Nad skalami vede pěšina k
Doskočilově vyhlídce.
6
Hemže-Mýtkov
Přírodní rezervace Hemže - Mýtkov zaujímá část pravého svahu
údolí Tiché Orlice mezi Brandýsem nad Orlicí a Chocní. Jedná se o
suťový porost dubové bučiny, opukové skalní výchozy a staré říční
rameno s cennou květenou - lilie zlatohlavá (Lilium mahagon), oměj
pestrý (Aconitum variegatum), přeslička obrovská
(Equisetum
telmateia)
Vstavačová louka
Přírodní památka nedaleko Chocně
je zbytkem slatinných luk s bohatým
výskytem vzácných druhů rostlin
především vstavačovitých. Roste zde
např. prstnatec májový (Dactylorhiza
majalis).
Hrádníky
Hrádníky jsou původně středověká
tvrz, která stávala na opukovém
ostrohu nad Tichou Orlicí. Do dnešní doby se z ní dochovaly pouze
terénní nerovnosti a nepatrné zbytky základů zdiva. V místě hlavního
objektu tvrze v současnosti stojí turistická chata.
7
Brandýs nad Orlicí
Brandýs nad Orlicí je město s 1400 obyvateli ležící na březích Tiché
Orlice. Ve městě je rehabilitační ústav s rozlehlým lázeňským
parkem. Brandýs je spjatý s osobností Jana Amose Komenského a
jeho knihou Labyrint světa a ráj srdce. K pomníku J. A. Komenského
přibylo přírodní bludiště inspirované Anglií. Veškeré linie labyrintu
tvoří přesně geometricky vysazený habr obecný (Carpinus betulus).
Uvnitř
čtvercového
bludiště
je
zjednodušená
zeměkoule
s přerušovanými poledníky a rovnoběžkami, které komplikují cestu
do středu labyrintu.
Sudislavské maštale
Sudislavské maštale jsou zajímavou přírodní lokalitou u obce
Sudislav nad Orlicí. Na strmých opukových skalách a výchozech tu
rostou suťové bučiny, v podrostu se vyskytuje vzácná květena, mimo
jiné okrotice bílá (Cephalanthera damasonium) a sleziník zelený
(Asplenium viridis).
8
Rezerwat przyrody Orlica
Wycieczka jedniodniowa: autobusem i pieszo
Poziom trudności: średni
Tematyka: środowiskowa, biologiczna,
geograficzna
Proponowana trasa:
Žamberk – Choceň – Brandýs nad Orlicí – Ústí
nad Orlicí - Žamberk
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
9
Proponowana trasa:
Ze Žamberka autobusem do Chocně, z Chocně pieszo wzdłuż Cichej
Orlici przez Peliny, Hrádníky do Brandýsa nad Orlicí i dalej przez
Klopoty, pomnik Komenskiego, Pernou, Bezpráví, Říčky, Podhoří
do Ústí nad Orlicí, na przystanek kolejowy i stąd autobusem
z powrotem do Žamberka.
10
Rezerwat przyrody Orlica
Obszar chronionego krajobrazu Orlica został utworzony w roku
1996. Rozciąga się wzdłuż brzegów Dzikiej Orlicy od granicy
CHKO Góry Orlickie w Klaštercu nad Orlici i Cichej Orlicy od
Mladkowa do miejsca ich połączenia w Orlicę i wzdłuż niej, aż do
Hradca Králové, łączna długość blisko 200 km. Ze swoją
powierzchnią o 11 462 ha należy do największych chronionych
obszarów tego typu w Czechach.
Rzeka Orlica jest największym dopływem Łaby we wschodnich
Czechach. W większej części tworzy ją Dzika Orlica, która ma swój
początek na torfowisku Czarne Bagno w Polsce, i Cicha Orlica,
która ma swoje
źródło na zboczu
Jeřábu
w
Jesenikach.
Dzika
Orlica
płynie od Pastvin
skał
doliną
krystalicznych, za
Nekoří
terenem
utworzonym przez iłowce z górnej kredy. Pomiędzy Liticemi i
Potštejnem
wytwarza
kamienne
11
koryto
z granodiorytowymi
wychodami. Od Kostelce nad Orlicą rzeka płynie meandrami w
osadach żwiru. Cicha Orlica płynie obszarem osadów pochodzących
z górnego piętra kredy, pod Ústím nad Orlicą tworzy głęboką dolinę,
dociera aż do podłoża gnejsów i granitu. Wyraźne meandry
z największymi skałami iłowcowimi w rejonie znajdują się w
Pelinách w Chocni. Ciek obrębiają tarasy rzeczne, które potwierdzają
skomplikowany
rozwój
rzeki od czasów wczesnego
trzeciorzędu.
Orlica jest jedną z ostatnich
czeskich rzek, której koryta
na
obszarze
niepoddano
nizin
regulacji
na
długich odcinkach, dlatego
do dziś przebiega naturalna
ewolucja
cieku,
wykształcają się nowe cieki
i
ślepe
odnogi
oraz
występują powodzie, nawet
kilka razy do roku. Rezerwat został utworzony dla ochrony
naturalnych i półnaturalnych ekosystemów w pobliżu rzeki oraz jej
ślepych odnóg. Obszar zalewowy w górnym biegu rzeki, szeroki
12
tylko na parę metrów rozszerza się na jej dolnym biegu, naturalne
koryto rzeki wykształca meandry ślepych odnóg i jeziora otaczane
mokradłami, łąkami i resztkami drzewostanów olszy, wierzb i innych
drzew.
Zróżnicowanie gatunków flory jest przeważnie drugorzędne, ale w
ślepych odnogach możemy znaleźć zanikające biotopy z grzybieniem
północnym
(Nymphaea
candida),
grążelem
(Nuphar
lutea),
żółtym
rogatkiem
sztywnym
(Ceratophyllum
demersum),
wywłócznikiem
kłosowym
(Myriophyllum
spicatum)
i
pływąjącą
rdestnicą
(Potamogeton
natans). Na brzegach odnóg i
na bagnistych nizinach rośnie
kosaciec
pseudacorus),
żółty
(Iris
okrężnica
bagienna (Hottonia palustris),
przetacznik długolistny (Pseudolysimachion longifolium) i inne
cenne gatunki roślin. W wodzie rzeki przemieszczają się też rośliny,
które są nie tylko na terenie chronionym, ale także w całych
13
Czechach niepożądane. Chodzi o gatunki obce, przede wszystkim o
rdestowiec ostrokończysty (Reynoutria japonica) i niecierpek
gruczołowaty (Impatiens glandulifera), których rozprzestrzenianie
się dochodzi do takiego stopnia, że wynikiem jest cofanie się
naturalnych biotopów wokół rzeki.
Typowymi gatunkami zwierząt są ptaki związane z wodą, np.
brodziec
piskliwy
(Actitis
hypoleucos),
sieweczka
rzeczna
(Charadrius dubius) i zimorodek zwyczajny (Alcedo atthis), w
drzewostanach na brzegu rzeki gniazduje słowik rdzawy (Luscinia
megarhynchos). Z ssaków tutaj występuje wydra ueropejska (Lutra
lutra).
Choceň
Choceň znajduje się w kotlinie na obu brzegach Cichej Orlicy,
pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1227. Szybki rozwój
miasta nastąpił w związku z budową torów, gdy Choceň stała się
ważnym
skrzyżowaniem
kolejowym.
Zabytkami
są:
pałac,
pierwotnie renesansowy, póżniej przebudowany, kościół św.
Franciszka z Asyżu, barokowa dzwonnica, pseudorenesansowy
ratusz i póżnobarokowy słup maryjny. Obecnie w Chocni nieszka
niecałych 9 000 osób, główne firmy to Choceňská mlékárna s.r.o. i
ČKD Chlazení s.r.o. produkujące systemy chłodnicze.
14
Peliny
Rezerwat przyrody Peliny został utworzony dla ochrony stromych
skał opokowych nad Cichą Orlicą między Brandysem nad Orlicí i
Chocní, zalesione przez wapnolubne kwitnące buczyny. Erozyjne
skały opokowe mają różne kształty – np. „wielbłąd“. Łącznie
znajduje się tutaj więcej niż 20 różnych form skalnych, wysokich do
35 m. Najbardziej znanym jest wnęka Końska dziura. Rezerwat jest
wyjątkowym botanicznym i zoologicznym obszarem, który w
czasach kredy był morskim dnem.
Rośnie tutaj m.in. kłokoczka południowa (Staphyllea pinnata),
dzwonek brzoskwiniolistny (Campanula persicifolia), kokorycz
pusta (Corydalis cava), smagliczka skalna (Alyssum saxatile) a lilia
złotogłów (Lilium mahagon). Występują tutaj cenne gatunki
mięczaków, np. zrnovka žebernatá (Pupilla sterrii). Nad skałami jest
szlak do „Doskočilově vyhlídce“ (punkt widokowy).
Hemže-Mýtkov
Rezerwat przyrody Hemže - Mýtkov zajmuje obszar prawego zbocza
doliny Cichej Orlicy między Bryndysem nad Orlicí i Chocní.
Obejmuje drzewostan buczyny dębowej, wychodnie skał opokowych
oraz starą odnogę rzeki z cenną roślinnością - lilia złotogłów (Lilium
15
mahagon), tojad dzióbaty (Aconitum variegatum), skrzyp olbrzymi
(Equisetum telmateia).
Vstavačová łąka
Pomnik przyrody niedaleko Chocně
jest
pozostałoszcią łąk
bagiennych
z wieloma gatunkami roślin, głównie
storczykowatych. Rośnie tutaj np.
kukułka szerokolistna (Dactylorhiza
majalis).
Hrádníky
Hrádníky
były
średniowieczną
twierdzą, która stała na opokowej
skale nad Cichą Orlicą. Do czasów dzisiejszych zachowały się tylko
nierówności terenu oraz niewyraźne resztki fundamentów ścian. W
miejscu głównego budynku twierdzy znajduje się schronisko
turystyczne.
Brandýs nad Orlicí
Brandýs nad Orlicí znajduje się na brzegach Cichej Orlicy. Liczba
mieszkańców miasta wynosi 1400 osób. W mieście znajduje się
16
ośrodek rehabilitacyjny z wielkim parkiem uzdrowiskowym. Z
Brandsem jest związany Jan Amos Komenski i jego książka
„Labirynt świata i raj serca“.
Przed
pomnikiem
Komenskiego
J.
A.
zbudowano
roślinny labirynt w stylu
angielskim. Wszystkie linie
labiryntu
tworzy
grab
pospolity. Środek labiryntu
to
ziemski
glob
z przerywanymi
południkami
równoleżnikami,
i
które
utrudniają drogę do środka
labiryntu.
Sudislavské maštale
Sudislavské maštale leżą nieopodal wioski Sudislav nad Orlicí.
Strome skały opokowe i wychodnie są zalesione buczynami, na dnie
lasu rosną cenne rośliny, m. innymi buławnik wielkokwiatowy
(Cephalanthera damasonium) i zanokcica zielona (Aspleniu
17