Zlom 3/02 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

SPOLEâNOST PRO ·Í¤ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY
NE - BE
IV/3
2002
Podzim 2002
Vydává:
NE-BE,
Spoleãnost pro ‰ífiení nizozemské a vlámské kultury
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
âeská Republika
e-mail: [email protected]
Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2
ãíslo úãtu: 19-2307530267/0100
V˘bor:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Ruben Pellar
Pfiedsedkynû:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: 222 728 603)
Místopfiedsedkynû:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: 286 890 111, mobil 603 553 789)
Jana Pellarová ([email protected], tel.: 371 72 84 00, mobil: 603 78 28 19)
Pokladník:
Eva Giese ( [email protected], tel.: 272 760 660)
Redakce bulletinu:
Lenka Strnadová ([email protected] tel.: mobil 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Knihovna:
Otevírací doba (Nizozemské velvyslanectví):
úter˘ od 10.00 do 12.00
dotazy: Ruben Pellar ([email protected], tel.: 261 263 486)
Administrace:
Lucie Pittnerová ([email protected], tel: 235 301 731)
Obálka: Vincent van Gogh (1853-1890) „Rozsévaã“
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-2-
Podzim 2002
SLOVO ÚVODEM
VáÏení ãlenové NE-BE,
milí pfiátelé,
snad jste pfiestáli srpnovou vodní apokalypsu
ve zdraví a máte chvilku ãas a chuÈ pfieãíst si nûkolik ãlánkÛ na na‰e spoleãné téma. Pfiiná‰íme vám
jako obvykle sdûlení o nûkter˘ch událostech, moÏnostech a zdrojích informací.
Knihovnu NE-BE - umístûnou na nizozemském
velvyslanectví v Gotthardské ulici - povodnû o vlásek minuly, coÏ znamená, Ïe si mÛÏete pfiijet vypÛjãit nûco ke ãtení. Dostáváme zajímavá periodika:
ãasopis Ons Erfdeel, kter˘ vychází kaÏdé dva mûsíce, zaãali jsme dostávat informaãní bulletin Orde
van den Prince - vychází pûtkrát do roka, ãasopis Ahoj pro ãleny SdruÏení pfiátel Nizozemsko - âesko/Slovensko, a Nizozemské listy, obãasník âechÛ
a SlovákÛ v Nizozemsku. Máme také dal‰í nové
kniÏní tituly - o v‰em, co je v knihovnû k dispozici,
vás bude ochotnû a rád informovat ãlen v˘boru
a správce knihovny Ruben Pellar. Jeho nové telefonní ãíslo, jakoÏ i ãísla ostatních ãlenÛ v˘boru a redaktorÛ bulletinu, najdete v tiráÏi tohoto listu.
Díky úsilí na‰eho nizozemského ãlena Roye
van Roedena máme cca 20 filmÛ na videokazetách,
tyto filmy nebudou v knihovnû, ale zatím v sídle NEBE (Praha 3, Radho‰Èská 1, tel. / fax 222 728 603)
- moÏno vypÛjãit.
Stále víc z vás má e-mailovou adresu, coÏ je
pro finanãní hospodáfiství NE-BE dobrá zpráva posílání e-mailov˘ch pozvánek je ménû nákladné
neÏ sluÏby âeské po‰ty. Upfiímnû fieãeno, pro NEBE je ve‰keré mailování a telefonování bezkonku-
renãnû nejv˘hodnûj‰í, protoÏe je provádûjí ãlenové
v˘boru ze sv˘ch poãítaãÛ a telefonÛ - zatím nemáme
spoleãnou místnost (kromû knihovny, tam ale telefon a pfiipojení na internet není a nebude). Proto
vás také témûfi v kaÏdém ãísle prosíme, abyste nám
zmûny sv˘ch adres (vãetnû e-mailov˘ch) oznámili.
V tomto ãísle se doãtete o pozoruhodném festivalu ãeské kultury v nizozemské Almere, mÛÏete si
pfieãíst zajímav˘ text o - v tuto chvíli uÏ b˘valém velvyslanci Belgie Bernardu Pierrovi, o novém pfiekladu Bohumila Hrabala do nizozem‰tiny a naopak
– o uvedení dal‰ího pfiekladu nizozemské literatury
(Hafid Bouazza) do ãe‰tiny, dozvíte se o nûkolika
chystan˘ch událostech, jako napfi. o kongresu na
oddûlení nederlandistiky na filozofické fakultû UK
v Praze a dal‰ích plánovan˘ch kulturních událostech, z nichÏ nûkteré najdete napfi. na webov˘ch
stránkách nizozemského velvyslanectví: www.netherlandsembassy.cz (ale pozor! aktualizováno
5. kvûtna). Pfiiná‰íme vám také roztomilou drobnÛstku a vzkaz z pera paní Olgy Krijtové.
Se slzou v oku konstatujeme, Ïe diplomatická
mise pana R. J. van Houtuma v âeské republice
konãí, velmi nám pomohl pfii rozjezdu. V pfií‰tím ãísle vás budeme informovat o jeho nástupci. Ani na
okamÏik nepochybujeme, Ïe bude na‰i ãinnost také
podporovat. UÏ teì se tû‰íme na spolupráci.
Hezké babí léto a laskav˘ podzim
vám pfieje
Petra Schürová
PODùKOVÁNÍ
nizozemskému velvyslanci Robertu J. van Houtumovi za morální i finanãní
podporu spoleãnosti NE-BE trvající po celou dobu jeho diplomatické mise.
Pfiejeme hodnû úspûchÛ!
Roy van Roedenovi za sponzorsk˘ dar a obûtavé vytvofiení videonahrávek
nizozemsk˘ch filmÛ - podle literárních pfiedloh - pro na‰i knihovnu.
paní Zuzanû Vittvarové za sponzorsk˘ dar.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-3-
Podzim 2002
JEDNÍM
SLOVEM
• V Plzni se - jako kaÏd˘ rok v
záfií - konal divadelní festival s
nizozemskou úãastí.
• Iva Bittová - zpûvaãka a
houslistka - chystá nûkolik
koncertÛ v Belgii a Nizozemsku, mj. s Nederlands Blazers
Ensemble 1.
• V Rotterdamu je otevfiena v˘stava ãeského v˘tvarníka Davida âerného (známého mj.:
RÛÏov˘ tank, Batolata na ÎiÏkovské televizní vûÏi aj.).
• Nizozemské velvyslanectví
vydalo krátkou studii H. Rennera o historick˘ch ãesko-nizozemsk˘ch vztazích, k mání
na ambasádû, v knihovnû NEBE.
INFORMACE PRO âLENY NE-BE
SEZNAM NIZOZEMSK¯CH FILMÒ V KNIHOVNù NE-BE:
1. Keetje Tippel / Neel Doff
2. Kort Amerikaans / Jan Wolkers / Nakrátko po americku
3. De vierde man / Gerard Reve / âtvrt˘ muÏ
4. Een vrouw als Eva / Îena jako Eva
5. Een vlucht regenwulpen / Maarten _t Hart / Tah kolih
6. Soldaat van Oranje / Erik Hazelhoff Roelfzema / OranÏsk˘ voják
7. Het bittere kruid / Marga Minco / Hofiké byliny
8. Turks fruit / Jan Wolkers / Tureck˘ med
9. Brandende liefde / Jan Wolkers / Palãivá láska
10. Van de koele meren des doods / Frederik Willem van Eeden /
O chladn˘ch jezerech smrti
11. Voor een verloren soldaat / Rudi Dantzig / Za ztraceného vojáka
12. Karakter / Ferdinand Bordewijk / Charakter
13. Het grote gebeuren / Belcampo / Velká událost
14. Eline Veere / Louis Couperus
15. Het glinsterend pantser / Simon Vestdijk / Leskl˘ pancífi
16. Lek / Díra
17. Antonia / Antonie
18. Siberia / Sibifi
19. Hufters & Hofdames / Sleãinky a gaunefii
20. Naar de klote / Do pekel
P. Schürová
CO SE CHYSTÁ?
22. 10. pfiedná‰ka Rubena Pellara - Malífiská kniha Karla van Mandera - U Knihomola, 18.30
22. a 23. listopadu 2002 - Jifií Kylián ve Vinohradském divadle
zaãátek v 19,30, vstupenky budou v pfiedprodeji
Vinohradského divadla a v BTI od 1. fiíjna
Program:
A WAY A LONE - choreografie Jifií Kylián
TWO FACES - Hans van Manen
BIRTHDAY - Jifií Kylián
Soubor NDT III je souãástí NEDERLANDS DANS THEATER, ‰piãkového taneãního ansámblu, vedeného 25 let Jifiím Kyliánem. NDT III
vznikl v roce 1991 jako skupina zku‰en˘ch
taneãníkÛ nad 40 let. Jejími ãleny jsou: Gioconda Barbuto, Sabine Kupferberg, Egon
Madsen, Gérard Lemaitre a David Krügel.
Vystupují na pfiedních evropsk˘ch i svûtov˘ch scénách. Naposledy jsme je vidûli
v Praze pfii projektu ARCIMBOLDO 2000.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-4-
Podzim 2002
5. roãník MEZINÁRODNÍHO FESTIVALU
KONCERTNÍHO MELODRAMU PRAHA
13. fiíjna - 24. listopadu 2002
PO¤ADY SE KONAJÍ KAÎDOU NEDùLI V 18:30 HOD.:
V PÁLFFYHO PALÁCI (VALD·TEJNSKÁ 14, PRAHA 1
V GALERII HAMU (MALOSTRANSKÉ NÁM.13, PRAHA 1)
V MUZEU A.DVO¤ÁKA (KE KARLOVU 20, PRAHA 2)
PO¤ADATELÉ:
âESKÁ HUDEBNÍ SPOLEâNOST-SPOLEâNOST ZDE≈KA FIBICHA
a Hlavní mûsto Praha ve spolupráci s Hudební fakultou AMU, Konzervatofií Praha,
Národním muzeem-âesk˘m muzeem hudby, PraÏsk˘m jarem
INFORMACE:
âeská hudební spoleãnost - tel.: 251 552 453
(·trausová)
âeské muzeum hudby
- tel.: 257 533 459 - 60 (Dr.·ustíková)
Klub pfiátel PraÏského jara:- tel.: 257 311 921
(Konopásek)
VSTUPENKY:
Cenovû zv˘hodnûné pfienosné abonentky (290 Kã) v prodeji Klub pfiátel PraÏského jara a sekretariátu
âeské hudební spoleãnosti
jednotlivé základní vstupné - 60 Kã, zlevnûné vstupné (dÛchodci, studenti) - 30 Kã, dobrovolné zv˘‰ené
vstupné (viz povodÀové konto) vÏdy hodinu pfied zaãátkem v místû konání pfiedstavení
V¯TùÎEK FESTIVALU BUDE VùNOVÁN NÁRODNÍMU MUZEU - âESKÉMU MUZEU HUDBY
NA ZÁCHRANU HUDEBNÍCH SBÍREK ZASAÎEN¯CH POVODNÍ
17. listopadu 2002 - Pálffyho palác v 18.30
VEâER VLÁMSKÉ TVORBY - HOSTÉ: UMùLCI Z BELGIE
W. Moens/J. Pellarová: Poselství
A.Meulemans/W. Moens: De Boodschap
M. de Jong: Kinderspielen - v˘bûr (klavír)
A. Memulemans/F. Timmermans: Adagio - v˘bûr (písnû)
P. Benoit: De verlatene (klavír)
A. Rodenbach/J. Pellarová: Hrdost
H. van Praag/A. Rodenbach: Fierheid
Ch. Mélant/M. Maeterlinck: Deux vielles chansons
Ch. Mélant/M. Maeterlinck/J. KÀourková: Dvû staré písnû
Ch. Mélant/A. Giraud: Roses d Enfer
Ch. Mélant/A. Giraud/J. KÀourková: RÛÏe z pekla
P. Benoit: Vierde Fantasie (klavír)
P. Benoit/C. Michals: Le castel dArundel (píseÀ)
recitace a zpûv: Katrine Druyts
recitace ãesk˘ch pfiekladÛ: Jifií Klem
klavír: Els Swinnen
dramaturgie: Els Swinnen, reÏie: Vûra ·ustíková
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-5-
Podzim 2002
V rámci 11. udílení ceny Josefa Jungmanna za pfieklad obdrÏela
VERONIKA HAVLÍKOVÁ
cenu Tomá‰e Hrácha pro pfiekladatele do 33 let
za pfieklad knihy nizozemského autora
Harryho Mulische Procedura.
Gratulujeme!
P ¤ I P R AV O VA N É K N I H Y:
Douwe Draaisma: Metafory pamûti.
Een geschiedenis van het geheugen Groningen, Historische uitgeverij 1998.
271 stran. V ãeském pfiekladu Rubena Pellara vydává nakladatelství Mladá
fronta.
Stránky o nizozemské literatuře
najdete na internetové adrese
www.literatura.cz/boeken/index.htm.
Můžete i přispívat, stránky rediguje Ruben Pellar.
KONCERTY JAROSLAVA HUTKY
¤ÍJEN 2002
2. stfieda Hutka
16. stfieda Hutka & Hladík
17. ãtvrtek Hutka
30. stfieda Hutka & Hladík
LISTOPAD 2002
6. stfieda Hutka
12. úter˘
Hutka
13. stfieda Hutka
14. ãtvrtek Hutka
15. pátek
Hutka
16. sobota Hutka
Praha 2, Salmovská literární kavárna, Salmovská ulice
Praha 2, Balbínka, Balbínova 6
Praha 2 Cafe&Takak Slavíkova 16
âáslav, Dusíkovo divadlo
19:30
20:00
19:30
19:00
Praha 2, Salmovská literární kavárna, Salmovská ulice
Brno, klub v Leitnerovû ul.
â. Budûjovice, Literární kavárna Mûsíc ve dne
J. Hradec, galerie Inspirace, námûstí Míru, LangrÛv dÛm
Dobrá Voda u Pacova, knihovna
Tábor, hostinec Na druhém bfiehu
19:30
19:00
19:30
19:30
19:30
19:30
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-6-
Podzim 2002
K U LT U R N Í U D Á L O S T I
RIJKSMUSEUM
pfiedpokládan˘ch nákladech:
445 milionÛ guldenÛ. V listopadu 1999 poskytla vláda první
ãástku ve v˘‰i 100 milionÛ guldenÛ.
O tváfi Nového Rijksmusea bude peãovat sedm architektÛ pod
vedením architektonického studia Cruz & Ortiz ze Sevilly
známého sv˘mi pracemi ve staré ãásti mûsta Sevilla. Restauraãní práce povede Jo Coenen
ze skupiny Van Hoogevest Ar-
bylo otevfieno v roce 1800 a jako Národní umûlecká galerie získalo v roce 1885 svou souãasnou budovu: impozantní stavbu architekta Pierra Cuyperse. Roãnû nav‰tûvují Rijksmuseum
desítky milionÛ lidí v nejrÛznûj‰ím vûku, ze
v‰ech koutÛ svûta. Ale budova stárne, je unavená a opotfiebovaná. Po 115 letech má mnoho bolav˘ch potíÏí zpÛsoben˘ch zubem ãasu - pfiedev‰ím nedostatek prostoru, skladÛ, ateliérÛ a
kanceláfií; vnitfiní nádvofií jsou ztemnûlá a stísWillem van de Velds (de Jong)
nûná. Budova nestaãí mimofiádnému náporu ná- PoÏár anglické flotily pfied Chathamem 20. ãervna 1667.
v‰tûvníkÛ, dvûma úzk˘mi vchody projde roãnû
nûkolikanásobnû víc, neÏ projekt pfiedpokládal.
Náv‰tûvníci muzea by také chtûli nûco víc – nejen prohlédnout si nádherné sbírky, ale posedût
si v restauraci a koupit si nûco na památku v
moderním obchodû, to ov‰em dne‰ní budova
nemÛÏe nabídnout.
Muzeum nevyhovuje zákonn˘m poÏadavkÛm,
jeÏ upravují pfiístup ménû pohybliv˘m obãanÛm, pracovní podmínky personálu, protipoÏární pfiedpisy, nevyhovující je rovnûÏ regulace klimatizaãního zafiízení a technické instalace.
Proto je tfieba pfiistoupit k rekonstrukci Rijksmusea. Nové Rijksmuseum je v Nizozemsku
nevídan˘ kulturní projekt, coÏ je patrné i na Jan van Goyen: Pohled na vesnici u mofie.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-7-
Podzim 2002
chitecten.
Pfiestavba a rekonstrukce zaãnou koncem roku
2003 a potrvají do roku 2008, bûhem rekonstrukce nebude ale Rijksmuseum uzavfiené zcela. Nejv˘znamnûj‰í ãásti sbírek si budou moci
náv‰tûvníci prohlédnout v kfiídle Philipsvleugel.
Rijksmuseum se za ãas objeví v nové podobû –
bude mnohem svûtlej‰í a prostornûj‰í, se dvûma
nádhern˘mi vnitfiními nádvofiími pfiístupn˘mi
vefiejnosti, s restauracemi i obchÛdky, s dostateãn˘m prostorem pro sklady, dílny, ‰atny, auditoriem a dal‰ími nezbytnostmi.
Informace: [email protected]
Petra Schürová
„TICHÝ“ MAROČAN V PRAZE
Konec kvûtna byl v Praze mimofiádnû hork˘.
Slunce praÏilo do rozpálen˘ch ulic a vyprahl˘ch
chodcÛ, vzduch se vysokou teplotou chvûl a kouzlil
v ulicích pfieludy. Jakoby se na‰e magická metropole snaÏila vetfiít do pfiíznû svého nového náv‰tûvníka
uÏ i klimatem. A vskutku, kdyÏ v podveãer 22. kvûtna vystoupil z letadla na Ruzyni Hafid Bouazza, nizozemsk˘ spisovatel marockého pÛvodu, zdálo se,
Ïe mu úporné vedro vÛbec nevadí, spí‰e naopak.
Zdálo se totiÏ, Ïe se v Praze okamÏitû cítí jako ryba
ve vodû. Jak se záhy ukázalo, nebylo to díky pou‰tnímu podnebí. Bouazza je totiÏ velk˘m milovníkem
ãeské klasické hudby a náruÏiv˘m pijákem ãeského
piva.
Hafid Bouazza sem pfiijel uvést pfieklad své debutové sbírky povídek Abdulláhovy nohy, kterou vydalo nakladatelství Labyrint s trefn˘mi, dynamicky
akcentovan˘mi ilustracemi Michaela Rittsteina. O
knize samotné se v‰ak koncem kvûtna pfiíli‰ nehovofiilo. Tehdy se totiÏ pozornost nejen nizozemsk˘ch
médií upírala k události, která pfied necel˘mi tfiemi
t˘dny otfiásla Evropou. O vraÏdû Pima Fortuyna se
mluvilo skuteãnû v‰ude, a proto se diskuse, uspofiádaná 23. kvûtna v galerii TVRDOHLAVÍ v praÏském paláci Lucerna, toãila pfiedev‰ím kolem politiky. JelikoÏ Bouazza vûnoval tématu islámské komunity nûkolik hutn˘ch esejÛ v novinách, a jelikoÏ byl
kaÏd˘ zvûdav na hlas „z té druhé strany", bombardovaly ho dotazy ohlednû moÏnosti ãi nemoÏnosti
souÏití tûchto odli‰n˘ch kultur. Bouazza se ukázal
jako velmi progresivní zastánce Ïensk˘ch práv a
propagátor racionality nad emocemi a strnul˘mi
tradicemi. Po‰lapávání práv Ïen v muslimském svûtû je podle nûj nepfiípustné a Nizozemsku jako ba‰tû
sná‰enlivosti vyãítá, Ïe toto konání pod rou‰kou
folklóru toleruje. „Jakápak emancipace se ‰átkem
na hlavû", horoval zdaleka ne tich˘ (jak pravil zvací leták) Maroãan v sále nad Vodiãkovou ulicí.
Folklór a kultura se nakonec ke slovu také dostaly, ale aÏ o nûkolik hodin pozdûji v kuskusérii
Dahab, kde byla Bouazzova pfieloÏená kniha slavnostnû „pokoufiena" (copyright tohoto slova vlastní
Joachim Dvofiák - vydavatel) vodní d˘mkou za doprovodu exotick˘ch tónÛ rómské kapely Kamaro.
TomበHanák s velkou chutí pfiednesl úryvek z textu
a zvûdavû naslouchal Hafidovû nizozem‰tinû, chystaje se tak na svou náv‰tûvu âeského kulturního
centra v Haagu. Tento populární herec a moderátor
se ‰armem sobû vlastním pfiiznal, Ïe pÛvodnû nemûl
v plánu knihu ãíst celou, hodlal si jen pfiipravit úryvek, ov‰em text ho strhl natolik, Ïe jej doslova
zhltal. Dusn˘ veãer rozãefiila nakonec Zorita Aznar,
bfii‰ní taneãnice, jejíÏ vystoupení strhlo diváky k nad‰enému aplausu. Jak se ukázalo, nûkolik na‰ich
ãlenek je jejími piln˘mi Ïaãkami, takÏe kdoví zda si
nebudeme zpestfiovat rozvlnûn˘mi boky i jiné kulturní akce.
Hafid Bouazza vzbudil nepochybnû zaslouÏen˘
zájem tisku, pfiední ãeská periodika mu vûnovala celostránkové rozhovory a ãlánky. Ov‰em k ãeskému
ãtenáfii nepronikly jen jeho politické názory, n˘brÏ i
krásná literatura z jeho pera, zájem o knihu je totiÏ
neb˘val˘. Není divu, protoÏe Bouazzova kniha rozhodnû stojí za pfieãtení. Je plná tajemství a erotiky,
humoru a ironie, spletitá jako ornament a rozkvetlá
jako oáza.
Uhranãiv˘ Maroãan se nechal svést pÛvaby
Prahy samotné stejnû jako jejích obyvatelek. „Pfiipadám si tu jako v cukrárnû," fiekl krátce pfied odjezdem.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
Veronika Havlíková
-8-
Podzim 2002
âESKÁ KULTURA V ALMERE
Jak v‰ichni dobfie víme, spoleãnost NeBe se snaÏí, seã jí síly staãí, ‰ífiit vûhlas
nizozemské a vlámské kultury po vlastech ãesk˘ch a moravsk˘ch. Stejnû tak
v‰ichni dobfie víme, Ïe to není úkol
vÏdy zcela jednoduch˘. O to více na‰ince potû‰í, kdyÏ zjistí, Ïe stejní nad‰enci existují i na druhé stranû barikády. Ti zase propagují ãeskou kulturu v
Nizozemsku. Jako konkrétní pfiíklad by
mohl poslouÏit i leto‰ní roãník festivalu „Alemere Intercultura", kter˘ se konal od 7. do 27.ãervna 2002 v jiÏ zmínûném mûsteãku Almere a nesl podtitul
„âeská kultura v Nizozemí".
Organizátofii se skuteãnû snaÏili nabídnout prÛfiez tím nejlep‰ím, co souãasná
ãeská kulturní scéna nabízí. Na programu bylo promítání nejúspû‰nûj‰ích ãesk˘ch filmÛ poslední doby jako napfi.
·vankmajerÛv Otesánek, SvûrákÛv
Tmavomodr˘ svût, Slámovy Divoké
vãely nebo GedeonÛv Návrat Idiota.
Svût hudby v Almere zastupovaly Iva
Bittová a Vûra Bílá se skupinou Kale.
Nechybûl ale ani jazz v podání Emila
Viklického nebo klasická hudba zprostfiedkovaná vynikajícím houslistou Janem Op‰ito‰em.
Milovníci ãeské literatury si mohli v
rámci literárních salónÛ pobesedovat s
Ludvíkem Vaculíkem, Edou Kriseovou, Milo‰em Urbanem a posoudit nelehkou práci jejich pfiekladatelÛ do nizozem‰tiny, z nichÏ se slu‰í jmenovat
alespoÀ v˘znamného slavistu a Hrabalova pfiekladatele Keese Merckse. Zastoupeni byli i autofii, ktefií - aã pÛvodem ãi souãasn˘m domovem v âechách - pí‰í nizozemsky: Jana Beranová, Jan Stavinoha, Hans Krijt. Beseda s
nimi probíhala pod vedením Marijke
van Dorst, dlouholeté pfiíznivkynû a
propagátorky ãeské kultury v Nizozemsku.
V rámci festivalu probûhla i dvû divadelní pfiedstavení. ·lo o dramatizaci
Hrabalova románu „Pfiíli‰ hluãná samota" a divadelní sólo Borise van den
Wijngaarda na motivy Kafkov˘ch textÛ.
Opomenuto nezÛstalo ani v˘tvarné umûní. Náv‰tûvníci se mohli v Almere
seznámit s pracemi Bofika ·ípka, Romana Barto‰e ãi Marty Avramové.
PfiíleÏitost ov‰em dostali i ti, ktefií si
chtûli hluboké kulturní záÏitky kompenzovat nûãím materielnûji zamûfien˘m. Tûm festival nabízel expozici aut
znaãky ·koda ãi moÏnost zúãastnit se
Dnu automobilov˘ch veteránÛ. Zkrátka
kaÏdému podle jeho gusta.
Jana Pellarová
DIPLOMATICKÝ KONCERT NA ROZLOUČENOU
29. ãervna jsme mûli moÏnost nav‰tívit neobvykl˘ koncert kapely Out Rage. Citujeme z programu Divadla Archa:
Koncert Out Rage - byl koncert bez diplomatick˘ch pravidel, bez kravat a tmav˘ch oblekÛ, bez oslovování „ Jeho
Excelence", zato s velkou energií, muzikantskou radostí a
spoustou dnes jiÏ klasick˘ch, bluesov˘ch a rockov˘ch hitÛ.
Prostû nûco, co byste od diplomata neãekali, a co by se
mohlo v diplomatick˘ch kruzích jevit jako nepfiístojné.
Bernard Pierre, do ãervna 2002 velvyslanec Belgického
království v Praze, je zároveÀ rockov˘m kytaristou, zpûvákem, hráãem na foukací harmoniku, spoluzakladatelem a
hlavním motorem kapely Out Rage (= nepfiístojn˘, hrub˘,
uráÏliv˘). Pfied ukonãením Pierrovy praÏské mise se na pódiu Divadla Archa opût se‰el se sv˘mi pfiáteli. V rockovém
pfievleku vystoupili nejlep‰tí ãe‰tí jazzmani Emil Viklick˘,
Laco Tropp a dal‰í belgiãtí diplomaté Jean Deschacht a Zenon Kowal (toho ãasu v Hanoji).
Bernard Pierre si koupil první kytaru, kdyÏ mu bylo 15.
O rok pozdûji zaloÏil také svoji první rockovou kapelu. Na
repertoáru mûli pfiedev‰ím písnû britsk˘ch The Kinks. Zlomov˘m okamÏikem pro nûj bylo, kdyÏ v roce 1963 poprvé
sly‰el píseÀ I Wanna Hold Your Hand od Beatles. Od té doby se rocková a bluesová muzika stala jeho hlavní vá‰ní a
zájmem.
Bernard Pierre vystudoval pÛvodnû práva a na diplomatickou dráhu se vydal v roce 1975. Kromû Jeruzaléma a
Bruselu pÛsobil jako velvyslanec ve ·panûlsku, Venezuele,
Zimbabwe a âeské republice. Mluví plynnû 6 jazyky (vãetnû ãe‰tiny). S Emilem Viklick˘m seznámil jiÏ pfii svém prvním diplomatickém pobytu v tehdej‰í âSSR v roce 1984 na
koncertu v praÏské Redutû.
Historie kapely Out Rage se v‰ak zaãala psát aÏ pozdûji
pfii druhé misi Bernarda Pierra v âeské republice. V roce
1997 pfiijel do âech v˘znamn˘ belgick˘ saxofonista Steve
Houben, kter˘ po skonãení svého koncertu pfiijal pozvání
Bernarda Pierra a tehdej‰ího vyslance Valonska Zenona
Kowala spolu s dal‰ími muzikanty do rezidence velvyslanectví. Veãer se promûnil v jamsession, kterého se zúãastnil Emil Viklick˘, Laco Tropp a oba belgiãtí diplomaté. Hudební
veãírek mûl takov˘ úspûch jak u pfiítomn˘ch diplomatÛ a
politikÛ tak i u samotn˘ch hudebníkÛ, Ïe se pak podobné
koncerty v rezidenci opakovaly nûkolikrát. Vystoupení na
velk˘ch pódiích pak na sebe nenechalo dlouho ãekat: 2000Palác Akropolis, 2001 – Divadlo Archa, a nyní opût Divadlo Archa. To, co v‰echny muzikanty na pódiu pfii koncertech spojuje, je velké nasazení a radost z hraní.
V ãervenci vydal Bernard Pierre CD s 12 vlastními písniãkami - je autorem textÛ a hudby, aranÏmá vytvofiil Emil
Viklick˘.
Volnû podle programu Divadla Archa sestavila
Jana âervenková
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-9-
Podzim 2002
AKADEMICK¯ KOUTEK
PRAŽSKÉ PERSPEKTIVY
Kolokvium Katedry nederlandistiky, Univerzita Karlova, Praha
Pondûlí 21. 10. a úter˘ 22. 10. 2002, Námûstí Jana Palacha 2, Praha 1
Program pondûlí 21. 10. 2002
Dopoledne
Texty s tematikou cestování jako předmět výzkumu
Téma:
10:00
Zahájení Dr. Zdenka Hrnãífiová, vedoucí Katedry nederlandistiky na Univerzitû Karlovû
Úvod do tematiky Dr. E.J. Krol, docentka nizozemské literatury, Univerzita Karlova
10:15
Texty s tematikou cestování ze 17. a 16. stol., Dr. P. J. Verkruijsse (Universiteit van Amsterdam)
10:45
Pohled na vefiejnou dopravu roku 1810, Dr. E. J. Krol (Univerzita Karlova)
11:15 - 11:45 Pfiestávka
11:45
Jazyk na cestách: prÛvodci v 19. stol., Dr. B. P.M. Dongelmans (Universiteit van Leiden)
12:15 - 13:15 Polední pfiestávka
Odpoledne
Svobodné debaty
Téma:
Odpolední program bude pofiádán spoleãností Stichting Holland Debate
13:15
Úvod do tématu „debaty“, Drs N. van de Waal, lektorka na Univerzitû Karlovû
13:20 –16:30 Otevfien˘ workshop „debaty“ pofiádan˘ studenty z Erasmus Universiteit Rotterdam
Program úter˘ 22. 10. 2002
Dopoledne
Svobodné debaty
Téma
10:00
Debaty pofiádané studenty nederlandistiky Univerzity Karlovy
11:00 - 11:15 Pfiestávka
11:15
Otevfiené závûreãné debaty pofiádané studenty nederlandistiky Univerzity Karlovy.
Hodnoceno porotou.
13:00
Závûr
Informace:
[email protected], [email protected]
Pofiádání kolokvia bylo umoÏnûno na základû finanãní podpory
Orde van den Prince, oddûlení ‘t Sticht.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 10 -
Podzim 2002
NOVÉ P¤EKLADY
V rubrice Nové pfieklady bychom vás rádi seznámili s ukázkami z chystan˘ch
pfiekladÛ nizozemsky pí‰ících autorÛ. V tomto ãísle pfiiná‰íme pfieklad básnû
J.A. der Mouwa od Olgy Krijtové a ukázku z pfiekladu knihy Margy Minco:
Het bittere kruid od Petry Schürové.
MALÉ POSELSTVÍ
·EDIVÉ OLGY
MLAD·ÍM KOLEGÒM Z NE-BE
Pfieãtete si básníãku J. A. der Mouwa
(1863-1919) a honem si jdûte udûlat nûjakou
radost nebo si jdûte nûco koupit jen pro sebe,
abyste pozdûji nemuseli fiíkat: „nic nechodí vãas“.
Vzpomínám na králíãka z dûtsk˘ch let,
jak pfied Mikulá‰em se ve v˘kladu skvûl
drahého hraãkáfiství Ó! jakou mûl
srst krásnû ‰edobílou; radost pohledût,
jak tulil se v ko䒋ku se zelenou travou;
pokaÏdé cestou ze ‰koly jsem míval strach,
Ïe uÏ tam nebude. A také, ach!
Jednou byl pryã; a mnû pak táhlo hlavou,
Ïe tajné nadûje jsem chovat nepfiestával,
Ïe dostanu ho já. Doma jsem nefiek’ nahlas
O králíãkovi nic, nechodil jsem v‰ak tam, co stával,
rozplakal bych se totiÏ pfied v˘kladem zas.
Teì bych ho koupit moh’, jenÏe bych si ho dával
sám také ‰ediv˘. VÏdyÈ nic nechodí vãas.
MINCO, Marga
vlastním jménem Sara Menco (nar. v Ginnekenu 31. bfiezna
1920), nizozemská spisovatelka, jako jediná z rodiny pfieÏila 2. svûtovou válku resp. okupaci Nizozemska. ZáÏitky z tohot období se promítají do vût‰iny jejího díla. Platí to o jejím debutu Het bittere kruid , Hofiké byliny (1957), zfilmovaném v roce 1985, i o jejích románech Een leeg huis,
Prázdn˘ dÛm (1966; r. 1992 div. hra) a De val, Past (1983).
Pfiíbûhy, které nevycházejí pfiímo z války a okupace, jsou
ãasto o osamûní a izolaci. Hraje v nich v˘znamnou roli náhoda, stejnû absurdní jako tragická. M. M. pí‰e stfiídm˘m a
peãliv˘m stylem. Napsala také povídky a dûtské knihy (m.j.
Kijk ‘ns in de la, Podívej se do zásuvky 1963); v roce 1970
se vysílala její televizní hra, De hutkoffer, Lodní kufr. Roku
1957 získala Cenu Multatuliho za povídku Het adres, Adresa a o rok pozdûji Vijverbergovu cenu za Hofiké byliny, pfieloÏené do osmi jazykÛ. V roce 1999 dostala cenu Annie Romeinové.
Marga Minco - Hofiké byliny
Jednoho dne
Zaãalo to jednoho dne, kdy tatínek fiekl: „PÛjdeme se podívat, jestli uÏ se v‰ichni vrátili." Byli jsme pár dní pryã. Celé mûsto evakuovali. Ve velkém spûchu jsme sbalili jeden
kufr a vmísili se do nekoneãn˘ch fiad lidí opou‰tûjících mûsPfieloÏila Olga Krijtová
to smûrem k belgické hranici. Bettie a Dave byli právû v
Amsterodamu. „Tûch se to ani netkne," fiekla maminka.
Byl to dlouh˘ a nebezpeãn˘ pochod. Kufr jsme pfieváÏeli na kole. Na fiídítkách visely nacpané ta‰ky. Nad hlavami nám létaly stfiepiny z bomb a kulometné stfiely. Obãas nûkoho zasáhly, ta skupinka se pak opozdila. Blízko belgické hranice jsme na‰li nocleh v jedné usedlosti. Za dva dny jsme vidûli, jak uÏ po silnici jedou jednotky okupantÛ,
po pár hodinách se evakuovaní lidé uÏ vraceli do mûsta. „Nebezpeãí je zaÏehnáno," pfii‰el nám fiíct jeden ãlovûk z
na‰eho mûsta, a my jsme ‰li také.
Doma zÛstalo v‰echno tak, jak jsme to tam nechali. StÛl byl je‰tû prostfien˘. Jen hodiny se zastavily. Maminka
hned otevfiela okna dokofián. Na protûj‰í stranû ulice rozvû‰ovala jedna paní deky pfies zábradlí na balkonû. Jinde
vûtrali ‰atstvo, jako by se nic nestalo.
·la jsem s tatínkem ven. Na zahrádce pfied vedlej‰ím domem stál soused. KdyÏ zahlédl tatínka, pfie‰el k plÛtku.
„Vidûl jste je?" zeptal se. „To je síla, co?"
„Ne," fiekl tatínek, „je‰tû jsem nic nevidûl. Teprve se jdeme podívat."
„HemÏí se jimi celé mûsto," fiekl soused.
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 11 -
Podzim 2002
„Ani se nedivím," odpovûdûl tatínek. „Breda je posádkové mûsto, dalo se to ãekat."
„Jsem zvûdav," fiekl soused, „jak dlouho tady vydrÏí."
„Dlouho ne, to vám garantuju," fiekl tatínek.
„A co vy teì?" zeptal se soused. Popo‰el kousek blíÏ. „Co budete dûlat?"
„My?" fiekl tatínek, „my nebudeme dûlat nic. Proã bychom mûli?"
Soused pokrãil rameny a utrhl ze Ïivého plotu lístek. „KdyÏ ãlovûk sly‰í, co se v‰ude…"
„Tady to tak rychle nepÛjde," fiekl tatínek.
·li jsme dál. Na konci ulice jsme potkali pana Van Dama.
„Hleìme, hleìme," povídá, „tak uÏ jsme se v‰ichni vrátili."
„Jak vidíte," fiekl tatínek, „ve zdráví zase doma. UÏ jste mluvil s hodnû znám˘mi?"
„Jistû," fiekl pan Van Dam, „s mnoha. MeierÛ syn nejspí‰ odjel je‰tû s nûkolika kamarády na francouzskou hranici."
„Ach," fiekl tatínek, „takoví chlapci jen vyhledávají dobrodruÏství. Ale musím jim dát za pravdu."
„Va‰e druhá dcera a syn s vámi nebyli?"
„Ne," odpovûdûl tatínek, „jsou v Amsterodamu. Tam to mají dobré."
„Zatím je‰tû ano," fiekl pan Van Dam.
„Tak my pÛjdeme dál," fiekl tatínek.
„Co myslel pan Van Dam tím zatím?" zeptala jsem se, kdyÏ jsme kousek popo‰li.
„On to vidí moc ãernû."
„Stejnû jako nበsoused," fiekla jsem.
Tatínek svra‰til oboãí. „Na takové fieãi je je‰tû brzy," odpovûdûl, „musíme poãkat, co bude."
„Myslíte," zeptala jsem se, „Ïe s námi budou dûlat to samé, co s …" Nedokonãila jsem vûtu. Pomyslela jsem na
v‰echny ty stra‰né pfiíbûhy, které jsem v poslední dobû sly‰ela. VÏdycky to bylo tak hroznû daleko.
„Tady se nic takového stát nemÛÏe," fiekl tatínek, „tady je to nûco jiného."
V kanceláfii obchodu s obleãením pana Haase v ulici Catharinastraat bylo hroznû zakoufieno. Se‰lo se tam hodnû
lidí z obce, jako pfied shromáÏdûním. Mal˘ pan Van Buren se otáãel na Ïidli u psacího stolu a zufiivû gestikuloval.
Mûl skfiípav˘ hlas. KdyÏ jsme ve‰li, mluvil zrovna o mimofiádné bohosluÏbû, kterou je tfieba uspofiádat.
„S tím souhlasím," fiekl tatínek.
„PomÛÏe modlení?" zeptal se syn pana Haase. Asi ho nesly‰eli, protoÏe na jeho slova nikdo nereagoval. Zalitovala jsem, Ïe jsem s tatínkem ‰la. Uvûdomila jsem si, Ïe on se odtud jen tak neutrhne. ProtoÏe mû nelákalo zÛstat v
zakoufiené místnosti, zamífiila jsem chodbou do obchodu. Tam nebyl nikdo. Pro‰la jsem kolem pultÛ a regálÛ pln˘ch
‰atstva. Tady jsem si jako malá ãasto hrála s dûtmi pana Haase. Schovávali jsme se za kabáty a krabicemi. Zdobili
jsme se stuÏkami a zbytky látek z dílny, a kdyÏ bylo zavfieno, hráli jsme si na obchod. Bylo to tam cítit jako tenkrát,
nasládle a su‰e, jak voní nové zboÏí. ·la jsem tmav˘mi chodbami do dílny a do skladu. Bylo tam ticho jako v nedûli. Nikdo si nepfii‰el nic koupit ani si dát vzít míru na nov˘ kabát. V rohu dílny jsem si sedla na hromadu krabic
a ãekala jsem. Byla tam docela tma, protoÏe venkovní okenice byly zavfiené a dovnitfi dopadalo svûtlo jen z chodby. Na stûnû visel kabát. Je‰tû se stehováním. MoÏná si ho teì uÏ nikdo nevyzvedne. Sundala jsem kabát z ramínka a oblékla jsem si ho. Prohlédla jsem si svÛj obraz v zrcadle. Kabát byl moc dlouh˘.
„Co to dûlá‰?" ozval se tatínkÛv hlas.
Lekla jsem se, nesly‰ela jsem ho pfiicházet.
„Zkou‰ím si kabát," fiekla jsem.
„Teì není doba na nov˘ kabát."
„Já ho taky nechci," fiekla jsem.
„V‰ude jsem tû hledal, jde‰ se mnou?"
Svlékla jsem si kabát a povûsila ho zpátky na ramínko. Venku mi chvilku trvalo, neÏ jsem si zvykla na ostré svûtlo. Uvûdomila jsem si, jak jsem byla dlouho ve tmû. Na ulici bylo ru‰no. Kolem projíÏdûla spousta cizích aut a motocyklÛ. Jeden voják se ptal lidí, ktefií ‰li pfied námi, jak se dostane na námûstí. Vysvûtlovali mu to a ukazovali rukama. Voják srazil podpatky, zasalutoval a vydal se smûrem, kter˘ mu ukázali. KaÏdou chvíli kolem nás pro‰li vojáci okupaãních jednotek. Pokraãovali jsme klidnû dál.
„Vidí‰," fiekl tatínek, kdyÏ uÏ jsme skoro pfiicházeli k na‰emu domu, „nic nám nedûlají." A kdyÏ jsme míjeli sou-
sedÛv plÛtek, zamumlal je‰tû jednou: „Nic nám nedûlají."
PfieloÏila Petra Schürová
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 12 -
Podzim 2002
NOVÉ KNIHY
Bohumil Hrabal - Kouzelná flétna
Kouzelná flétna (sestavil, pfieloÏil a doslov napsal Kees Mercks)
Amsterdam, 2002, Bert Bakker, 230 stran, ISBN 90-351-23239
Minul roku vy‰la pod názvem Kouzelná flétna sbírka povídek ãeského spisovatele Bohumila Hrabala (1914-1997). Sbírku
sestavil pfiekladatel, kter˘ se na jedné stranû nechal vést
osobním v˘vojem autora a na stranû druhé v˘vojem Hrabalovy
poetiky. Povídky pocházejí z období od poãátku 50. let do roku
1989, roku Sametové revoluce. Tehdej‰í cenzura, vnucující umûlcÛm metodu socialistického realizmu, znemoÏnila Hrabalovi publikovat jiÏ na poãátku jeho umûlecké dráhy. Proto zÛstaly jeho první povídky leÏet v tak dobfie proslulém „‰uplíku". Velkou ãást tûchto povídek Hrabal pozdûji znovu pfiepracoval a vytvofiil rozsáhlou
síÈ textÛ, kterou roz‰ífiil o své nové práce. Vznikl velk˘ celek vzájemnû propojen˘ch textÛ, protkan˘ s pfiedivem Ïivota a my‰lení samotného autora. Není tedy náhodou, Ïe první povídka sbírky Jarmilka a pfiedev‰ím poslední dvû povídky Kouzelná flétna a Listopadová vichfiice popisují samotného autora a jeho metafyziku.
V úvodní povídce se ãtenáfi setkává s mlad˘m a citliv˘m Hrabalem, v Kouzelné flétnû vidíme naopak spisovatele jako zestárlého
muÏe, kter˘ se dívá zpût a bilancuje. Na první pohled není zfiejmé,
proã povídka dostala název Kouzelná flétna. Zdá se, Ïe tento motiv, kter˘ se objevuje teprve na konci povídky, rozehrává v pfiíbûhu
pouze kratiãk˘ okamÏik hudební inspirace. Pfiesto zÛstává otázkou, proã Hrabal povídku opatfiil názvem, kter˘ si v prvním okamÏiku spojujeme se stejnojmennou operou W. A. Mozarta.
Hrabal mûl hudbu velmi rád. O své lásce k hudbû vypráví
ve svém interview se Szigetim ( Kliãky na kapesníku, Sebrané spisy, díl 17). Sám hrával na klavír, mûl rád Beethovena, pfiedev‰ím
jeho Osudovou, také Mahlera, hudbu impresionistÛ a v podstatû
i v‰echny ostatní hudební Ïánry. V dobû gymnaziálních studií nav‰tûvoval opery. Nechal se dokonce sly‰et, Ïe by se b˘val radûji
stal operetním zpûvákem neÏli spisovatelem, o Járu Pospí‰ilovi
mluvil jako o svém idolu a za svÛj oblíben˘ poslech povaÏoval
operetu F. Lehára Veselá vdova. S hudbou spojoval Hrabal také
smrt: „Já si myslím, Ïe jenom hudba dovede zachytit v‰echno to,
Ïe hudba má v sobû nûco metafyzického, Ïe hudba je schopna
vniknout do mezních situací, do lásky, do nálady, do umírání..."
(str. 110-111, Sebrané spisy, díl 17). Hrabal mluví o konkrétních
pfiípadech, kdy se hudba stala podnûtem k sebevraÏdû. PíseÀ Nedûle smutná byla zakázána, neboÈ v fiadách slovensk˘ch vojákÛ
‰ífiila pocity silné melancholie vedoucí k tomu, Ïe mnozí svÛj Ïivot skuteãnû ukonãili. V Hrabalovû díle je vztah mezi operní hudbou a smrtí dobfie patrn˘.V Legendû o Kainovi hraje hlavní hrdina, ke své nevoli, tûsnû pfied svou sebevraÏdou refrén z KníÏete lucemburského. Tato operní melodie b˘vala k zaslechnutí v bezútû‰ném prostfiedí domova dÛchodcÛ, kde pr˘ pob˘vali Hrabalovi
rodiãe. RovnûÏ v Kouzelné flétnû se opakovanû objevují odkazy na
smrt a na sebevraÏdu. Obraz pátého patra je jednou z pfiím˘ch
naráÏek.
Pozoruhodné je, Ïe Hrabal v ãásti rozhovoru, kde hovofií
o hudbû a operetû, zmiÀuje také reÏiséra Ingmara Bergmana, kterému mylnû pfiipisuje zfilmování Lehárovy Veselé vdovy. Bergman
zfilmoval v roce 1975 Mozartovu Kouzelnou flétnu. Jedna epizoda tohoto filmu je zaloÏena na libretu Schikaneder/ Gisecke.
Bergman pfiíbûhu dodal dÛleÏit˘ rozmûr - „lásky, která je základem ve‰keré moudrosti". Tento rozmûr se ukázal b˘t nosn˘m prvkem filmu, ve kterém jsou iniciaãní rituály (jeden z hlub‰ích motivÛ Mozartovy opery) zdÛraznûny více neÏli je tomu v samotné
opefie. Proto jsem porovnávala Hrabalovu Kouzelnou flétnu se
stejnojmenn˘m dílem Bergmanov˘m (Trollfloete, v mém pfiíspûvku The magic flute urãeném pro kongres baltsk˘ch a korejsk˘ch
jazykÛ v polské Poznani v ãervnu 2002). Do‰la jsem k závûru, Ïe
obraz pfiíbûhu z opery je v Hrabalovû podání obrácen. V opefie
pfiichází hlavní hrdina na scénu jako mlad˘ vítûz zkou‰ek dospûlosti a iniciací prochází úspû‰nû v milostném vztahu, zatímco
v Hrabalovû pfiíbûhu je hlavním hrdinou poraÏen˘ - stafiec naplnûn˘ pocitem viny, kter˘ pro své dobré úmysly propásl v‰echny Ïivotní ‰ance. Opakovanû se zde oz˘vá satirick˘ náfiek: „Hrabale,
Hrabale, Bohumile Hrabale, pûkné vítûzství, dosáhl jsi nejvy‰‰ího bodu prázdnoty, zrovna tak, jak mû to uãil Lao-tse,..." (str.
175). Hrabalovy pokusy najít u Lao-tse a Heideggera ospravedlnûní sv˘ch pocitÛ viny nikam nevedly. V Heideggerovi se snaÏil
získat spojence v tom smyslu, Ïe se ani jeden z nich v urãitém
okamÏiku nedokázal ostfie postavit za svÛj politick˘ názor.
MÛÏeme se ptát, kde tedy zÛstala kouzelná flétna. Do popfiedí se explicitnû dostává teprve aÏ na poslední stranû povídky,
ale stejnû jako hlavní hrdina i ona hraje v pfiíbûhu opaãnou roli
neÏli v opefie, kde má funkci magického nástroje, kter˘ ãaruje
a svádí a zároveÀ poskytuje ochranu. V povídce se jí tûchto
schopností nedostává. Pfied na‰imi zraky zÛstává skryta a zahraje jen tóny probouzející emoce - jen potud je vymezena její moc.
PfiestoÏe se její tóny oz˘vají ze zelenû plné nadûjí a spolu s obrazy mladého páru s koãárkem probouzejí iluzi slibné budoucnosti,
Hrabalovi se podafiilo vytvofiit spí‰e jinou asociaci. Uvûdomuje
si, Ïe „flétna znûla pfiesnû z toho místa, kde do‰lo k v˘mûnû poselství mezi nebem a zemí a cituje... ‚Jsem pfiesvûdãen o tom, Ïe
vláda vûcí tv˘ch zpût se k tobû navrátí...‘" (Komensk˘, str. 186).
MoÏná, Ïe Hrabal chtûl na tomto místû vytvofiit magick˘ okamÏik.
Av‰ak citace se zdá b˘t do jisté míry pfiehnaná a proto vyznívá
sarkasticky. Navíc je dvojznaãná – v nejuωím kontextu krátké pasáÏe probouzí optimismus, av‰ak v ‰irokém kontextu pfiíbûhu, kter˘ opakovanû ukazuje na to, Ïe je ãlovûk bohy ponechán napospas
osudu, má pesimistick˘ náboj, ve kterém pfievládá tón beznadûje.
Citace z Komenského má tedy skuteãnû sarkastick˘ v˘znam. Kouzelná flétna nehraje v tóninû oãarování, ale má spodní tón nostalgie aÏ deziluze. Z tohoto pohledu mÛÏeme HeideggerÛv v˘rok
„Nur ein Gott kanns uns retten" (Heidegger v rozhovoru ve Spieglu, 1966, na Ïádost Heideggera otisknut aÏ po jeho smrti v r.
1976) postavit vedle Hrabalova...(str. 182). V obou zaznívá nevyvratitelná deziluze.
Ans Linssen-Hogenberg
PfieloÏila Lenka Strnadová
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
- 13 -
Herfst 2002
EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE,
Beste vrienden,
Hopelijk hebt u de apocalyps in augustus gezond
doorgemaakt en hebt u nu wat tijd en zin in enkele stukjes over ons gemeenschappelijk thema. We brengen u
een paar woorden over interessante gebeurtenissen,
mogelijkheden en informatiebronnen.
De bibliotheek van NE-BE - op de Nederlandse
ambassade in Gotthardská-straat - werd door de wateroverlast op een haartje na vernield, d.w.z. u kunt komen om iets te lenen om te lezen. We ontvangen interessante periodieken: het tweemaandelijkse tijdschrift Ons
Erfdeel, sinds kort ontvangen we de nieuwsbrief van
Orde van den Prince die vijf keer per jaar verschijnt, de
ledenbrief Ahoj voor de leden van de Vereniging Vrienden Nederland - Tsjechië - Slowakije en Nizozemské listy, een onregelmatig verschijnend tijdschrift voor de Tsjechen en Slowaken in Nederland. We hebben ook nieuwe boeken over verschillende onderwerpen. Over de inhoud van de bibliotheek kunt u door bestuurslid en bibliothecaris Ruben Pellar geïnformeerd worden. Zijn nieuwe telefoonnummer, evenals de nummers van andere
bestuursleden en de redacteuren van het bulletin, kunt u
in het colofon van dit nummer vinden.
Dankzij de bemoeienis van ons Nederlandse lid
Roy van Roeden hebben we ca 20 Nederlandse films op
videocassette ontvangen. Deze films staan niet in de
bibliotheek, maar voorlopig op het adres van NE-BE
(Praha 3, Radho‰Èská 1, tel./fax 222 728 603) - en u
kunt deze ook lenen.
Steeds meer leden van onze vereniging hebben een
e-mail adres, iets wat voor de financiële huishouding
van NE-BE goed nieuws is. Het versturen van uitnodigingen via e-mail is voordeliger dan gebruik te maken
van de diensten van de Tsjechische posterijen. NE-BE
beschikt niet over een gezamenlijke ruimte of kantoor,
uitgezonderd de bibliotheek, maar daar is geen telefoonlijn of internetaansluiting en die zal er in de toekomst
ook niet komen. Al het e-mail- en telefoonverkeer vindt
plaats via de eigen computers en telefoontoestellen van
de bestuursleden. We vragen u in elk nummer om alle
wijzigingen van uw adressen ons mede te delen.
In dit nummer kunt u bijv. over een bemerkenswaardig festival van de Tsjechische cultuur in het Nederlandse Almere lezen, u kunt hier een interessante tekst
over de - nu al vroegere - Belgische ambassadeur Bernard Pierre vinden, over een nieuwe vertaling van Bohumil Hrabal in het Nederlands en omgekeerd - over een nieuwe vertaling van de Nederlandse literatuur (Hafid Bouazza) in het Tsjechisch, u komt te weten, wat er
komt: we informeren u bijv. over een congres aan de afdeling Neerlandistiek op de filosofische faculteit UK te
Praag. Enkele geplande culturele gebeurtenissen kunt u
op de websites van de Nederlandse ambassade vinden:
www.netherlandsembassy.cz (let op! de laatste actualisatie was 5 mei). We brengen u ook een „luttele boodschap" van de pen van mevrouw Olga Krijtová.
Met een traan in het oog moeten we constateren,
dat de diplomatieke missie van dhr. R. J. van Houtum in
de Tsjechische republiek ten einde is. Hij heeft onze vereniging heel erg geholpen in het begin. In het volgende
nummer zullen we u over zijn opvolger informeren.
Geen ogenblik verkeren we in twijfel, dat ook hij/zij onze activiteiten zal steunen. We verheugen ons op de nieuwe samenwerking.
Mooie en vriendelijke herfstdagen wenst u
Petra Schürová
DANKZEGGING
Wij danken:
De Nederlandse ambassadeur Robert J. van Houtum voor zijn geestelijke en financiële
steun aan de vereniging NE-BE gedurende zijn diplomatieke missie in Tsjechië.
Wij wensen hem veel succes!
Roy van Roeden voor de donatie en het offervaardig opnemen van de Nederlandse films
/ verfilmde literaire werken / op video voor onze bibliotheek.
Zuzana Vittvarová voor haar donatie.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 14 -
Herfst 2002
IN EEN
ENKEL
WOORD
• In PlzeÀ vond - als elk jaar in
september - een theaterfestival
plaats onder deelname van Nederlandse ensembles.
• Iva Bittová - zangeres en violiste
- bereidt ook enkele concerten in
België en Nederland voor, o.a. ook
met het Nederlands Blazers Ensemble.
• In Rotterdam vindt tentoonstelling van de Tsjechische kunstenaar David âern˘ plaats (bekend ook door de roze tank en de baby’s
op de televisiemast in ÎiÏkov, etc.).
• De Nederlandse ambassade heeft een korte studie van H. Renner
van de historische betrekkingen
tussen Nederland en de Tsjechische landen uitgegeven, te verkrijgen op de Nederlandse ambassade
en in de bibliotheek van NE-BE.
INFORMATIE AAN DE LEDEN VAN NE-BE
LIJST VAN DE NEDERLANDSE FILMS IN DE BIBLIOTHEEK VAN NE-BE:
1. Keetje Tippel / Neel Doff
2. Kort Amerikaans / Jan Wolkers / Nakrátko po americku
3. De vierde man / Gerard Reve / âtvrt˘ muÏ
4. Een vrouw als Eva / Îena jako Eva
5. Een vlucht regenwulpen / Maarten ‘t Hart / Tah kolih
6. Soldaat van Oranje / Erik Hazelhoff Roelfzema / OranÏsk˘ voják
7. Het bittere kruid / Marga Minco / Hofiké byliny
8. Turks fruit / Jan Wolkers / Tureck˘ med
9. Brandende liefde / Jan Wolkers / Palãivá láska
10. Van de koele meren des doods / Frederik Willem van Eeden /
O chladn˘ch jezerech smrti
11. Voor een verloren soldaat / Rudi Dantzig / Za ztraceného vojáka
12. Karakter / Ferdinand Bordewijk / Charakter
13. Het grote gebeuren / Belcampo / Velká událost
14. Eline Veere / Louis Couperus
15. Het glinsterend pantser / Simon Vestdijk / Leskl˘ pancífi
16. Lek / Díra
17. Antonia / Antonie
18. Siberia / Sibifi
19. Hufters & Hofdames / Sleãinky a gaunefii
20. Naar de klote / Do pekel
P. Schürová
WAT LIGT IN HET VERSCHIET?
22. 10. Lezing van Ruben Pellar - Schilderboek van Karl van Mander - U knihomola, 18.30
22 en 23 november 2002 - Jifií Kylián in Vinohradské
divadlo
Aanvang 19,30 uur, de kaarten zullen vanaf 1 oktober
aan de kassa van het Vinohradské divadlo en bij BTI
verkocht worden.
Programma:
A WAY ALONE - choreografie J. Kylián
TWO FACES - Hans van Manen
BIRTHDAY - Jifií Kylián
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
NDT III maakt deel uit het NEDERLANDS
DANS THEATER, een topdansensemble, in de
afgelopen 25 jaar onder de leiding van Jifií Kylián. NDT III ontstond in 1991 als een groep ervaren excellente dansers boven de 40 jaar: Gioconda Barbuto, Sabine Kupferberg, Egon
Madsen, Gérard Lemaitre a David Krügel. De
dansers treden in de voornaamste theaters van
Europa en de wereld op. Wij konden NDT III in
Praag zien in het kader van het project
ARCIMBOLDO 2000.
- 15 -
Herfst 2002
5e JAARGANG VAN HET INTERNATIONALE FESTIVAL
VAN HET CONCERTANTE MELODRAMA PRAAG
13.10 - 24.11.2002
DE VOORSTELLINGEN BEGINNEN ELKE ZONDAG OM 18:30 UUR
IN HET PÁLFFY-PALEIS (VALD·TEJNSKÁ 14, PRAAG 1)
IN DE GALERIE VAN DE HAMU (MALOSTRANSKÉ NÁM. 13, PRAAG 1)
IN HET MUSEUM VAN A. DVO¤ÁK (KE KARLOVU 20, PRAAG 2
ORGANISATOREN:
âESKÁ HUDEBNÍ SPOLEâNOST - SPOLEâNOST ZDE≈KA FIBICHA en de Hoofdstad Praag
in samenwerking met de Muziekfaculteit AMU, het Conservatorium Praag, het Nationaal Museum,
het Tsjechische Museum voor Muziek, en de Praagse Lente
INFORMATIE:
âeská hudební spoleãnost (Tsjechische Vereniging voor Muziek) - tel.: 251 552 453 (·trausová)
âeské museum hudby (Tsjechisch Museum voor Muziek) - tel.: 257 533 459 - 60 (Dr. ·ustíková)
Klub pfiátel PraÏského jara (Vriendenclub van de Praagse Lente) - tel.: 257 311 921 (Konopásek)
TOEGANGSKAARTEN:
Voordelige overdraagbare abonnementen (290,- Kã) zijn te koop bij de Vriendenclub van de Praagse Lente en het secretariaat van de Tsjechische Vereniging voor Muziek, afzonderlijke kaarten tegen basisprijs
(60,- Kã), kaarten met korting - bejaarden, studenten (30,- Kã), vrijwillig verhoogde toegangsprijs (zie het
rekeningnummer voor de watersnood), steeds een uur voor aanvang op de plaats van de voorstelling
DE OPBRENGST VAN HET FESTIVAL KOMT TEN GOEDE AAN HET NATIONAAL MUSEUM
- HET TSJECHISCH MUSEUM VOOR MUZIEK TER REDDING VAN DE MUZIEKVERZAMELING,
DIE AANGETAST IS DOOR DE OVERSTROMING.
17.11. Pálffy-paleis om 18.30
AVOND VAN VLAAMSE CULTUUR - GASTEN: ARTIESTEN UIT BELGIË
W. Moens /J. Pellarová: Poselství
A. Meulemans/W. Moens: De Boodschap
M. de Jong: Kinderspielen - keuze (piano)
A. Meulemans/F. Timmermans: Adagio - keuze (liederen)
P. Benoit: De verlatene (piano)
A. Rodenbach/J. Pellarová: Hrdost
H. van Praag/A. Rodenbach: Fierheid
Ch. Mélant/M. Maeterlinck: Deux vieilles chansons
Ch. Mélant/M. Maeterlinck/J. KÀourková: Dvû stare písnû (Twee oude liederen)
Ch. Mélant/A. Giraud: Roses d’Enfer
Ch. Mélant/A. Giraud/J. KÀourková: RÛÏe z pekla (Rozen uit de Hel)
P. Benoit: Vierde Fantasie (piano)
P. Benoit/C. Micha’ls: Le castel d’Arundel (lied)
voordracht en zang: Katrine Druyts,
voordracht van de Tsjechische vertalingen: Jifií Klem
piano: Els Swinnen
dramaturgie: Els Swinnen, regie: Vûra ·ustíková
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 16 -
Herfst 2002
In het kader van het uitreiken van Josef Jungmann-prijs
voor vertalingen heeft
VERONIKA HAVLÍKOVÁ
de TomበHrách-prijs voor de vertalers tot 33 jaar voor de
vertaling van Harry Mulisch’s boek Procedure ontvangen.
Gefeliciteerd!
BOEKEN IN VOORBEREIDING
Douwe Draaisma: De metaforenmachine.
Een geschiedenis van het geheugen Groningen, Historische uitgeverij 1998.
271 p. In de Tsjechische vertaling van Ruben Pellar geeft de Uitgeverij Mladá fronta uit.
De pagina's over Nederlandse literatuur
vind u op het adres
www.literatura.cz/boeken/index.htm.
U kunt ook bijdragen, de redacteur ervan is Ruben Pellar.
CONCERTEN VAN JAROSLAV HUTKA
¤ÍJEN 2002
2. woensdag Hutka
16. woensdag Hutka & Hladík
17. donderdag Hutka
30. woensdag Hutka & Hladík
¤ÍJEN 2002
6. woensdag Hutka
12. dinsdag
Hutka
13. woensdag Hutka
14. donderdag Hutka
15. vrijdag
Hutka
16. zaterdag Hutka
Praha 2
Praha 2
Praha 2
âáslav
Literair café Salmovská, Salmovská straat
Balbínka, Balbínova 6
Café&Tabak, Slavíkova 16
Theater, Dusíkovo divadlo
Praha 2
Literair café Salmovská, Salmovská ulice
Brno
Club in Leitnerova straat
â. Budûjovice
Litarair café, Mûsíc ve dne
J. Hradec
De galerij Inspirace, Het plein Míru, LangrÛv dÛm
Dobrá Voda u Pacova, De bibliotheek
Tábor
De kroeg, Na druhém bfiehu
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
19:30
20:00
19:30
19:00
19:30
19:00
19:30
19:30
19:30
19:30
- 17 -
Herfst 2002
C U LT U U R E N S O C I A A L L E V E N
RIJKSMUSEUM
Geopend in 1800 als Nationale Kunstgallerij kreeg
het Rijksmuseum in 1885 zijn huidige gebouw: de
indrukwekkende kathedraal van architect Pierre Cuypers. Bezocht door tientallen miljoenen mensen,
jong en oud, afkomstig uit de hele wereld. Maar het
gebouw raakte vermoeid en versleten. Na ruim 115
jaar kent het museum een aantal nijpende problemen.
Tand des tijds
Binnen heerst ruimtegebrek: een gebouw, geprojecteerd zonder voorzieningen als depots, ateliers en
kantoren. Het huidige gebouw is niet berekend op
de enorme stroom bezoekers. Twee nauwe ingangen
verwerken jaarlijks tien maal de berekende aantallen mensen. En de museumbezoeker wil meer: niet
alleen een prachtige collectie bekijken, maar ook een goed restaurant en een moderne winkel aantreffen. Voorzieningen die het huidige gebouw niet kan
geven.
Het museum voldoet niet aan de wettelijke eisen op
het gebied van toegankelijkheid voor minder validen, werkomstandigheden voor personeel, brandveiligheid, klimaatbeheersing en installatie-techniek.
Het museum moet een totale renovatie en herstructurering van het gebouw ondergaan.
Het Nieuwe Rijksmuseum is een voor Nederland
ongekend groot cultureel project. Dit komt ook tot
uiting in de kosten: 445 miljoen gulden. In novem-
ber 1999 stelde het Kabinet een eerste bedrag van 100 miljoen gulden
ter beschikking.
Zeven architecten zijn uitgenodigd
om hun visie te geven op Het Nieuwe Rijksmuseum onder de leiding
van het architectenbureau Cruz &
Ortiz uit Sevilla, door hun werk in
de oude binnenstad van Sevilla bekend.
Restauratiewerken zal de architect
Jo Coenen Van Hoogevest Architec-
Willem van de Velde (de Jonge): Het verbranden van de
Engelse vloot voor Chatham, 20 juni 1667.
Gezicht op een dorp aan een rivier
Een schilderij uit 1645 van Jan van Goyen (Rijksmuseum, Amsterdam).
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 18 -
Herfst 2002
ten leiden.
De verbouwings- en restauratiewerkzaamheden zullen eind 2003 beginnen en zullen tot voorjaar 2008
duren.
Tijdens deze periode blijven de topstukken uit het
museum te zien in de Philipsvleugel.
Straks staat er een nieuw Rijksmuseum: met dag-
licht en meer ruimte. Twee magnifieke binnenhoven, openbaar toegankelijk, met restaurants en winkels. Ruimte voor depots, voor een auditorium, voor garderobes en kassa's.
Informatie: [email protected]
Petra Schürová
EEN „STILLE“ MAROKKAAN IN PRAAG
Het einde van mei was in Praag uitzonderlijk warm. De zon brandde op de gloeiende straten en de smachtende voetgangers, de lucht trilde van de hitte en toverde spiegelingen. Alsof
onze magische metropool ook via het klimaat om
de gunsten van haar nieuwe bezoeker wilde dingen. En inderdaad, toen laat in de middag van
de twee’ntwintigste mei Hafid Bouazza, een Nederlandse schrijver van Marokkaanse afkomst,
uit het vliegtuig in Ruzynû stapte, leek het wel
alsof de koppige hitte hem in het geheel niet
hinderde, integendeel. Hij scheen zich in Praag
als een vis in het water te voelen. En al spoedig
bleek dat het woestijnklimaat hier niet de oorzaak van was. Bouazza is namelijk een groot liefhebber van de Tsjechische klassieke muziek en
een geestdriftige genieter van het Tsjechische
bier.
Hafid Bouazza kwam hier de vertaling inleiden van zijn debuutverzameling verhalen, De
voeten van Abdullah, uitgegeven door uitgeverij
Labyrinth en verlucht met treffende, dynamisch
geaccentueerde illustraties van Michael Rittstein. Over het boek zelf praatte hij aan het einde
van mei echter niet bijzonder veel. De aandacht
(en niet alleen die van de media) was namelijk
gevestigd op een gebeurtenis die drie weken eerder een schokgolf door Europa joeg. Overal
sprak men van de moord op Pim Fortuyn en daarom draaide de discussie, op 23 mei georganiseerd in de Galerie der Koppigen (Tvrdohlaví)
in het Praagse Paleis Lucerna, vooral rond de
politiek. Omdat Bouazza enkele summiere essays in kranten gewijd had aan het thema van de
islamitische communiteit en omdat iedereen nieuwsgierig was naar de stem „van de andere
kant“, werd hij overspoeld met vragen met betrekking tot de mogelijkheid of onmogelijkheid
van samenleven van deze onderling zo verschillende culturen. Bouazza bleek een heel progressieve voorstander te zijn van de rechten van de
vrouw, evenals een propagandist van het verstand boven de emoties en de stramme tradities.
De aantasting van de rechten van de vrouw in de
moslimwereld is volgens hem ontoelaatbaar en
hij verwijt Nederland als bastion van verdraagzaamheid, dat deze aantasting onder het mom
van folklore toegestaan wordt. „Hoezo, emancipatie met een hoofddoek“, oreerde de alles behalve stille (zoals in de uitnodiging stond) Marokkaan in de zaal boven de Vodiãkova-straat.
Over folklore en cultuur werd uiteindelijk
ook gepraat, maar pas enkele uren later in de
couscouserie Dahab, waar Bouazza’s vertaalde
boek feestelijk gedoopt (of berookt? - het copyright van dit woord berust bij Joachim Dvofiák de uitgever) werd met een waterpijp onder begeleiding van de exotische tonen van de zigeunerband Kamaro. TomበHanák droeg met smaak
een fragment van de tekst voor en luisterde nieuwsgierig naar het Nederlands van Hafid, om
zich zo voor te bereiden op een bezoek aan het
Tsjechisch Centrum in Den Haag. Deze populaire acteur en gespreksleider erkende met de
charme die hem eigen is, dat hij oorspronkelijk
niet van plan was geweest het boek in zijn geheel te lezen, maar besloten was om slechts het
fragment voor te bereiden. Hij werd zo door de
tekst meegesleept dat hij het boek letterlijk verslond. De zwoele avond werd opgeluisterd door
Zorita Aznar, een buikdanseres, wier optreden
met een daverend applaus van het publiek be-
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 19 -
Herfst 2002
antwoord werd. Zoals bleek zijn enkele leden
van Nebe haar vlijtige leerlinges, dus wie weet:
misschien zullen we de volgende culturele manifestaties met wulps heupgedraai larderen.
Hafid Bouazza heeft ongetwijfeld de belangstelling van de pers getrokken. Een belangrijke periodiek wijdde een hele bladzijde met
gesprekken en artikelen aan hem. De Tsjechische lezer ervoer uiteraard niet alleen zijn politieke mening, maar ook de schone literatuur van
zijn hand, want het boek is bijzonder in trek.
Geen wonder. Bouazza’s boek is de moeite waard om te lezen. Het is vol magie en erotiek, humor en ironie, ingewikkeld als een ornament en
bloemrijk als een oase.
De bezwerende Marokkaan liet zich verleiden door de bekoringen van Praag, net zoals door haar inwoonsters. „Ik heb het gevoel, alsof ik
in een banketbakkerij ben“, zei hij kort voor zijn
vertrek.
Veronika Havlíková
Vertaling: Jesse Ultzen
TSJECHISCHE CULTUUR
IN ALMERE
Zoals we allemaal goed weten,
stelt zich de vereniging Ne-Be als
haar belangrijkste doel de cultuur van Nederland en Vlaanderen
in de Tsjechische republiek zo
populair mogelijk te maken. En
we weten ook allemaal even goed, dat het soms geen gemakkelijke taak is. Daarom zijn we altijd bijzonder blij als we horen
dat er ook in Nederland enthousiaste mensen bestaan die hetzelfde doen voor de Tsjechische cultuur. Als een concreet voorbeeld
zou het festival „Almere Intercultura“ kunnen dienen, dat in dit
jaar aan Tsjechië en de Tsjechische cultuur in Nederland gewijd
was. Het festival vond plaats van
7 t/m 27 juni 2002.
De organisatoren hebben inderdaad geprobeerd het beste aan te
bieden wat men tegenwoordig op
het gebied van de Tsjechische
cultuur kan vinden. Op het programma stond b.v. de projectie
van de meest succesvolle films
van de laatste tijd, zoals Kleine
Otík van Jan ·vankmajer, Dark
Blue World van Jan Svûrák, Wilde Bijen van Bohdan Sláma of
De Terugkeer van de Idioot van
Sa‰a Gedeon. De Tsjechische
muziekwereld werd vertegenwoordigd door Iva Bittová en Vûra
Bílá met haar groep Kale, verder
traden op het festival ook jazzmusicus Emil Viklick˘ en violist
Jan Op‰ito‰ op.
Liefhebbers van de Tsjechische
literatuur konden in het kader
van de literaire salons discussie
voeren met Ludvík Vaculík, Eda
Kriseová of Milo‰ Urban en zich
tegelijkertijd een idee vormen
over het soms zeer ingewikkelde
werk van hun Nederlandse vertalers, onder wie b.v. de beroemde
slavist en Hrabal-vertaler Kees
Mercks. Gasten van deze salons
waren ook auteurs die weliswaar
in Tsjechië geboren of woonachtig zijn, maar hun boeken in
het Nederlands schrijven: dichteres Jana Beranová, Jan Stavinoha, Hans Krijt. De discussie met
hen werd geleid door Marijke
van Dorst, die zich al lang voor
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
het bekend maken van de Tsjechische cultuur in Nederland inzet.
In het kader van het festival werden ook twee toneelstukken opgevoerd. Het eerste was een bewerking van de vertaalde tekst
van het werk van Bohumil Hrabal „Al te luide eenzaamheid“,
het tweede een theatersolo op basis van de teksten van Franz Kafka, gespeeld door Boris van den
Wijngaard.
Tot de festivalactiviteiten behoorden ook tentoonstellingen van
bekende Tsjechische beeldende
kunstenaars, zoals Bofiek ·ípek,
Roman Barto‰ of Marta Avramová.
Voor het geval dat de bezoekers
al te moe zouden worden van al
die intellectuele en culturele belevenissen, konden ze even voor
de afwisseling de expositie van
·koda-auto’s bekijken of deelnemen aan een Tsjechische Old Timer Dag. Voor elk wat wils.
Jana Pellarová
- 20 -
Herfst 2002
AFSCHEIDSCONCERT GEGEVEN
DOOR DIPLOMATEN
Op 29 juni hadden we de gelegenheid in het
Theater Archa een ongewoon concert van de kapel
Out Rage bij te wonen. Wij citeren (uit) een prospect van het Theater Archa:
Concert Out Rage - was een concert zonder diplomatische regels, zonder dassen en donkere pakken, zonder de betiteling „Uwe Excellentie“, echter met grote energie, muzikale vreugde en vele
vandaag al klassieke, blues- en rockhits. Gewoon
iets wat je van een diplomaat niet zou verwachten
en wat in de diplomatische kringen ongepast zou
schijnen.
Bernard Pierre, tot juni 2002 ambassadeur van
het Belgische Koninkrijk te Praag, is tegelijkertijd
een rockgitaarspeler, zanger, mondharmonicaspeler, medeoprichter en leider van de muziekband
Out Rage (= ongeschikt, grof, bruut, ...). Voor de
beëindiging van Pierre’s Praagse missie heeft hij
op het podium van Theater Archa weer zijn vrienden ontmoet. In rocktenue traden de beste Tsjechische jazzmusici op: Emil Viklick˘ en Laco
Tropp, en verdere de Belgische diplomaten Jean
Deschacht en Zenon Kowal.
Bernard Pierre kocht zijn eerste gitaar toen hij
15 was. Een jaar later richtte hij zijn eerste rockband op. Op het repertoire stonden vooral songs
van de Britse groep The Kinks. Een belangrijke rol
speelde hij, toen hij in1963 voor de eerste keer het
lied I Wanna Hold Your Hand van de Beatles
hoorde. Sindsdien werd de rock- en bluesmuziek
zijn hartstocht en liefhebberij.
Bernard Pierre studeerde oorspronkelijk rechten
en zijn diplomatische loopbaan nam in 1975 een
aanvang. Als ambassadeur was hij in Spanje, Venezuela, Zimbabwe, Jeruzalem en de Tsjechische
Republiek werkzaam. Hij spreekt vloeiend 6 talen
(ook Tsjechisch). Met Emil Viklick˘ maakte hij al
kennis tijdens zijn eerste diplomatische verblijf in
de toenmalige âSSR op een concert in het Praagse Reduta in 1984.
De geschiedenis van de muziekgroep Out Rage
begon pas later tijdens zijn tweede missie in Tsjechië. In 1997 kwam de bekende Belgische saxofoonspeler Steve Houben naar de âR, die na beëindiging van zijn concert de uitnodiging van Bernard Pierre en de toenmalige ambassadeur van
Wallonië, Zenon Kowal, nog met andere musici
naar de residentie van de Belgische ambassade
kreeg. De avond veranderde in een jamsessie, waaraan ook Emil Viklick˘, Laco Tropp en de beide
Belgische diplomaten deelnamen. De muzikale
avond werd zoën succes, dat dergelijke concerten
daarna in de residentie van de ambassade nog
herhaaldelijk plaatsvonden. Het optreden op grote
podiums liet op zich daarna niet lang wachten:
2000- Palác Akropolis, 2001 - Theater Archa, en
nu weer het Theater Archa. Wat alle musici daarbij op het podium verbindt, is hun grote enthousiasme en het genoegen aan het spelen.
In juli gaf Bernard Pierre een CD uit met 12
muziekstukken van eigen hand - hij is auteur van
de teksten en de muziek. Het arrangement is van
Emil Viklick˘.
Vrij naar het programma
van het Theater Archa
Samengesteld door Jana âervenková
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 21 -
Herfst 2002
EVEN ACADEMISC
PRAAGSE PERSPECTIEVEN
Colloquium van de sectie Nederlands Karelsuniversiteit Praag
Maandag 21 en dinsdag 22 october 2002, Jan Palachplein 2 Praag 1
Programma maandag 21 oktober
Ochtend
Reisteksten als onderzoeksobject
Thema:
10:00
Opening van het colloquium Dr. Zdenka Hrnãífiová, hoofd van de sectie Nederlands
aan de Karelsuniversiteit Praag
Inleiding tot het thema ‘reisteksten’ Dr. E.J. Krol, hoofddocente Nederlandse letterkunde,
Karelsuniversiteit Praag
10:15
Reisteksten uit de 17e- en 18e- eeuw, Dr. P. J. Verkruijsse (Universiteit van Amsterdam)
10:45
Blik op het openbaar vervoer anno 1810, Dr. E. J. Krol (Karelsuniversiteit Praag)
11:15 - 11:45 Pauze
11:45
Taal op reis: reisgidsen in de 19e eeuw, Dr. B. P.M. Dongelmans (Universiteit van Leiden)
12:15 - 13:15 Middagpauze
Middag
Debatteren in vrijheid
Thema:
Het middagprogramma wordt verzorgd door de Stichting Holland Debate
13:15
Inleiding tot het thema ‘debatteren’ Drs N. van de Waal, lectrice Karelsuniversiteit Praag
13:20 - 16:30 Openbare workshops ‘debatteren’ door studenten van de Erasmus Universiteit Rotterdam
Programma Dinsdag 22 Oktober
Ochtend
Thema:
Debatteren in vrijheid
10:00
Proefdebatten door studenten Nederlands van de Karelsuniversiteit
11:00 - 11:15 Pauze
11:15
Openbare slotdebatten door studenten Nederlands van de Karelsuniversiteit
Beoordeling door een jury
13:00
Sluiting colloquium
Informatie: [email protected], [email protected]
Dit colloquium wordt mede mogelijk gemaakt door financiële
ondersteuning van de Orde van den Prince, afdeling ‘t Sticht.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 22 -
Herfst 2002
N I E U W E V E R TA L I N G E N
In de rubriek Nieuwe Vertalingen zouden we u graag kennis willen laten maken met geplande vertalingen van in het Nederlands schrijvende auteurs. In
het Tsjechische gedeelte van dit nummer brengen we de vertaling van een gedicht van J. A. der Mouw van Olga Krijtová en een fragment van de vertaling
van Marga Minco’s Het Bittere Kruid, door Petra Schürová.
EEN LUTTELE BOODSCHAP VAN
DE GRIJZE OLGA AAN DE
JONGERE COLLEGA’S VAN NE-BE
Lees dit gedicht van J.A. der Mouw (1863-1919)
en ga vlug - nog vandaag - iets leuks doen
of voor jezelf iets moois kopen, zodat je niet
hoeft te zeggen: „alles komt te laat“.
Dan denk ik aan ’t konijntje, dat ik zag
Als kind voor Sint Niklaas achter het glas
van dure speelgoedwinkel. O! Dat was
zo’n prachtig beestje, grijs en wit: het lag
gezellig in zijn mandje in mooi-groen gras:
en als ‘k van school kwam, bleef ik iedre dag
staan kijken, bang, dat ’t weg zou zijn. En, ach!
Eens wás het weg: en toen begreep ik pas,
dat ik toch heimlijk steeds was blijven hopen,
dat ik ’t zou krijgen. Thuis heb ‘k niet gepraat
over ’t konijntje, maar ‘k wou niet meer lopen,
MINCO, Marga
eigenlijk: Sara Menco (Ginneken 31 maart 1920), Nederlands schrijfster, enige overlevende uit een joods gezin dat
tijdens de bezetting werd weggevoerd. Zij was gehuwd
met de schrijver/dichter Bert Voeten. Een groot deel van
haar werk is door oorlogservaringen gekleurd. Dat geldt
voor haar debuut Het bittere kruid (1957), dat in 1985 is
verfilmd door Kees van Oostrum, en voor de romans Een
leeg huis (1966; in 1992 bewerkt als toneelstuk) en De val
(1983). De verhalen die niet direct op de oorlog betrekking
hebben, gaan wel altijd over eenzaamheid en isolement.
Het toeval, even absurd als tragisch, speelt er een belangrijke rol in. Haar stijl is sober en zorgvuldig. Zij schrijft
ook korte verhalen en kinderboeken (o.a. Kijk ‘ns in de la,
1963); in 1970 werd een televisiespel van haar hand, De
hutkoffer, uitgezonden. In 1957 ontving zij de Multatuliprijs voor het verhaal ‘Het adres’ en een jaar later de
Vijverbergprijs voor Het bittere kruid, dat in acht talen is
vertaald. In 1999 ontving zij de Annie Romeinprijs.
Marga Minco: Het bittere kruid
omdat ‘k dan huilde, aan die kant van de straat.
Nu zou ‘k me zo’n konijntje kunnen kopen,
maar ‘k word zelf grijs. Want alles komt te laat.
Op een dag
Het begon op een dag, dat mijn vader zei: „We gaan
eens kijken of iedereen er weer is.“ We waren een paar dagen weg geweest. De hele stad had moeten evacueren. In allerijl hadden we een koffer gepakt en ons geschaard in de eindeloze rijen mensen die de
stad uittrokken in de richting van de Belgische grens. Bettie en Dave zaten toen in Amsterdam. „Die merken er niets van," zei mijn moeder.
Het was een lange, gevaarlijke tocht. We vervoerden de koffer op een fiets. Aan het stuur hingen volgepropte tassen. Bomscherven en mitrailleurkogels vlogen over onze hoofden. Soms werd er iemand getroffen; dan bleef er een groepje achter. Vlak bij de Belgische grens vonden wij bij boeren onderdak. Na twee
dagen zagen wij de bezettingstroepen al over de landweg rijden en enkele uren later trokken de evacué’s
weer naar de stad terug. „Het gevaar is geweken,“ kwam een stadgenoot ons vertellen en wij gingen mee.
Thuis was alles nog zoals wij het verlaten hadden. De tafel stond nog gedekt. Alleen de klok was stil blijven staan. Mijn moeder gooide onmiddellijk de ramen open. Aan de overkant hing een vrouw haar dekens
over het balkon. Ergens anders klopte iemand zijn kleden uit alsof er niets gebeurd was.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 23 -
Herfst 2002
Ik ging met mijn vader de straat op. Naast ons stond de buurman in de voortuin. Hij liep naar het hekje
toen hij mijn vader aan zag komen.
„Hebt u ze gezien?“ vroeg hij. „Dat is niet mals, he?“
„Nee“, zei mijn vader. „Breda is een garnizoensstad, daar kun je zoiets verwachten.“
„‘t Zal mij benieuwen,“ zei de buurman, „hoe lang ze het hier houden.“
„Niet lang, dat verzeker ik u,“ meende mijn vader.
„En jullie nu?“ zei de buurman. Hij kwam wat dichterbij. „Wat doen jullie?“
„Wij?“ zei mijn vader, „wij doen niets. Waarom zouden we?“
De buurman haalde zijn schouders op en plukte een blaadje uit zijn heg. "Als je hoort wat ze daarginds…“
„Hier zal ‘t zo’n vaart niet lopen,“ zei mijn vader. We gingen verder. Aan het eind van de straat kwamen
we meneer Van Dam tegen.
„Kijk, kijk,“ zei hij, „we zijn er allemaal weer.“
„Zoals u ziet," zei mijn vader, „allemaal gezond en wel weer thuis. Hebt u al veel bekenden gesproken?“
„Zeker,“ zei meneer Van Dam, „verschillende. De zoon van de familie Meier blijkt met een paar vrienden
door te zijn gereden naar de Franse grens."
„Och,“ zei mijn vader, „zulke jongens zoeken het avontuur. Ik kan ze geen ongelijk geven.“
„Uw andere dochter en uw zoon zijn niet meegeweest?“
„Nee," zei mijn vader, „die zijn in Amsterdam. Daar zitten zij goed.“
„Voorlopig nog wel,“ zei meneer Van Dam.
„We gaan eens verder,“ zei mijn vader.
„Wat bedoelde meneer Van Dam met voorlopig?“ vroeg ik hem toen wij doorliepen.
„Hij ziet het somber in, denk ik.“„
„Net als die man bij ons naast,“ zei ik.
Mijn vader fronste zijn wenkbrauwen. „Je kunt er nu nog niets van zeggen,“ zei hij, „we moeten maar afwachten.“
„Denkt u,“ vroeg ik, „dat ze met ons hetzelfde zullen doen wat ze met…“ Ik maakte mijn zin niet af. Ik
dacht aan al de gruwelijke verhalen die ik de laatste jaren gehoord had. Het was altijd zo ver weg
geweest.
„Hier kan zoiets nooit gebeuren,“ zei mijn vader, „hier is het iets anders.“
In het kantoortje van het kledingmagazijn van meneer Haas in de Catharinastraat hing een dichte tabakswalm. Verschillende gemeenteleden waren hier, als voor een vergadering, bij elkaar gekomen. De kleine
meneer Van Buren draaide heftig gesticulerend in zijn bureaustoel rond. Hij had een krakerige stem. Toen
wij binnenkwamen, had hij het juist over een bijzondere dienst, die gehouden moest worden.
„Daar ben ik het mee eens,“ zei mijn vader.
„Zou dat bidden wel helpen?“ vroeg de zoon van meneer Haas. Niemand scheen het gehoord te hebben,
want men ging er niet op in. Ik kreeg spijt dat ik met mijn vader mee was gegaan. Ik begreep wel dat hij
hier voorlopig niet weg zou kunnen. Daar ik er niets voor voelde in het rokerige vertrek te blijven zitten,
ging ik de gang in naar de winkel. Er was niemand. Ik liep langs de toonbanken en rekken vol kledingstukken. Hier had ik als kind vaak met de kinderen van meneer Haas gespeeld. We verstopten ons achter
de mantels en doezen. We maakten ons mooi met linten en restjes stof uit het atelier en we speelden winkeltje als de zaak gesloten was. Er hing nog dezelfde geur, zoetig en droog, zoals nieuw goed ruikt. Ik
dwaalde door de smalle gangen naar het atelier en het magazijn. Het leek of het zondag was. Niemand zou
vandaag iets komen kopen of zich een nieuwe mantel laten aanmeten. In een hoek van het atelier ging ik
op een stapel dozen zitten wachten. Het was er vrij donker, omdat de luiken aan de buitenkant gesloten
waren en er alleen licht uit de gang binnenviel. Tegen de muur hing een mantel. De rijgdraden zaten er nog
in. Misschien werd hij nu niet meer afgehaald. Ik nam de mantel van het knaapje en trok hem aan. Voor
de spiegel bekeek ik mezelf. De jas was veel te lang.
„Wat doe je toch?“ Het was de stem van mijn vader.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 24 -
Herfst 2002
Ik schrok, want ik had hem niet aan horen komen.
„Ik pas een jas aan,“ zei ik.
„Het is nu geen tijd om aan een nieuwe jas te denken.“
„Ik wil hem ook niet hebben,“ zei ik.
„Ik heb je overal gezocht; ga je mee?“
Ik trok de mantel uit en hing hem weer op het knaapje. Buiten bemerkte ik dat ik lang in het donker had
gezeten. Ik moest even wennen aan het felle zonlicht. Het was druk op straat. Er reden veel vreemde auto’s en motoren voorbij. Een soldaat vroeg aan iemand die voor ons liep de weg naar het marktplein. Het
werd hem met veel arm- en handgezwaai uitgelegd. De soldaat sloeg zijn hakken tegen elkaar, salueerde
en liep in de richting die hem gewezen was. Er passeerden ons nu geregeld soldaten van de bezettingstroepen. We liepen er gewoon langs.
„Zie je wel,“ zei mijn vader, toen we al bijna thuis waren, „ze doen ons niets.“ En terwijl we voorbij het
hekje van de buurman liepen, mompelde hij nog eens: „Ze doen ons niets.“
NIEUWE BOEKEN
De Toverfluit
Bohumil Hrabal, De toverfluit (samenstelling, vertaling en nawoord Kees Mercks)
Amsterdam, 2002, Bert Bakker, 230 pp., ISBN 90-351-23239
Afgelopen jaar verscheen de Toverfluit, een bundel met verhalen van de Tsjechische schrijver Bohumil
Hrabal (1914-1997). Deze bundel is samengesteld
door de vertaler, die zich enerzijds liet leiden door de
ontwikkeling die de auteur Hrabal als persoon doormaakte en anderzijds door de onmiskenbare ontwikkeling in diens poëtica. De verhalen zijn gedateerd vanaf
het begin van de jaren vijftig tot 1989, het jaar van de
Fluwelen revolutie. De toenmalige censuur, die de
kunstenaars het socialistisch realisme oplegde, maakte het Hrabal onmogelijk in de beginjaren van zijn
schrijverschap te publiceren. Om die reden bleven zijn
eerste verhalen in de bekende ‘‰uplík’ (bureaula) liggen. Hij bewerkte later een groot aantal van deze verhalen en schiep al doende een groot tekstueel netwerk,
waaraan weer een nieuw werk werd toegevoegd, zodat
er een groot intertekstueel geheel ontstond, waarin
ook het leven en denken van de auteur zelf verweven
zijn. Het is dan ook geen toeval dat het eerste verhaal
‘Jarmilka’, maar vooral de laatste twee verhalen uit
deze bundel, ‘De toverfluit’ en ‘De novemberorkaan’
de auteur zelf en diens metafysica beschrijven. In het
openingsverhaal ontmoet de lezer een jonge en empathische Hrabal , in ‘De toverfluit’ zien we daarentegen
Hrabal als een inmiddels oud geworden man die de
balans van zijn leven opmaakt. Waarom nu dit verhaal
de titel ‘De toverfluit’ meekreeg, is op het eerste gezicht niet duidelijk. Dit motief duikt pas op het einde
van het verhaal op en lijkt slechts een klein moment
van muzikale inspiratie aan te geven. Toch blijft de
vraag hangen waarom Hrabal dit verhaal voorzag van
een titel die je eerder met Mozarts opera Die Zauberflöte zou verbinden.
Hrabal hield veel van muziek. In zijn interview
met Szigeti (in Kliãky na kapesníku [Knopen in zakdoek; Verz. Werk dl.17]) vertelt Hrabal over zijn liefde
tot de muziek: hij speelde zelf piano, luisterde graag
naar Beethoven, vooral de zgn. Noodlotssymfonie,
naar Mahler, impressionistische muziek en eigenlijk
naar alle genres van muziek. In zijn gymnasiumtijd
bezocht hij in schoolverband opera’s. Zelfs verklaarde
hij dat hij liever dan schrijver operettezanger zou zijn
geworden; hij noemt Jára Pospí‰il als zijn idool en de
operette ‘Die lustige Witwe’ van F. Lehár als een van
zijn favoriete luisterstukken. Met de muziek verbindt
Hrabal echter ook de dood ‘Ik denk dat de muziek iets
metafysisch in zich heeft, dat muziek in staat is in
grenssituaties door te dringen, tot in de liefde, gemoedsstemmingen en sterven… (p. 110-111, Verz. Werk
dl.17). Hij haalt concrete voorbeelden aan van de muziek die aanleiding gaf tot zelfmoord. Zo werd het lied
‘Nedûle smutná’ [Een treurige Zondag] verboden om-
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 25 -
Herfst 2002
dat veel Slowaakse soldaten er zó melancholisch van
werden dat ze een einde aan hun leven maakten. De relatie van operettemuziek en de dood zien we eveneens
in het werk van Hrabal zelf. In De legende over Ka’n
fluit de protagonist vlak voor zijn zelfmoord en weliswaar tot zijn eigen wrevel, het refrein uit de ‘De graaf
van Luxemburg’. In het bejaardenoord waar volgens
de vertelling de ouders van Hrabal verbleven (in: Harlekijntjes miljoenen) wordt dit operetteachtige melodietje in deze uitzichtloze omgeving ten gehore gebracht.
Ook in de Toverfluit komt herhaaldelijk een toespeling
op de dood, de zelfmoord voor. De verwijzing naar de
vijfde etage is dan ook een directe verwijzing naar de
zelfmoord.
Opmerkelijk is dat Hrabal in deze passage in het
interview, waarin hij over muziek en operette spreekt,
ook opeens de cineast Ingmar Bergman betrekt. Abusievelijk schrijft hij aan hem de verfilming van Lehárs
‘die lustige Witwe’ toe. Wel verfilmde Bergman in 1975
Die Zauberflöte van Mozart, waar hij vrijwel geheel
het libretto van Schikaneder/Gisecke volgde op een
enkele afwijking na. Bergman voegde onder andere
een niet onbelangrijk aspect aan het verhaal toe namelijk, dat ‘liefde de basis van alle wijsheid is’. Dit aspect blijkt een dragend element te worden in de verfilming waardoor de ritualiteit in de initiatie tot volwassenheid (een van de diepere achtergronden van Mozarts opera) meer geaccentueerd wordt dan in de opera. Dit was voor mij dan ook een reden om De toverfluit van Hrabal te vergelijken met met Bergmans
Trollfloete (in mijn bijdrage ‘The magic flute’ t.g.v.
congres Baltic/Korean languages Poznan Polen, juli
2002). Mijn conclusie was dat het verhaal een inversief beeld geeft van het verhaal in de opera. De protagonist van de opera komt als een jonge overwinnaar
uit de beproevingen te voorschijn, hij heeft de initiatie
in de liefde en tot de volwassenheid met succes doorstaan. De protagonist van het verhaal van Hrabal komt
echter te voorschijn als een verliezer, een oude man
vervuld van schuldgevoel die zijn kansen om voor zijn
goede bedoelingen gemist heeft. Herhaaldelijk weerklinkt de met satire doorweekte weeklacht „Hrabal,
Hrabal, Bohumil Hrabal, een mooie overwinning, je
hebt het toppunt van leegte bereikt, zoals Lao-Tse het
me geleerd heeft,...“ (p.175). Maar zijn pogingen om
bij Lao-Tse en ook bij Heidegger een rechtvaardiging
of gladstrijken t.a.v. zijn schuldgevoelens te bewerkstelligen leiden tot niets. In Heidegger probeert hij
zich een lotgenoot te verwerven, een lotgenoot in het
feit dat beiden hun eigen politieke mening niet op het
juiste moment voldoende scherp gesteld hebben.
Waar blijft dan de toverfluit zal men zich afvragen. Pas op de laatste pagina komt deze expliciet op de
voorgrond, maar net zoals de protagonist heeft ook de
fluit een inversieve rol ten opzichte van de opera.
Daar waar de toverfluit als magisch instrument in de
opera een associatieve functie heeft om betovering en
verleiding te bewerkstelligen en ook bescherming kan
verlenen, ontbreekt in het verhaal deze magische verbondenheid met het instrument. De fluit is voor het
oog verborgen en geeft enkel zijn tonen prijs waarmee
hij emoties kan oproepen; zijn kracht is alleen daartoe
beperkt. Ondanks het feit dat de toverfluit, waarvan we
eigenlijk wondertjes verwachtten, vanuit het verwachtingsvolle groen weerklinkt en samen met de beelden
van het jonge paar en de kinderwagen een illusie geven van een nieuwe toekomst, maakt Hrabal een andere associatie. Hij realiseert zich "dat die toverfluit precies van die plek had geklonken waar verticale boodschappen worden uitgewisseld en citeert... „Ik ben
ervan overtuigd dat de heerschappij van het volk over
uw zaken wederom in Uw handen terug zal keren...“
(Comenius, p. 186). Misschien wil Hrabal hier toch
een magisch moment scheppen. Maar het aanhalen
lijkt enigszins gechargeerd en krijgt daardoor een sarcastische lading. De citering krijgt een dubbelheid;
enerzijds wekt het citaat een gevoel van optimisme op
en in de enge zin van de context van de betreffende
kort passage, anderzijds krijgt het juist in de brede
context van het hele verhaal, dat met herhaling wijst
op het in de steek gelaten te zijn door de goden, eerder
een pessimistische lading, waarin het verwachtingsloos-zijn de boventoon voert. Nogmaals, het aanhalen
van Comenius lijkt een sarcastische uithaal te zijn. De
toverfluit zingt niet in de toonaard van een allusie naar de betovering, maar heeft de ondertoon van de nostalgie en sterker nog van de desillusie. In dit opzicht
kunnen we de uitspraak van Heidegger „Nur ein Gott
kann uns retten“ (Heidegger in Spiegelinterview,
1966, op verzoek van Heidegger pas gepubliceerd na
zijn dood, 1976) en Hrabals ...Ik huilde zachtjes om
het feit dat de goden waarschijnlijk echt deze wereld
hadden verlaten... (p. 182) naast elkaar plaatsen. In
beide uitspraken spreekt een niet te keren desillusie.
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
Ans Linssen-Hogenberg
- 26 -
Herfst 2002
Uitgever:
NE-BE,
Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
Tsjechië
e-mail: [email protected]
Bank: Komerãní banka, Praha 2
Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
Bestuur:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Ruben Pellar
Voorzitter:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: 222 728 603)
Vice-voorzitters:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: 286 890 111, mobil 603 553 789 )
Jana Pellarová ([email protected], tel.: 371 72 84 00, mobil: 603 78 28 19)
Penningmeester:
Eva Giese ([email protected], tel.: 272 760 660)
Redactie van het bulletin:
Lenka Strnadová ([email protected], tel.: 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Bibliotheek:
Ruben Pellar ([email protected], 261 263 486)
Administratie:
Lucie Pittnerová ([email protected], 235 301 731)
Omslag: Vincent van Gogh (1853-1890) „de Zaaier“
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
- 27 -