Dohoda o provedení práce

Wstęp – Úvod
Během realizace polsko-českých projektů jsme přišli na to, že celkově jsme si –
Poláci a Češi – velmi podobní, ale v detailech se objevují rozdíly, občas dokonce i
problémy. Proto jsme se rozhodli tyto rozdíly postupně zpracovávat a využívat přitom
zkušenosti účastníků našich dílen.
W trakcie realizacji polsko-czeskich projektów zauważyliśmy, że ogólnie jesteśmy
do siebie – Polacy i Czesi – bardzo podobni, ale w szczegółach pojawiają się różnice, a
czasem nawet problemy. Dlatego postanowiliśmy stopniowo opracowywać te różnice,
wykorzystując do tego doświadczenia uczestników naszych warsztatów.
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
Zrádná slova:
Samozřejmě každý Čech, který se k nám rozhodl přijet, přijel vybavený pár
základními informacemi. Každý věděl, že v polštině slovo „šukat” neznamená nic
špatného, ale je to proste „hledat”. A protože během dílen neukáznění účastníci stále
někam zahazovali různé nástroje, stále se něco hledalo. Něco a někdo, protože dost často
někdo někam zaběhl a bylo třeba jej najít. Nakonec i Češi bez ostychu toto polské slovo
používali i mezi sebou. Vypadali přitom docela spokojeně, což k tomu asi patří.
Mezi další slova, která byla samozřejmostí, patří: jahody (v polštině truskawki), borůvky
(v polštině jagody), a také čerstvý (v polštině czerstwy znamená tvrdý). S tím posledním
slovem je spojená zábavná historka. Jednou se jedna z našich účastnic vydala do
cukrárny. Tam se podívala na zákusky a zeptala se, zda jsou čerstvé. Přesně řečeno:
myslela si, že se zeptala na to, protože pro polskou prodavačku to znamenalo, že se ptá,
zda jsou tvrdé, staré a nepoužitelné. Proto jí uraženě odpověděla, že nejsou. Naše
účastnice poděkovala za upřímnost (ostatně není běžné, aby prodavačka takhle zcela
upřímně informovala o nepoživatelností sebou prodávaného zboží) a odešla. Co si
myslela prodavačka o té divné Češce, která shání staré zákusky, zůstane tajemstvím.
Zdradliwe słowa:
Oczywiście każdy Czech, który decydował się do nas przyjechać na warsztaty,
przyjeżdżał wiedząc, że po polsku słowo „szukać”, w Czechach w dość nieprzyzwoity
określające akt miłosny, oznacza to, co oznacza i nie jest w żaden sposób wulgarne.
Polacy natomiast wiedzieli, że słowa tego nie należy używać, starali się więc opisowo:
„staram się znaleźć”, „potrzebowałbym”. Jednak ponieważ liczba narzędzi podczas
warsztatów była ograniczona, ciągle coś ginęło i w ferworze działań po wstępnej
ostrożności nie pozostało śladu. Szukano wszystkiego, wszystkich – bo ciągle ktoś gdzieś
chodził i trzeba było go znajdować – i wszędzie. W końcu również Czesi słowa tego
zaczęli używać, wyglądali przy tym na całkiem zadowolonych.
Pozostałe słowa, które były oczywistością, to: jagody (po czesku borůvky), truskawki
(po czesku jahody), a także czerstwy, który w Czechach (po czesku: čerstvý) oznacza – o
pieczywie – świeży. Z tym ostatnim słowem związana jest zabawna historyjka. Jedna z
naszych uczestniczek wyruszyła do polskiej cukierni. Tak popatrzyła na ciasta i spytała
sprzedawczyni, czy są świeże. Dokładniej mówiąc, myślała, że o to właśnie pyta, bo
spytała po czesku: Jsou čerstvé? Dla Polski to zabrzmiało – oczywiście – jak: Są
czerstwe? Lekko oburzona sprzedawczyni odpowiedziała, że nie. Na to nasza
uczestniczka podziękowała (myśląc, że dziękuje za szczerość, no bo rzadko kiedy
sprzedawca tak ochoczo oznajmia, że sprzedawany przezeń towar jest stary) i wyszła,
pozostawiając za sobą osłupiałą sprzedawczynię, która nie mogła zrozumieć, dlaczego ta
dziwna Czeszka koniecznie chce kupić czerstwe ciasta.
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
Informace:
Čeští účastníci dílen očekávali, že před příjezdem obdrží přesný plán dílen – co se
kdy bude dít, tj. přesný harmonogram, co přesně bude tématem dílen, jaké nástroje se
budou používat, co budou muset dělat apod. Poláci, jimž byly kladeny tyto otázky, se
snažili odpovídat, ale stále to nebylo dostačující, aby nevznikala jistá nervozita mezi
budoucími účastníky. Jedna účastnice nám dokonce řekla, že chtěla odstoupit od účasti.
Nakonec ji ale manžel přesvědčil aby jela s tím, že je to blízko a že stačí zavolat a hned si
pro ni přijede. Jezdit nemusel a ona se účastnila ještě dalších a dalších dílen, a na otázky
polské strany, jestli potřebuje víc informací odpovídala: Ne, vždyť vím, že jedu do
Polska, ať to bude překvapení.
Przepływ informacji:
Czesi oczekiwali, że otrzymają dokładny plan warsztatów – co się kiedy będzie
działo, czyli dokładny harmonogram, co dokładnie będzie tematem warsztatów, jakie
narzędzia będą używane, co będą musieli zrobić itp. Polacy pytani o to, starali się jak
mogli, ale ciągle nie na tyle, żeby nie wywoływać pewnej nerwowości wśród przyszłych
uczestników. Jedna z uczestniczek powiedziała nam później, że już chciała zrezygnować
z udziału. Na szczęście mąż obiecał jej, że ponieważ to blisko, w razie czego wystarczy
jeden telefon i po nią przyjedzie. Przyjeżdżać nie musiał, ona natomiast ochoczo
uczestniczyła także w kolejnych warsztatach, a na pytanie, czy potrzebuje więcej
informacji odpowiadała: Nie, przecież wiem, że jadę do Polski, niech to będzie
niespodzianka.
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
Dochvilnost i včasnost:
Že je napsané, že něco začne v 10.00 hod., to ještě vůbec neznamená, že opravdu
začne. Spíš to znamená, že začne v 10.15. Nebo i 10.30. V mistrovství světa v
dochvilnosti by Poláci nevyhráli. Pro Čechy to byl neustálý zdroj frustrace. Vlastně
potom si už zvyklí. V našem případě i konec dílen tím byl poznamenán – občas se sedělo
i hodinu a víc “dýl“.
Punktualność:
W Polsce jak jest napisane, że coś zaczyna się o 10:00, to nie znaczy, że naprawdę
o tej godzinie się zacznie. Może się zacząć o 10:15 lub 10:30 (rzadziej). W mistrzostwach
świata w punktualności Polacy by nie wygrali. Dla Czechów było to nieustanne źródło
frustracji. Z początku, potem się przyzwyczaili. W naszym przypadku dotyczyło to też
końca warsztatów – czasami siedziało się godzinę lub więcej dłużej.
Obecně – čas:
Když se Čech s Polákem domlouvá na nějaký čas, musí být velmi obezřetný.
Domlouváme se – na příklad – na odpoledne (polsky: popołudnie). Když už Čech
pochopí, že Polákem opakované slovo „popołudniu“ znamená „odpoledne“, tak přijde –
pro Poláka docela nečekaně – například ve 12.15. Pro Poláka je přitom jeho
„popołudniu“ tak nějak zhruba v 15.00 hod až 17.00 hod.
Tentýž problém nás čeká, když se domluvíme „po obědě“ – v Polsku se obědvá ve 14.00
až 15.00 hod., takže polské „po obědě“ nebude odpovídat tomu českému.
Czas – w ogóle:
Umawiając się z Czechem trzeba być nader ostrożnym. Umawiamy się, na
przykład, na popołudnie (po czesku: odpoledne). Kiedy już Czech zrozumie, że słowo
„popołudnie” znaczy „odpoledne”, przychodzi – dla nas nieoczekiwanie – o godz. 12:15.
No bo to przecież jest popołudnie, czyż nie jest po południu??
Ten sam problem nas czeka, kiedy zaczniemy się z Czechem umawiać na „po obiedzie”.
W Czechach obiad je się od godz. 11:00 do, powiedzmy, 13:00. W Polsce raczej między
14:00 a 15:00.
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
Společenské chování:
V Polsku před ženou musíte (muži) otevřít dveře a pustit ji první do dveří. Sice je
tomu tak i v ČR, ale v Polsku to platí bezpodmínečně. V Česku je možné, že muž otevře
dveře, vstoupí první a ženě přidrží dveře, aby vstoupila, v Polsku v podstatě nemyslitelné.
Pozor! V Polsku se dost často stává, že muž při přivítání ženu políbí na ruku. Není
potřeba se tomu vyhýbat, utíkat apod., neznamená to nic zvláštního, prostě zvyklost.
Mladší muži už to nedělají, ale mez staršími („staršími“ neznamená nad 80, ale spíš nad
50) je to v podstatě docela běžné.
Přisedávání se ke stolu:
Poláci většinou čekají, aby je někdo pozval ke stolu, sami si spíš nepřisednou. V
Česku, když se známe, tak se ke stolu můžeme přisednout (samozřejmě se optáme:
můžu?). Toto rodí nedorozumění: Poláci, když vidí, že je nikdo nezve myslí si, že někdo
nechce, aby se přisedli. Češi, když vidí, že se Poláci nepřisedávají, myslí si, že se nechtějí
k ním přisednout.
Savoir vivre:
W Czechach jest uprzejme otwarcie drzwi przed kobietą, ale zdarza się, że
mężczyzna otwiera drzwi, ale wchodzi pierwszy, kobiecie tylko przytrzymując drzwi.
W Czechach nie całuje się kobiet w rękę, dlatego czasem może się zdarzyć, że polski
mężczyzna natrafi przy tym na opór, kobieta wyrwie rękę albo nie będzie wiedziała, co w
tej sytuacji zrobić.
Przysiadanie się do stołu:
Polacy zazwyczaj czekają na zapraszający gest. W Czechach, jeśli się znamy,
możemy się przysiąść (oczywiście, zadając pytanie: Można?). Z tego wynikają
nieporozumienia: Polacy nie widząc zapraszającego gestu myślą, że nie są mile widziani,
Czesi widząc nie przysiadających się Polaków myślą, że ci nie chcą się do nich przysiąść.
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
Návštěva doma:
V Česku se většina společenského života odjakživa odehrávala v hospodách. Nyní
to není až tak časté. Poláci se častěji než Češi zvou na návštěvy domů. Při pozvání
k někomu domů není vždy třeba sundávat si boty – je potřeba se řídit mj. tím, jak byt
vypadá. Když je vidět, že hostitel tráví půlku života na uklízení, je třeba boty sundat,
taktéž když venku zrovna prší nebo sněží a je mokro, jinak ale ne. Hostitel přitom bude
vždy říkat: Boty si nesundávej. Boty se nikdy nenechávají na schodišti před vstupem do
bytu.
Wizyta w domu:
W Czechach większość życia towarzyskiego odbywała się zawsze w knajpach.
Dziś nie jest to już aż tak częste. Czesi rzadziej zapraszają się do domów niż Polacy.
Zaproszeni do domu, obowiązkowo zdejmujemy buty (chyba, że po domu lata tuzin psów
i nawet gospodarz nie zdejmuje butów). Buty często – zwłaszcza w blokach – zostawia
się przed drzwiami na klatce schodowej. Jeśli zobaczymy, że tak jest, to oczywiście
dostosowujemy się.
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
Další zrádná slova, která se objevila při dílnách (a také vyhledána na
internetu):
Inne obce słowa, które pojawiły się na warsztatach (a także wyszukane w
Internecie):
cz akademik – członek akademii nauk
pl akademik – kolej
pl kolej – cz železnice
cz balvan – głaz
pl bałwan – sněhulák, blb
cz barák – pot. dom
pl barak – dlouhé přízemní stavení prozatímního a primitivního rázu, např.
baraki jsou v koncentráku nebo jako dočasné ubytovaní pro
postižené živelnými pohromami
cz bezcenný – bezwartościowy
pl bezcenny – s nevyčíslitelnou hodnotou
cz blázen – wariat
pl błazen – šašek
cz brak – niedoróbka
pl brak – chybí
cz burák – orzeszek ziemny
pl burak – červená řepa
cz byt – mieszkanie
pl byt – existence
cz meškat – nie zdążać
pl mieszkać – bydlet
cz částka – kwota
pl ciastka – zákusky, sušenky
cz čerstvý – świeży
pl czerstwy – starý, tvrdý (o chlebu, pečivu)
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz červen – czerwiec
cz červenec – lipiec
cz chlastat – chlać
pl chlastać – mlátit s plasknutím
cz chřipka – grypa
pl chrypka – chraptění
cz chudý – biedny
pl chudy – hubený
cz chuť – ochota, smak
pl chuć – chuť na sex, smyslnost
cz chyba – błąd
pl chyba – asi, snad
cz chytrý – mądry
pl chytry – vychytralý
cz cudný – skromny
pl cudny – nádherný
cz děvka – dziwka
pl (ve stare polstine) dziewka – dívka
cz dívka – dziewczyna
pl dziwka – děvka
cz divadlo – teatr
pl dziwadło – podivná bytost, člověk
cz divák – widz
pl dziwak – podivín
cz dluhopis – obligacja
pl długopis – propiska
cz dupat (dupu, dupeš, dupe, dupeme, dupete, dupou) – tupać
pl dupa – prdel
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz houba – grzyb (każdy)
pl huba – choroš
cz huba – gęba
cz hřib – borowik
pl grzyb – houba (jakákoliv)
cz Kačka – Kasia
pl kaczka – kachna
pl Kachna – Katka (stara polština)
cz kochat se – zachwycać się (np. krajobrazem)
pl kochać się – milovat se
cz kořist – zdobycz
pl korzyść – přínos
cz kraj – województwo
pl kraj – země, kraj
cz krajina – krajobraz
pl kraina – kraj
cz kriminalista – kryminolog
pl kriminalista – kriminálník
cz květen – maj
pl kwiecień – duben
cz kýbl – wiadro
pl kibel – hajzl (o toaletě, vulg.)
cz láska – miłość
pl łaska – milost
pl laska – hul
cz levák – leworęczny człowiek
pl lewak – člověk politicky nalevo
cz ležák – lager (piwo)
pl leżak – lehátko
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz linka – linia (produkcyjna)
pl linka – lanko
cz lis – prasa
pl lis – liška
pl prasa – tisk
cz lítost – żal
pl litość – smilování, milosrdenství
cz loučit se – żegnać się
pl łączyć się – spojovat se
cz lustr – żyrandol
pl lustro – zrcadlo
cz nápad – pomysł
pl napad – přepadení
cz napadnout (co, koho) – wpaść na pomysł
cz náprava – oś
pl naprava – oprava
cz popravit – dokonać egzekucji
pl poprawić – vylepšit
cz nebeský – niebiański
pl niebieski – modrý
cz nepřítomný – nieobecny
pl nieprzytomny – v bezvědomí
cz nožičky – nóżki
cz nůžky – nożyczki
cz obecný – ogólny
pl obecny – současný, aktuální
cz obora – zwierzyniec
pl obora – kravin
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz odbyt – zbyt
pl odbyt – řiť
cz odporný – obrzydliwy, wstrętny
pl odporny – odolný
cz opakovat – powtórzyć
pl opakować – obalit
cz ostatní – pozostały
pl ostatní – poslední
cz pozůstalý – członek rodziny zmarłego
cz páchnout – brzydko pachnieć
pl pachnieć – hezky nebo neutrálně vonět
cz vonět – ładnie pachnieć
cz palec – kciuk
pl palec – prst (kterýkoliv)
cz páni – panowie
pl pani – paní
cz panna – dziewica
pl panna – slečna
cz peníz [peńiis] – pieniądz
pro Poláky toto slovo zní stejně, jako penis
cz platný – obowiązujący
pl płatny – placený
cz plivat – pluć
cz pluje – płynie
pl pluje – plivá
cz plyn – gaz
pl płyn – tekutina
cz podobat se (komu, co) – być podobnym
pl podobać się – líbit se
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz pohanka – kasza gryczana
cz pokuta – mandat
pl pokuta – pokání
cz pošel – zdechł
cz pošla – zdechła
pl poszedł – šel
pl poszła – šla
cz potěšit – sprawić radość
pl pocieszyć – utěšit
cz pověst – opinia
pl powieść – román
cz pozorně – uważnie
pl pozornie – jen na oko
cz pozvat – zaprosić
pl pozwać – dát k soudu
cz pračka – pralka
pl praczka – pradlena
cz překonat – pokonać
pl przekonać – přesvědčit
cz přerazit – połamać
pl przerazić – vyděsit
cz pyšný – dumny
pl pyszny – velmi vkusný, chutný (o jídle)
cz ráčkovat – grasejować
pl raczkować – chodit po čtyřech (o dítěti)
cz řádný – prawidłowy, regularny
pl żaden – žádný (pro Poláky to zní stejně)
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz rozpustný – rozpuszczalny
pl rozpustny – rozpustilý
cz rozsudek – wyrok
pl rozsądek – rozum
cz výrok – wyrażenie, zdanie
pl wyrok – rozsudek
cz skříň – szafa
pl skrzynia – truhla
cz slušný – akuratny, grzeczny
pl słuszny – správný
cz smyk – poślizg
pl smyk – malé dítě, klučina
cz sopel – wiszący z nosa smark
pl sopel – rampouch
cz spodnička – halka
pl spódniczka – suknička
cz sukně – spódnica
pl suknia – šaty
cz správce – administrator
pl sprawca – strůjce, pachatel
cz statek – gospodarstwo rolne, posiadłość
pl statek – velká loď
cz stav – stan
pl staw – rybník
cz štětka – szczotka, też: dziwka
cz stolec – stolica (Apoštolský stolec)
cz stolice – stolec
pl stolec – stolice
pl stolica – hlavní město
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz tajemnice – pani sekretarz
pl tajemnica – tajemství
cz třeba – na przykład
pl trzeba – je třeba
cz treska – dorsz
pl treska – příčesek
cz trosky – ruiny
pl trosky – smutky
cz ubikace – noclegowe, schronisko
pl ubikacja – taleta
cz udávat – donosić
pl udawać – dělat jako, předstírat
cz úleva – ulga
pl ulewa – liják
cz úpal – porażenie słoneczne
pl upał – vedro, horko
cz úprava – obróbka, aranżacja
pl uprawa – obdělávání (půdy), pěstování
cz úroda – urodzaj
pl uroda – krasa
cz úrok – odsetek
pl urok – kouzlo, půvab, též: uřknutí
cz volovina – bzdura
pl wołowina – hovězí maso
cz výraz – wyrażenie
pl wyraz – slovo
cz vyválet (těsto) – rozwałkować (ciasto)
pl wywalić – vyhodit (hovorově)
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405
cz záchod – toaleta
pl zachód – západ
cz zákoník – kodeks
pl zakonnik – mnich, příslušník řádu
cz žalovat – oskarżać
pl żałować – litovat
cz závislý – uzależniony
pl zawisły – byly pověšené
cz zpráva – wiadomość
pl sprawa – věc, záležitost
Umění bez hranic - Sztuka bez granic
PL.3.22/3.2.00/12.03405