Strategia Rozwoju Pogranicza polsko

Transkript

WYKONANO W RAMACH PRAC POLSKO-CZESKIEJ KOMISJI MIÊDZYRZ¥DOWEJ DS. WSPÓ£PRACY TRANSGRANICZNEJ
- GRUPA ROBOCZA DS. ROZWOJU REGIONU POGRANICZA
ZPRACOVÁNA V RÁMCI ÈINNOSTI
ÈESKO-POLSKÁ MEZIVLÁDNÍ KOMISE PRO PØESHRANIÈNÍ SPOLUPRÁCI PRACOVNÍ SKUPINA PRO ROZVOJ POHRANIÈÍ
THE DOCUMENT HAS BEEN PREPARED WITHIN
THE FRAMEWORK OF THE POLISH-CZECH INTERGOVERN-MENTAL COMMISSION FOR CROSS-BORDER COOPERATION, WORKING GROUP
FOR THE BORDER AREA DEVELOPMENT
Ze strony polskiej w pracach nad dokumentem uczestniczyli:
przedstawiciele Komisji Miêdzyrz¹dowej ds. Wspó³pracy Transgranicznej
przedstawiciele Rz¹dowego Centrum Studiów Strategicznych Rzeczypospolitej Polskiej
przedstawiciele Urzêdów Marsza³kowskich (województw dolnol¹skiego, opolskiego i l¹skiego)
przedstawiciele w³adz powiatowych z obszaru pogranicza w Rzeczypospolitej Polskiej
przedstawiciele Euroregionów
przedstawiciele agencji rozwoju regionalnego
przedstawiciele W³adzy Wdra¿aj¹cej Programy PHARE CBC
From the Polish part in the works on the document participated:
representatives of the Polish-Czech Intergovernmental Commission for Cross-Border Co-operation,
representatives of the Government Centre for Strategic Studies,
representatives of Marshall Offices from dolnol¹skie, opolskie and l¹skie regions,
representatives of district (powiat) authorities from the border area,
representatives of euroregions,
representatives of regional development agencies,
representatives of the PHARE CBC Implementing Authority
Grupa redakcyjna:
Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych Rzeczypospolitej Polskiej Maciej Borsa,
przedstawiciele Urzêdów Marsza³kowskich (województw dolnol¹skiego, opolskiego i l¹skiego): Stanis³aw Dendewicz, Ireneusz Ratuszniak, Leszek
Labocha, Piotr M¹kosa, Danuta Jaz³owiecka, Andrzej Jaworowicz, Witold Dzier¿awski
Editorial Team:
Government Centre for Strategic Studies Maciej Borsa,
Representatives of Marshals Offices from dolnol¹skie, opolskie and l¹skie regions: Stanis³aw Dendewicz, Ireneusz Ratuszniak, Leszek Labocha,
Piotr M¹kosa, Danuta Jaz³owiecka, AndrzejJaworowicz, Witold Dzier¿awski
Zespó³ autorski:
Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicznych, Biuro Rozwoju Regionalnego z siedzib¹ w Katowicach Maciej Borsa (kierownik Zespo³u),
Witold Wieczorek, Krzysztof Wrana, Monika Strojecka, Joanna Kus, Katarzyna Mazur, Barbara Kornet, Barbara Koloch, Teresa Marcinów
Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wroc³awiu Stanis³aw Dendewicz (kierownik Zespo³u); zespó³ Pracowni Regionalnej w Wa³brzychu : Izabela
Wiele¿yñska (kierownik pracowni), Anna Grzonkowska, Iwona Stach-Janyst, Joanna Wac³awek, Jaros³aw Ba³uka, Ewa Skoczeñ, Gra¿yna Kownacka,
Ma³gorzata Paciorek, Marta Gruszecka, Urszula Szymañska, Gra¿yna £awniczak, Piotr Rycko; Tomasz Polañski (kierownik pracowni regionalnej w Jeleniej
Górze)
Urz¹d Marsza³kowski we Wroc³awiu Ireneusz Ratuszniak, Agata Szkliñska
Urz¹d Marsza³kowski w Opolu Jolanta Paszkiewicz, Joanna K³opocka
Urz¹d Marsza³kowski w Katowicach Iwona Krzy¿owska
Authors:
Government Centre for Strategic Studies, Bureau for Regional Development in Katowice - Maciej Borsa (director), Witold Wieczorek, Krzysztof
Wrana, Monika Strojecka, Joanna Kus, Katarzyna Mazur, Barbara Kornet, Barbara Koloch, Teresa Marcinów.
Regional Bureau for Urban Planning in Wroc³aw Stanis³aw Dendewicz (director), Regional Office in Wa³brzych Izabela Wiele¿yñska (director),
Anna Grzonkowska, Iwona StachJanyst, Joanna Wac³awek, Jaros³aw Ba³uka, Ewa Skoczeñ, Gra¿yna Kownacka, Ma³gorzata Paciorek, Marta Gruszecka,
Urszula Szymañska, Gra¿yna £awniczak, Piotr Rycka, Tomasz Polañski (director of the Regional Office in Jelenia Góra).
Marshals Office in Wroc³aw Ireneusz Ratuszniak, Agata Szkliñska,
Marshals Office in Opole Jolanta Paszkiewicz, Joanna K³opocka,
Marshals Office in Katowce Iwona Krzy¿owska.
Wydano jako suplement do Biuletynu Pogranicza Polsko-Czeskiego nr 16(3/2000) ISSN 1234-396X
Vydáno jako doplnìk k Bulletinu èesko - polského pohranièí è. 16.(3/2000) ISSN 1234-396X
This document has been published as a supplement to the Bulletin of the Polish-Czech Border Area No. 16 (3/2000) ISSN 1234-396X
2
Spis treci
PROTOKÓ£ / PROTOKOL / PROTOCOL ......................................................................................................................................... 5
WSTÊP / ÚVOD / INTRODUCTION .................................................................................................................................................. 7
1. Administracja i zagadnienia organizacyjno-prawne .................................................................................................................... 11
2. Uwarunkowania rozwoju ............................................................................................................................................................. 15
2. 1. Powierzchnia, podzia³ administracyjny ................................................................................................................................ 15
2. 1. Sídelní charakteristika území .............................................................................................................................................. 16
2. 2. Demografia .......................................................................................................................................................................... 20
2. 2. Demografie .......................................................................................................................................................................... 21
2. 3. Aktywnoæ zawodowa ........................................................................................................................................................ 25
2. 3. Zamìstnanost dle profesní struktury ................................................................................................................................... 27
2. 4. Poziom rozwoju gospodarczego ......................................................................................................................................... 30
2. 4. Úroveò hospodáøskeho rozvoje ........................................................................................................................................... 32
2. 5. Rolnictwo ............................................................................................................................................................................. 34
2. 5. Zemìdìlství a rozvoj venkovského prostoru ....................................................................................................................... 36
2. 6. Infrastruktura ....................................................................................................................................................................... 38
2. 6. Infrastruktura ....................................................................................................................................................................... 39
2. 7. Uwarunkowania przyrodnicze ............................................................................................................................................ 46
2. 7. ivotní prostøedí ................................................................................................................................................................. 47
3. Strategiczne perspektywy rozwoju .............................................................................................................................................. 51
3. 1. Potencja³ rozwojowy obszaru .............................................................................................................................................. 51
4. Wizja i strategiczne cele rozwoju ................................................................................................................................................ 56
4. 1. Strategiczne priorytety rozwoju w sferze spo³ecznej .......................................................................................................... 59
4. 2. Strategiczne priorytety rozwoju w sferze ekonomicznej ..................................................................................................... 65
4. 3. Strategiczne priorytety rozwoju w dziedzinie kszta³towania rodowiska ............................................................................ 72
4. Vize a strategický cíl rozvoje ....................................................................................................................................................... 78
4. 1. Strategické priority rozvoje - spoleènost (lidské zdroje) ...................................................................................................... 81
4. 2. Strategické priority rozvoje - hospodáøství .......................................................................................................................... 86
4. 3. Strategicke prirority v zivotním prostøedí ............................................................................................................................. 93
4. Vision and strategic goals of development .................................................................................................................................. 98
4. 1. Strategic development priorities in social issues ............................................................................................................... 101
4. 2. Strategic development priorities in economic sphere ........................................................................................................ 107
4. 3. Strategic priorities of development in the field of environment formation .......................................................................... 114
3
4
PROTOKÓ£ / PROTOKOL / PROTOCOL
ze spotkania Przewodnicz¹cych Polsko-Czeskiej Komisji Miêdzyrz¹dowej ds. Wspó³pracy Transgranicznej
Praga, 28 marca 2000 roku.
Przewodnicz¹cy Komisji zapoznali siê z dokumentem pn. Strategia rozwoju pogranicza polsko-czeskiego, prezentowanym w ramach
prac Komisji, wykonanym przez Grupê Robocz¹ ds. Rozwoju Regionu Pogranicza.
Przewodnicz¹cy przyjêli powy¿szy dokument i uznali za podstawowy dla dalszych dzia³añ Komisji w dziedzinie rozwoju pogranicza.
Mo¿e te¿ on znaleæ zastosowanie na wszystkich szczeblach w³adzy pañstwowej i samorz¹dowej, celem w³aciwego wykorzystania
dostêpnych rodków finansowych.
Jednoczenie, zgodnie z ustaleniami polsko-czeskiego Wspólnego Komitetu Koordynacyjnego, przyjêtymi w Ustroniu w dniu 8
lutego 2000 r., Strategia stanowiæ bêdzie podstawê Wspólnego Dokumentu Programowego dla wykorzystania rodków PHARE
CBC w latach 2000-2006.
Kierunkiem dalszych dzia³añ Komisji bêdzie rozwijanie i konkretyzacja ustaleñ Strategii oraz wspieranie ich realizacji.
Piotr Stachañczyk
Jiøí itler
Ze setkání pøedsedù Èesko-polské Mezivládní komise pro pøeshranièuí spolupráci
Praha, 28. bøezna 2000
Pøedsedové Komise se seznámili s dokumentem "Strategie rozvoje èesko - polského pohranièí" prezentovaným v rámci èinnosti
Komise, který zpracovala pracovní skupina pro regionálni rozvoj pohranièí.
Pøedsedové schválili výe uvedený dokunxent a povaují jej za výchozí v dalí èinnosti Komise pro rozvoj pohranièí. Dokument
mùe být rovnì vyuíván v èinnosti státních a samosprávních orgánù vech stugòù s cílem zajistit odpovídající vyuiti dostupných
finanèních prostøedkù.
Zároveò v souladu se závìry èesko - polského Spoleèného kooperaèního výboru schválenými v Ustroni dne 8. února 2000 bude
Strategie základem pro Spoleèný programový dokument pro vyuívání prostøedkù Phare CBC v letech 2000-2006.
Smìrem dalich èinností Komise bude rozvíjení a konkretizace závìrù Strategie i podpora jejich realizace.
Piotr Stachañczyk
Jiøí itler
5
Protocol of the meeting of the Presidents of the Polish - Czech Intergovernmental Commission for Cross - Border Cooperation in
Prague, 28th of March 2000.
The Presidents of the Comission became acquainted with a document entitled "Development Strategy for the Polish-Czech Border
Region" which was prepared by the working group for border area development and presented within the framework of the Commission activities.
The presidents accepted the above mentioned document and recognized it as a basis for further works of the Commission in the field
of border area development.
Both, state authorities and local governments at all levels can apply the strategy in order to use accessible financial means properly.
According to the assignments of the Polish - Czech Joint Coordination Committee accepted in Ustroñ the 8th of February 2000, the
strategy will also constitute basis for Joint Programming Document which will enable to use the PHARE CBC resources in years
2000 - 2006.
The Commission will be responsible for future development and substantiation of the strategy assignments as well as for supporting
its implementation.
6
WSTÊP / ÚVOD / INTRODUCTION
Przemiany polityczne ostatniego 10-lecia zmieni³y sposób funkcjonowania pañstw Europy rodkowo-Wschodniej. Dotyczy to niemal
wszystkich dziedzin ¿ycia spo³ecznego i gospodarczego, a w aspekcie przestrzennym niemal wszystkich jednostek terytorialnych
ró¿nych szczebli. Jednak wród sektorów i regionów na których przemiany te wywar³y wp³yw s¹ takie, dla których transformacja
mia³a znaczenie zasadnicze. Regiony graniczne s¹ w³anie takimi obszarami.
W okresie gospodarki nakazowej i ograniczonych swobód obywatelskich pogranicza pe³ni³y funkcje mniej lub bardziej znacz¹cych
stref buforowych rozdziela³y struktury spo³eczne, ekonomiczne i przestrzenne granicz¹cych pañstw, nawet jeli w sferze politycznej
pañstwa te by³y cile powi¹zane gospodarczo i tworzy³y sojusze militarne. Obszary pogranicza stanowi³y peryferia we
wszystkich dziedzinach ¿ycia, nie czerpi¹c nawet korzyci z tranzytu osób i dóbr, jaki odbywa³ siê poprzez ich terytorium.
Procesy transformacji ustrojowej otworzy³y przed obszarami pogranicza w tej czêci Europy nowe mo¿liwoci. Otwarcie granic da³o
tym obszarom korzystniejsze szanse rozwojowe. Nast¹pi³ spontaniczny rozkwit wymiany handlowej i kontaktów spo³ecznych. Dynamika
zmian w pewnych aspektach by³a tu wy¿sza ni¿ na innych obszarach. Wzrost potrzeb przyci¹gn¹³ rodki na rozwój zaniedbanej
dot¹d infrastruktury. Skala po¿¹danych zmian by³a na tyle du¿a, ¿e wymaga³a efektywnej koordynacji i planowania.
Tak opisane zmiany zachodzi³y na niemal wszystkich obszarach pogranicza. Jednak ka¿dy z nich posiada³ w³asn¹ specyfikê.
Pogranicze polsko-czeskie charakteryzowa³o siê przede wszystkim tym, ¿e rozdziela³o i jednoczenie ³¹czy³o kraje o podobnej
sytuacji politycznej i spo³ecznej oraz zbli¿onym potencjale ekonomicznym. Oba kraje niemal równoczenie podejmowa³y kolejne etapy procesu integracyjnego z Uni¹ Europejsk¹, co sprawia³o, ¿e zmiany na ich pograniczu tak¿e
nakierowane by³y na wzajemn¹ integracjê wed³ug idei wspólnotowych. Wymuszone skal¹ dzia³añ planowanie i programowanie
rozwoju pogranicza polsko-czeskiego, nakierowane zosta³o na integracjê granicz¹cych struktur spo³ecznych, gospodarczych
i przestrzennych. Jednak w procesie przemian ustrojowych, tak¿e mechanizmy planowania uleg³y w s¹siaduj¹cych krajach znacz¹cym
przekszta³ceniom. Tak wiêc, pojawi³ siê techniczny problem, jak w nowych uwarunkowaniach takie wspólne transgraniczne planowanie
powinno wygl¹daæ. Dyskusja nad tym zagadnieniem przebiega³a w obu krajach, na tle dyskusji nad nowym paradygmatem
planowania sensu largo. W latach 1991-93 w strukturach rz¹dowych Polski i Czech powsta³ wspólny dokument Studium koordynacyjne
rozwoju pogranicza polsko-czeskiego, uaktualniony w roku 1997, który sta³ siê podstaw¹ programowania rozwoju. Jednak wobec
perspektywy nasilenia procesów integracyjnych miêdzy obu krajami, jak i zwi¹zanego z tym wzrostu rodków publicznych kierowanych
bezporednio na rozwój pogranicza, zaczêto poszukiwaæ nowej formu³y nadrzêdnego ponadnarodowego dokumentu
planistycznego dla tego obszaru. Najwiêksze mo¿liwoci dla kompleksowego rozwoju pogranicza dawa³o delegowanie procesu
podejmowania decyzji w tej dziedzinie na szczeble powsta³ych w wyniku transformacji samorz¹dów regionalnych i lokalnych. Jednak
wynikaj¹ce st¹d rozproszenie kompetencji wymaga³o stworzenia mechanizmu inspiracji, koordynacji oraz weryfikacji decyzji i dzia³añ
podejmowanych w rozproszonych gremiach w³adzy. Dokumentem planistycznym, który móg³by zapewniæ sprawne dzia³anie takiego
mechanizmu mog³a staæ siê Strategia rozwoju pogranicza. Dokumenty o charakterze strategii powstaj¹ obecnie na szczeblu
narodowym oraz szczeblach regionalnych i lokalnych w obu krajach. Ich zadaniem jest wyznaczenie kierunków polityki rozwoju
poszczególnych sektorów i obszarów. Strategia rozwoju pogranicza polsko-czeskiego ma za zadanie uzupe³niæ te dokumenty o
cis³¹ problematykê pogranicza. Jej zadaniem nie jest przeniesienie w obszar pogranicza ustaleñ innych dokumentów strategicznych.
Chodzi raczej o dodanie do ich ustaleñ tych kierunków rozwoju regionalnego, które s¹ niezbêdne dla realizacji celu strategicznego
rozwoju pogranicza. Cel ten wynika ze zwornikowej funkcji obszaru na styku rozwijaj¹cych siê struktur spo³ecznych, gospodarczych
7
i przestrzennych s¹siaduj¹cych krajów. Tak wiêc w zakresie swych ustaleñ strategia pogranicza uzupe³nia strategie narodowe,
regionalne i lokalne po obu stronach granicy. Na jej realizacjê przeznaczone powinny byæ zatem rodki niezale¿ne od rodków
przeznaczonych na realizacjê celów okrelonych w pozosta³ych dokumentach strategicznych. W³adze szczebla regionalnego
i lokalnego mog¹ przygotowywaæ propozycje projektów, zwi¹zanych z rozwojem pogranicza, zgodnych z ich potrzebami, mo¿liwociami
i aspiracjami. W zakresie w jakim projekty te bêd¹ zgodne ze Strategi¹ rozwoju pogranicza, bêd¹ one mog³y byæ finansowane z puli
rodków, przeznaczonych na jej realizacjê. W tym rozumieniu Strategia rozwoju pogranicza wspieraæ bêdzie rozwój regionalny
obszaru dofinansowuj¹c specyficzne cele rozwoju zwi¹zane z pogranicznym po³o¿eniem. Prace nad niniejszym dokumentem
przebiega³y w ramach struktur Polsko-Czeskiej Komisji Miêdzyrz¹dowej ds. Wspó³pracy Transgranicznej. W celu uwzglêdnienia
opinii szerokiego krêgu podmiotów regionalnych i lokalnych powo³ano Komitet Strategii, czuwaj¹cy nad zgodnoci¹ jej zapisu
z innymi dokumentami dotycz¹cymi problematyki rozwoju na tym obszarze. Jego cz³onkami byli przedstawiciele w³adz centralnych,
regionalnych i lokalnych obu krajów. Prace redakcyjne prowadzi³a Grupa Redakcyjna, powo³ana przez Przewodnicz¹cego Komisji
Miêdzyrz¹dowej.
Politické zmìny, které probìhly za posledních 10 let zmìnily i zpùsoby fungování státù støední a východní Evropy. Vztahuje se
to na témìø vechny oblasti spoleèenského a hospodáøského ivota, z územního hlediska témìø vech územních jednotek rùzných
stupòù. Mezi sektory a oblastmi, které tyto zmìny ovlivnily jsou vak takové, pro nì mìla transformace význam zásadní. Právì
pohranièní území je takovou oblastí.
Bìhem direktivního hospodáøství pøi omezených obèanských svobodách plnilo pohranièní území víceménì funkci nárazníkového
pásma - dìlily jej struktury spoleèenské, ekonomické i vlastní hranièní území, i kdy z politického hlediska byly tyto státy úzce spjaty
hospodáøsky a vytváøely vojenská spojenectví. Pohranièní území bylo periferií ve vech smìrech ivota, nemìlo ani prospìch z
tranzitu lidí a statkù procházejícího jejich územím.
Zmìna politického reimu dala pohranièním oblastem v této èásti Evropy nové monosti. Otevøely se hranice a toto území získalo
výhodnìjí vývojové monosti. Dolo ke spontánnímu rozkvìtu obchodní výmìny i spoleèenských stykù. Dynamika zmìn zde byla
v urèitých aspektech odliná od jiných území. Zvyovala se nutnost pøilákat prostøedky na rozvoj dosud zanedbané infrastruktury.
Mìøítko poadovaných zmìn bylo tak vysoké, e vyadovalo efektivní koordinaci a plánování.
Tyto zmìny probíhaly témìø ve vech pohranièních územích, avak kadé z nich mìlo vlastní specifiku. Pro èesko - polské pohranièí
bylo typické pøedevím to, e rozdìlovalo a souèasnì spojovalo zemì s podobnou situací politickou a spoleèenskou i blízkým
ekonomickým potenciálem. Obì zemì zahájily témìø souèasnì jednotlivé etapy integraèního procesu s Evropskou Unií, co zpùsobilo,
e i zmìny na jejich pohranièí byly zamìøeny na vzájemnou integraci.
Nutné mìøítko pro plánování a programování rozvoje èesko - polského pohranièí bylo zamìøeno na integraci hranièních struktur
spoleèenských, hospodáøských a územních. Avak i procesy politických zmìn a plánovací mechanizmy se v sousedních zemích
výraznì zmìnily. Objevil se tedy technický problém jak by mìlo v nových podmínkách takové pøeshranièní plánování vypadat.
Diskuse o tìchto otázkách probíhala v obou zemích v souvislosti s novým paradigamtem plánování vùbec (sens largo).
V letech 1991 - 93 zpracovali pøedstavitelé státních orgánù Èeské a Polské republiky spoleèný dokument Koordinaèní studie
rozvoje èesko - polského pohranièí, která byla v roce 1997 aktualizována a stala se základem pro programování rozvoje tohoto
území.
Pro komplexní rozvoj pohranièí poskytuje významnou monost to, e o nìm mohou rozhodovat rovnì novì vznikající územní
a místní samosprávy. Tyto koncepce vak byly ponìkud rozdìleny, co vyadovalo vytvoøit mechanizmus pro inspiraci, koordinaci
a ovìøování tìchto krokù takto rozdìlených správních stupòù. Plánovacím dokumentem, který by zajioval správní èinnost tohoto
mechanizmu se mohla stát Koordinaèní studie rozvoje èesko - polského pohranièí.
8
Avak perspektivy zesílení integraèních procesù mezi obìma zemìmi jako i rùst veøejných prostøedkù zamìøených pøímo na rozvoj
pohranièí, který je s ním spjat, si vyadují, vyhledávat nové formy vyích nadnárodních plánovacích dokladù pro toto území.
V obou zemích nyní vznikají dokumenty o charakteru Strategie na úrovni celostátní i regionální a místní. Jejich úkolem je urèit
smìr cesty rozvoje jednotlivých sektorù a oblastí. Strategie èesko - polského pohranièí má za úkol doplnit tyto dokumenty úzkou
konkrétní specifikovanou problematikou pohranièí. Jejím úkolem není pøenáet na pohranièní území obsah z jiných strategických
dokumentù, ale zapojit do nich prvky regionálního rozvoje, které jsou pro plnìní strategického cíle rozvoje pohranièí nutné. O tomto
cíli rozhoduje typická funkce tohoto území, která spojuje rozvíjející se spoleènosti hospodáøské i územní struktury rozvíjejících se
území.
Ve svých závìrech tak strategie pohranièí doplòuje strategie národní, regionální i místní na obou stranách státní hranice. Vedoucí
orgány regionální a místní mohou pøipravovat návrhy projektù na rozvoj pohranièí podle svých potøeb, moností a aspirací i podle
toho jak budou projekty v souladu s touto strategií rozvoje. Tak bude strategie podporovat regionální rozvoj tohoto území a doplòovat
financování specifických cílù, typických pro polohu hranièních území.
Tento dokument byl zpracován v rámci struktur stálé pracovní skupiny pro regionální rozvoj pohranièí pracující v rámci Èesko polské mezivládní komise pro pøeshranièní spolupráci. Toto vydání má pøiblíit výsledky èinnosti pracovní skupiny irímu okruhu
zájemcù zabývajících se rozvojem èesko - polského pohranièí.
As a result of the political transformations that took place in the last decade the mode of functioning of the Central and East
European countries has also changed. This refers to nearly all fields of social and economic activities, as well as in terms of spatial
arrangements to almost all territorial units on different levels. However, for some sectors and regions, the impact of the transformation turned out to be crucial. This is also the case of the border regions.
During the period of the centrally planned economy and limited citizen freedoms the border regions played a role of buffer zones of
varying significance they separated social, economic and spatial structures of neighbouring countries. Even if, from the political
point of view, economies of the countries in question were strongly connected and the countries were military allies. Border areas
used to be of peripheral character in every respect and did not even derive profit from the transit of people and goods through their
territory.
Due to the political system transition, new perspectives opened for the border areas in this part of Europe. Along with the state
border opening the regions were offered better development opportunities. Spontaneous trade exchange and social relationships
flourished. In some respects, the changes were more dynamic than in other areas. Following increasing demand, financial means for
the development of hitherto neglected infrastructure were attracted. The demand for changes was big and called for efficient coordination and planning.
The changes described above took place in most of the border areas. However, each of the areas was different. The Polish-Czech
border area was characterised by the fact that it both separated and connected two countries in a similar political and social situation
and with similar economic potential. Both countries were entering succeeding stages of the European integration process almost
simultaneously, therefore changes in the border area could lead to mutual integration in accord with the Community ideas.
The scale of the activities imposed such a way of planning and programming in the border Polish Czech area that enabled
integration of the bordering social, economic and spatial structures. However, in the course of the political system transition, planning
mechanisms in the neighbouring countries also changed to a great extent. Hence, a technical problem appeared what should such
9
common trans-border planning be like in the new circumstances. In the case of both countries the discussion on the problem was
carried on the background of a wider discussion on the possible model of planning.
In 1991 93 a common document Co-ordination Study on the Development of the Polish-Czech Border Area was elaborated on the intergovernmental level; the document was updated in 1997. This study became a basis for the development programming. The perspective of intensification of the integration process between both countries, as well as an increasing amount of public
financial means assigned directly for the development of the border area brought about the necessity to prepare a new formula for a
superior, trans-national planning document for the area.
For the comprehensive development of the border area, the best option seemed to be the delegation of the decision-making in
the field to regional and local self-governments. However, this resulted in a competence dispersion, which could be counteracted by
creating suitable mechanism of inspiration, co-ordination and verification of the decisions and actions undertaken by various authorities. Efficiency of such a mechanism could be safeguarded by a Strategy for the Development of the Polish-Czech Border Area.
The strategy documents are being prepared on the national and regional levels in both countries. They seek to form guidelines
for the development policy for particular sectors and areas. The Strategy for the Development of the Polish-Czech Border Area is
to complete the documents with trans-border issues. It has not been meant as an attempt to apply other strategic documents in the
border areas. Its task is rather to enrich the documents by indicating such directions of the regional development that are essential for
meeting the strategic goals of the border area development. The goal stems from the specific, connecting function of the area
situated in the point of junction of developing social, economic and spatial structures of the neighbouring countries. Consequently, as
regards its assignments, the strategy of border area is complementary to the national, regional and local strategies at both sides of
the border. Regional and local authorities may prepare project proposals connected with border area development, which meet their
needs, possibilities and aspirations. The projects consistent with the Strategy for the Development of the Border Area can be financed by funds allocated for its implementation. In this sense the strategy will support regional development of the area by cofinancing specific aims of development resulting from specific location near the border.
The works on this document has been carried out within the framework of the Polish-Czech Intergovernmental Commission for
Trans-Border Co-operation. The Committee of the Strategy has been appointed to take into consideration the opinion of the regional
and local partners. The role of the Committee is to assure compliance of the Strategy with other documents concerning the development of this area. The members of the Committee represented national, regional and local authorities from both countries. Editorial
works has been carried out by the team, which was appointed by the president of the Intergovernmental Commission. This publication is to acquaint a larger circle of people interested in Polish-Czech border area development with the results of these works.
10
1. Administracja i zagadnienia organizacyjno-prawne
W wyniku przeprowadzonej reformy, zosta³ gruntownie przebudowany podzia³ terytorialny pañstwa oraz uk³ad w³adzy publicznej.
Powsta³y trzy poziomy jednostek:
§
wojewódzki jako poziom regionalny (16 województw)
§
powiatowy jako poziom subregionalny lub mezoregionalny (308 powiatów i 65 miast na prawach powiatu tzw. powiatów
grodzkich)
§
dotychczasowy gminny jako poziom mikroregionalny (2489 gmin)
Drugi i trzeci poziom okrela siê czêsto, jako poziom lokalny.
Nowe województwa prezentuj¹ siê korzystnie pod wzglêdem kryteriów funkcjonalnych, potencja³u kulturowego i naukowego, si³y
ekonomicznej, rodków komunikacji spo³ecznej itp. S¹ wiêc zdolne do prowadzenia polityki regionalnej oraz kontaktów o charakterze
transgranicznym. Równie dobrym partnerem do wspó³dzia³ania ponadgranicznego s¹ utworzone powiaty.
Przy zachowaniu administracji rz¹dowej na szczeblu centralnym, trzy w/w poziomy jednostek terytorialnych dysponuj¹ podstawowymi
atrybutami samorz¹dnoci:
§
§
prawem wyboru w³adz przedstawicielskich w wolnych, demokratycznych i powszechnych wyborach
bud¿etem z prawem kreowania niektórych dochodów bud¿etowych (w ramach obowi¹zuj¹cego prawa) oraz decydowaniem
o strukturze i kierunkach wydatków
§
prawem kreowania g³ównych kierunków polityki regionalnej i lokalnej, w szczególnoci prawem i obowi¹zkiem okrelenia
strategii rozwoju województwa przez samorz¹d wojewódzki;
§
prawem do okrelania priorytetów w zakresie wspó³pracy zagranicznej regionu.
Uk³ad szczebli administracji zosta³ przedstawiony na stronie nastêpnej.
Przedmiotem niniejszego opracowania s¹ dwa ponadgminne szczeble administracyjne :
§
§
województwo ma status jednostki administracyjnej o charakterze rz¹dowo samorz¹dowym
powiat jest jednostk¹ w pe³ni samorz¹dow¹ wykonuj¹c¹ zadania rz¹dowe.
Oznacza to, ¿e na poziomie województwa wystêpuj¹ dwa ogniwa w³adzy administracyjnej:
§
§
administracja samorz¹dowa Zarz¹d Województwa na czele z Marsza³kiem
administracja rz¹dowa reprezentowana przez Wojewodê nominowanego przez Premiera Rz¹du RP.
Administracja rz¹dowa szczebla wojewódzkiego.
Kompetencje Wojewody obejmuj¹ przede wszystkim:
§
§
nadzór nad zgodnoci¹ uchwa³ podejmowanych przez samorz¹dy z prawem polskim
reprezentowanie Skarbu Pañstwa w podmiotach utworzonych z jego udzia³em na obszarze województwa
a ponadto Wojewoda:
11
12
§
jest organem za³o¿ycielskim niektórych przedsiêbiorstw pañstwowych
§
§
sprawuje nadzór nad systemem edukacji powo³uj¹c Kuratora Owiaty
§
§
wydaje decyzje o ustaleniu lokalizacji autostrady i pozwolenie na jej budowê
okrela warunki robót przy regulacji wód
wydaje koncesje na zarz¹dzanie liniami kolejowymi.
Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki rz¹du na obszarze województwa jak za dzia³aj¹ce pod jego zwierzchnictwem zespolone
s³u¿by, inspekcji i stra¿y wykonuj¹ce okrelone ustawowo zadania.
Ze wzglêdu na istotê funkcji sprawowanych przez Wojewodê podlegaj¹ mu nastêpuj¹ce ogniwa i instytucje administracji specjalnej:
Dowódcy okrêgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupe³nieñ
Dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzêdów skarbowych, inspektorzy kontroli skarbowej
Dyrektorzy okrêgowych urzêdów miar i naczelnicy obwodowych urzêdów miar
Dyrektorzy okrêgowych urzêdów górniczych i specjalistycznych urzêdów górniczych
Dyrektorzy okrêgowych urzêdów probierczych i naczelnicy obwodowych urzêdów probierczych
Dyrektorzy regionalnych dyrekcji Lasów Pañstwowych
Dyrektorzy regionalnych zarz¹dów gospodarki wodnej
Dyrektorzy urzêdów celnych
Dyrektorzy urzêdów statystycznych
Kierownicy inspektoratów ¿eglugi ródl¹dowej
Komendanci dzia³ów Stra¿y Granicznej, komendanci granicznych palcówek kontrolnych i dywizjonów Stra¿y Granicznej
Regionalni inspektorzy celni.
Samorz¹d województwa
Zgodnie z ustaw¹1 z dnia 5 czerwca 1998 o samorz¹dzie województwa, samorz¹d, miêdzy innymi, w ramach swych kompetencji:
§
w zakresie polityki regionalnej:
-
okrela strategiê i prowadzi politykê rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego regionu w ramach programów wojewódzkich
odpowiada za promocjê regionu, pozyskiwanie pieniêdzy oraz za wspó³pracê zagraniczn¹
uchwala plan zagospodarowania przestrzennego
tworzy regionalne programy aktywnego zwalczania bezrobocia.
§
w ramach wspó³pracy zagranicznej województwa okrela:
-
g³ówne cele wspó³pracy zagranicznej
priorytety zagraniczne przysz³ej wspó³pracy
zamierzenia co do przystêpowania do miêdzynarodowych zrzeszeñ regionalnych.
§
w ramach funkcji us³ugowych na rzecz regionalnej spo³ecznoci:
-
zarz¹dza sieci¹ dróg wojewódzkich
opiniuje lokalizacjê i przebieg autostrad
wspó³finansuje placówki publicznego szkolnictwa policealnego i specjalnego
utrzymuje placówki kulturalne o znaczeniu regionalnym (teatry, muzea, filharmonie, biblioteki wojewódzkie)
tworzy i likwiduje zak³ady opieki zdrowotnej, wojewódzkie orodki medycyny pracy
mo¿e wspieraæ i dofinansowywaæ publiczne uczelnie wy¿sze
wnioskuje w sprawie utworzenia na jego terenie wy¿szej szko³y zawodowej
13
-
zak³ada i prowadzi biblioteki pedagogiczne oraz szko³y o zasiêgu regionalnym.
Samorz¹d powiatowy
Zgodnie z Ustaw¹ z dnia 5 czerwca 1998r. o samorz¹dzie powiatowym, powiat wykonuje w imieniu w³asnym i na w³asn¹
odpowiedzialnoæ okrelone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
edukacji publicznej
promocji i ochrony zdrowia
pomocy spo³ecznej
polityki prorodzinnej
wspierania osób niepe³nosprawnych
transportu i dróg publicznych
kultury i ochrony dóbr kultury
kultury fizycznej i turystyki
geodezji, kartografii i katastru
gospodarki nieruchomociami
zagospodarowania przestrzennego i nadzoru budowlanego
gospodarki wodnej
ochrony rodowiska i przyrody
rolnictwa, lenictwa i rybactwa ródl¹dowego
porz¹dku publicznego i bezpieczeñstwa obywateli
ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpo¿arowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagro¿eniom ¿ycia i zdrowia ludzi
oraz rodowiska
przeciwdzia³ania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy
ochrony praw konsumenta
utrzymania powiatowych obiektów i urz¹dzeñ u¿ytecznoci publicznej oraz obiektów administracyjnych
obronnoci
promocji powiatu
wspó³pracy z organizacjami pozarz¹dowymi.
14
2. Uwarunkowania rozwoju
2. 1. Powierzchnia, podzia³ administracyjny.
Obszar pogranicza obejmuje 2 pasy powiatów po stronie polskiej oraz okresy bezporedniego s¹siedztwa granicy po stronie
czeskiej. D³ugoæ granicy Polski z Czechami wynosi 750 km, co stanowi ca 20% ogó³u granic pañstwa Polskiego. Polska czêæ
pogranicza po³o¿ona jest w granicach administracyjnych trzech województw regionów przygranicznych: dolnol¹skiego, opolskiego
i l¹skiego.
Na terenie województwa dolnol¹skiego (pow. 19948 km2) znajduje siê 89 miast i 2930 miejscowoci wiejskich. Teren województwa
opolskiego (pow. 9412 km2) - 34 miasta i 1561 miejscowoci wiejskich. Teren województwa l¹skiego (pow. 12294 km2) - 68 miast
i 1518 miejscowoci wiejskich.
Powierzchnia polskiej czêci pogranicza to 21310 km2 przestrzeni, która w podziale na województwa przedstawia siê nastêpuj¹co:
Wyszczególnienie
Specification
WOJ. DOLNOL¥SKIE
WOJ. OPOLSKIE
WOJ. L¥SKIE
II PAS POWIATÓW
2nd range of powiats
I PAS POWIATÓW
1st range of powiats (districts)
Liczba
Powiatów
Number of
powiats
10
3
4
Pow. w
km2
Area in km2
% pow.
województwa
% of voivodship area
6068
2468
1646
30,4
26,2
13,4
Liczba
Powiatów
Number of
powiats
6
5
8
Pow. w
km2
Area in km2
% pow.
Województwa
% of voivodship area
4304
3626
3198
21,5
38,5
26,0
Czesk¹ czêæ pogranicza tworzy 13 okresów: Liberec, Jablonec nad Nis¹, Semily, Trutnov, Náchod, Rychnov nad Knìnou, Ùstí
nad Orlicí, umperk, Jeseník, Bruntál, Opava, Karviná, Frýdek-Místek oraz Ostrava miasto, o ³¹cznej powierzchni ok. 12960 km2 co
stanowi 16% ogólonej powierzchni Republiki Czeskiej.
Obszar pogranicza charakteryzuje siê du¿ym zró¿nicowaniem fizjograficznym; wystêpuj¹ tu wszystkie typy krajobrazu naturalnego
z wyra¿n¹ przewag¹ krajobrazu górskiego i wy¿ynnego.
Wzd³u¿ granicy rozci¹gaj¹ siê pasma górskie Sudetów (woj. dolnol¹skie i opolskie) oraz Beskidu l¹skiego (woj. l¹skie). Znaczna
czêæ obszaru pogranicza po³o¿ona jest w obrêbie Przedgórza Sudeckiego oraz Niziny l¹skiej. Obszar pogranicza jest atrakcyjny
zarówno pod wzglêdem krajobrazu jak i charakteru rodowiska przyrodniczego.
Posiada równie¿ bogate zasoby rodowiska, których g³ównymi reprezentantami s¹:
§
surowce mineralne: energetyczne, chemiczne, ceramiki szlachetnej, materia³ów ogniotrwa³ych, kamienie drogowe i budowlane,
surowce przemys³u wapienniczego oraz kamienie szlachetne i pó³szlachetne
§
bogate zasoby wód leczniczych i mineralnych wystêpuj¹ce g³ównie w województwie dolnol¹skim i l¹skim
§
§
kompleksy lene, pe³ni¹ce istotne funkcje rodowiskotwórcze
wysokiej jakoci u¿ytki rolne województwa opolskiego i dolnol¹skiego.
Obszar polsko-czeskiego pogranicza niemal na ca³ej swej d³ugoci obfituje w elementy przyrodnicze (przyrody o¿ywionej i
nieo¿ywionej), które s¹ lub powinny byæ chronione. Tereny najcenniejsze zosta³y objête ró¿nymi formami ochrony.
Z elementów wielkoprzestrzennych system ten po stronie polskiej tworz¹ parki narodowe - Karkonoski Park Narodowy, Park Narodowy
Gór Sto³owych; parki krajobrazowe Park Krajobrazowy Doliny Bobru i Rudawski, Ksi¹¿añski Park Krajobrazowy, nie¿nicki Park
15
Krajobrazowy, Park Krajobrazowy Gór Sowich, Park Krajobrazowy Sudetów Wa³brzyskich, lê¿añski Park Krajobrazowy, Park
Krajobrazowy Góry Opawskie, Zespó³ Rudnickich Parków Krajobrazowych (Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich) i
Park Krajobrazowy Beskidu l¹skiego i l¹sko-Morawskiego oraz obszary chronionego krajobrazu : Karkonosze-Góry Izerskie,
Góry Bystrzyckie i Orlickie, Góry Bardzkie i Sowie, Góry Kamienne wraz z Zaworami, Kopu³a Che³mca i Trójgarbu, Wzgórza
Niemczañsko-Strzeliñskie, Rejon Wronin-Maciowaksze, Rejon Mokre-Lewice, Rejon Las G³ubczycki, Rejon Otmuchowsko-Nyski.
Bogatym walorom naturalnym, licznym zasobom kultury materialnej oraz dobrze rozwiniêtej sieci po³¹czeñ komunikacyjnych towarzyszy
dobrze rozwiniêta baza turystyczna i sanatoryjna województw dolnol¹skiego i l¹skiego.
Dla obszaru polskiej strony pogranicza g³ównymi orodkami s¹: Wroc³aw i Katowice jako orodki krajowe oraz Opole orodek
regionalny. Pozosta³e miasta po³o¿one w pasie pogranicza pe³ni¹ zró¿nicowan¹ funkcjê; pocz¹wszy od orodków subregionalnych,
które przed reform¹ pañstwa pe³ni³y funkcjê miast wojewódzkich tj. Jelenia Góra, Wa³brzych, Bielsko-Bia³a, poprzez nowopowsta³e
orodki powiatowe, których sieæ tworz¹ nastêpuj¹ce miasta : Zgorzelec, Lubañ, Lwówek l¹ski, Kamienna Góra, K³odzko, Z¹bkowice
l¹skie, Boles³awiec, Jawor, widnica, Dzier¿oniów, Strzelin w województwie dolnol¹skim; Nysa, Prudnik, Brzeg, Krapkowice,
Kêdzierzyn-Kole, G³ubczyce w województwie opolskim; Racibórz, Wodzis³aw, Jastrzêbie Zdrój, Cieszyn, ¯ywiec, Gliwice, Rybnik,
¯ory, Pszczyna w województwie l¹skim do orodków pe³ni¹cych funkcje podstawowe. Poprzez dobrze rozwiniêt¹ sieæ
komunikacyjn¹ oraz liczne przejcia graniczne obszar pogranicza odgrywa istotn¹ rolê w powi¹zaniach zewnêtrznych kraju.
2. 1. Sídelní charakteristika území
Do èesko - polského pohranièí byly na území Èeské republiky zaøazeny vechny okresy leící na 760 km dlouhé státní hranici s
Polskou republikou. Jedná se o 13 okresù - Liberec, Jablonec nad Nisou, Semily, Trutnov, Náchod, Rychnov nad Knìnou, Ústí nad
Orlicí, umperk, Jeseník, Bruntál, Opava, Karviná, Frýdek-Místek a mìsto Ostrava.
Tyto okresy jsou zaøazeny do pìti krajù - kraje Libereckého, Královéhradeckého, Pardubického, Olomouckého a Ostravského na
úrovni NUTS 3, které jsou zaøazeny do tøí NUTS 2 - Severovýchod, Støední Morava (kraj Olomoucký) a Ostravsko.
Z iniciativy municipalit zahájily svou èinnost na celém území pohranièního regionu euroregiony: Nisa (v pohranièí okresy Liberec,
Jablonec n. N., Semily), Glacensis (okresy Trutnov, Náchod, Rychnov nad Knìnou, Ústí n. Orlicí, umperk, èást okr. Jeseník),
Pradìd (èásti okresù Jeseník a Bruntál), Silesia (okres Opava, èást okr. Bruntál), Tìinské Slezsko (okresy Karviná, èást okr.
Frýdek-Místek). Pøipravuje se podpis èesko - slovensko - polského euroregionu Beskydy.
Region èesko - polského pohranièí se táhne kolem 760 km dlouhé státní hranice Èeské republiky s Polskou republikou. Jedná se o
území o rozloze 12 958,1 km2, tedy cca o 16 % území Èeské republiky. Na západì hranièí s Spolkovou Republikou Nìmecko a na
východì pak se Slovenskou republikou. Vzhledem k tomu, e se jedná o rozsáhlé území s rozmanitým reliéfem krajiny a historickým
vývojem, jsou zøejmé i rozdíly v sídelních charakteristikách a v hospodáøské struktuøe.
Hranice mezi Èeskou republikou a Polskem je tvoøena pøevánì pásmem hranièních hor, které od západu prochází Jizerskými
horami, Krkonoemi (s nejvyí horou Èeské republiky - Snìkou 1602 m. n. m.), Orlickými horami, Hrubým Jeseníkem, Rychlebskými
horami, Nízkým Jeseníkem a Moravskoslezskými Beskydami. Nezanedbatelná èást tohoto území je zaøazena do národních parkù
Krkonoský národní park (KRNAP) a chránìných krajinných oblastí (Jizerské hory, Èeský ráj, Broumovsko, Orlické hory, Jeseníky,
Beskydy ), vèetnì ochranných pásem.
16
Struktura u¿ytkowania terenu / Struktura vyuití terénu / Structure of area usage
Powiat
Okres
(district)
Powierzchnia
w km2
Rozloha v km2
Area in km 2
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
JELENIA GÓRA - miasto
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
838
428
710
649
88
396
429
85
1 643
802
1 303
575
581
743
479
623
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE – miasto
KRAPKOWICKI
KÊDZIERZYÑSKO-KOZIELSKI
1224
571
673
876
1587
96
442
625
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
JASTRZÊBIE ZDRÓJ - miasto
CIESZYÑSKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK – miasto
¯ORY miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
BIELSKO BIA£A - miasto
¯YWIECKI
544
286
86
732
676
226
135
65
474
457
125
1038
LIBEREC
JABLONEC n.N.
SEMILY
TRUTNOV
NÁCHOD
RYCHNOV n.K.
USTI N.O.
ŠUMPERK
JESENIK
BRUNTÁL
OPAVA
KARVINÁ
OSTRAVA
FRÝDEK- MÍSTEK
925
402
699
1 147
851
998
1 265
1 315
719
1 659
1 144
347
214
1 273
Udzia³ procentowy
obszarów zurbanizowanych
Podíl urbanizovanych oblastí n %
Urban areas in %
Udzia³ procentowy
obszarów zalesionych
Podíl zalesnìných
oblastí n %
Wooded areas in %
Udzia³ procentowy
u¿ytków rolnych
Podíl zemìdìlské pùdy
v%
Rural areas in %
44,5
23,1
33,6
48,4
44,5
35,8
49,8
29,2
42,4
19,7
48,7
12,4
21,7
13,4
20,6
8,5
39,1
65,4
57,1
38,5
47,8
55,2
49,2
36,7
48,5
70,5
31,4
71,0
69,8
73,1
70,0
83,0
12,3
11,6
6,0
18,3
45,3
9,5
23,7
24,0
72,8
80,8
83,9
69,6
43,3
52,1
60,7
61,6
25,7
9,9
7,6
36,2
34,5
33,1
26,6
23,7
28,7
28,1
23,8
50,4
61,6
64,7
65,4
47,1
53,0
52,5
30,6
54,1
49,7
50,6
34,4
35,3
41,9
55,2
37,0
46,5
26,8
37,2
31,4
48,2
59,2
44,5
27,9
13,7
10,7
49,1
48,1
32,4
53,8
44,0
62,0
54,5
59,9
42,9
33,8
47,3
61,4
51,0
40,5
39,5
WOJEWÓDZTWO DOLNOL¥SKIE
12,1
10,7
6,3
33,2
100,0
10,1
20,0
100,0
16,8
5,1
3,0
8,0
4,6
11,2
33,4
3,1
WOJEWÓDZTWO OPOLSKIE
6,4
10,0
64,0
4,0
1,0
100,0
12,1
19,7
WOJEWÓDZTWO L¥SKIE
19,7
33,8
100,0
29,3
12,9
17,3
100,0
100,0
15,0
47,4
100,0
4,8
CZECHY
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
* niepe³ne dane statystyczne wynikaj¹ z ró¿nic w zakresie i uk³adzie tematycznym badañ statystycznych
17
,,
@@
,,,@
@@
,,
@@
,,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,
,,,
@@@
Rys. 1
Obszary zurbanizowane (%)
Urbanizované oblasti (%)
Urbanized areas (%)
Rys. 1a
Obszary zainwestowane (%)
Zestavìné a ostatní plochy (%)
Invested areas (%)
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,@
,,
@@
,
,@
,,
@@
,
@@
,,
@
,
18
8,2
8,2
9,2
44,1
do
do
DO
DO
Legenda:
6,1
8,2
8,8
9,2
8
16,8
47,4
100
do
do
do
do
Legenda:
1
8
16,8
47,4
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
@,
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,, @@@
,@,@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
,
@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,
@
@
,
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
@,
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,@,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
,,
@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,, @@
@@
,,
,,,
@@@
,
@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,
@@
,
,,
@@
,
,
,
,,,
@@@
@,
,,
@@
,,
@@
,
@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,
,,,
@@@
,
@
,,
@@
,,
@@
@
,
@
,
Rys. 2
Udzia³ u¿ytków rolnych (%)
Podil zamìdìlské pùdy (%)
Share of agricultural lands (%)
20,6
29,2
45,3
59,2
do
do
do
do
Legenda:
6
20,6
29,2
45,3
44
53
64
83
do
do
do
do
Legenda:
30,6
44
53,8
64,7
Rys. 3
Udzia³ obszarów zalesionych (%)
Podíl zalesnìných ploch (%)
Share of wooded areas (%)
19
2. 2. Demografia
Pas pogranicza polsko-czeskiego, obejmuj¹cy swym zasiêgiem po³udniowe czêci trzech województw: dolnol¹skiego, opolskiego
i l¹skiego, tworzy obszar o ³¹cznej pow. 21 310 km2, stanowi¹cy oko³o 6,8 % powierzchni ca³ego kraju.
Teren pogranicza zamieszkuje 46,8 % ogó³u ludnoci woj. dolnol¹skiego, 74,4 % woj. opolskiego oraz 31,48 % woj. l¹skiego, co
stanowi ³¹cznie 9,7 % ludnoci kraju (3 755 803 osoby).
Najwiêksze skupiska ludnoci wystêpuj¹ na terenie woj. l¹skiego, w miastach na prawach powiatu (Bielsko Bia³a, Rybnik) oraz w
powiecie cieszyñskim, wodzis³awskim, ¿ywieckim i bielskim. W województwie opolskim wyró¿nia siê powiat nyski i opolski oraz
samo Opole. Natomiast w woj. dolnol¹skim dominuje powiat k³odzki i widnicki oraz Wa³brzych.
Najmniej ludnoci zamieszkuje powiat strzeliñski, z³otoryjski i kamiennogórski woj. dolnol¹skiego.
Województwo l¹skie charakteryzuje siê o ponad 220 %, a dolnol¹skie o ponad 20 % wy¿szym wskanikiem gêstoci zaludnienia
ni¿ przeciêtna w kraju. Natomiast wskanik gêstoci zaludnienia w woj., opolskim jest o prawie 6,5 % ni¿szy ni¿ przeciêtnie w kraju.
Najwy¿sz¹ gêstoci¹ zaludnienia charakteryzuje siê woj. l¹skie, przede wszystkim miasta: Bielsko Bia³a, Jastrzêbie Zdrój, Rybnik,
¯ory oraz powiaty: wodzis³awski i rybnicki.
Podwy¿szonymi wskanikami charakteryzuje siê tak¿e Wa³brzych i Jelenia Góra oraz powiat dzier¿oniowski i widnicki w woj.
dolnol¹skim. Na terenie woj. opolskiego z najwiêksz¹ gêstoci¹ zaludnienia mamy do czynienia w Opolu oraz w powiecie
kêdzierzyñsko-kozielskim i krapkowickim. W obszarze pogranicza najni¿sz¹ gêstoæ zaludnienia obserwuje siê w powiatach:
lwóweckim, boles³awieckim, z³otoryjskim, strzeliñskim, z¹bkowickim, jaworskim i jeleniogórskim, wchodz¹cych w sk³ad woj.
dolnol¹skiego. Porównywalnie niski wskanik gêstoci zaludnienia wystêpuje w dwóch powiatach woj. opolskiego: g³ubczyckim i
opolskim.
W zagadnieniach demograficznych oprócz liczby ludnoci i zwi¹zanej z ni¹ gêstoci zaludnienia wa¿na jest struktura ludnoci wg
wieku, odzwierciedlaj¹ca obci¹¿enia ludnoci aktywnej zawodowo (w wieku produkcyjnym) ludnoci¹ zawodowo biern¹ (przed i
poprodukcyjn¹).
Struktur¹ wiekow¹ województwo dolnol¹skie nawi¹zuje do tendencji ogólnokrajowych, z podkreleniem g³êbszego spadku w grupie
0-19 lat (od 22 % w Jeleniej Górze, do 30,9 % w powiecie z³otoryjskim) oraz wiêkszego znaczenia ludnoci w wieku produkcyjnym
(od 57,1 % - powiat lwówecki do oko³o 62 % - Jelenia Góra). Natomiast, grupa wiekowa powy¿ej 65 lat stanowi od 10,6 % (powiat
zgorzelecki) do prawie 16 % (Jelenia Góra) ludnoci.
Na terenie woj. opolskiego procentowy udzia³ ludnoci w kolejnych grupach wiekowych jest porównywalny z woj. dolnol¹skim i wg
struktury wiekowej wynosi odpowiednio:
0-19 lat
od 24,3 % (Opole)
do 30,5 % (powiat nyski)
20-64 lat
od 55,7 % (pow. g³ubczycki)
do 62,4 % (Opole)
powy¿ej 65 lat
od 11,6 % (pow. krapkowicki)
do 15,3 % (pow. g³ubczycki)
W województwie l¹skim, wskanik, charakteryzuj¹cy grupê wiekow¹ 0-19 lat, jest nieco wy¿szy ni¿ na terenie dwóch pozosta³ych
województw i wynosi od 27,1 % w Bielsku Bia³ej do 34,7% w powiecie pszczyñskim. Natomiast w grupie ludnoci powy¿ej 65 lat
widaæ wyrany spadek wskanika w stosunku do woj. dolnol¹skiego i opolskiego. Wynosi on od 4,4 % (dla miasta ¯ory) do 12,5 %
(dla pow. ¿ywieckiego).
Na kszta³towanie siê sytuacji demograficznej maj¹ wp³yw: przyrost naturalny oraz zjawiska migracji.
W przypadku wiêkszoci powiatów woj. dolnol¹skiego mamy do czynienia z ujemnym przyrostem naturalnym. Najwy¿szy przyrost
naturalny wystêpuje w pow. boles³awieckim (2,5 / 1000 M) i jest on wy¿szy od wskanika przyrostu naturalnego dla woj. dolnol¹skiego
(0,2 / 1000 M) oraz dla kraju (0,9/1000 M).
W województwie l¹skim wszystkie powiaty i miasta na prawach powiatu (oprócz Bielska-Bia³ej, dla których przyrost naturalny
wynosi 0,0) charakteryzuj¹ siê dodatnim przyrostem naturalnym; najwy¿szym - ¯ory (6,5) oraz Jastrzêbie Zdrój (6,0).
20
W województwie opolskim ujemny przyrost naturalny wystêpuje tylko w powiatach: prudnickim (- 0,4) i g³ubczyckim (- 0,1). W
pozosta³ych powiatach wielkoæ przyrostu naturalnego waha siê w granicach od 0,1 w Opolu do 2,0 w powiecie krapkowickim.
Województwa opolskie oraz dolnol¹skie (z wyj¹tkiem Jeleniej Góry i powiatu jeleniogórskiego) charakteryzuj¹ siê ujemnym saldem
migracyjnym, które jest wy¿sze, ni¿ przeciêtne dla kraju (0,3/1000 M). Natomiast na terenie województwa l¹skiego wystêpuje
bardzo du¿e zró¿nicowanie wskanika migracji; od bardzo wysokiego ujemnego -9,1 w miecie Jastrzêbie Zdrój, do dodatniego +3,9
dla powiatu bielskiego.
Pozytywne zjawiska demograficzne, generalnie obserwuje siê w l¹skiej czêci pogranicza polsko-czeskiego. Natomiast, bardzo
niekorzystne na obszarze województwa dolnol¹skiego oraz opolskiego i wyra¿aj¹ce siê wzrostem ludnoci wieku poprodukcyjnego
wysokim saldem migracji, co w efekcie doprowadzi do spadku aktywnoci zawodowej a tym samym zamo¿noci spo³eczeñstwa.
2. 2. Demografie
Hustota obyvatel na 1km2 je závislá na koncentraci prùmyslových výrob, ale také na dostupnosti jednotlivých oblastí. Polovina
okresù pøíhranièní oblasti nedosahuje celorepublikové hodnoty poètu obyvatel na 1 km2, ale území jako celek prùmìr za ÈR z
dùvodu existence velkých prùmyslových aglomerací pøevyuje (dosahuje hodnoty 160 obyvatel na 1 km2).
Nejvyí hodnoty hustoty obyvatelstva jsou v okresech Ostrava-mìsto (1510 obyvatel/km2), Karviná (821 obyvatel/km2) a Jablonec
nad Nisou (220 obyvatel/km2), kde dochází ke koncentraci prùmyslu a obyvatelstva. Tradiènì nejniích hodnot dosahují horské
okresy - Jeseník (60 obyvatel/km2), Bruntál (64 obyvatel/km2) a Rychnov nad Knìnou (79 obyvatel/km2), které jsou z dùvodu
hornatého profilu podstatnì také hùøe infrastrukturnì vybaveny. V pøíhranièním regionu existují rozsáhlá území s pøevahou venkovského
obyvatelstva (tj. více ne 50% obyvatel ije ve venkovských obcích) - okresy Semily a Ústí nad Orlicí).
Na území èesko-polského pohranièí trvale ije 2 070 968 obyvatel. Co pøedstavuje 20 % obyvatelstva Èeské republiky. Jejich
demografická struktura se výraznì nelií od demografické struktury Èeské republiky. Patrný je trend pøibývání lidí v poproduktivním
vìku.
Výraznìjí odchylky mezi okresy nejsou, lze je najít pouze v pøípadì okresù Bruntál a Semily. Okres Bruntál má vyí podíl dìtí ve
vìku 0 - 14 let (19,5 %) a obyvatelstva ve vìku 15 - 59 let (66,1 %), z toho je zøejmé, e má nízký podíl obyvatelstva starího 60 let
(14,4 %), dá se tedy mluvit o progresivním typu vìkové struktury.
Okres Semily je opaèný extrém, kdy podíl obyvatelstva ve vìku 0-14 let je 17,2 %, ve vìku 15 - 59 let 62,8 % a ve vìku 60 a více 19,4
%, jde tedy o regresivní typ vìkové struktury, kdy pøevyuje procentní zastoupení poproduktivního obyvatelstva starího 60 let nad
dìtmi do 14 let.
V regionu èesko-polského pohranièí dochází k celkovému úbytku obyvatelstva. Tento úbytek není rovnomìrný z hlediska okresù, ale
dochází ke znaèným extrémùm. Celkový pøírùstek obyvatelstva vykazují pouze okresy Ústí nad Orlicí (115) a Rychnov nad
Knìnou (89), ostatní okresy vykazují celkový úbytek, který je nejvyí v okresech
Ostrava-mìsto (-693) a Karviná (-673).
21
Demografia / Demografie / Demography
Powiat
(district)
Ludnoæ
ogó³em
Obyvatelé
celkem
Population
(total)
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
101 258
60 463
51 615
67 596
93 400
49 260
62 756
137 829
181 688
73 558
89 596
47 794
54 921
168 698
112 945
46 137
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE – miasto
KRAPKOWICKI
150 224
63 449
53 716
93 930
139 515
130 119
73 663
110 569
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
CIESZYÑSKI
¯YWIECKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK - miasto
¯ORY - miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
121 040
158 704
102 778
169 993
149 958
126 493
74 257
144 943
66 306
102 060
144 737
179 835
JABLONEC n.N.
LIBEREC
SEMILY
TRUTNOV
NÁCHOD
RYCHNOV n.K.
USTI nad ORLICI
JESENIK
ŠUMPERK
BRUNTÁL
FRYDEK-MISTEK
KARVINÁ
OPAVA
OSTRAVA
88 620
159 460
75 565
121 705
112 706
79 044
139 127
42 784
127 334
106 038
228 725
284 714
181 969
323 177
22
Gêstoæ
zaludnienia
na 1 km2
Hustota osídlení
(poèet obyvatel/1 km2)
Density of population
per km 2
Przyrost naturalny
na 1000 mieszkañców
Pøirozený pøírùstek na
1000 obyvatel
Population increase per
1000 inhabitants
120
-0,2
141
1,8
72
-0,3
104
-1,2
1 061
-2,0
124
1,5
146
-1,8
1 622
-2,4
111
-1,4
91
-2,0
69
2,5
83
0,3
94
1,0
227
0,8
235
-1,3
74
1,7
123
1,9
111
-0,4
80
-0,1
107
1,9
88
0,4
1 352
0,1
166
2,0
177
0,7
222
1,2
554
0,8
1 195
6,0
232
1,9
144
2,1
187
0,5
328
1,8
1 073
1,9
1 020
6,5
215
4,5
316
1,9
1 438
0,0
CZECHY
220
-197
172
-255
108
-209
106
-268
132
-161
79
-30
110
-42
60
-6
97
-65
64
-106
180
-386
821
-388
159
-111
1 510
-480
Saldo migracji
Saldo migrace na 1000
obyvatel
Net migration per 1000
inhabitants
Struktura wiekowa w %
Vìková struktura v %
Age structure %
0-19
20-64 65 -powy¿ej
-1,1
-3,0
-2,5
1,2
1,4
-5,0
-1,1
-2,9
-1,5
-1,6
-0,6
-1,9
-0,5
-1,0
-3,1
-3,4
28,8
28,9
29,6
26,6
22,2
28,1
28,0
26,4
28,2
29,0
29,6
30,9
30,2
28,6
27,5
28,9
60,6
58,7
57,3
61,0
62,1
59,5
58,7
61,2
59,5
58,0
60,1
57,7
58,2
60,2
59,4
58,0
10,6
12,4
13,1
12,4
15,7
12,4
13,3
12,4
12,3
13,0
10,3
11,4
11,6
11,2
13,1
13,1
-1,4
-5,5
-3,1
-2,0
-0,8
-0,9
-2,3
-3,6
30,5
29,2
29,0
29,3
27,8
24,3
28,0
26,9
56,5
56,0
55,7
57,4
59,1
62,4
60,4
60,0
13,0
14,8
15,3
13,3
13,1
13,3
11,6
13,1
-3,4
0,0
-9,1
3,0
-0,2
-1,9
3,2
-1,2
-5,8
3,2
3,9
1,0
29,1
29,8
29,0
29,4
30,3
28,8
30,6
30,3
31,5
34,7
30,1
27,0
61,3
60,2
65,9
59,4
57,2
61,1
59,2
60,6
64,1
57,6
58,8
61,7
9,6
10,0
5,1
11,2
12,5
10,1
10,2
9,1
4,4
7,7
11,1
11,3
0,6
0,6
1,2
0,2
1,4
1,5
1,1
-0,7
0,2
-1,2
1,1
-1
0,3
-0,6
17,4
17,2
17,8
17,4
18,2
18,3
18,9
18,8
18,4
19,5
18,5
18,8
18,5
17,6
65,3
65,5
62,8
65,0
63,2
63,4
63,7
65,8
65,0
66,1
64,4
65,5
64,9
65,7
17,3
17,3
19,4
17,6
18,6
18,3
17,4
15,4
16,6
14,4
17,1
15,7
16,6
16,7
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,@
,,
@@
,,
@@
,
@@
,,
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,@
,,,
@@@
,@
,
,,
@@
,
,,
@@
@@
,,
,,
@@
,,
@@
@@
,,
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
@@
,,
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,
@@
,,
@
,
Rys.4
Gêstoæ zaludnienia (m/km2)
Hustota osídlení (poèet obyv/km2)
Population density (number of inhabitants per km2)
do
do
do
do
Legenda:
60
110
160
320
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@@@
,,,
,@
,,,
@@@
,@
@@
,,
,,,,
@@
@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,
@
,,
@@
,,,
@@@
,
@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
@,
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
@,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
@@
,,
,,@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,@,
,,
@@
@ @,@,
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,@
@, ,,
@@
@,@,
,,
@@
Rys. 5
Ludnoæ - przyrost naturalny / 1000 m
Obyvatelstvo - pøirozený pøírùstek na 1000 obyvatel
Population - natural increase / 1000 inhabitants
-6
1
2
7
do
do
do
do
Legenda:
-480
-6
1
2
23
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@
,
@
,
,,,
@@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@@
,,
,
,,
@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
@
,,
@@
,
,,
@@
,
@@
,,
@
,
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,
@
Rys. 6
Ludnoæ - saldo migracji / 1000 M
Obyvatelstvo - saldo migrace na 1000 obyvatel
Population - net migration / 1000inhabitants
24
-2
-0,8
1
3,9
do
do
do
do
Legenda:
-9,1
-2
-0,8
1
Rys. 7
Ludnoæ - struktura wiekowa (%)
Obyvatelstvo - vìková struktura (%)
Population - age structure (%)
2. 3. Aktywnoæ zawodowa
W celu scharakteryzowania aktywnoci spo³eczno-gospodarczej obszaru pogranicza, zaprezentowane zosta³y dane statystyczne
ze wiadomoci¹, i¿ analiza przebiegu realizacji konkretnych programów czy strategii rozwoju mo¿e daæ faktyczn¹ wiedzê.
Aktywnoæ zawodow¹ charakteryzuje grupa pracuj¹cych i grupa bezrobotnych. Stopê bezrobocia okrela siê jako stosunek liczby
bezrobotnych do aktywnych zawodowo.
Liczba miejsc pracy od pocz¹tku transformacji ulega spadkowi, co jest zjawiskiem towarzysz¹cym procesowi przekszta³ceñ
gospodarczych. W przypadku pogranicza polsko-czeskiego jest to zjawisko szczególnie widoczne, gdy¿ w jego obrêbie wystêpuj¹
obszary bezrobocia strukturalnego (aglomeracja wa³brzyska, katowicka).
Pomimo to, wyró¿niaj¹c¹ cech¹ analizowanych powiatów pogranicza jest stosunkowo du¿y udzia³ pracuj¹cych w sektorze przemys³u i
budownictwa (II grupa), dotyczy to szczególnie woj. dolnol¹skiego i l¹skiego a rozpiêtoæ kszta³tuje siê w przedziale od 35 % do 69 %.
Znaczn¹ czêæ woj. l¹skiego charakteryzuje udzia³ pracuj¹cych powy¿ej 50 %, w tym równie¿ wystêpuj¹ jednostki ze wskanikami:
84,3 % - gmina Suszec, Miedna i Paw³owice gminy powiatu pszczyñskiego. W obrêbie woj. dolnol¹skiego najwiêkszy udzia³ pracuj¹cych
grupy II wystêpuje w miastach: Bogatynia 81,3%, Nowa Ruda 86,2%, Bielawa 72,0%. Równie¿ w obrêbie woj. opolskiego wystêpuje
o doæ wysokim udziale pracuj¹cych w przemyle i budownictwie (powiat krapkowicki, opolski).
Mimo obserwowanego w ostatnich latach spadku pracuj¹cych w przemyle i budownictwie, nadal sektor ten stanowi podstawê
egzystencji dla mieszkañców znacznego obszaru pogranicza polsko-czeskiego.
Dla pasa powiatów rozpiêtoæ udzia³u pracuj¹cych w grupie I jest znaczna i waha siê od 0,2% dla pow. rybnickiego (woj. l¹skie) do
29,3% dla powiatu g³ubczyckiego (woj. opolskie).
Pozytywnym zjawiskiem jest wzrost znaczenia szeroko rozumianego sektora us³ug. Potwierdzeniem tego jest udzia³ pracuj¹cych
grupy III w Wa³brzychu (92%), do niedawna g³ównego orodka przemys³owego subregionu wa³brzyskiego.
Dominacja pracuj¹cych w us³ugach wystêpuje przede wszystkim w miastach na prawach powiatu, co bezporednio wynika z pe³nionych
przez nie funkcji orodków administracji, nauki, lecznictwa, handlu itp. Ponadto, sektor ten odgrywa znacz¹c¹ rolê w obszarach
zwi¹zanych z rozwojem turystyki i wypoczynku oraz lecznictwa sanatoryjnego, co uwidacznia siê w I pasie powiatów przygranicznych
woj. dolnol¹skiego. Rozwój sfery us³ug wystêpuje równie¿ w rejonach posiadaj¹cych przejcia graniczne istotne ze wzglêdu na
wielkoæ natê¿enia ruchu.
Nale¿y siê spodziewaæ, ¿e w wyniku kontynuacji procesów restrukturyzacyjnych, dalszym ograniczeniom ulegn¹ dzia³y zakwalifikowane
do grupy I i II odpowiadaj¹ce statystycznemu zakresowi sfery produkcyjnej, w tym rolnictwa i przemys³u. Uwidoczni siê to równie¿ w
obszarze pogranicza, ze wzglêdu na mo¿liwoci rozwoju turystyki i wypoczynku, lecznictwa sanatoryjnego, intensyfikacji wspó³pracy
przygranicznej, rozbudowy transeuropejskich korytarzy infrastrukturalnych, a tak¿e ze wzglêdu na istniej¹cy potencja³ gospodarczy,
i wykszta³con¹ sieæ miast zdolnych do pe³nienia samodzielnych funkcji.
Przebieg procesów transformacji gospodarki oraz uwarunkowania lokalne determinuj¹ poziom stopy bezrobocia. W obszarze
pogranicza obserwuje siê zró¿nicowany poziom bezrobocia pomiêdzy województwami, powiatami i poszczególnymi gminami.
Stopa bezrobocia w Polsce na dzieñ 31.07.1999r. wynosi³a 11,8% i jest to poziom odniesienia do oceny wielkoci bezrobocia w
obszarze ca³ego pogranicza.
25
Woj. dolnol¹skie ( stopa bezrobocia - 14,6 %)
w powiatach I i II pasa, stopa bezrobocia waha siê od 6,0 % - m. Jelenia Góra do 19,7 % - pow. dzier¿oniowski.
W poszczególnych miastach i gminach wskanik ten kszta³tuje siê od 3,2% w m. i g. Bogatynia do 63,6 % w m. Zawidów. Wy¿sz¹
stopê bezrobocia obserwuje siê w powiatach pasa II.
Wed³ug szacunku Wojewódzkiego Urzêdu Pracy we Wroc³awiu na 31.08.1999r., iloæ bezrobotnych szacuje siê w województwie
dolnol¹skim na 187 921 osób (stopa bezrobocia 14,7%).
Woj. opolskie (stopa bezrobocia 11,9 %)
w powiatach I i II pasa, stopa bezrobocia waha siê od 3,4 % - pow. krapkowicki do 12,6 % pow. nyski.
W poszczególnych miastach i gminach wskanik ten kszta³tuje siê od 1,9 % w g. Reñska Wie do 16,7 % w m. i g. Paczków. Nale¿y zwróciæ uwagê,
¿e tylko w powiatach nyskim i brzeskim stopa bezrobocia przekracza 10 %.
Woj. l¹skie (stopa bezrobocia 8,7 %)
w powiatach I i II pasa, stopa bezrobocia waha siê od 2,1 % - pow. raciborski do 7,4 % -pow. ¿ywiecki.
W poszczególnych miastach i gminach wskanik ten kszta³tuje siê od 1,5 % - g. Krzy¿anowice i Paw³owice do 10,9 % - g. Ujso³y.
Z powy¿szych danych wynika, ¿e najwiêksze problemy zwi¹zane z bezrobociem spotyka siê w powiatach woj. dolnol¹skiego. Jest
to problem tzw. bezrobocia strukturalnego, zwolnieñ grupowych, wolno prowadzonej transformacji gospodarki, zdekapitalizowanego
maj¹tku trwa³ego i niskiego poziomu wykszta³cenia (zw³aszcza wysokie jest bezrobocie wród osób z wykszta³ceniem podstawowym
i zawodowym). W obu pasach powiatów województwa dolnol¹skiego za wyj¹tkiem pow. zgorzeleckiego, jeleniogórskiego i
widnickiego oraz miasta Wa³brzycha stopa bezrobocia przekracza jeszcze 10 %.
Szans¹ dla powiatów I i II pasa s¹ zlokalizowane tutaj i rozwijaj¹ce siê Specjalne Strefy Ekonomiczne (Kamienna
Góra, Legnica, Wa³brzych).
W województwie opolskim najwiêksze trudnoci, wynikaj¹ce z zatrudnienia ludnoci zawodowo czynnej,
wystêpuj¹ w zachodniej czêci (typowo rolniczej).
W województwie l¹skim stopa bezrobocia jest w poszczególnych powiatach I i II pasa ni¿sza, nie tylko od stopy bezrobocia woj.
l¹skiego, ale te¿ i od wskanika krajowego. Jednak¿e niewykluczone jest wystêpowanie tzw. bezrobocia ukrytego w powiatach
uznawanych za tradycyjnie rolnicze (¿ywiecki, bielski).
Nale¿y podkreliæ, ¿e istotnym w zwalczaniu bezrobocia jest powstawanie lokalnych powi¹zañ ekonomicznych opartych na rozwoju
ma³ej i redniej przedsiêbiorczoci, wspó³pracy transgranicznej a w przysz³oci mo¿liwoci pracy i zatrudniania wg przepisów unijnych.
Niew¹tpliwie, mocn¹ stron¹ analizowanych powiatów I i II pasa, jest rozwój placówek szkolnictwa wy¿szego (Jelenia Góra, Wa³brzych,
Opole i Cieszyn) przy jednoczesnym wzrocie wiadomoci, ¿e lepsze wykszta³cenie mo¿e byæ szans¹ na spadek bezrobocia.
Nie mniej istotnym czynnikiem jest wzrost aktywnoci spo³eczeñstwa. Mo¿e to zahamowaæ niekorzystne tendencje przejawiaj¹ce
siê w braku aktywnoci i niechêci do zmian wród mieszkañców wsi i ma³ych miast. Brak aktywnoci spo³eczeñstwa mo¿e stworzyæ
zagro¿enie utrwalania siê wysokiego poziomu bezrobocia w przysz³oci.
26
2. 3. Zamìstnanost dle profesní struktury
Èesko - polské pohranièí lze charakterizovat jako oblast procházecí sloitými hospodáøskými zmìnami, které se odrazily v západní
a støední èásti útlumem textilních, zèásti i strojírenských výrob. Ve východní èásti se projevil zejména útlum tradièního hornictví,
hutnictví a navazujících produkcí.
Dalími významnými sektory jsou chemický a farmaceutický prùmysl, strojírenství a elektrotechnika, stejnì jako prùmysl døevozpracující,
papírenský a v neposlední øadì také prùmysl potravináøský.
Úbytek pracovních míst v prùmyslu a zemìdìlství byl do znaèné míry vyrovnán rùstem zamìstnanosti v sektoru soukromého podnikání
a to zejména ve slubách, i kdy rozdíly v procentním zastoupení ekonomicky aktivního obyvatelstva v primární, sekundární a
terciální sféøe jsou mezi jednotlivými okresy regionu znaèné.
Nejnií procentní podíl ekonomicky aktivních obyvatel v sekundéru mají okresy Opava a Jeseník, naopak více jak polovina ekonomicky
aktivního obyvatelstva pracuje v sekundéru v okresech Karviná , Jablonec nad Nisou a Náchod .
V oblasti terciéru zaostává za ostatními okresy regionu okresy Náchod, Rychnov nad Knìnou a Semily (pod hranicí 40 %). Nejvíce
ekonomicky aktivního obyvatelstva, pøes 50 %, zamìstnávají v terciéru okresy Liberec , Opava a Jeseník.
Pro zahranièní kapitál je prùmysl v regionu atraktivní, jeliko jeho struktura je pestrá, je dostatek kvalifikované pracovní síly a
prùmìrná mzda nedosahuje celorepublikového prùmìru, i kdy existují znaèné regionální rozdíly. Nejvyí prùmìrnou mìsíèní
mzdu mají prùmyslové okresy Ostrava, Karviná, Frýdek-Místek a Liberec, na druhé stranì nejnií prùmìrné mìsíèní mzdy dosahují
horské okresy Bruntál, Jeseník, umperk a Semily. Problémem je vak nedostateèná infrastrukturní vybavenost pohranièních regionù.
Míra nezamìstnanosti dosahuje extrémních rozdílù v jednotlivých oblastech regionu, která hlavnì v Ostravském kraji pøevyuje
standard Èeské republiky. Vyí nezamìstnanost se týká zejména okresù Karviná, Jeseník a Bruntál. Nejniích hodnot naopak
dosahují okresy Jablonec nad Nisou a Náchod.
Rozdíly v nezamìstnanosti nejsou jen mezi jednotlivými okresy regionu, ale také v rámci jednotlivých okresù jsou patrné znaèné
extrémy. Více problémové se stávají hlavnì malé odlehlé obce, kde po restrukturalizaci zemìdìlství nejsou takøka ádná pracovní
místa a nezamìstnanost se v nich pøekraèuje 20%.
27
Aktywnoæ zawodowa / Zamìstnanost dle profesní struktury / Employment
Powiat
Okres
district
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH - miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE - miasto
KRAPKOWICKI
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
CIESZYÑSKI
¯YWIECKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK - miasto
¯ORY - miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
LIBEREC
JABLONEC n.N.
SEMILY
TRUTNOV
NÁCHOD
RYCHNOV n.K.
USTI NAD ORLICI
ŠUMPERK
JESENIK
BRUNTÁL
OPAVA
KARVINÁ
OSTRAVA-MESTO
FRÝDEK- MÍSTEK
28
Stopa
bezrobocia w %
Mira nezamìstnanosti v %
Unemployment rate
in %
Pracuj¹cy wg sektorów w %
Pracující v jednotlivých kategoriích %
Working population per sectors in %
I grupa
I skupina
1st group
6,8
1,8
12,6
2,2
14,1
3,2
8,0
2,8
6,0
0,7
14,1
1,9
11,6
5,6
7,3
1,8
13,5
2,5
10,3
6,3
19,0
4,1
16,9
4,8
15,5
5,3
8,6
3,9
19,7
3,7
11,0
12,0
12,6
14,2
7,2
14,5
9,5
29,3
11,3
13,2
3,9
12,3
3,6
2,9
3,4
6,8
4,2
6,9
2,1
4,7
3,0
0,4
6,5
0,1
3,5
2,5
7,4
2,2
2,4
1,9
2,3
0,2
3,4
0,2
5,8
0,4
2,2
1,3
3,5
0,8
3,5
0,5
CZECHY
8,4
4,2
5,1
3,1
6,0
11,9
5,8
8,5
5,2
12,2
6,2
14,0
6,4
9,5
9,4
7,9
10,3
8,0
11,4
6,5
8,8
7,6
13,8
1,6
12,0
1,5
11,4
4,5
II grupa
II skupina
2nd group
III grupa
III skupina
3rd group
44059,2
49,0
42,4
47,9
35,1
53,8
39,6
6,1
42,6
40,2
48,4
47,7
47,3
56,6
56,0
38,7
39,2
48,8
54,4
49,3
64,2
44,3
54,8
92,1
54,9
53,5
47,5
47,5
47,4
39,5
40,0
49,2
42,2
38,2
19,4
39,4
51,3
32,9
59,0
45,6
43,6
47,3
51,3
47,4
36,4
64,2
34,2
47,5
50,4
62,6
68,1
45,0
48,3
64,2
67,7
56,2
38,3
69,0
56,2
52,3
44,9
37,0
31,8
52,5
49,5
33,9
32,1
43,6
61,3
29,7
43,0
47,2
42,1
53,0
48,3
47,6
52,9
47,7
47,7
48,2
40,9
45,4
39,3
53,6
48,8
53,0
53,7
43,9
39,8
43,9
34,9
38,3
42,8
43,9
51,1
48,1
53,1
44,8
49,7
42,5
Rys. 8
Udzia³ pracuj¹cych w grupie II i III (%)
Podíl pracujícich ve II. a ve III. skupinì (%)
Working population in 2nd and 3rd group (%)
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,
,
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,
@@
,,
,,,
@@@
, @
,,
@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,
@
,,
@@
,
@
Rys. 9
Stopa bezrobocia (%)
Nezamìstnanost (%)
Unemployement rate (%)
3,6
6,9
10,4
19,7
do
do
do
do
Legenda:
0
3,6
6,9
10,4
29
2. 4. Poziom rozwoju gospodarczego
Wielkoæ produktu krajowego brutto w województwach dolnol¹skim, opolskim i l¹skim w 1997 r. przedstawia³a siê nastêpuj¹co:
Wartoæ PKB
GDP value
Wyszczególnienie
Specification
POLSKA
DOLNOL¥SKIE
OPOLSKIE
L¥SKIE
Ogó³em
w mln. z³
Total in mln z³.
469372,1
32434,0
10801,0
64888,0
Polska = 100
Poland =100
100,0
6,9
2,3
13,8
Na 1 mieszkañca
w ty. z³
GDP per capita in thousand z³.
12,1
10,9
9,9
13,3
Polska = 100
Poland =100
100
90,1
81,8
109,9
Z powy¿szych danych wynika, ¿e produkt krajowy brutto w analizowanych województwach wiadczy o wzglêdnie wysokich
mo¿liwociach dalszego rozwoju gospodarczego regionów, wzrocie zamo¿noci mieszkañców a co za tym idzie wzrocie aktywnoci
spo³ecznej (inwestowanie w edukacjê, rozwój ma³ej i redniej przedsiêbiorczoci).
Za ca³y 1998r. przewiduje siê udzia³ w PKB poszczególnych województw w wysokoci:
woj. dolnol¹skie
od 4,5 do 7,0% PKB,
woj. l¹skie
od 9,0 do 20% PKB,
woj. opolskie
poni¿ej 4,5% PKB.
Podstawowym czynnikiem kszta³tuj¹cym wzrost PKB na 1 mieszkañca bêdzie dalsza restrukturyzacja gospodarki, wzrost znaczenia
sektora us³ug, rozbudowa i modernizacja infrastruktury oraz systematyczny wzrost poziomu edukacji spo³eczeñstwa.
Szans¹ dla powiatów I i II pasa analizowanych województw jest niew¹tpliwie atrakcyjnoæ inwestycji ze wzglêdu na po³o¿enie
transgraniczne i wzrost powi¹zañ gospodarczych przy jednoczesnej intensyfikacji procesów integracyjnych. Poziom gospodarczy
obszaru pogranicza wyra¿ony iloci¹ podmiotów gospodarczych zarejestrowanych, wg przyjêtego podzia³u, przedstawia siê
nastêpuj¹co:
(informacje dotycz¹ osób prawnych, samodzielnych jednostek organizacyjnych nie maj¹cych osobowoci prawnej, osób fizycznych
prowadz¹cych dzia³alnoæ gospodarcz¹ oraz gospodarstw pomocniczych i nie obejmuj¹ wszystkich rodzajów podmiotów
gospodarczych).
W powiatach I i II pasa struktura zarejestrowanych podmiotów jest nastêpuj¹ca:
Województwo dolnol¹skie:
spó³ki prawa handlowego - 3595 (35,6 % ogó³u spó³ek) w tym z kapita³em zagr. 1217 (37,6% ogó³u z kap. zagr.)
30
spó³dzielnie 710 (44,9 % ogó³u spó³dzielni)
osoby fizyczne 75185 (40,8% ogó³u osób fizycznych).
Struktura zarejestrowanych podmiotów w I i II pasie przedstawia siê nastêpuj¹co:
W tym
Of which
Spó³ki prawa handlowego
Companies of commercial low
Z kapita³em
Razem
zagranicznym
Total
With foreign capital
Wyszczególnienie
Specification
Ogó³em
Total in 1997
Przedsiêbiorstwa
pañstwowe
State owned
enterprises
POWIATY I, II PASA RAZEM
92552
127
3595
I PAS
60446
(65,3%)
91
(71,7%)
II PAS
32106
(34,7%)
36
(28,3%)
Spó³dzielnie
Cooperatives
Osoby fizyczne
Natural persons
1217
710
75185
2410
(67,0%)
829
(68,0%)
403
(56,8%)
1185
(33,0%)
388
(32,0%)
307
(43,2%)
49243
(65,5%)
25942
(34,5%)
Województwo opolskie :
Ogó³em 45750 podmiotów - w tym:
pañstwowe 74 (84,1% ogó³u pañstwowych)
spó³ki prawa handlowego - 2030 (86,0 % ogó³u spó³ek) w tym z kapita³em zagr. 606 (85,6% ogó³u z kap. zagr.)
W tym
Of which
Z kapita³em
Razem
zagranicznym
Total
Wyszczególnienie
Specification
Ogó³em
Total in 1997
Przedsiêbiorstwa
pañstwowe
State owned
enterprises
POWIATY I, II PASA RAZEM
45750
74
2030
I PAS
13153
(28,7%)
18
(24,3%)
308
(15,2%)
32597
(71,3%)
56
(75,7%)
1722
(84,8%)
II PAS
Spó³dzielnie
Cooperatives
Osoby fizyczne
Natural persons
606
421
36014
83
(13,7%)
175
(41,6%)
10633
(29,5%)
523
(86,3%)
246
(58,4%)
25381
(70,5%)
Województwo l¹skie:
Ogó³em 92674 podmiotów - w tym:
pañstwowe 101 (23,1% ogó³u pañstwowych)
spó³ki prawa handlowego - 3489 (24,5 % ogó³u spó³ek) w tym z kapita³em zagr. 818 (29,2% ogó³u z kap. zagr.),
31
Wyszczególnienie
Specification
POWIATY I, II PASA
RAZEM
I PAS
II PAS
W tym
Of which
Z kapita³em
Razem
zagranicznym
Total
Ogó³em
Total in 1997
Przedsiêbiorstwa
pañstwowe
State owned
enterprises
92674
101
3489
36579
(39,5%)
43
(42,6%)
1270
(36,4%)
56095
(60,5%)
58
(57,4%)
2219
(63,6%)
Spó³dzielnie
Cooperatives
Osoby fizyczne
Natural persons
818
456
74985
307
(37,5%)
217
(47,6%)
29676
(39,6%)
511
(62,5%)
239
(52,4%)
45309
(60,4%)
Z analizy danych w powiatach I i II rzêdu wynika, ¿e jedynie w woj. opolskim w rejestrze REGON zarejestrowanych jest wiêcej podmiotów
gospodarczych ni¿ w pozosta³ej czêci województwa (od 86 % - spó³ki handlowe ogó³em do 71,8% spó³dzielnie ogó³em).
W powiatach I i II pasa województw dolnol¹skiego i l¹skiego wielkoci te nie przekraczaj¹ po³owy zarejestrowanych podmiotów:
woj. dolnol¹skie od 35,6%- spó³ki prawa handlowego ogó³em do 45 %- przedsiêbiorstwa pañstwowe . Wiêkszoæ podmiotów
gospodarczych zarejestrowana jest w rejonie Wroc³awia , Legnicy i Polkowic (subregion legnicki)
woj. l¹skie od 23,1 %- przedsiêbiorstwa pañstwowe do 29,2 %- spó³ki prawa handlowego. Pozosta³a czêæ województwa jest
silnie zurbanizowana, z rozwiniêtym przemys³em ciê¿kim, o d³ugiej tradycji wydobywczej i przemys³owej.
Rozwój ma³ej i redniej przedsiêbiorczoci w powiatach I i II pasa woj. dolnol¹skiego i l¹skiego jest niew¹tpliwie szans¹ dla tych
regionów. Równie¿ rozwój turystyki i rozwijanie wspó³pracy transgranicznej jest szans¹ rozwoju dla powiatów zw³aszcza I pasa.
2. 4. Úroveò hospodáøskeho rozvoje
Ve struktuøe podnikù podle velikosti pøevládají malé a støední podniky; podíl na zamìstnanosti u velkých podnikù se stále sniuje.
Prùmysl se nachází ve stavu, který doposud neumoòoval výraznìjí zvyování jeho konkurenceschopnosti. Prùmyslové podniky
mají nedostatek svých vlastních disponibilních zdrojù a v omezené míøe proto doposud vyuívaly svých vlastních investic, v tomto
smyslu tvoøí výjimku pøicházející zahranièní investice. Kapitálový trh se rozvíjí postupnì a také postupnì vytváøí významnìjí
alternativu k získávání financí. Doposud nií úroveò technického vybavení má za následek pomìrnì nízkou produktivitu práce,
nízkou cenu práce, nízký inovaèní øád a malý podíl pøidané hodnoty na výstupu.
Øada pozitivních signálù vak dokládá, e restrukturalizace probíhá jako diferencovaný proces s jasnì rozliitelnými segmenty
zaostávajících a dynamicky se rozvíjejících prùmyslových podnikù. Dobré výsledky vykazují zpravidla podniky vlastnìné nebo
spoluvlastnìné zahranièním kapitálem a s nimi kooperující podniky. Èetné povzbuzující pøíklady nabízí sektor úspìnì expandujících
malých a støedních podnikù.
V prùmyslové èinnosti se projevuje trend uplatnìní HI-TECH technologií pøi zavádìní nových výrob v návaznosti na spolupráci a
podporu ve vysokém kolství a výzkumu.
Mezi hospodáøsky problémové oblasti pøíhranièí patøí zejména okresy Jeseník, umperk, Bruntál, Opava, Karviná a mìsto Ostrava,
a mikroregiony Frýdlantsko, Novomìstsko, Broumovsko, Osoblasko.
32
Poziom rozwoju gospodarczego / Úroveò hospodáøskeho rozvoje / Economic development level
Wyszczególnienie
Podrobné údaje
Specification
WOJ. DOLNOL¥SKIE
Ogó³em
w 1997 r.
Celkem
Total in 1997
226344
Przedsiê biorstwa
pañstwowe
Státní podniky
State owned
enterprises
282
W tym:
Of which
Obchodní spoleènosti
Z kapita³em
razem
zagranicznym
celkem
Se zahranièním
Total
kapitalem
10089
3241
Spó³dzielnie
Drustva
Cooperatives
Osoby fizyczne
Fyz. osoby
Natural persons
1583
184307
POWIATY:
ZGORZELECKI
6613
10
196
79
33
5556
LUBAÑSKI
3825
9
125
52
32
3228
LWÓWECKI
2553
6
70
33
30
2132
JELENIOGÓRSKI
5664
4
249
123
37
4783
KAMIENNOGÓRSKI
2629
8
107
33
18
2114
WA£BRZYSKI
3587
3
118
38
20
2940
K£ODZKI
11669
16
281
99
80
9626
Z¥BKOWICKI
4125
4
112
32
53
3235
BOLES£AWIECKI
5181
6
182
87
44
4311
Z£OTORYJSKI
2947
5
114
28
30
2428
JAWORSKI
3250
3
94
34
43
2686
WIDNICKI
10646
14
511
157
115
8181
DZIER¯ONIOWSKI
8026
7
215
55
45
6682
STRZELIÑSKI
2056
1
69
27
30
1654
M. JELENIA GÓRA
10014
13
623
230
49
8096
M. WA£BRZYCH
9767
18
529
110
51
7533
WOJ. OPOLSKIE
57294
88
2360
708
586
45185
6207
POWIATY:
NYSKI
7764
14
207
52
100
PRUDNICKI
2997
2
65
22
37
2461
G£UBCZYCKI
2392
2
36
9
38
1965
BRZESKI
5372
8
169
38
61
4401
OPOLSKI
5833
5
228
106
55
4727
KRAPKOWICKI
2556
3
123
57
26
1967
5821
4
213
54
46
4512
M. OPOLE
13015
36
989
268
58
9774
WOJ. L¥SKIE
327412
437
14230
2805
1333
263691
4814
POWIATY:
RACIBORSKI
6150
9
255
61
52
WODZIS£AWSKI
6760
7
198
42
32
5549
CIESZYÑSKI
11682
14
490
131
73
9510
¯YWIECKI
7551
10
176
46
49
6209
GLIWICKI
5569
5
146
35
32
4598
RYBNICKI
3356
12
62
13
8
2824
PSZCZYÑSKI
6613
5
220
37
34
5364
BIELSKI
9511
6
250
55
44
7902
M. JASTRZÊBIE ZDRÓJ
4436
3
151
27
11
3594
M. RYBNIK
9035
12
374
66
27
7193
M. ¯ORY
3683
1
119
33
11
3058
M. BIELSKO-BIA£A
18328
29
1048
272
83
14370
33
2. 5. Rolnictwo
Ze wzglêdu na specyfikê produkcji rolnej: jej sezonowoæ, zale¿noæ od warunków naturalnych (klimatyczno - glebowych) a tak¿e,
koniecznoæ dotowania produkcji oraz potrzeba racjonalizacji produkcji - scalanie gruntów, szybka modernizacja i wprowadzanie
nowoczesnych technologii ta ga³¹ gospodarki narodowej wymaga szczególnej uwagi.
Istniej¹ce wysokie bezrobocie wród ludnoci wiejskiej, nie doinwestowana owiata na wsi, brak szerokiej aktywnoci gospodarczej
rodowisk wiejskich s¹ zagro¿eniem dla mo¿liwoci odniesienia sukcesu transformacji gospodarczej wielu regionów uznawanych za
typowo wiejskie.
Wprowadzanie norm i standardów unijnych dla produktów rolnych wymusi jednak podejmowanie przez producentów rolnych wszelkich
dzia³añ zmierzaj¹cych do podniesienia poziomu i wydajnoci produkcji rolnej.
Struktura przestrzeni rolniczej wyra¿ona wielkoci¹ udzia³u poszczególnych u¿ytków rolnych (grunty orne, sady, ³¹ki i pastwiska) w
poszczególnych województwach: dolnol¹skim, opolskim i l¹skim jest zbli¿ona do ogólnej struktury Polski.
W sposób zgeneralizowany przedstawia siê nastêpuj¹co:
POLSKA POLAND
DOLNOL¥SKIE
W TYM:
I PAS (1ST RANGE)
II PAS (2ND RANGE)
OPOLSKIE
W TYM:
I PAS (1ST RANGE)
II PAS (2ND RANGE)
L¥SKIE
W TYM
I PAS (1ST RANGE)
II PAS (2ND RANGE)
U¿ytki rolne
Agricultural lands
59,0
58,6
51,4
60,9
62,0
77,6
55,2
50,5
47,9
49,2
Grunty orne
Arable lands
45,0
45,8
52,7
37,1
Lasy
Forests
28,4
28,3
Nieu¿ytki i pozosta³e
Waste lands and others
12,6
13,1
36,9
26,2
26,7
11,7
12,9
11,3
10,3
31,5
31,8
12,1
13,3
17,7
35,8
30,3
16,3
20,5
W powiatach I i II pasa udzia³ u¿ytków rolnych w ogólnej powierzchni terenu jest zró¿nicowany i przedstawia siê nastêpuj¹co:
woj. dolnol¹skie: najwiêkszy udzia³ jest w pow. widnickim 73,1 % za najmniejszy w pow. boles³awieckim 31,4%
woj. opolskie: najwiêkszy udzia³ jest w pow. g³ubczyckim 83,9% za najmniejszy w pow. opolskim 43,3 %
woj. l¹skie: najwiêkszy udzia³ jest w pow. wodzis³awskim 64,7 % i miecie Jastrzêbie Zdrój 64,7 % za najmniejszy w pow.
¿ywieckim 35,3 % i miecie Rybnik 30,6 %.
Na wysokoæ produkcji rolnej niew¹tpliwie ma te¿ wp³yw wielkoæ gospodarstwa rolnego. W analizowanych powiatach wielkoæ
gospodarstw kszta³tuje siê nastêpuj¹co:
§
rednia krajowa 7,0 ha
-
woj. dolnol¹skie r. 9,4 ha (od 7,7 ha pow. boles³awiecki do 11,1 ha - pow. jaworski)
34
woj. opolskie r. 7,4 ha (od 5,6 pow. opolski do 9,5 pow.prudnicki)
woj. l¹skie r. 3,7 ha (od 2,1 ha pow. ¿ywiecki do 6,9 ha pow. gliwicki);
Równie¿ struktura w³asnoci jest zró¿nicowana:
§
kraj 82,1 % udzia³u gospodarstw indywidualnych
woj. dolnol¹skie 71,4 % (od 57,4 % w pow. widnickim do 87,1 % w pow. lwóweckim)
woj. opolskie 65,2 % (od 46,8 % w pow. g³ubczyckim do 82,7 % w pow. opolskim)
woj. l¹skie 79,0% (od 60,7 % w pow. raciborskim do 94,4 % w pow. ¿ywieckim).
W powiatach o wysokiej produkcji rolnej, takich jak: widnicki (woj. dolnol¹skie), raciborski i pszczyñski (woj. l¹skie) i niemal
wszystkie powiaty I i II pasa woj. opolskiego, przed transformacj¹ ustrojow¹, produkcja rolna zdominowana by³a przez sektor
pañstwowych gospodarstw rolnych i spó³dzielni produkcyjnych.
Szans¹ doskonalenia produkcji rolnej w tych powiatach mo¿e byæ powiêkszanie area³u gospodarstw na typowo wielkotowarowe.
W tym przypadku oczekiwane jest aktywne dzia³anie AWRSP. Istotne jest równie¿ wprowadzanie nowoczesnych technologii produkcji
opartych na ekonomii wolnego rynku, dostêp do nisko oprocentowanych kredytów a tak¿e rozwój proekologicznych gospodarstw,
produkuj¹cych zdrow¹ ¿ywnoæ.
Wa¿nym czynnikiem rozwoju jest tak¿e aktywizowanie ludnoci wiejskiej. W tym przypadku szczególn¹ rolê mo¿e odegraæ poprawa
poziomu wykszta³cenia i chêæ przekwalifikowania zawodowego wspireaj¹ce rozwój us³ug na wsi, przetwórstwa i przechowalnictwa.
Istnieje jednak mo¿liwoæ wyst¹pienia spowolnienia rozwoju w rolnictwie. Zagro¿eniem mog¹ staæ siê: brak lub ograniczony dostêp
do funduszy restrukturyzacyjnych wsi, organiczny opór ludnoci wynikaj¹cy z opónieñ rozwoju wsi w stosunku do miast (dostêp
do mediów gaz, woda, kanalizacja, regres szeroko pojmowanej kultury, ni¿szy poziom edukacji). Zagro¿eniem jest równie¿ wysoka
stopa bezrobocia na wsi jako istotny czynnik psychologiczny. Innym czynnikiem mog¹cym hamowaæ rozwój jest w wielu przypadkach
niska op³acalnoæ produkcji rolnej. Wp³ywaj¹ na to:
wysokie koszty produkcji i przestarza³e metody produkcji
niestabilna polityka skupu
niezadowalaj¹cy poziom eksportu produktów rolnych.
35
2. 5. Zemìdìlství a rozvoj venkovského prostoru
V letech 1990-97 dolo v èeském zemìdìlství k zásadním zmìnám jak v majetkových vztazích, tak i ve výrobní struktuøe a organizaci
práce. Zruení dotací cen potravin, liberalizace domácího trhu i zemìdìlského obchodu se zahranièím a minimalizace státních
subvencí vedly k témìø 30% poklesu zemìdìlské výroby. Nìkteré obory zemìdìlské èinnosti témìø zanikly, èást zemìdìlské pùdy
pøestává být obdìlávána.
V dùsledku rùznorodých ekonomických, sociálních a ekologických podmínek ve vazbì na pøírodní podmínky existují znaèné rozdíly
v jednotlivých regionech, resp. mikroregionech. Od roku 1993 sleduje Ministerstvo zemìdìlství zemìdìlsky problémové okresy. S
vyuitím vícekriteriálního hodnocení byly v roce 1998 mezi zemìdìlsky problémové, mimo jiné, poèítány okresy: Bruntál, umperk,
Trutnov a Jeseník
Problémy spojené s vyuíváním pùdy v minulých letech existují i v jiných regionech, napø. kontaminace pùdy rizikovými látkami je
nejvyí v lokalitách v okolí starých tìebních závodù nebo koncentrovaných metalurgických závodù (okresy Frýdek-Místek a Karviná).
Funkèní vyuití pùdy je v pohranièní oblasti znaènì diferencováno, jako zemìdìlská pùda je vyuíváno 634 515 ha, co èiní cca 48,9
% rozlohy území. Jen 375 324 ha zemìdìlské pùdy je vak vyuíváno jako orná pùda (tedy cca 59 % zemìdìlské pùdy).
Z regionálního hlediska je smìrem k území s horími pøírodními podmínkami zøejmá výrazná tendence ke zhorování ekonomických
výsledkù, která se v letech s nepøíznivými klimatickými podmínkami prohlubuje. Podniky v horských a podhorských oblastech v
minimální míøe vytváøejí vlastní zdroje pro hospodaøení a získání úvìrù je pro nì velmi obtíné. jako problémové byly oznaèeny, ji
zmiòované, okresy Jeseník, umperk a Bruntál.
Konkurenceschopnost zemìdìlství v pøíhranièní oblasti je znaènì ovlivnìna existencí velkého poètu ochranných pásem (CHKO,
vodních zdrojù apod.), ve kterých je znaènì omezena monost vyuívání intenzivních zpùsobù pìstování zemìdìlských plodin. Tyto
omezující faktory vytváøejí naopak podmínky pro ekologické zemìdìlství s dalí návazností na rozvoj agroturistiky, která je jednou z
cest ke zlepení situace na venkovì.
V èesko-polském pohranièí existují mezi jednotlivými okresy v podílu venkovského obyvatelstva znaèné rozdíly. Podíl obyvatel
ijících ve venkovských obcích vyí ne 50 % mají okresy Semily, Ústí nad Orlicí, Jeseník a Bruntál. V oblastech s pøevahou
venkovského obyvatelstva hraje významnou úlohu zemìdìlství. V dùsledku transformace zemìdìlství ze státního a drustevního
na soukromé vlastnictví dochází k nárùstu nezamìstnanosti ve venkovských oblastech.
S vysokou mírou nezamìstnanosti je spojena nízká kupní síla obyvatelstva, která se odráí na celkovém stavu venkovských obcí.
Vesnice byly dlouhou dobu zanedbávány a vzniká potøeba investic na obnovu vesnického prostøedí a kultury. Mnohé vesnice jsou
pro svou neestetiènost neatraktivními oblastmi.
V èesko-polském pohranièí je zalesnìno 521 167 ha pùdy, tj. 40,2 % celkové výmìry území. Lesnictví poskytuje do jisté míry
monosti zlepení postavení venkovského obyvatelstva. Svým víceúèelovým zamìøením se vak výraznì odliuje od ostatních
odvìtví národního hospodáøství, protoe vedle produkce døeva, realizovaného na trhu, produkuje té kladné externality - nedøevní,
mimoprodukèní uitky, které na trhu realizovány nejsou.
Les je tedy jednak chápán a obhospodaøován jako obnovitelný pøírodní zdroj, jednak, a to se stále rostoucím významem, jako
základní, nenahraditelná a neimportovatelná sloka ivotního prostøedí, která je vyuitelná zejména v oblasti cestovního ruchu k
dotváøení a uchovávání rázu krajiny.
36
Rolnictwo / Zamìdìlství / Agriculture
Powiat
okres,
district
Plony zbó¿ podstawowych
dt / 1ha
Výnosy základních druhù obilí
na 1 ha
Basic cereals yields per 1 ha
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH - miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
29,2
30,0
28,5
27,5
28,4
27,8
28,0
30,5
26,9
26,2
28,2
30,1
37,0
33,0
32,6
31,3
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE - miasto
KRAPKOWICKI
43,0
46,1
41,2
46,0
31,0
43,9
39,6
41,6
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
CIESZYÑSKI
¯YWIECKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK - miasto
¯ORY - miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
31,8
29,5
27,6
26,8
26,4
29,3
26,4
27,6
27,6
30,3
26,4
26,4
LIBEREC
JABLONEC n.N.
SEMILY
TRUTNOV
NÁCHOD
RYCHNOV n.K.
USTI N.O.
ŠUMPERK
JESENIK
BRUNTÁL
OPAVA
KARVINÁ
OSTRAVA
FRÝDEK- MÍSTEK
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
Plony ziemniaków
dt / 1ha
Sklizeò brambor na1ha
Potatoe yields per 1 ha
194
201
182
188
195
176
128
140
145
117
183
167
162
143
159
182
228
305
197
262
200
290
210
208
203,1
197
195
153
149
207
190
195
195
224
149
149
CZECHY
30
30
57
44
55
63
61
44
31
29
47
6
26
38
Obsada zwierz¹t
Poèet zvíøat
Animal stock
trzoda chlewna
byd³o
szt / 100 ha UR vepøovy
szt / 100 ha UR
dobytek poèet kusù na
hovìzí dobytek poèet kusù
100ha
na 100ha
Pigs per 100 ha
Cattle per 100 ha
16
24
26
32
4
37
38
7
27
17
17
21
26
26
24
25
32
35
26
18
2
17
15
12
18
97
68
76
68
66
61
61
28
43
47
25
35
18
45
41
99
245
58
86
107
65
215
148
51
22
26
52
57
36
25
12
27
41
47
52
77
57
108
79
20
115
45
16
128
186
89
54
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
37
2. 6. Infrastruktura
A. Telekomunikacja
Miar¹ powszechnoci telefonii jest wskanik gêstoci telefonów abonenckich przypadaj¹cych na 1000 mieszkañców.
Wskanik ten dla Polski w 1997r. wynosi³ 197,1/1000M. Odnosz¹c siê do tej wielkoci nale¿y stwierdziæ, ¿e w obrêbie opolskiej
czêci pogranicza poziom telefonizacji najbardziej zbli¿ony jest do poziomu redniego dla kraju. Równie¿ tam obserwuje siê mniejsze
zró¿nicowanie poziomu dostêpnoci do telefonów miêdzy terenami wiejskimi a miastami ni¿ ma to miejsce w woj. dolnol¹skim i
l¹skim.
Niemniej jednak, na terenie pogranicza wystêpuj¹ jednosteki o wysokim, jak na warunki polskie, stopniu telefonizacji i nale¿¹ do
nich: miasta dolnol¹skie - Zgorzelec (282,9), Karpacz (339,9), Jelenia Góra (248,9), Szczawno Zdrój (270,5), Duszniki Zdrój (258,7),
Jawor (269,8), widnica (249,4), Dzier¿oniów (251,5) a tak¿e Opole (362,0) oraz miasto i gmina Prudnik (273,0) w województwie
opolskim. W województwie l¹skim równie wysokim wskanikiem charakteryzuj¹ siê: miasto Knurów (272,6), gmina Giera³towice
(252,3), miasto i gmina Sonicowice (414,8), miasto i gmina wiejska Toszek (362,6), miasto i gmina Czerwionka Leszczyny (256,3),
miasto i gmina Pszczyna (316,7). Uzupe³nienie tradycyjnej sieci telekomunikacyjnej stanowi telefonia bezprzewodowa. W jej dalszym
rozwoju upatruje siê poprawê dostêpnoci do us³ug telefonicznych. Dotyczy to jednak ludnoci o wy¿szych dochodach, w tym
g³ównie ludnoci miejskiej.
B. Komunikacja
Stopieñ nasycenia pogranicza sieci¹ istniej¹cych dróg utwardzonych mierzony d³ugoci¹ dróg przypadaj¹cych na 100km2 wykazuje
bardzo du¿e zró¿nicowanie. Rozpiêtoæ wskanika waha siê od wielkoci 14km/100km2 do oko³o 230km/100km2. Najkorzystniejsz¹
sytuacj¹ w tym zakresie charakteryzuj¹ siê województwa: l¹skie i opolskie. Znacznie od nich odbiega województwo dolnol¹skie,
gdzie dla wiêkszoci powiatów wspominany wskanik przyjmuje najmniejsze wartoci tj. w przedziale od 14 do 54 km/100km2.
Na obszarze pogranicza polsko-czeskiego wystêpuje stosunkowo gêsta sieæ komunikacyjna, ale o niskim standardzie (z³y stan
techniczny uk³adu drogowego, niskie klasy techniczne dróg i niedostatecznie rozwiniêta infrastruktura komunikacyjna - parkingi,
hotele, miejsca obs³ugi podró¿nych). Z uwagi na po³o¿enie obszaru pogranicza w pamie miêdzynarodowych po³¹czeñ
komunikacyjnych zasadna jest rozbudowa istniej¹cej sieci komunikacyjnej, która odgrywa szczególn¹ rolê w procesach aktywizacji
i rozwoju gospodarczego regionów i gmin.
C. Zaopatrzenie w gaz
Dla scharakteryzowania stopnia zaopatrzenia ludnoci w gaz przyjêto wskanik procentowego udzia³u mieszkañ zaopatrzonych w
gaz przewodowy. Oszacowane wielkoci bardzo ró¿nicuj¹ obszar pogranicza. Najwy¿szy poziom obserwuje siê w powiatach
subregionu wa³brzyskiego woj. dolnol¹skiego. Nie najlepiej przedstawia siê sytuacja woj. opolskiego, gdzie jedynie orodek
wojewódzki osi¹gn¹³ poziom 84,7%, natomiast na pozosta³ym obszarze wielkoæ ta kszta³tuje siê rednio na poziomie 19-20% a
nierzadko 11 - 12%.
D. Zaopatrzenie w wodê
Zaopatrzenie ludnoci w wodê stanowi jeden z najwa¿niejszych elementów lokalnej infrastruktury technicznej. Zagadnienie
zaopatrzenia w wodê jest zadaniem w³asnym gminy, dlatego te¿ gminy w swych programach i strategiach rozwoju uwzglêdniaj¹
potrzeby i mo¿liwoci rozbudowy systemów lub sieci wodoci¹gowych. Dla okrelenia stopnia zaspokojenia potrzeb, przyjêto procentowy
udzia³ mieszkañ zaopatrzonych w wodê. Z opracowanych danych wynika, i¿ w tym zakresie, najwy¿szym i wyrównanym poziomem
charakteryzuje siê opolska czêæ obszaru pogranicza, gdzie wiêkszoæ jednostek osi¹gnê³o poziom 95-100%.
Na obszarze województwa dolnol¹skiego wystêpuj¹ znaczne dysproporcje miêdzy jednostkami podstawowymi; s¹ tereny wiejskie
ze wskanikiem wielkoci 49,1% i miasta: Zgorzelec, Jelenia Góra, widnica, ze wskanikiem wielkoci 97- 99%.
38
E. Kanalizacja
Zasadniczym elementem infrastruktury technicznej rzutuj¹cym bezporednio na stan rodowiska przyrodniczego jest wyposa¿enie
terenu w sieæ kanalizacyjn¹ i oczyszczalnie. Stan wyposa¿enia, mierzony wskanikiem procentowym ludnoci obs³ugiwanej przez
oczyszczalnie, potwierdza regu³ê, i¿ przewa¿aj¹ca czêæ sieci kanalizacyjnej zwi¹zana jest z terenami miast. St¹d wskaniki rednie
dla jednostek miejsko-wiejskich czy te¿ dla powiatów nie s¹ miarodajne.
Sytuacja obszaru pogranicza w podziale na województwa przedstawia siê nastêpuj¹co:
Województwo dolnol¹skie
33 miasta osi¹gnê³y poziom 80-100%. Koncentracja miast o wskaniku 95-100% wystêpuje w powiecie k³odzkim, co jest uzasadnione
ich uzdrowiskow¹ i turystyczn¹ funkcj¹. Tereny gmin wiejskich posiadaj¹ s³abo rozbudowan¹ sieæ kanalizacyjn¹. Wyj¹tek stanowi¹
po³o¿one w I pasie powiatów pogranicza, tereny gminy Lewin K³odzki (pow. k³odzki) ze wskanikiem 54,1% oraz gmina Kamieniec
Z¹bkowicki (pow. z¹bkowicki) ze wskanikiem 38,0%- wszystkie, a tak¿e w II pasie, tereny wiejskie gminy Z³otoryja (pow. z³otoryjski)
ze wskanikiem 86,7% oraz Warta Boles³awiecka (pow. boles³awiecki) ze wskanikiem 48,9%.
Województwo opolskie
Poziom wskanika w przedziale 85-100% osi¹gnê³o 12 miast pogranicza. Na terenach wiejskich sytuacja jest znacznie gorsza, a
stopieñ wyposa¿enia zró¿nicowany. Wyj¹tek stanowi gmina Tu³owice, po³o¿ona w II pasie powiatów pogranicza, ze wskanikiem
63,0%.
Województwo l¹skie
W przeciwieñstwie do woj. dolnol¹kiego i opolskiego tylko nieliczne miasta osi¹gnê³y poziom wskanika powy¿ej 80% i nale¿¹ do
nich: Jastrzêbie Zdrój (92,8%), Ustroñ (90,4%), Wis³a (86,7%) w powiecie cieszyñskim (I pas powiatów pogranicza) oraz miasta II
pasa powiatów: Pyskowice (97,2), Toszek (88,3%) (powiat gliwicki oraz subregion bielski) - Szczyrk (96,6%), Bielsko-Bia³a (85,9%).
W przypadku terenów wiejskich najlepsz¹ sytuacj¹ charakteryzuje siê powiat ¿ywiecki, gdzie 4 jednostki gminne posiadaj¹ stosunkowo
wysoki wskanik: Czernichów-44,7%, Wêgierska Górka-41,3%, winna-38,1%, Milówka-32,4%.
2. 6. Infrastruktura
Kvalitní dopravní napojení regionu na dopravní sí je jedním z prvotních pøedpokladù rozvoje regionu. Dùleité je nejen z hlediska
mezinárodní dopravy, jeho kvalita významnì pøispívá i ke kvalitì meziregionální vnitrostátní osobní i nákladní dopravy, pøièem
regionální význam má uspoøádání eleznièní sítì i sítì silnic, které proly dlouhým historickým vývojem, který zapøíèinil, e uspoøádání
sítí vykazuje znaèné závady a nová skuteènost pøipojování se k EU klade zcela nové poadavky na jejich infrastrukturu a regionální
funkce.
V regionu je hustá eleznièní sí, která je vak ve patném technickém stavu a neumoòuje zvýit rychlost vlakù. Vývoj eleznièní
dopravy v pohranièí dosáhl postupného zlepování úrovnì hlavních tratí, naopak prohloubily se nedostatky na regionálních tratích,
pøi celkovém sniování èetnosti osobních spojù. Regionální tratì mají nedostateènou technickou úroveò - nejsou elektrifikovány,
jsou to tratì jednokolejné s nízkou provozní rychlostí, co vede k jejímu menímu vyuívání. eleznièní tratì jsou nedostateènì
propojeny se sousedními polskými regiony.
Celkový stav silnièní sítì se postupnì zlepoval, není vak úmìrný rychle rostoucímu automobilovému provozu. Kvalita dopravní
infrastruktury neodpovídá potøebám a zhoruje ji charakter regionu, který je z velké èásti tvoøen horskými a podhorskými oblastmi.
Regionu chybí napojení na mezinárodní dálnièní sí, ale dostateèná není ani sí rychlostních komunikací, která má tvoøit kostru
dopravního systému a její napojení na sousední regiony.
39
Se stále rostoucí spoluprací s Polskou republikou se stává problémem nedostateèná kapacita hranièních pøechodù a pøístupových
komunikací pro nákladní dopravu. Spoleènou státní hranici je nyní mono pøekroèit na více ne 80 místech, kde jsou hranièní
pøechody s rùzným charakterem provozu. Jde o pøechody silnièní, eleznièní, pøechody urèené výhradnì pro malý pohranièní styk a
pøechody na turistických stezkách. Tento poèet je stále nedostaèující a nevyhovující je i navazující dopravní infrastruktura.
Pozitivní význam mají monosti pøestupu státních hranic mimo hranièní pøechody pro místní spoleèenské, církevní a turistické akce.
K tomu úèelu je moný mimoøádnì èasovì omezený pøechod státní hranice v pøedem dohodnuté lokalitì.
Z pohledu rozvoje regionu jsou významnými v pøíhranièí se nacházející letitì v Ostravì - Monovì a Liberci a je zde monost vyuít
i leti v tìsné blízkosti hranièních okresù, tj. v Pardubicích a Hradci Králové. Ostatní letitì si zachovávají svùj význam zejména pro
úèely sportovního vyití.
Jsou rozvíjeny energetické a plynárenské sítì, i kdy ponìkud pomaleji ne ve vnitrozemí. Hlavní pøíèinou je hornatý reliéf krajiny a
rozdrobenost obyvatelstva do malých mnohdy odlehlých obcí. Doposud se nepodaøilo plynofikovat region Orlických hor. Dlouho
odkládaná plynofikace Broumovska byla zahájena výstavbou vysokotlakého plynovodu a rozvodù v jednotlivých lokalitách na jeho
trase. Jako perspektivní se zaèíná jevit vyuívání místních zdrojù obnovitelné energie.
Místní pøeshranièní pøevody energie a plynu ve vìtím rozsahu zatím v podstatì neexistují, aè by snadnìjí dostupnost z polské
strany v mnoha pøípadech usnadnila a zlevnila výstavbu technické infrastruktury (napø. Osoblasko). Dùvodem nevyuívání této
monosti je absence odpovídajících legislativních a finanèních pravidel. Existuje vak oboustranný zájem tuto situaci zmìnit.
Ve vodním hospodáøství se projevilo postupné zlepování kvality vodních tokù, pøispìla k tomu i výstavba èistíren odpadních vod, ale
i nadále problémem zùstává nedostateèné odkanalizování meních obcí (do 2000 obyvatel).
Také procentní podíl napojení bytù na zaøízení technické infrastruktury (kanalizace, vodovody apod.) nedosahuje úrovnì prùmìru v
ÈR. Znaèné rozdíly ve vybavenosti vodohospodáøskou infrastrukturou jsou uvnitø jednotlivých krajù, ale i okresù pohranièí, kde
zaostávají zejména horské oblasti.
40
Infrastruktura lokalna (a) / Místní infrastruktura (a) / Local infrastructure (a)
Powiat
Okres
District
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH - miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE - miasto
KRAPKOWICKI
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
CIESZYÑSKI
¯YWIECKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK - miasto
¯ORY - miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
LIBEREC
JABLONEC n.N.
SEMILY
TRUTNOV
NÁCHOD
RYCHNOV n.K.
USTI N.O.
ŠUMPERK
JESENIK
BRUNTÁL
OPAVA
KARVINÁ
OSTRAVA
FRÝDEK- MÍSTEK
£ó¿ka
Liczba samochodów
w szpitalach ogólnych Liczba telefonów
osobowych
na 1000
mieszkañców
Poèet lùek v
Poèet osobních
nemocnicích na 1000 Poèet telefonù na
automobilù na 1000
1000 obyvatel
obyvatel
obyvatel
Telephones per
Beds in general
Passenger cars per
1000 inhabitants
hospitals per 1000
1000 inhabitants
inhabitants
11,1
185,7
206
5,5
129,7
208
5,1
119,6
205
10,6
150,0
184
5,8
248,9
219
11,2
93,3
160
1,6
107,2
148
9,4
203,5
150
6,7
165,3
215
5,3
95,4
176
12,6
144,4
179
10,5
151,1
5,0
174,0
3,8
184,5
172
4,7
166,4
124
5,2
96,7
222
6,3
192,0
206
6,2
221,0
243
3,8
191,0
213
4,6
186,0
209
4,7
147,0
231
9,6
362,0
289
2,7
170,0
205
5,1
226,0
216
4,6
128,6
260
7,2
128,0
205
10,1
180,9
231
7,1
177,7
308
2,2
128,1
180
4,7
196,6
217
0,6
82,0
203
4,5
152,6
229
3,2
178,3
232
7,1
147,4
311
5,0
128,2
380
6,9
232,8
CZECHY
948
235
—— *
435
250
—— *
682
224
—— *
795
226
—— *
811
215
—— *
430
189
—— *
789
171
—— *
671
147
—— *
219
0
—— *
857
164
—— *
847
103
—— *
2 071
203
—— *
3 014
307
—— *
1 267
143
—— *
Udzia³ procentowy
D³ugoæ dróg
mieszkañ
utwardzonych na
zaopatrzonych w wodê
100 km2
Podíl bytù
Délka zpevnìných
zásobovaných pitnou
silnic na 100 km2
vodou
Hard surface roads
Dwellings with water
per 100 km2
supply in %
Udzia³ procentowy
mieszkañ
zaopatrzonych
w gaz
Podíl bytù
zásobovaných
plynem
Dwellings with gas
supply in %
75,0
55,0
28,0
54,0
75,0
27,0
29,0
147,0
30,0
15,0
123,0
28,9
42,8
33,0
30,0
14,1
86,3
76,5
65,2
85,2
97,6
85,2
89,1
96,0
86,6
86,2
49,8
15,8
16,2
23,1
40,0
92,8
36,7
60,7
94,1
48,3
39,1
17,6
92,2
88,7
82,6
67,5
82,9
28,4
84,8
95,8
108,8
70,6
89,2
210,4
104,3
96,3
92,3
96,7
96,0
96,0
97,0
94,0
98,0
93,0
8,7
8,5
12,0
19,3
3,4
84,7
11,4
17,2
57,9
154,4
157,0
146,4
56,0
64,6
131,1
176,3
133,8
83,7
209,4
228
90,4
87,9
98,4
95,3
89,3
91,4
93,7
97,0
98,7
95,2
92,9
13,5
13,5
77,3
55,5
13,1
31,5
15,2
61,6
88,6
45,3
47,4
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
41
Infrastruktura lokalna (b) / Místní infrastruktura / Local infrastructure
Powiat (okres, district)
Typ
Type
Ludnoæ obs³ugiwana
przez oczyszczalnie w %
Poèet obyvatel napojených
na ÈOV (%)
Population served by waste water treatment plants in
%
ZGORZELECKI
Powiat
64,3
LUBAÑSKI
Powiat
45,4
LWÓWECKI
Powiat
38,2
JELENIOGÓRSKI
Powiat
40,5
Miasto na prawach powiatu
80,0
KAMIENNOGÓRSKI
Powiat
64,6
WA£BRZYSKI
Powiat
39,5
WA£BRZYCH
97,7
JELENIA GÓRA
K£ODZKI
Powiat
52,9
Z¥BKOWICKI
Powiat
48,3
BOLES£AWIECKI
Powiat
58,8
Z£OTORYJSKI
Powiat
54,6
JAWORSKI
Powiat
62,3
WIDNICKI
Powiat
59,5
STRZELIÑSKI
Powiat
28,7
DZIER¯ONIOWSKI
Powiat
75,2
NYSKI
Powiat
52,4
PRUDNICKI
Powiat
44,5
G£UBCZYCKI
Powiat
39,3
BRZESKI
Powiat
57,8
OPOLSKI
Powiat
17,0
100,0
KRAPKOWICKI
Powiat
45,0
Powiat
49,7
OPOLE
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
Powiat
36,4
Powiat
32,4
92,8
CIESZYÑSKI
Powiat
42,6
¯YWIECKI
Powiat
24,7
GLIWICKI
Powiat
34,3
RYBNICKI
Powiat
29,7
RYBNIK
51,0
¯ORY
71,7
JASTRZÊBIE ZDRÓJ
PSZCZYÑSKI
Powiat
3,9
BIELSKI
Powiat
18,5
85,9
BIELSKO BIA£A
42
Baza noclegowa / Ubytovací základna / Tourist accommodation establishments
Powiat (district)
Okres (commune)
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH - miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE - miasto
KRAPKOWICKI
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
CIESZYÑSKI
¯YWIECKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK - miasto
¯ORY - miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
LIBEREC
JABLONEC n.N.
SEMILY
TRUTNOV
NACHOD
RYCHNOV n.K.
USTI n. ORLICI
SUMPERK
JESENIK
BRUNTAL
OPAVA
KARVINA
OSTRAVA-MESTO
FRYDEK-MISTEK
Miejsca noclegowe w hotelach i pensjonatach
Poèet lùek v hotelích a penzionátech
Number of beds in hotels and boarding houses
ogó³em
w tym ca³oroczne
celkem
s celoroènim provozem
Total
Open all year
1 254
2 600
357
17 324
1 670
862
2809
703
17465
1322
525
282
371
1074
809
301
5174
164
582
391
2952
591
156
168
505
124
113
14 801
7 681
665
12
320
280
124
4 218
1 648
CZECHY
4 972
6 284
11 691
32 037
4 971
4 747
5 672
5 916
5 591
5 685
2 583
2 477
2 370
7 272
998
1 937
287
15 855
1 104
705
1 105
600
9 032
293
0
214
328
287
401
0
2 455
76
32
180
562
604
188
143
306
48
80
12025
4330
369
12
131
230
124
3758
0
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
——*
43
,,
@@
,,
@@
,@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,@,,
,@,@ @@
@@
,,
@
,
,,,
@@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
@@
,@,,
,@,@
,
,,,
@@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,@
@
,
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,@
@@
,@,,
,,
@@
,,,
@@@
,@,@,,
@@
,,
,@
@@
,,,
@@@
,,
@@
@,,@@, @@
,,,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,
@
@@
,,
,,,@
@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,
,,
@@
@
,
@@
,,
Rys. 10
Ludnoæ obs³ugiwana przez oczyszczalnie cieków (%)
Podíl obyvatel napojených na ÈOV (%)
Population served by waste water treatment plants (%)
44
1
11
46
100
do
do
do
do
Legenda:
0
1
11
46
Rys. 11
Drogi o nawierzchni twardej /100 km2
Silince s tvrdým povrchem na 100 km2
Hard surface roads / 100 km2
Legenda:
14,1 do 54
54 do 84,8
84,4 do 146,4
146,6 do 228
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
@@
@@
,@,,
,@
@@
,,
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,@,,
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
@
,
@@
@@@
,,
,,,
,,
@@
@
,
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,
@
,
,,
@@
,
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@
,
@@
,,
@
,
Rys. 11a
Udzia³ dróg I klasy (%)
Silnic I tøídy (%)
Share of 1st class roads (%)
92
430
777
793
do
do
do
do
Legenda:
5
92
430
777
13,8
17,9
23,1
32,5
do
do
do
do
Legenda:
8,2
13,8
17,9
23,1
Rys. 12
Baza noclegowa (miejsca noclegowe / 100 km2)
Ubytovací základna (lùka na 100 km2)
Tourist accommodation establishments
(number of beds / 100 km2)
45
2. 7. Uwarunkowania przyrodnicze
Sporód wielu elementów charakteryzuj¹cych stan rodowiska przyrodniczego zosta³y wybrane wielkoci, które maj¹ bezporedni
wp³yw na stan powietrza atmosferycznego.
Jakoæ powietrza zale¿y zarówno od czynników wewnêtrznych tj. obecnoci emitorów zanieczyszczeñ, np.: przedsiêbiorstw energetyki
cieplnej, transportu, zak³adów przemys³owych oraz obszarów wydobywczych i przerobu surowców, jak i oddzia³ywañ transgranicznych,
czego przyk³adem jest subregion jeleniogórski woj. dolnol¹skiego. Jest on nara¿ony na intensywne oddzia³ywanie zanieczyszczeñ
spoza kraju, g³ównie z Niemiec i Czech. Wynika to z charakteru uprzemys³owienia regionu zarówno po stronie czeskiej jak i niemieckiej
i zwi¹zan¹ z tym znaczn¹ emisj¹ zanieczyszczeñ. Równie¿ z terenu Polski przenoszone s¹ pewne iloci zanieczyszczeñ na obszar
Czech i Niemiec.
Szacunkowy bilans transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeñ w tej czêci pogranicza (wg GUS Ochrona rodowiska 1998)
przedstawia poni¿sze zestawienie:
Wymiana zanieczyszczeñ w Mg/rok
Rodzaj wymiany
Kind of exchange
ILOÆ ZANIECZYSZCZEÑ PRZENOSZONYCH Z TERENU CZECH NA OBSZAR
POLSKI
ILOÆ ZANIECZYSZCZEÑ PRZENOSZONYCH Z TERENU POLSKI NA OBSZAR
CZECH
ILOÆ ZANIECZYSZCZEÑ PRZENOSZONYCH Z TERENU NIEMIEC NA OBSZAR
POLSKI
ILOÆ ZANIECZYSZCZEÑ PRZENOSZONYCH Z TERENU POLSKI NA OBSZAR
NIEMIEC
*- dotyczy siarki utlenionej i azotu utlenionego w przeliczeniu na czyst¹ siarkê i czysty azot
Exchange of pollutants in mg per year
zwi¹zki siarki*
zwi¹zki azotu*
Sulphur compounds
Nitrogen compounds
65 300
12 500
25 600
5 200
95 200
29 800
30 000
8 500
Uwzglêdniaj¹c emisjê zanieczyszczeñ py³owych i gazowych, najgorsz¹ sytuacjê w obszarze ca³ego pogranicza zaobserwowano
w powiatach: zgorzeleckim (zarówno w zakresie zanieczyszczeñ py³owych-18,5 t/km2 jak i gazowych-167,3t/km2) i wa³brzyskim
(odpowiednio 13,9 t/km2, 68,5 t/km2 ) woj. dolnol¹skiego; w Opolu z wielkoci¹ emisji py³owych 17,6 t/km2 i gazowych 47,6 t/km2
oraz w nastêpuj¹cych jednostkach woj. l¹skiego: Jastrzêbie Zdrój, z wielkoci¹ emisji py³owych-12,8 t/km2 i gazowych-89,3 t/km2,
Rybnik z wielkociami 78,4 t/km2 i 580,7 t/km2 i Bielsko-Bia³a z wielkoci¹ emisji py³owych-12,87 t/km2 i gazowych-68 t/km2.
Wyniki badañ prowadzonych w ostatnich latach wskazuj¹ na systematyczn¹ poprawê stanu czystoci powietrza na terenie ca³ego
pogranicza. Jest to efekt instalowania przez zak³ady przemys³owe i elektrociep³ownie urz¹dzeñ redukuj¹cych wielkoci emisji py³ów
i gazów, oraz przestawiania lokalnych kot³owni z paliwa sta³ego na gazowe i olejowe.
Podstawowy pas powiatów przygranicznych województwa dolnol¹skiego po³o¿ony przy granicy niemieckiej znajduje siê w sieci monitoringu
miêdzynarodowego Czarny Trójk¹t. Na obszarze tym zlokalizowanych jest 10 automatycznych stacji pomiarowych, gdzie w latach 1997-1998 nie
zanotowano przekroczeñ zarówno redniorocznych, jak i redniodobowych stê¿eñ mierzonych zanieczyszczeñ.
46
Kolejnym elementem okrelaj¹cym stan rodowiska przyrodniczego jest stan zdrowotny lasów okrelanych kategori¹ uszkodzeñ.
W obszarze pogranicza, lasami o najlepszej kondycji zdrowotnej, s¹ lasy powiatu strzeliñskiego (woj. dolnol¹skie), brzeskiego (woj.
opolskie) oraz gliwickiego (woj. l¹skie). Najwiêkszy udzia³ lasów III kategorii uszkodzeñ wystêpuje w obrêbie powiatów woj.
dolnol¹skiego tj. powiatu k³odzkiego, dzier¿oniowskiego oraz wa³brzyskiego. Lasy II kategorii uszkodzeñ wystêpuj¹ na obszarze
ca³ego pogranicza z widoczn¹ koncentracj¹ w obrêbie woj. opolskiego i l¹skiego.
2. 7. ivotní prostøedí
V èesko-polském pohranièí pokraèuje trend postupného zlepování a stabilizace ivotního prostøedí. Sniují se celkové ukazatele
zneèitìní ovzduí (popílek, polétavý prach, SO2), postupnì jsou sniovány emise napø. z elektráren Chvaletice, Opatovice a
Dìtmarovice, i hutnických komplexù v Ostravì a Tøinci.
K tomuto trendu urèitì pozitivnì pøispìl sniující se celkový rozsah tìby nerostných surovin, kdy na Trutnovsku byla zcela ukonèena
tìba èerného uhlí a výraznì se sníila tìba uhlí i na Ostravsku.
Naopak se zvyuje rozsah dopravních zátìí pøedevím na hlavních silnièních trasách a na hlavních silnièních hranièních pøechodech,
kde zejména nákladní doprava ohrouje prostøedí a je zdrojem èetných ekologických problémù.
Aè se projevilo postupné zlepování kvality vodních tokù, ke kterému nemalou mìrou pøispìly výstavby èistíren odpadních vod,
problémem zùstává monost vzniku povodní v horských pohranièních pásmech. Riziko se v podstatì týká vech vodních tokù v
èesko-polském pohranièí. Doprovodným rizikem povodní jsou moná ekologická a hygienická ohroení pøesahující státní hranice.
Nyní se rozvíjejí systémy nejen vodní retence, ale i výmìny aktuálních informací o ohroení a souèinnosti pøi øeení havarijních
situací.
Na obou stranách hranice se zlepilo vybavení i vzájemná souèinnost pøísluných havarijních hasièských sloek, co pøispìlo ke
sníení dùsledkù nìkolika ropných havárií zejména na Oli a Odøe. Tento systém je vak tøeba nadále zlepovat.
Úroveò zacházení s odpady se v oblasti pohranièí také celkovì zlepuje (na území Èeské republiky mají vechny obce a mìsta
povinnost tøídit komunální odpad), nadále vak zùstává nedostateèná, zejména vùèi rozsáhlým zájmùm vodohospodáøské ochrany
území.
Naprosto neuspokojivý je podíl vyuívání odpadù jako druhotných surovin, nepøimìøený je podíl odpadù ukládaných na skládkách.
Pøestoe dolo k likvidaci èásti starých nevyhovujících skládek, øeí se jen nìkteré z nich.
Kvalita pøírodních fondù v chránìných územích má zlepující se charakter, co je výsledkem èásteèného sníení zneèitìní ovzduí,
irí ochranáøské souèinnosti i v pøeshranièním mìøítku a strukturálních zmìnách v cestovním ruchu. V souvislosti s tìmito zmìnami
se èásteènì sníilo celkové návtìvnické zatíení vìtiny høebenových oblastí spoleèných hranièních pohoøí nebo se zatíení
koncentrovalo do nìkolika míst.
Urèitou pozitivní ancí, pro aktivní ochranu pøírodních a kulturních hodnot, jsou pøechody na turistických stezkách, které mají po
konstruktivním projednávání a otevírání znaèný pozitivní ekologický význam.
47
Stan rodowiska / Stav ivotního prostøedí / State of environment
Powiat
Okres
District
Udzia³ lasów uszkodzonych
przez przemys³ w %
Podíl lesù pokozených prùmyslovou èinností
v%
Share of forest damaged by
Industry in %
kategoria I
kategoria II
kategoria III
skupina I
skupina II
skupina III
Category I
Category II
Category III
ZGORZELECKI
LUBAÑSKI
LWÓWECKI
JELENIOGÓRSKI
KAMIENNOGÓRSKI
WA£BRZYSKI
WA£BRZYCH - miasto
K£ODZKI
Z¥BKOWICKI
BOLES£AWIECKI
Z£OTORYJSKI
JAWORSKI
WIDNICKI
DZIER¯ONIOWSKI
STRZELIÑSKI
96,00
99,80
46,09
27,88
100,00
NYSKI
PRUDNICKI
G£UBCZYCKI
BRZESKI
OPOLSKI
OPOLE - miasto
KRAPKOWICKI
35,50
0
0
95,00
41,50
0
33,50
14,00
RACIBORSKI
WODZIS£AWSKI
CIESZYÑSKI
¯YWIECKI
GLIWICKI
RYBNICKI
RYBNIK - miasto
¯ORY - miasto
PSZCZYÑSKI
BIELSKI
12,00
0
0
35,00
65,00
75,00
0
0
0
40,00
0
0
LIBEREC
JABLONEC n.N.
SEMILY
TRUTNOV
NÁCHOD
RYCHNOV n.K.
USTI N.O.
ŠUMPERK
JESENIK
BRUNTÁL
OPAVA
KARVINÁ
OSTRAVA
FRÝDEK- MÍSTEK
0
0
0
0
0
33,77
0
36,15
39,92
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
—— *
Wielkoæ emisji zanieczyszczeñ
Wielkoæ emisji zanieczyszczeñ
py³owych
gazowych
Zatíení prachovými emisemi
Zatíení emisemi plynu
Emission of particulate
Emission of gas pollutans
Pollutans
t/rok
Tonnes per
year
100,00
15565
52,00
162
16,00
122
58,00
321
35,00
144
72,00
1097
54,83
1,95
199
35,92
17,98
1185
56,07
1,20
802
9,33
0,78
206
60,10
391
4,00
0
62
0,20
0
314
44,48
0
840
62,81
1,66
2313
0
0
184
64,50
0
753
100,00
0
226
100,00
0
253
5,00
0
926
58,50
0
1547
100,00
0
1695
66,50
0
2766
86,00
0
3817
88,00
0
956
100,00
0
834
100,00
0
1105
65,00
0
917
10,00
0
1691
25,00
0
732
100,00
0
2502
100,00
0
10597
100,00
0
1091
60,00
0
382
100,00
0
1051
100,00
0
1609
CZECHY
1304
—— *
—— *
840
—— *
—— *
712
—— *
—— *
1260
—— *
—— *
996
—— *
—— *
998
—— *
—— *
1037
—— *
—— *
1289
—— *
—— *
446
—— *
—— *
1409
—— *
—— *
1213
—— *
—— *
3682
—— *
—— *
7374
—— *
—— *
5818
—— *
—— *
48
t/km2
Tonnes per
km 2
t/rok
Tonnes per
year
t/km2
Tonnes per
km 2
18,5
0,37
0,17
0,49
1,63
2,7
0,46
13,9
0,48
0,25
0,30
0,10
0,54
1,13
4,82
0,29
140213
612
211
1220
1075
1105
460
5823
2488
583
2611
284
1101
2687
3129
189
167,3
1,42
0,29
1,87
12,2
2,79
1,07
68,5
1,51
0,72
2,00
0,49
1,89
3,61
6,53
0,30
0,61
0,39
0,37
1,05
0,97
17,60
6,25
6,10
1911
525
1042
2459
17423
4577
10147
20967
1,56
0,91
1,54
2,80
10,90
47,60
22,90
33,5
1,75
2,91
12,84
1,25
1,62
1,08
11,00
78,40
16,70
0,80
2,29
12,87
3372
4258
7683
2044
2333
2290
3812
78404
1307
1098
3702
8499
6,19
14,88
89,3
2,79
2,24
3,38
16,86
580,70
20,10
2,31
8,10
67,99
1,41
2,09
1,02
1,1
1,17
1
0,82
0,98
0,62
0,85
1,06
10,61
34,46
4,57
3709
2452
1726
9833
4050
3393
3643
3366
920
2586
2574
27430
36881
13432
4,01
6,1
2,47
8,58
4,76
3,4
2,88
2,56
1,28
1,56
2,25
79,05
172,34
10,56
,,
@@
,@
@@
,@
,,
@@
,
,,
@@
,,,,
@@
,,
@@
,
@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
@@
,,
,
,,,
@@@
,,,
@@@
,,,,
@@
@@
,,,@
@@
,,
@@
,,
@@
,, ,,
@@
,,
@@
,,@,
@@
,@
,,
@@
,
,,
@@
,
@
Rys. 13
Wielkoæ emisji zanieczyszczeñ py³owych (t/rok)
Zatíení prachovými emisemi (tun/rok)
Emissions of particulate pollutants (tonnes per year)
,,,
@@@
,,,
@@@
,
@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,,
@@@
@@
,,
@
,
,,
@@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,
@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,,
@@
@
,
,,
@@
,
@
,
,,
@@
,
@
@
,
@
,
0,62
1,17
6,1
78,41
do
do
do
do
Legenda:
0,1
0,62
1,17
6,1
446
1037
1609
15565
do
do
do
do
Legenda:
62
446
1037
1609
Rys. 13a
Wielkoæ emisji zanieczyszczeñ py³owych (t/rok)
Zatíení prachovými emisemi (tun/rok/km2)
Emissions of particulate pollutants (tonnes/year/km2)
49
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
@
,
,,,
@@@
,,
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
@,
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
@
,
,
@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,,
,,
@@
,,
@@
,@
,,
@@
@@
,,
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
@@
,,
,,
@@
,,,@
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,
@@
@@
,,
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,@
@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
,,,
@@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,
@@
,,,
@@@
@
,
,,
@@
,
,,
@@
@@
,,
@
,
Rys. 14
Wielkoæ emisji zanieczyszczeñ gazowych (t/rok)
Zatíení emisemi plynu (tun/rok)
Emissions of gas pollutants (tonnes per year)
50
1220
2687
5823
140213
do
do
do
do
Legenda:
189
1220
2687
5823
Rys. 14a
Wielkoæ emisji zanieczyszczeñ gazowych (t/rok/km2)
Zatíení emisemi plynu (tun/rok/km2)
Emissions of gas pollutants (tonnes / year / km2)
1,89
3,61
16 86
580,71
Legenda:
0,28 do
1,89 do
3,61 do
16,86 do
3. Strategiczne perspektywy rozwoju
3.1. Potencja³ rozwojowy obszaru
Podstaw¹ analizy w uk³adzie powiatów po stronie polskiej i okresów po stronie czeskiej jest ocena silnych i s³abych stron obszaru
pogranicza oraz wystêpuj¹cych lub mog¹cych wyst¹piæ szans i zagro¿eñ dla realizacji przyjêtej strategii rozwoju.
Syntezê potencja³u rozwojowego tj. obecnego obrazu pogranicza polsko-czeskiego przedstawiaj¹ poni¿sze tezy.
SILNE STRONY
Po³o¿enie geograficzne
dotyczy obszaru ca³ego pogranicza
Zasoby naturalne
polska strona:
miasta na prawach powiatu: Wa³brzych, Jelenia Góra, Rybnik, ¯ory Jastrzêbie Zdrój,
powiaty: zgorzelecki, lubañski, jeleniogórski, k³odzki, widnicki, z¹bkowicki,
strzeliñski, nyski, g³ubczycki, opolski, krapkowicki, rybnicki, gliwicki, ¿ywiecki, bielski,
czeska strona:
Trutnov, Jeseník, Opava, Ostrava, Karviná,
Walory rodowiska przyrodniczego
dla turystyki i wypoczynku
polska strona:
powiaty: lubañski, kamiennogórski, jeleniogórski, lwówecki, wa³brzyski, k³odzki,
z¹bkowicki, nyski, prudnicki, opolski, g³ubczycki, raciborski, cieszyñski, ¿ywiecki,
bielski, pszczyñski,
czeska strona:
Liberec, Semily, Jablonec n/Nys¹, Trutnov, Náchod, Rychnov, umperk, Ústí
n/Orlic¹, Jeseník, Bruntál, Frýdek Místek,
Gêsta sieæ komunikacyjna
Dobrze rozwiniêta, historycznie
ukszta³towana sieæ osadnicza
51
Potencja³ gospodarczy
polska strona:
miasta na prawach powiatu: Jelenia Góra, Wa³brzych,
Opole,
Rybnik,
¯ory,
Jastrzêbie
Zdrój,
Bielsko-Bia³a,
powiaty: zgorzelecki, jeleniogórski, boles³awiecki, jaworski, wa³brzyski, k³odzki,
widnicki, dzier¿oniowski, nyski, prudnicki, g³ubczycki, brzeski, opolski, krapkowicki,
kêdzierzyñsko-kozielski, wodzis³awski, rybnicki, gliwicki, cieszyñski, ¿ywiecki,
bielski,
czeska strona:
Liberec, Jablonec n/Nys¹, Semily, Trutnov, Náchod, Rychnov, Opava, Ostrava,
Karviná, Frýdek- Místek,
Rozwiniêta baza
uzdrowiskowo-wypoczynkowa
polska strona:
miasta na prawach powiatu: Jelenia Góra, Jastrzêbie Zdrój, powiaty: lubañski,
wa³brzyski, k³odzki, nyski, cieszyñski, ¿ywiecki, bielski, pszczyñski,
czeska strona:
Liberec, Jablonec n/Nys¹, Semily, Trutnov, Náchod, Rychnov, Ustí n/Orlic¹,
umperk, Jeseník, Bruntál, Frýdek-Místek,
S£ABE STRONY
Zanieczyszczenie rodowiska
polska strona:
miasta na prawach powiatu: Jelenia Góra, Wa³brzych, Opole,Rybnik, ¯ory, Jastrzêbie
Zdrój,
powiaty: zgorzelecki, jeleniogórski, kamiennogórski, wa³brzyski, opolski, krapkowicki,
raciborski, kêdzierzyñsko-kozielski, rybnicki, gliwicki,
czeska strona:
Liberec, Trutnov, Ostrava, Karviná, Frýdek- Místek,
Z³y stan techniczny uk³adu drogowego i niedostatecznie rozwiniêta
infrastruktura komunikacyjna
S³abe kontakty gospodarcze
52
Niedostateczny system ochrony
przeciwpowodziowej brak zorganizowanego monitoringu
Bezrobocie strukturalne
polska strona:
miasta na prawach powiatu: Wa³brzych, Rybnik, Jastrzêbie Zdrój,Bielsko-Bia³a,
powiaty: kamiennogórski, wa³brzyski, dzier¿oniowski, nyski, brzeski, wodzis³awski,
rybnicki, gliwicki, ¿ywiecki, cieszyñski, pszczyñski,
czeska strona:
Liberec, umperk,
Jeseník, Bruntál, Opava, Ostrava, Karviná, Frýdek- Místek,
S³aby dop³yw kapita³u
Niedoinwestowanie w zakresie
infrastruktury technicznej
Niska op³acalnoæ produkcji rolnej
Niski standard bazy rekreacyjnej
SZANSE
Wykorzystanie walorów rodowiska
przyrodniczego dla rozwoju turystyki
i wypoczynku
polska strona:
powiaty: lubañski, jeleniogórski, raciborski, kamiennogórski, wa³brzyski,
dzier¿oniowski, k³odzki, nyski, opolski, prudnicki, g³ubczycki, cieszyñski, ¿ywiecki,
bielski, pszczyñski,
czeska strona:
Liberec, Jablonec n/Nys¹, Semily, Trutnov, Náchod, Rychnov, Ústí n/Orlic¹,
umperk, Jeseník, Bruntál, Opava, Frýdek- Místek,
53
Wykorzystanie zasobów surowcowych
dla rozwoju gospodarczego
polska strona:
powiaty: zgorzelecki, lubañski, k³odzki, jeleniogórski, boles³awiecki, wa³brzyski,
widnicki, dzier¿oniowski, strzeliñski, nyski, opolski, krapkowicki, wodzis³awski,
rybnicki, gliwicki, cieszyñski, ¿ywiecki, bielski,
czeska strona:
Trutnov, Jeseník, Opava, Ostrava,
Wykorzystanie warunków dla rozwoju
rolnictwa i przetwórstwa
polska strona:
powiaty: lwówecki, boles³awski z³otoryjski, jaworski, widnicki, dzier¿oniowski,
z¹bkowicki, strzeliñski, nyski, prudnicki,g³ubczycki, raciborski,brzeski, cieszyñski,
bielski pszczyñski, lubañski, ¿ywiecki,
czeska strona:
Liberec, Náchod, Rychnov, umperk, Opava, Frýdek-Místek,
Rozbudowa uk³adu komunikacyjnego
o znaczeniu miêdzyregionalnym
Po³o¿enie w pamie miêdzynarodowych powi¹zañ komunikacyjnych
Po³o¿enie w zasiêgu transportowej drogi wodnej rzeki Odry oraz
mo¿liwoci powi¹zañ miêdzynarodowych (kana³ Odra-Dunaj)
polska strona:
miasta na prawach powiatu: Opole,
powiaty: raciborski, brzeski, opolski, krapkowicki, gliwicki, kêdzierzyñsko-kozielski,
czeska strona:
Ostrava, Karviná,
Po³o¿enie w pobli¿u orodków
metropolitalnych
polska strona:
Wroc³aw, Katowice,
czeska strona:
Ostrawa, Hradec - Pardubice,
54
ZAGRO¯ENIA
Opónienie restrukturyzacji
przedsiêbiorstw
Nieopanowanie problemów
bezrobocia
Niepodjêcie kompleksowych dzia³añ
w zakresie ochrony
przeciwpowodziowej
Brak aktywnoci spo³ecznej
(obszary wiejskie i miasta
poni¿ej 10,0 tys.)
Niepodejmowanie dzia³añ
proekologicznych
Opónienie dzia³añ
przystosowawczych do UE
55
4.
Wizja i strategiczne cele rozwoju
Pogranicze polsko czeskie stanowi obszar przenikania i wzajemnego wzbogacania siê kultur s¹siednich narodów. Stanowi¹c spójn¹ ca³oæ, o
wysokiej wartoci spo³ecznej, gospodarczej i rodowiskowej, o silnych wewnêtrznych zwi¹zkach, cechuje siê licznymi powi¹zaniami z s¹siednimi
terytoriami i krajami, pozwalaj¹cymi na pe³nienie wa¿nych funkcji na p³aszczynie bilateralnej i europejskiej.
Jest to obszar dynamicznego rozwoju, opartego o uzupe³niaj¹ce siê zasoby spo³eczne, gospodarcze i rodowiskowe, wykorzystuj¹cego
szanse wynikaj¹ce z ró¿nicy potencja³ów po obu stronach granicy.
Zachodz¹ce procesy rozwojowe przebiegaj¹ przy poszanowaniu odmiennoci i niezale¿noci partnerów. Wszelkie podejmowane
dzia³ania w sferze spo³ecznej, gospodarczej i rodowiskowej nie koliduj¹ ze sob¹, wspomagaj¹ siê wzajemnie i przyczyniaj¹ siê do
nadania procesom rozwojowym cech rozwoju zrównowa¿onego (sustainable). Wspó³praca na obszarze pogranicza polsko czeskiego
w zakresie rozwoju spo³ecznego, gospodarczego, przestrzennego, w tym ekologii i infrastruktury, buduje i wzmacnia wiêzi pomiêdzy
obydwoma krajami, sprzyjaj¹c równoczenie procesowi ich integracji z Uni¹ Europejsk¹.
Tak sformu³owana wizja strategicznego rozwoju wymaga:
§
stopniowego zbli¿ania, zacierania uprzedzeñ, wzajemnego poznawania siê oraz nawi¹zywania kontaktów instytucjonalnych
i osobistych
§
§
pog³êbionego wspó³dzia³ania dla przeciwstawienia siê klêskom ¿ywio³owym i wszelkim innym zagro¿eniom
stopniowego poszerzania obustronnej dostêpnoci terenów przygranicznych i ich cilejszego zwi¹zania dziêki usprawnieniu
i zmodernizowaniu powi¹zañ komunikacyjnych i zagêszczeniu sieci przejæ granicznych
§
harmonizacji prawnych w zakresie wspólnych lub pokrewnych problemów rozwoju pogranicza, w tym dotycz¹cych
przekraczania granicy pañstwowej, poruszania siê lub prowadzenia dzia³alnoci na terenie kraju s¹siedniego - w ramach
prawnych UE
§
ujednolicania zasad gospodarowania przestrzeni¹, przywracania i wdra¿ania ³adu przestrzennego oraz wykszta³cenia
mechanizmu przep³ywu informacji dotycz¹cych inwestycji wykraczaj¹cych swym znaczeniem poza granice pañstwa
§
odtwarzania równowagi ekologicznej w pasie pogranicza poprzez wzmo¿one dzia³ania proekologiczne, rehabilitacyjne i
rozszerzanie zakresu ochrony rodowiska przyrodniczego
§
cis³ej wspó³pracy przy wykorzystaniu przyrodniczych i krajobrazowych predyspozycji obszaru pogranicza, szczególnie
skoncentrowanych w atrakcyjnych terenach górskich i podgórskich
§
zacieniania kontaktów, skoordynowania dzia³añ i rozszerzania wspó³pracy na ró¿nych poziomach zarz¹dzania i
gospodarowania, szczególnie w zakresie:
wydobycia, wykorzystania lub przetwarzania bogactw naturalnych
wytwórczoci przemys³owej, rolniczej, rzemielniczej itp.
wymiany towarów i us³ug podstawowych
rynku pracy i racjonalizacji wykorzystania zasobów pracy
§
zacieniania kontaktów, skoordynowania dzia³añ i rozszerzania wspó³pracy w ró¿nych dziedzinach ¿ycia spo³ecznego i
kulturalnego, szczególnie w zakresie:
56
kontaktów kulturalnych, owiatowych i naukowych
wspó³dzia³ania specjalistycznych instytucji ochrony zdrowia oraz lecznictwa i rehabilitacji zdrowotnej
wykorzystania rekreacyjnego i turystycznego potencja³u pogranicza
wzmocnienia wspó³pracy organizacji dzieciêcych i m³odzie¿owych
wspó³dzia³ania rodków masowego przekazu
Wszelkie formy dzia³alnoci prowadzonej na polsko czeskim pograniczu powinny byæ podporz¹dkowane wyranie sformu³owanym
zasadom prawid³om postêpowania, które maj¹ umo¿liwiæ realizacjê postanowionych celów strategicznych i osi¹gniêcie wyznaczonych
kierunków przemian i rozwoju. Do grupy zasad ogólnych winny nale¿eæ:
§
rozwijanie kontaktów i konkretnej wspó³pracy pomiêdzy poszczególnymi centrami osadniczymi, które mog¹ uzupe³niaæ siê
w zakresie niektórych wy¿szych funkcji us³ugowych, jak te¿ konkretnych kontaktów rednich i ma³ych jednostek osadniczych,
szczególnie w zakresie inicjatyw kulturalnych oraz pomocy technicznej czy humanitarnej
§
wzmacnianie znaczenia i funkcji przygranicznej sieci osadniczej poprzez rozbudowê infrastruktury technicznej i spo³ecznej
oraz potencja³u gospodarczego, zabezpieczanie realizacji wzajemnie skoordynowanych zamierzeñ w wybranych obszarach
rozwojowych i wytypowanych jednostkach osadniczych wspó³pracuj¹cych z sob¹ poprzez granicê, czemu powinny s³u¿yæ
zarówno krajowe, jak i miêdzypañstwowe koncepcje rozwoju wybranych rejonów (powiatów, terytoriów)
§
zharmonizowanie dzia³añ we wszystkich dziedzinach wspó³pracy transgranicznej, a szczególnie w zakresie programowania
rozwoju i zagospodarowania przestrzennego w skali regionalnej i lokalnej, zapewniania ekologicznej stabilizacji obszaru,
ochrony wartoci przyrodniczych i krajobrazowych, poszanowania wszelkich przejawów dziedzictwa kulturowego oraz
wyposa¿enia infrastrukturalnego.
Analiza wewnêtrznych i zewnêtrznych uwarunkowañ rozwoju pogranicza polsko czeskiego, a zw³aszcza wizji oraz oczekiwañ
spo³ecznoci zamieszkuj¹cej ten obszar pozwala sformu³owaæ g³ówny cel strategiczny w nastêpuj¹cej postaci:
(Cel strategiczny:) Wysoki standard cywilizacyjny oraz stopieñ rozwoju spo³ecznego i gospodarczego oparty
o zwornikow¹ funkcjê obszaru na styku rozwijaj¹cych siê struktur spo³ecznych, gospodarczych
i przestrzennych s¹siaduj¹cych krajów.
Zawarte w wizji po¿¹dane stany oraz wstêpnie zidentyfikowane potrzeby wskazuj¹ na koniecznoæ podjêcia dzia³añ w trzech g³ównych
polach rozwoju:
§
spo³eczeñstwo
§
§
gospodarka
rodowisko.
Pole gospodarka zawiera ustalenia dotycz¹ce nastêpuj¹cych ga³êzi:
przemys³, handel us³ugi
infrastruktura techniczna
turystyka
rozwój obszarów wiejskich
Dla realizacji tworzonej strategii konieczne jest, dla ka¿dego z powy¿szych pól, sformu³owanie celów oraz ich dekompozycji na
kierunki dzia³añ oraz zadania i projekty. W procesie tym musi zostaæ zachowana zasada zstêpuj¹cej zgodnoci oznaczaj¹ca, ¿e
zapisy bardziej szczegó³owe nie s¹ sprzeczne z zapisami o wiêkszym stopniu ogólnoci. Co wiêcej, realizacja przedsiêwziêæ na
ni¿szym szczeblu prowadzi do osi¹gniêcia za³o¿onych celów i stanów opisywanych kryteriami o wy¿szym stopniu uogólnienia. W
57
przypadku niniejszej strategii, realizacja proponowanych grup projektów powinna byæ zgodna ze sformu³owanymi kierunkami, które
przybli¿aj¹ osi¹gniêcie stanów za³o¿onych w celach. Propozycje projektów przedstawiane przez podmioty lokalne i regionalne w
fazie realizacji strategii nie musz¹ dokumentowaæ realizacji celów strategicznych ani spójnoci z innymi projektami; wystarczy, ¿e
spe³ni¹ kryteria realizowanych przez siebie kierunków dzia³añ, lub grup projektów. Wzajemn¹ spójnoæ dzia³añ oraz realizacjê
generalnych celów rozwoju poprzez preferowane kierunki dzia³añ zapewnia strategia. Strategia okrela zatem rodki i sposoby
(zapisane w kierunkach dzia³añ) prowadz¹ce do przetransponowania stanów aktualnych na stany po¿¹dane.
stan obecny
kierunek = dzia³anie
cel = porz¹dek
stan przysz³y
Przyjêcie w strategii (w wizji) zasady budowy rozwoju zrównowa¿onego powoduje, ¿e cele, kierunki, zadania i projekty nie ograniczaj¹
swojego oddzia³ywania tylko do jednego pola lecz wywieraj¹ wp³yw tak¿e na pola pozosta³e. Ich kwalifikacja jest wiêc kwesti¹
umown¹. Pomiêdzy propozycjami sformu³owanymi dla poszczególnych pól wystêpowaæ powinny efekty synergii, a nak³ady poniesione
na poprawê sytuacji w okrelonym polu powinny przynosiæ pozytywne efekty w dwu pozosta³ych polach.
Oprócz struktury celów, kierunków i projektów, dla podwy¿szenia walorów aplikacyjnych strategii zaproponowano
szereg mierników realizacyjnych. Pozwol¹ one na bie¿¹c¹ kontrolê efektów, które przynosiæ bêdzie wdro¿enie strategii.
Umo¿liwi¹ tak¿e ocenê zg³oszonych projektów i u³atwi¹ wybór najwartociowszych sporód nich. Ponadto doprecyzuj¹
i skonkretyzuj¹ treæ celów i kierunków.
Dla ka¿dego z pól oszacowano wstêpnie potrzeby finansowe poprzez okrelenie udzia³u w ca³ej puli funduszy
wspieraj¹cych. Podzia³ ten nie jest równoznaczny z hierarchizacj¹ wa¿noci pól rozwoju. Odzwierciedla on raczej
kapita³och³onnoæ dzia³añ podejmowanych w okrelonych polach. Oprócz tego, wspomniane wczeniej powi¹zania
pomiêdzy polami powoduj¹, ¿e w praktyce, wiêkszoæ wykorzystywanych rodków wp³ywa na procesy rozwojowe
we wszystkich trzech polach.
Strategia okraela te¿ kryteria, weg³ug których oceniane winny byæ projekty, zg³aszane przez regiony i gminy, realizowane w jej
ramach. Kryteria te podzielono na trzy grupy:
§
Kryteria ogólne, stanowi¹ce warunki niezbêdne by skierowaæ projekt do realizacji w ramach strategii.
§
§
Mierniki realizacji celu strategicznego, oceniaj¹ce w perspektywie d³ugookresowej skutecznoæ realizowanej strategii.
Mierniki efektywnoci projektów mog¹cych s³u¿yæ realizacji poszczególnych kierunków strategicznych, oceniaj¹ce ich walory
na tle pewnego wzorca lub innych propozycji.
Ogólne kryteria wyboru projektów to:
1.
Kryterium transgranicznoci.
§
§
Korzyci z realizacji projektu wystêpuj¹ po obu stronach granicy
Projekt bêdzie realizowany w obszarze pogranicza, wzglêdnie bêdzie dotyczy³ obszaru pogranicza, w jednym lub
obu granicz¹cych krajach
58
2.
3.
Kryterium wykonalnoci.
§
Projekt jest wykonalny pod wzglêdem formalno-prawnym
§
§
Projekt jest wykonalny pod wzglêdem organizacyjno-technicznym
§
Projekt posiada zabezpieczenie i gwarancje finansowe beneficjenta rodków pomocowych
Kryterium zgodnoci ze strategi¹.
§
§
4.
Skala projektu pozwala na zakwalifikowanie go do jednej z grup finansowanych przez program wspieraj¹cy
Projekt przynosi pozytywne efekty mierzone kryteriami oceny realizacji celów strategii
Projekt przynosi pozytywne efekty mierzone wskanikami oceny grup projektów (kierunków strategicznych)
Kryterium efektywnoci.
§
4.1.
Projekt pozwala zwiêkszyæ efekty osi¹gane przez inne projekty realizowane w ramach programu /strategii
Kryterium korzyci.
§
§
7.
Pula rodków pozosta³ych na ralizacjê tego celu strategicznego umo¿liwia sfinansowanie projektu
Kryterium skali.
§
6.
Projekt realizuje jeden z celów /kierunków wyszczególnionych w strategii
Kryterium synergii z innymi projektami.
§
5.
Projekt jest wykonalny pod wzglêdem finansowym
Efekty realizacji projektu s¹ wysokie w porównaniu z nak³adami na jego realizacjê.
Strategiczne priorytety rozwoju w sferze spo³ecznej
Okrelono dwa strategiczne cele cz¹stkowe rozwoju w sferze spo³ecznej:
§
poczucie bezpieczeñstwa i stabilizacji spo³ecznej, zanik cech peryferyjnoci i marginalizacji obszaru
§
wzajemne poznanie spo³ecznoci obu stron pogranicza
Dla ka¿dego z powy¿szych celów cz¹stkowych okrelono priorytety realizacyjne oraz kryteria oceny skutków realizacji strategii.
Priorytety realizacyjne to kierunki dzia³añ, sformu³owane w postaci grup projektów. W ka¿dej grupie podano opis potencjalnych
dzia³añ, których podjêcie w ramach projektów powinno przyczyniæ siê do realizacji celów strategicznych. W ka¿dej grupie podano
te¿ kryteria oceny potencjalnych projektów i skutków ich realizacji.
Na realizacjê projektów w sferze spo³ecznej powinno siê przeznaczyæ 10% rodków funduszy wspieraj¹cych inicjatywy lokalne i
regionalne we wspó³pracy bilateralnej.
4. 1. 1. Poczucie bezpieczeñstwa i stabilizacji spo³ecznej, zanik cech peryferyjnoci i marginalizacji
obszaru.
Polsko-czeskie pogranicze powinno sukcesywnie przeobra¿aæ siê w stabilny, funkcjonalny, a przede wszystkim atrakcyjny dla jego
mieszkañców region rodkowo-europejski.
Szczególnego uwzglêdnienia w ramach programów dwustronnej wspó³pracy wymagaj¹ obszary aglomeracji miejsko-przemys³owych,
g³ówne obszary chronionej przyrody, wód pitnych i mineralnych, tereny zagro¿one powodzi¹, regionalne i miêdzypañstwowe korytarze
ekologiczne, transportowe i infrastrukturalne oraz tereny górskie.
Osi¹gniêcie stanu zapisanego w celu zale¿y od:
§
zjawisk zachodz¹cych w dziedzinie rodowiska ¿ycia, a zw³aszcza zagro¿eñ ekologicznych rzutuj¹cych na jakoæ ¿ycia
i zdrowotnoæ ludnoci
59
§
procesów odnowy i przebudowy miast oraz modernizacji wsi z uwzglêdnieniem:
-
standardu mieszkalnictwa i us³ug
poziomu technicznego wyposa¿enia osadnictwa, a szczególnie obs³ugi komunikacyjnej i tele-komunikacyjnej
§
dostêpnoci do terenów izolowanych
§
sprawnoci systemów ochrony przeciwpo¿arowej
§
funkcjonowania systemów obrony terytorialnej i systemów ochrony sanitarnej
§
równowagi na rynku pracy
§
stanu ochrony zdrowia i opieki socjalnej.
Miernikami realizacji powy¿szego strategicznego celu cz¹stkowego s¹:
§
saldo migracji stabilizacja ruchu, redukcja odp³ywu lub nap³yw ludnoci wskazywaæ bêd¹ na zwiêkszenie atrakcyjnoci
obszaru i zmniejszenie jego cech peryferyjnoci oraz wzrost poczucia bezpieczeñstwa i stabilizacji spo³ecznej
§
dynamika p³ac realnych w odniesieniu do redniej obu krajów wskazuje na tendencje na rynku pracy, jako podstawê
stabilizacji spo³ecznej
§
spadek przestêpczoci
§
dynamika rozwoju telefonii przewodowej, w odniesieniu do redniej w danym kraju.
Aby osi¹gn¹æ omawiany strategiczny cel cz¹stkowy nale¿y podj¹æ dzia³ania na nastêpuj¹cych kierunkach:
4.1.1. A. Kompensacja i wymiana zasobów pracy obu krajów.
Ró¿nice w potencja³ach po obu stronach granicy powoduj¹, ¿e mo¿liwe staje siê bardziej efektywne wykorzystanie zasobów pracy.
G³ówn¹ przes³ank¹ do podjêcia tego typu dzia³añ s¹ ró¿nice poda¿owe na rynku pracy wynikaj¹ce z :
ró¿nic ilociowych: odmienna stopa bezrobocia w s¹siaduj¹cych regionach
ró¿nic jakociowych: odmienne kwalifikacje mieszkañców po obu stronach granicy.
Projekty przyczyniaj¹ce siê do realizacji tak okrelonego kierunku dzia³añ powinny byæ opracowane wokó³ nastêpuj¹cych zadañ:
§
rozwijanie wymiany informacji pomiêdzy odpowiednimi urzêdami pracy, zw³aszcza dotycz¹cej wolnych miejsc pracy i sytuacji
na rynku pracy
§
organizowanie szkoleñ i seminariów o przepisach prawnych w dziedzinie zatrudniania, przekwalifikowaniu bezrobotnych,
zatrudnianiu obcokrajowców, opracowywaniu strategii przeciwdzia³ania bezrobociu
§
opracowywanie i wydawanie katalogów ofert pracy w celu polepszenia wzajemnej informacji, rozwijanie specjalistycznych
us³ug szkoleniowych i porednicz¹cych dla przedsiêbiorców i przedsiêbiorstw, wymianê specjalistów, studentów i uczniów
§
§
organizowanie szkoleñ dla lekarzy na temat przepisów prawnych dotycz¹cych niezdolnoci do pracy
§
rozwijanie wspó³pracy orodków pomocy spo³ecznej w pasie przygranicznym w zakresie: edukacji, doskonalenia metod i
wspieranie rozwoju nowych ma³ych i rednich przedsiêbiorstw, które rozszerz¹ i zró¿nicuj¹ ofertê miejsc pracy
form pracy socjalnej, wspó³dzia³ania organizacji typu non profit, koordynowania zatrudnienia bezrobotnych podopiecznych
orodków pomocy spo³ecznej, wdra¿ania i rozwijania niekonwencjonalnych form pracy spo³ecznej
§
uzupe³nienie wzajemnych umów dotycz¹cych polityki migracyjnej w ramach umów rodkowoeuropejskich, które
respektowa³yby tendencjê do zwiêkszania legalnej przekraczalnoci granicy polsko-czeskiej.
Dla kontroli realizacji kierunku mo¿na zaproponowaæ nastêpuj¹ce mierniki (w ujêciu statycznym i dynamicznym):
§
§
60
poziom i struktura bezrobocia w s¹siaduj¹cych regionach
ró¿nice w strukturze bezrobocia (zw³aszcza w przekroju kwalifikacji)
§
liczba osób pracuj¹cych w s¹siednim kraju
§
§
wielkoæ i struktura niezaspokojonego popytu na okrelonych specjalistów
liczba powstaj¹cych ma³ych i rednich przedsiêbiorstw zatrudniaj¹cych obywateli drugiego pañstwa.
4. 1. 1. B. Aktywizacja spo³eczna lokalnych orodków osadniczych w oparciu o walory wynikaj¹ce
z po³o¿enia przygranicznego.
Regiony przygraniczne nie powinny byæ traktowane jako peryferia kraju, lecz powinny byæ postrzegane jako ogniska rozwoju. G³ówn¹
si³¹ napêdow¹ tego rozwoju s¹ ró¿nice potencja³ów po obu stronach granicy i wzrastaj¹ca tendencja do ich wyrównania. Uruchomiony
w ten sposób przep³yw kapita³u, idei, a przede wszystkim ludzi wzmacnia pozycjê tych obszarów.
Rozwój regionów przygranicznych w równym stopniu zale¿y od sytuacji makropolitycznej, jak równie¿ zjawisk o charakterze
regionalnym b¹d lokalnym. W tym drugim aspekcie, wa¿na jest realizacja zadañ nastawionych na:
§
§
stymulowanie inicjatyw spo³ecznych
§
wspólne wykorzystywanie infrastruktury spo³ecznej.
rozwijanie infrastruktury instytucjonalnej
Skutecznoæ realizacji kierunku mo¿e byæ mierzona liczb¹ wspólnych inicjatyw spo³ecznoci po obydwu stronach granicy, stopniem
wykorzystania infrastruktury spo³ecznej, liczb¹ wspólnie zorganizowanych imprez, liczb¹ utworzonych i dzia³aj¹cych instytucji.
Realizacja tego kierunku sprzyja równie¿ realizacji kierunku nastêpnego.
4. 1. 1. C. Trwa³a likwidacja (zapobieganie powstawaniu) ognisk przestêpczoci i patologii
spo³ecznej.
Atrakcyjnoæ bytowa, inwestycyjna czy turystyczna zale¿¹ w du¿ej mierze od bezpieczeñstwa na danym obszarze, poziomu
przestêpczoci i natê¿enia patologii spo³ecznych.
W regionach przygranicznych g³ównym zadaniem w ramach tego kierunku jest ucilenie wspó³pracy przy likwidacji zjawisk patologii
spo³ecznej oraz ograniczaniu nielegalnego przekraczania granicy i przestêpstw celnych, wraz z piractwem w zakresie prawa
autorskiego (np. nielegalny wyrób, przewóz i sprzeda¿ kaset video)
Wymaga to koordynacji dzia³añ policji, s³u¿b celnych, stra¿y granicznej, a tak¿e instytucji pomocy spo³ecznej.
Mierniki realizacji tego kierunku to m.in.:
§
liczba stwierdzonych przestêpstw
§
§
liczba wykrytych sprawców przestêpstw
§
wielkoæ i rezultaty pomocy udzielanej najbardziej potrzebuj¹cym mieszkañcom.
liczba mieszkañców ¿yj¹cych poni¿ej ustalonego minimum socjalnego
4. 1. 1. D. Sprawne dzia³anie s³u¿b ratunkowych.
W ramach tego kierunku projekty powinny koncentrowaæ siê wokó³ zadañ:
§
dopracowanie systemu wzajemnych porozumieñ i zawarcie stosownych umów o wspó³dzia³aniu w przypadkach
nadzwyczajnych zagro¿eñ rodowiska (klêski ¿ywio³owe i ekologiczne, po¿ary, powodzie)
§
wspó³praca s³u¿b stra¿ackich, górskiego pogotowia ratunkowego i pomocy humanitarnej.
Mierniki wspó³pracy mog¹ byæ konstruowane wokó³ skutecznoci wspólnie podejmowanych dzia³añ ratunkowych, a w szczególnoci
w skutecznoci dzia³añ prewencyjnych. Inne mierniki mog¹ dotyczyæ zakresu i sprawnoci pomocy udzielanej sobie wzajemnie
przez obie strony w ramach przeciwpowodziowych akcji ratunkowych.
61
4. 1. 1. E. Transgraniczny system ochrony przeciwpowodziowej.
Rozwi¹zanie problemu powodziowego w decyduj¹cy sposób wp³ywa na sk³onnoæ do osiedlania siê na terenach zagro¿onych oraz
prowadzenia na nich dzia³alnoci gospodarczej.
Po¿¹dane jest podejmowanie wspólnych dzia³añ realizuj¹cych nastêpuj¹ce zadania:
§
budowa i modernizacja infrastruktury przeciwpowodziowej
§
§
wspólny monitoring zagro¿enia powodziowego
koordynacja dzia³añ prewencyjnych i akcji przeciwpowodziowych.
Mierniki realizacji tego kierunku maj¹ charakter techniczny i dotyczyæ powinny parametrów infrastruktury przeciwpowodziowej
zrealizowanej dziêki wspó³pracy obydwu stron.
4. 1. 1. F. Wspólny system uzdrowiskowy, leczniczy i epidemiologiczny.
Dzia³ania podejmowane w ramach tego kierunku podwy¿szaj¹ bezpieczeñstwo i standard ¿ycia mieszkañców regionu, a jednoczenie
zwiêkszaj¹ jego atrakcyjnoæ dla odwiedzaj¹cych (dotyczy to zw³aszcza bazy uzdrowiskowej). Projekty realizowane w ramach tego
kierunku powinny umo¿liwiæ:
§
§
wspó³pracê w zakresie us³ug s³u¿by zdrowia i lecznictwa uzdrowiskowego dla obywateli drugiego pañstwa
wspó³pracê przy badaniu szczególnych przypadków d³ugotrwa³ej niezdolnoci do pracy i kontroli przestrzegania zaleceñ
lekarskich dotycz¹cych chorych obywateli obu pañstw
§
§
rozwi¹zanie prawnych problemów op³at leczniczych zw³aszcza za ubezpieczenia zdrowotne
§
wspó³pracê w wykorzystywaniu us³ug niektórych specjalistycznych instytucji leczniczych na pograniczu.
rozszerzanie systemu wzajemnej informacji o sytuacjach epidemicznych, szczególnie w rejonach przygranicznych
Mierniki przydatnoci projektów powinny dotyczyæ ich wp³ywu na:
§
stan zdrowotnoci mieszkañców regionu
§
§
poziom wykorzystania posiadanej bazy uzdrowiskowej i leczniczej
§
zdolnoæ do wykrywania zagro¿eñ epidemiologicznych.
liczbê osób korzystaj¹cych z us³ug uzdrowiskowych i leczniczych w s¹siednim kraju
4. 1. 1. G. U³atwiona dostêpnoæ do oddalonych osad, zw³aszcza w terenach górskich.
Znaczn¹ czêæ terenów przygranicznych pomiêdzy Polsk¹ a Czechami stanowi¹ tereny górskie. Dostêpnoæ do oddalonych osad w
takim terenie jest utrudniona, co prowadzi do izolacji i opónienia cywilizacyjnego. Zapobieganie peryferyjnoci takich rejonów to
przede wszystkim zwiêkszenie ich dostêpnoci, g³ównie przez rozwój sieci drogowej i telekomunikacji, a tak¿e transportu zbiorowego.
Czêsto, najlepszym sposobem rozwi¹zania wystêpuj¹cych problemów w tym zakresie jest powi¹zanie systemami infrastrukturalnymi
po przeciwnej stronie granicy.
G³ówne mierniki realizacji tego kierunku dotycz¹ dostêpnoci komunikacyjnej. Mog¹ nimi byæ miêdzy innymi:
§
po³aczenia transportu zbiorowego
§
§
liczba dróg prowadz¹cych do oddalonych osad górskich
§
parametry przepustowoci infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.
niezawodnoæ po³¹czeñ komunikacyjnych w okresie zimowym
Powy¿sze mierniki powinny odzwierciedlaæ dostêpnoæ do terenów górskich zarówno z obszaru pañstwa macierzystego jak i z
pañstwa s¹siedniego.
62
4. 1. 2. Wzajemne poznanie spo³ecznoci obu stron pogranicza.
Wszelkie dzia³ania podejmowane na polsko czeskim pograniczu powinny prowadziæ do zacierania kontrastów i ró¿nic, stopniowego
zbli¿ania s¹siaduj¹cych z sob¹ obszarów oraz poszerzania mo¿liwoci i zakresu wzajemnej wspó³pracy we wszystkich dziedzinach
¿ycia spo³ecznego i gospodarczego. Dzia³ania te powinny przebiegaæ w harmonii z uwarunkowaniami ekologicznymi, historycznymi
i kulturowymi pogranicza.
Powinny temu s³u¿yæ przede wszystkim inicjatywy indywidualne b¹d lokalne, odpowiednio wspierane przez organy samorz¹dowe
i rz¹dowe obu krajów. Te ostatnie musz¹ zabezpieczyæ dzia³ania podejmowane na pograniczu w odpowiedni¹ instrumentacjê prawno
organizacyjn¹.
Na polsko czeskim pograniczu musi byæ tworzony i wzmacniany potencja³ kulturalny, naukowy i owiatowy. Wskazany jest rozwój
wspó³pracy polegaj¹cy na wymianie studentów oraz pracowników naukowych pomiêdzy orodkami akademickimi po³o¿onymi po
obu stronach granicy. Powinien on s³u¿yæ nie tylko wewnêtrznemu rozwojowi pogranicza, ale równie¿ podniesieniu jego renomy
miêdzynarodowej. Nale¿y wykorzystaæ wszelkie okazje wzmocnienia istniej¹cych i rozwoju nowych przedsiêwziêæ kulturalnych i
owiatowych oraz poszerzyæ programy szkolnictwa podstawowego, redniego i wy¿szego, jak te¿ dzia³alnoæ naukowo-techniczn¹.
Konieczne jest przy tym uwzglêdnienie specyficznych potrzeb i uwarunkowañ, zarówno lokalnych, regionalnych, jak
i miêdzypañstwowych oraz intensyfikacja naukowych i kulturalnych kontaktów z innymi krajami Europy i wiata.
§
iloæ kursów sta³ych linii autobusowych w ruchu lokalnym i regionalnym
§
§
przyrost liczby szkó³ i organizacji zwi¹zanych z edukacj¹ dzieci i m³odzie¿y
§
czas antenowy w masmediach przeznaczony na promowanie kultury s¹siaduj¹cych narodów.
iloæ wspólnych przedsiêwziêæ posiadaj¹cych wymiar kulturalny
Dzia³ania podejmowane w obrêbie kultury, nauki i owiaty prowadziæ bêd¹ do uzyskania pozytywnych efektów w usuwaniu cech
peryferyjnoci i marginalizacji obszaru. Równie istotne znaczenie maj¹ dla rozwoju gospodarczego, niwelacji problemów wystêpuj¹cych
na rynku pracy, budowie wiadomoci ekologicznej. Bezporednio powy¿szego celu dotycz¹ trzy kierunki dzia³añ.
4. 1. 2. A. Wspó³dzia³anie szkó³ i organizacji zajmuj¹cych siê wychowaniem m³odzie¿y, edukacj¹
i dzia³alnoci¹ naukowo-badawcz¹.
Strategiczna orientacja wspó³pracy w obrêbie polsko-czeskich regionów przygranicznych sk³ania do przypisania szczególnego
znaczenia oddzia³ywaniu na dzieci i m³odzie¿. Efekty takich przedsiêwziêæ bêd¹ owocowa³y w d³ugim horyzoncie czasu lepszym
zrozumieniem i wzrostem zaufania spo³ecznoci po obu stronach granicy. Formu³owane projekty powinny koncentrowaæ siê wokó³
realizacji nastêpuj¹cych zadañ:
§
wspó³dzia³aniu szkó³ podstawowych oraz intensyfikacji kontaktów dzieci i m³odzie¿y Polski i Czech zarówno w okresie roku
szkolnego, jak i w czasie wakacji
§
pog³êbieniu i zwiêkszaniu efektywnoci istniej¹cej ju¿ wspó³pracy pomiêdzy szko³ami wy¿szymi i instytucjami naukowymi
oraz szko³ami rednimi i kuratoriami owiaty
§
wspó³pracy organizacji pozarz¹dowych kieruj¹cych swoj¹ ofertê do dzieci i m³odzie¿y
§
organizacji wspólnych przedsiêwziêæ edukacyjnych.
Miernikami wartoci potencjalnych projektów mog¹ byæ:
§
liczba dzieci i m³odzie¿y odwiedzaj¹cych s¹siedni kraj w ramach wymiany organizowanej przez szko³y i organizacje
pozarz¹dowe
63
§
wspólnie realizowane programy edukacyjne (liczba uczestnicz¹cej w nich m³odzie¿y)
§
§
liczba wspólnych imprez o celach edukacyjnych i wychowawczych
liczba powo³anych i funkcjonuj¹cych organizacji pozarz¹dowych realizuj¹cych zadania edukacyjne i wychowawcze.
4. 1. 2. B. Wspó³dzia³anie w dziedzinie tworzenia i dostêpu do dóbr kultury, organizacji imprez
kulturalnych, pielêgnowania lokalnych i regionalnych tradycji.
Region pogranicza polsko-czeskiego charakteryzuje siê bogactwem i ró¿norodnoci¹ kulturaln¹. Wartoæ ta, odpowiednio
pielêgnowana i propagowana, mo¿e stanowiæ wa¿ne spoiwo ³¹cz¹ce spo³ecznoci po obu stronach granicy. Mo¿liwoci wspó³pracy
na p³aszczynie kultury s¹ bardzo du¿e, st¹d g³ówne zadania koncentrowaæ powinny siê wokó³ takich elementów jak:
§
§
rozwijanie patriotyzmu lokalnego i wspieranie identyfikacji obywateli ze swoim regionem
cis³a wspó³praca przy odtwarzaniu i wzmacnianiu kulturowego oblicza regionu, przy wykorzystaniu historycznych centrum
miast, architektury ludowej, zamków, pa³aców i parków
§
wprowadzenie do szkolnych programów nauczania problematyki historycznych zwi¹zków miêdzy obydwoma krajami oraz
problematykê dziedzictwa kulturowego Polski i Czech
§
ustalenie zasady wymiany informacji o kulturze, kszta³ceniu itp., i w tym celu rozwijanie orodków kultury i informacji
§
§
wspieranie wspó³pracy instytucji kultury zgodnie z lokalnymi warunkami i tradycjami
§
rozwi¹zanie problemu przewozu przez granicê eksponatów muzealnych, dzie³ sztuki itp. przedmiotów na oficjalne wystawy
d¹¿enie do tworzenia wspólnych ekspozycji muzealnych
lub wspólne ekspozycje. Rozpatrzenie mo¿liwoci obni¿enia kaucji gwarancyjnych przy wymianie i wywozie eksponatów
muzealnych
§
organizowanie imprez kulturalnych w oparciu o lokalne i regionalne wartoci kulturalne.
Proponowane projekty sprzyjaj¹ce realizacji powy¿szych zadañ mog¹ byæ oceniane przy wykorzystaniu nastêpuj¹cych mierników:
§
§
liczba organizowanych imprez i osób w nich uczestnicz¹cych
§
§
liczba i jakoæ wymienianych zbiorów i ekspozycji
§
§
saldo migracji pokazuj¹ce przywi¹zanie mieszkañców do swojego regionu
liczba powsta³ych instytucji, obszar na którym dzia³aj¹ oraz zakres dzia³ania
liczba m³odzie¿y objêta edukacyjnymi programami w dziedzinie kultury
liczba osób, do których dociera informacja o drugim kraju i jego kulturze.
4. 1. 2. C. Tworzenie i rozpowszechnianie dwujêzycznej informacji, wspó³praca mediów,
rozpowszechnienie znajomoci jêzyka drugiego kraju.
Wzajemne poznanie spo³ecznoci zamieszkuj¹cych po obu stronach granicy a tak¿e nawi¹zanie cis³ej wspó³pracy, praktycznie w
ka¿dej dziedzinie, mo¿e byæ wspomagane poprzez likwidacjê barier jêzykowych. Szczególn¹ rolê w tym kontekcie mo¿na przypisaæ
szkole, mediom, instytucjom zajmuj¹cym siê promocj¹. G³ówne grupy zadañ sprzyjaj¹ce realizacji kierunku to:
§
§
wspieranie wydawania prasy dwujêzycznej oraz wymiany prasy regionalnej
rozwijanie zró¿nicowanych form nauki jêzyka drugiego kraju, np. w formie szkolnych zajêæ fakultatywnych, kursów jêzykowych
lub popularnych pomocy jêzykowych
§
egzekwowanie od s³u¿b mundurowych na polsko-czeskim pograniczu znajomoci w podstawowym wymiarze jêzyka drugiego
kraju
§
64
wspieranie wspólnych programów radiowych i telewizyjnych
§
stopniowe budowanie i uruchomianie przekaników telewizyjnych, celem pokrycia obszaru pogranicza sygna³em telewizyjnym
obu pañstw
§
§
wydawanie dwujêzycznych publikacji zawieraj¹cych informacje turystyczne, gospodarcze i promocyjne
akcentowanie integruj¹cej roli mniejszoci narodowych po obu stronach granicy.
Miernikami oceny projektów s³u¿¹cych do realizacji tego kierunku mog¹ byæ:
§
§
liczba publikowanych dwujêzycznych broszur informacyjnych
§
§
liczba instytucji, w których mo¿liwe jest pos³ugiwanie siê dwoma jêzykami
§
§
poziom znajomoci jêzyka drugiego kraju wród s³u¿b mundurowych na polsko-czeskim pograniczu
§
dostêpnoæ pomocy jêzykowych liczba punktów, w których s¹ dostêpne, cena, liczba egzemplarzy, zakres tematyczny,
liczba innych dwujêzycznych informacji (np. tablice og³oszeñ)
czas i zasiêg programów radiowych i telewizyjnych
liczba m³odzie¿y objêta nauk¹ jêzyka drugiego kraju oraz czas nauki
poziom dostêpnoci prasy i literatury wydawanej w drugim jêzyku
§
liczba i zakres imprez organizowanych przez mniejszoci narodowe.
4. 2. Strategiczne priorytety rozwoju w sferze ekonomicznej
Zwa¿ywszy na kapita³och³onnoæ obszaru, którym jest gospodarka oraz potrzeby infrastruktury s³u¿¹cej prowadzeniu dzia³alnoci
gospodarczej na obszarze pogranicza polsko-czeskiego za celowe uwa¿a siê przyznanie na ten cel 35 40% ogó³u rodków
funduszy wspieraj¹cych.
4. 2. 1. Funkcjonowanie silnych wzajemnych powi¹zañ kooperacyjnych w sferze gospodarczej.
Przysz³y charakter regionu pogranicza polsko-czeskiego bêdzie w du¿ej mierze zale¿a³ od stworzenia w miarê jednolitego systemu
gospodarczego. Oznacza to, ¿e konieczne jest sukcesywne wzbogacanie relacji ³¹cz¹cych struktury gospodarcze po obu stronach
granicy i usuwanie barier utrudniaj¹cych kontakty. W celu o¿ywienia szerszej wspó³pracy miêdzypañstwowej na polsko-czeskim
pograniczu konieczne jest przygotowanie, uzgodnienie i zatwierdzenie szeregu dwustronnych porozumieñ zw³aszcza w dziedzinie:
handlu
problematyki granicy pañstwowej
informacji i kapita³u.
Szczególn¹ uwag¹ nale¿y obj¹æ kwestie uregulowañ prawnych i u¿ytkowania nieruchomoci na terytorium s¹siedniego pañstwa
(stosunki prawno-maj¹tkowe i podatkowe, warunki swobodnego dostêpu w³aciciela do swego maj¹tku i jego normalnego u¿ytkowania).
W zwi¹zku z tak sformu³owanym celem nale¿y usuwaæ przeszkody utrudniaj¹ce kontakty pomiêdzy poszczególnymi podmiotami
gospodarczymi oraz sprzyjaæ podejmowaniu dzia³alnoci gospodarczej na terenie drugiego pañstwa.
§
rednia odleg³oæ pomiêdzy drogami przecinaj¹cymi granicê, wartoci krañcowe (najwiêksza i najmniejsza odleg³oæ po³¹czeñ
obszaru pogranicza)
§
gêstoæ wystêpowania oczyszczalni cieków w porównaniu z wartociami rednimi obu s¹siaduj¹cych pañstw
§
przyrost wartoci kapita³u polskiego i czeskiego zainwestowanego po przeciwnych stronach granicy
Przybli¿enie stanów zadeklarowanych w powy¿szym celu mo¿e nast¹piæ w wyniku realizacji piêciu kierunków dzia³añ.
65
4. 2. 1. A. Sprawne i gêste powi¹zania transportowo-drogowe w ruchu lokalnym przez granicê.
Jednym z podstawowych problemów w nawi¹zywaniu kooperacji gospodarczej jest zapewnienie w³aciwych powi¹zañ transportowych.
Mo¿liwoci transportu, zw³aszcza za transportu drogowego i ³¹czenia partnerów po obu stronach granicy, nie powinny byæ gorsze
ni¿ ma to miejsce w przypadku kontaktów na terenie jednego kraju.
W ramach tego kierunku nale¿y:
§
budowaæ i modernizowaæ sieæ drogow¹ wraz z drogowymi urz¹dzeniami technicznymi
§
sukcesywnie budowaæ efektywny i trwa³y system powi¹zañ komunikacyjnych pomiêdzy obydwoma krajami, g³ównie przez
uruchamianie nowych przejæ granicznych oraz usprawnianie obecnie funkcjonuj¹cych.
Miernikami efektywnoci potencjalnych projektów mog¹ byæ:
§
d³ugoæ i przepustowoæ nowo zbudowanych i modernizowanych dróg ³¹cz¹cych obydwa kraje
§
§
zmiany w d³ugoci dróg przekraczaj¹cych granicê polsko-czesk¹, badane w grupach o okrelonych parametrach technicznych;
§
liczba i przepustowoæ po³¹czeñ transgranicznych.
stopieñ nasycenia w infrastrukturê towarzysz¹c¹ (warsztaty, parkingi, stacje benzynowe, motele)
4. 2. 1. B. Sprawne, dostêpne i konkurencyjne cenowo powi¹zania telekomunikacyjne obszarów po
obu stronach granicy.
Szybkie kontakty pomiêdzy spo³ecznociami lokalnymi oraz podmiotami gospodarczymi po obu stronach granicy, a tak¿e rozwój
sieci komputerowych wskazuj¹ na koniecznoæ szczególnego potraktowania zagadnienia rozwoju sieci telekomunikacyjnych na
obszarach przygranicznych.
W ramach tego kierunku, preferencje powinny przys³ugiwaæ projektom sprzyjaj¹cym realizacji nastêpuj¹cych zadañ:
§
rozbudowaniu sieci i zwiêkszeniu pojemnoci central telefonicznych na ca³ym obszarze, podniesieniu jakoci wspólnych
po³¹czeñ telekomunikacyjnych, tak¿e z Saksoni¹ i S³owacj¹ oraz usprawnianiu po³¹czeñ z centralami s¹siednich
przygranicznych regionów
§
§
rozwa¿eniu mo¿liwoci wprowadzenia korzystniejszej taryfy na rozmowy prowadzone w ramach polsko-czeskiego pogranicza
przyspieszeniu wprowadzenia systemów numerycznych we wszystkich wêz³owych i miejscowych obwodach telefonicznych,
budowê lub rekonstrukcjê budynków telekomunikacyjnych i pocztowych, przy wspieraniu uczestnictwa prywatnych spó³ek w
rozwoju telekomunikacji
§
zwiêkszeniu pokrycia obszaru pogranicza polsko-czeskiego zasiêgiem telefonii komórkowej.
Miernikami wartoci potencjalnych projektów powinny byæ:
§
liczbowe i jakociowe zmiany w obrêbie sieci telefonicznej
§
§
liczba nowo przy³¹czonych abonentów
§
§
dynamika zmian pokrycia zasiêgiem telefonii komórkowej obszaru pogranicza
§
iloæ operatorów i u¿ytkowników internetu.
66
zmiany cen taryfy w rozmowach prowadzonych na polsko-czeskim pograniczu
relacja cen po³¹czeñ na obszarze pogranicza RP-RCz do innych taryf stosowanych w obrêbie obu pañstw
4. 2. 1. C. Zró¿nicowana oferta lokalizacyjna dla dzia³alnoci gospodarczej, zapewniaj¹ca dobre
powi¹zania komunikacyjne z obu krajami i zaopatrzenie w wodê i energiê oraz odprowadzanie
cieków i usuwanie odpadów.
Rozwój gospodarczy ka¿dego obszaru uzale¿niony jest od wielu czynników sprzyjaj¹cych b¹d utrudniaj¹cych lokalizacjê
przedsiêbiorstw. W przypadku pogranicza polsko-czeskiego mo¿na mówiæ o dwóch profilach koniecznych dzia³añ:
§
udostêpnianiu atrakcyjnych terenów dla potencjalnych inwestorów (przy zachowaniu zasad rozwoju zrównowa¿onego),
wzbogacaniu ich wyposa¿enia infrastrukturalnego, zw³aszcza w zakresie powi¹zañ komunikacyjnych, regulowaniu stosunków
w³asnociowych
§
poprawie oferty lokalizacyjnej na terenach peryferyjnych, których aktywizacja jest po¿¹dana ze wzglêdu na potencjaln¹ rolê
w rozwoju lokalnym b¹d regionalnym.
Tak zarysowane grupy dzia³añ mocno przenikaj¹ siê z zawartoci¹ innych kierunków.
G³ównymi miernikami s³u¿¹cymi ocenie projektów w ramach tego kierunku mog¹ byæ:
§
gêstoæ sieciowych elementów infrastruktury technicznej
§
§
poziom neutralizacji negatywnych wp³ywów dzia³alnoci przedsiêbiorstw na rodowisko
obszary nowo wyposa¿one w niezbêdn¹ do prowadzenia dzia³alnoci gospodarczej infrastrukturê techniczn¹.
4. 2. 1. D. Sprawna infrastruktura instytucjonalna rozwoju kooperacji transgranicznej,
zapewniaj¹ca upowszechnienie i wymianê informacji prawnej i handlowej, obs³ugê finansowoubezpieczeniow¹ i transfer technologii.
Tworzenie silnych a jednoczenie wzajemnie powi¹zanych i kooperuj¹cych ze sob¹ struktur gospodarczych na obszarze pogranicza
polsko-czeskiego wymaga powo³ania instytucji wzmacniaj¹cych te procesy. Zadania w ramach tego kierunku to:
§
wspieranie wspó³pracy informacyjnej i kontraktów, zw³aszcza w oparciu o izby gospodarcze, rolnicze i handlowe,
stowarzyszenia przedsiêbiorców, samorz¹dy itp. oraz wymienianie tekstów dokumentów prawnych i gospodarczych
§
organizowanie wspólnych targów, wystaw handlowych i gie³d towarowych, jak te¿ wspólnych prezentacji za granic¹
§
§
dalszy rozwój systemu bankowego po stronie polskiej i czeskiej
tworzenie wspólnych baz danych z informacjami o warunkach prowadzenia dzia³alnoci gospodarczej na okrelonych
obszarach pogranicza (lokalizacyjnych, prawnych), o potencjalnych kooperantach
§
powo³ywanie instytucji otoczenia biznesu (dysponuj¹cych dwujêzyczn¹ informacj¹, uwzglêdniaj¹c¹ ró¿nice pomiêdzy
warunkami polskimi i czeskimi) nastawionych na obs³ugê podmiotów po obu stronach granicy.
§
rozszerzenie zakresu us³ug analogicznych instytucji ju¿ istniej¹cych.
Miernikami efektywnoci proponowanych projektów powinny byæ:
§
§
liczba podmiotów obs³ugiwanych przez powo³ane instytucje
§
§
liczba zorganizowanych imprez oraz liczba podmiotów, które wziê³y w nich aktywny udzia³ (targi, wystawy, gie³dy itp.)
zakres technologii wdra¿anych przez partnerskie podmioty ze strony polskiej i czeskiej;
liczba instytucji powo³ywanych wspólnie przez partnerów polskich i czeskich.
67
4. 2. 1. E. Wspólne polsko-czeskie prace badawczo-rozwojowe technologii i rynku
z wykorzystaniem lokalnych zasobów i mo¿liwoci wspó³pracy.
Polsko-czeskie pogranicze, zgodnie z treci¹ sformu³owanej wizji, powinno byæ obszarem o nowoczesnych strukturach gospodarczych,
rozwijaj¹cym siê w sposób zrównowa¿ony w d³ugim horyzoncie czasu. Taki zapis powoduje, ¿e szczególnego znaczenia nabiera
problem rozwoju technologii i sta³ego dostosowania wytworzonych przez przedsiêbiorstwa produktów do aktualnych potrzeb rynku.
Ponadto, wystêpuje koniecznoæ dzia³alnoci kreacyjnej przedsiêbiorstw, zmierzaj¹cej do tworzenia nowych produktów, nastêpnie
stymulowania na nie popytu i kszta³towania nowego rynku. Dlatego w ramach powy¿szego kierunku po¿¹dane jest zrealizowanie
projektów w nastêpuj¹cych grupach zadañ:
§
przeanalizowanie mo¿liwoci rozwojowych gospodarki pogranicza, wskazanie jej si³ i s³aboci, dokonanie wyboru kluczowych
specjalnoci, zgodnych z wymaganiami obecnego i przysz³ego rynku, koncentruj¹cych g³ówne nak³ady na rozwój
§
kszta³towanie silnej i wszechstronnej sieci kooperacyjnej pomiêdzy podmiotami dzia³aj¹cymi w wyselekcjonowanych
dziedzinach;
§
wspólne opracowanie i wdra¿anie technologii w tym proekologicznych
§
rozwi¹zywanie problemu wzajemnego uznawania certyfikatów jakociowych, dyplomów i wyników badañ.
Miernikami podejmowanych dzia³añ sprzyjaj¹cych realizacji kierunku powinny staæ siê:
§
liczba wspólnych projektów o znaczeniu technologicznym realizowanych przy wspó³udziale partnerów polskich i czeskich
§
§
poziom nowoczesnoci proponowanych rozwi¹zañ
§
§
liczba nowo wdro¿onych technologii
wp³yw opracowanych technologii na rodowisko i konkurencyjnoæ oferowanych produktów
poziom wykorzystania przez nowe technologie lokalnych zasobów (zw³aszcza za uaktywnienie zasobów dotychczas
niewykorzystywanych oraz zasobów wykorzystywanych w sposób nieefektywny).
4. 2. 2. Gospodarcze wykorzystanie funkcji porednicz¹cych obszaru w przep³ywie osób, dóbr
i informacji pomiêdzy obu krajami, jako sk³adowej procesu integracji europejskiej.
Polsko-czeskie pogranicze usytuowane jest w centrum Europy, co zwiêksza szansê tego obszaru na przejêcie szerszych funkcji
miêdzypañstwowych, a przede wszystkim miêdzynarodowych.
Pogranicze polsko-czeskie nie powinno byæ jedynie obszarem wspó³pracy o charakterze regionalnym, lecz powinno stanowiæ pomost
pomiêdzy obydwoma krajami. W szerszej perspektywie, rozwijana wspó³praca na tym terenie powinna dostarczaæ dowiadczeñ i
stanowiæ argument na rzecz integracji z Uni¹ Europejsk¹.
§
§
przyrost wartoci infrastruktury przeznaczonej pod realizacjê wspólnych polsko-czeskich przedsiêwziêæ
§
§
przyrost punktów informacji turystycznej dysponuj¹cych ofertami z krajów s¹siednich
§
przyrost liczby pracowników zatrudnionych w sferze us³ug wzajemnych.
bilans handlowy obszaru pogranicza
obroty sfery us³ug wiadczonych wzajemnie przez oba pañstwa
4. 2. 2. A. Sprawna obs³uga ruchu tranzytowego i rozbudowana oferta us³ug z nim zwi¹zanych.
W ramach niniejszego kierunku dominuj¹ zadania o charakterze komunikacyjnym. Dla realizacji tego kierunku nale¿y:
§
realizowaæ g³ówne drogowe i kolejowe trasy przekraczaj¹ce granicê polsko-czesk¹, jako bardzo wa¿ny problem, dot¹d nie
rozwi¹zany
68
§
stopniowo zwiêkszaæ przepustowoæ i funkcjonalnoæ istniej¹cych powi¹zañ komunikacyjnych pomiêdzy stron¹ polsk¹ i
czesk¹ oraz dostosowaæ procedury do standardów Unii Europejskiej
§
§
wspólnie opracowaæ i wydawaæ informatory o przejciach granicznych
koordynowaæ transport drogowy i kolejowy (osobowy i towarowy), z uwzglêdnieniem korzyci ekonomicznych i ekologicznych
terenów górskich oraz potrzeb terenów zurbanizowanych o wzmo¿onej aktywnoci ekonomicznej
§
§
koordynowaæ remonty dróg i mostów na przejciach granicznych
§
wprowadzaæ dogodniejsze pory pracy niektórych wewn¹trzkrajowych urzêdów celnych oraz szerzej korzystaæ z takich
opracowaæ studium logistyczne dla potrzeb utworzenia centrów transportu ciê¿arowego
orodków przy trasach
§
poszerzyæ i rozwin¹æ wspó³dzia³anie us³ug weterynaryjnych i fitosanitarnych, zwiêkszyæ iloæ odpowiednich placówek na
przejciach granicznych.
Propozycje szczegó³owych przedsiêwziêæ w ramach komunikacji obejmuj¹:
W ZAKRESIE KOMUNIKACJI DROGOWEJ
§
po³¹czenie g³ównej infrastruktury drogowej obu pañstw (D11-A3/A8 i D47-A1)
§
modernizowanie infrastruktury wzd³u¿ granicy, tak aby wraz z drogami przecinaj¹cymi granicê tworzy³y o wzmacniaj¹c¹
rozwój pogranicza
§
wspólne realizowanie zadañ zwi¹zanych z przygotowaniem VI wielofunkcyjnego korytarza TEN (Trans European Network)
Gdañsk-Katowice-Ostrava, z po³¹czeniem czwartego wielofunkcyjnego korytarza TEN w miejscowoci Brno (autostrada)
§
wspomaganie rozwoju powi¹zañ miêdzyregionalnych, mog¹cych stanowiæ w przysz³oci alternatywne korytarze
komunikacyjne w relacjach europejskich, miêdzy innymi powi¹zanie relacji Wroc³aw-K³odzko-Brno.
W ZAKRESIE KOMUNIKACJI KOLEJOWEJ
§
§
wspó³pracê w procesie restrukturyzacji PKP i ÈD w celu ich bardziej aktywnej kooperacji na obszarze pogranicza
§
zbadanie mo¿liwoci odtworzenia lub rekonstrukcji linii kolejowych o znaczeniu regionalnym lub lokalnym, na terenach
przeanalizowanie mo¿liwoci zwiêkszenia efektywnoci wykorzystania funkcjonuj¹cych linii kolejowych pogranicza
dot¹d peryferyjnych lub rekreacyjnych, szczególnie w regionach wymagaj¹cych wzmo¿onej ochrony rodowiska, popieranie
uproszczonych procedur odprawy na granicy pañstwa
§
zbadanie mo¿liwoci wprowadzenia obni¿onych taryf w miejscowych przejazdach przez granicê, g³ównie w zakresie ruchu
osobowego
§
poszukiwanie mo¿liwoci wspólnego wykorzystania regionalnych po³¹czeñ kolejowych dla transgranicznego ruchu osobowego
i towarowego, co umo¿liwi odci¹¿enie drogowych przejæ granicznych i podniesie efektywnoæ wykorzystania istniej¹cych
sieci PKP i ÈD
§
wspólne realizowanie zadañ zwi¹zanych z przygotowaniem VI wielofunkcyjnego korytarza TEN (Trans European Network)
Gdañsk-Katowice-Ostrava, z po³¹czeniem czwartego wielofunkcyjnego korytarza TEN w miejscowoci Bøeclav
§
dokoñczenie realizacji systemu tras przeznaczonych do transportu kombinowanego wed³ug porozumienia AGTC i dla
transportu ³adunków niebezpiecznych.
W ZAKRESIE KOMUNIKACJI LOTNICZEJ
§
okrelenie warunków obustronnego wykorzystania przestrzeni powietrznej, z uwzglêdnieniem wybranych regionalnych i
lokalnych lotnisk, szczególnie dla celów sportowych i turystycznych, handlowych, policyjnych, celnych i pogotowia ratunkowego
69
§
ocenê i uzgodnienie warunków szerszego wykorzystania, szczególnie do przewozów pasa¿erskich istniej¹cych lotnisk na
poziomie lokalnym i regionalnym.
W ZAKRESIE ¯EGLUGI RÓDL¥DOWEJ
§
kontynuacjê prac studialnych dla okrelenia mo¿liwoci:
-
realizacji po³¹czenia kana³owego górnego biegu Odry i Wis³y
budowy drogi wodnej Kole Kopytow, ³¹cznie z przeanalizowaniem oceny mo¿liwoci u¿eglowienia górnej Odry
a¿ do Ostravy.
Mierniki efektywnoci potencjalnych projektów powinny uwzglêdniæ takie wielkoci jak:
§
§
gêstoæ sieci w rejonie pogranicza, liczba po³¹czeñ przezgranicznych dla ruchu tranzytowego i ich przepustowoæ
§
§
wp³yw proponowanych projektów na rodowisko naturalne
liczba sta³ych i sezonowych po³¹czeñ komunikacji publicznej ³¹cz¹cej oba kraje oraz liczba potencjalnych pasa¿erów
jakoæ infrastruktury komunikacyjnej i mo¿liwoci transportu osób i towarów.
4. 2. 2. B. Rozbudowana i ró¿norodna oferta us³ug zwi¹zanych z obs³ug¹ wymiany handlowej
pomiêdzy obu krajami.
W ramach niniejszego kierunku dominuj¹ zadania zwi¹zane z tworzeniem infrastruktury instytucjonalnej, wspomagaj¹ce wymianê
handlow¹ pomiêdzy obu krajami:
§
§
wspieranie wspó³pracy samorz¹dów gospodarczych i innych organizacji rodowisk biznesowych obu krajów
wspieranie przep³ywu informacji o przepisach prawnych i procedurach urzêdowych zwi¹zanych z wymian¹ handlow¹ pomiêdzy
dwoma krajami
§
wspieranie wspó³pracy instytucji finansowych i ubezpieczoniowych dla usprawnienia obs³ugi wymiany handlowej pomiêdzy
obu krajami,
§
wspieranie instytucji doradczych i konsularnych w realizacji programów usprawniaj¹cych wzajemn¹ wymianê handlow¹.
Mierniki efektywnoci potencjalnych projektów powinny uwzglêdniæ takie wielkoci jak:
§
przyrost liczby placówek informuj¹cych o mo¿liwociach i zasadach wspó³pracy w dziedzinie handlu i dystrybucji pomiêdzy
Polsk¹ i Czechami,
§
wzrost liczby publikacji informuj¹cych o zasadach organizacyjno-prawnych, przepisach i procedurach zwi¹zanych z
dzia³alnoci¹ gospodarcz¹ w s¹siednim kraju,
§
§
wzrost polsko-czeskiej wymiany handlowej mierzony dynamik¹ wartoci sprzedanych towarów,
wzrost powi¹zañ kooperacyjnych przedsiêbiorstw polskich i czeskich w produkcji towarów i wiadczeniu us³ug.
4. 2. 2. C. Wspó³praca w dziedzinie obs³ugi ruchu turystycznego.
Wysokie walory rodowiskowe i atrakcyjnoæ krajobrazu na pograniczu polsko czeskim sprawiaj¹, ¿e jedn¹ z najbardziej
perspektywicznych ga³êzi gospodarki staje siê turystyka. Jej rozwój mo¿e byæ wspomagany poprzez nawi¹zanie wspó³pracy
w dziedzinie obs³ugi ruchu turystycznego.
G³ówne grupy zadañ w ramach kierunku mog¹ obj¹æ:
§
§
popieranie wspólnych porozumieñ o wspó³pracy pomiêdzy organizacjami turystycznymi;
opracowanie specjalnych programów rozwojów ruchu turystycznego, z uwzglêdnieniem turystyki górskiej, wodnej, miejskiej,
wiejskiej, rowerowej i konnej, wykorzystuj¹cych komplementarnoæ oferty po obu stronach granicy;
70
§
wspieranie wspólnych opracowañ handlowych i propagandowych koncepcji regionalnej turystyki w celu lepszego
wspó³dzia³ania przy propagowaniu jej ofert;
§
§
wspieranie tworzenia wzajemnego po³¹czonego systemu regionalnych i lokalnych orodków informacji turystycznej;
§
koordynowanie polityki restrukturyzacji zatrudnienia w turystyce i wspieranie projektów efektywnego zarz¹dzania na terenach
popieranie wydawania map turystycznych, zawieraj¹cych wielojêzyczne objanienia szlaków i inne informacje;
turystycznych (np. wymiana dowiadczeñ z dzia³alnoci i kszta³cenia regionalnych mened¿erów turystyki);
§
wspólne koordynowanie warunków wstêpu do lasów (sezonowe zarz¹dzenie przeciwpo¿arowe, zasady wyrêbu drzew),
zagospodarowanie tras turystycznych i miejsc widokowych, wszystko w uzgodnieniu z przedstawicielami organizacji
turystycznych i s³u¿b lenych.
Potencjalne projekty mog¹ byæ oceniane w kontekcie ich wp³ywu na:
liczbê turystów odwiedzaj¹cych rejony pogranicza po drugiej stronie granicy;
uaktywnienie obszarów o wysokich walorach turystycznych;
liczbê i jakoæ wspólnych ofert turystycznych;
poziom zatrudnienia w turystyce;
dostêpnoæ do informacji turystycznej;
liczbê i rozmieszczenie instytucji zajmuj¹cych siê turystyk¹;
oddzia³ywanie turystyki na rodowisko naturalne;
poziom dochodów z turystyki u mieszkañców obszarów przygranicznych.
4. 2. 2. D. Rozbudowa oferty us³ug turystycznych w oparciu o zró¿nicowanie zasobów po obu
stronach granicy.
Posiadane atuty, które mog¹ byæ wykorzystane na rzecz rozwoju turystyki, powinny byæ przedstawione i udostêpnione w postaci
atrakcyjnych, spójnych ofert i wzbogacone o szereg us³ug. Wynikaj¹ st¹d nastêpuj¹ce zadania:
§
§
rozszerzenie formy wspólnej prezentacji ofert turystycznych na imprezach miêdzynarodowych
wspólne opracowywanie i realizowanie kalendarzy g³ównych imprez turystycznych, sportowych, kulturalnych i religijnych,
wg odpowiednich porozumieñ zawieranych przez zainteresowane euroregiony
§
wspieranie nietradycyjnych form, np. ekoturystyki, turystyki na historycznych fortyfikacjach, agroturystyki jako symbiozy
rolnictwa i rekreacji oraz aktywizacji obszarów wiejskich
§
rozszerzanie oferty turystyki religijnej i centrów p¹tniczych
§
udostêpnianie zabytków, rekonstruowanie obiektów widokowych, organizowanie koncertów i festiwali, imprez etnograficznych
itp., w celu wzmocnienia kulturowej to¿samoci regionów i ich turystycznego uatrakcyjnienia
§
w rozwoju turystyki respektowanie ró¿norodnych lokalnych uwarunkowañ, w tym szczególnie przyrodniczych, krajobrazowych,
wodno gospodarczych i uzdrowiskowych.
Skutecznoæ proponowanych projektów mo¿e byæ mierzona poprzez:
§
§
zmiany w liczbie turystów odwiedzaj¹cych pogranicze
§
§
liczba wspólnych, polsko czeskich inicjatyw (np. udzia³u w targach)
pojawienie siê nowych typów turystyki oraz liczba odbiorców sk³onnych z nich skorzystaæ
stopieñ i charakter wykorzystania miejscowych zasobów.
71
4. 2. 2. E. Wspólny system dróg rowerowych na obszarze pogranicza.
Rozwój turystyki, intensyfikacja kontaktów w ramach spo³ecznoci przygranicznych, a tak¿e czêciowe zastêpowanie transportu
drogowego stanowi¹ argumenty dla rozwoju na tym obszarze komunikacji rowerowej. Wymaga to:
§
opracowania systemu szlaków rowerowych dla ca³ego pogranicza powi¹zanego z systemami krajowymi.
Mierniki wartoci projektów s³u¿¹cych realizacji niniejszego kierunku przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co:
§
§
gêstoæ sieci dróg rowerowych na obszarze pogranicza
§
wp³yw na proporcje pomiêdzy komunikacj¹ drogow¹ a rowerow¹.
liczba po³¹czeñ systemów dróg rowerowych Polski i Czech
4. 2. 2. F. Wspólny system szlaków turystycznych na obszarze pogranicza.
Rozwój turystyki oparty o wykorzystanie zasobów po obu stronach granicy wymaga utworzenia wspólnego, jednolitego systemu
szlaków turystycznych.
Wymaga to realizacji nastêpuj¹cych zadañ:
§
postêpuj¹cego rozwoju przejæ granicznych na szlakach turystycznych oraz rozszerzenia funkcji przejæ w ma³ym ruchu
granicznym
§
kontynuowania wg dotychczasowego sposobu wytycznia oznakowanych szlaków turystycznych (PTTK, KCT, górskie s³u¿by
po obu stronach granicy), a w przysz³oci równie¿ wspólnych pasm turystycznych: sukcesywnego doskonalenia szlaków w
wyposa¿enie informacyjne
§
uproszczenia formalnoci przy przekraczaniu polsko-czeskiej granicy pañstwowej
§
§
sprawdzenia mo¿liwoci szerszego wykorzystania szlaków turystycznych przebiegaj¹cych grzbietami gór granicznych
rozwijania wspólnego ze stron¹ niemieck¹ i s³owack¹ dalszego udogodnienia dla tworzenia panaeuropejskiego szlaku
turystycznego E3 na odcinku Jested-Harrachov-zamek Chojnik-Bardo-Dolni Lipka-Hradec nad Moravici-Velky Javornik w
Beskidach.
Miernikami skutecznoci podejmowanych dzia³añ powinny byæ:
§
§
gêstoæ szlaków turystycznych na obszarze pogranicza polsko-czeskiego oraz ich rozk³ad w terenie
§
stopieñ sformalizowania procedur obowi¹zuj¹cych przy przekraczaniu granicy na przejciach usytuowanych na szlakach
liczba przejæ granicznych na szlakach turystycznych
turystycznych.
4. 3. Strategiczne priorytety rozwoju w dziedzinie kszta³towania rodowiska
Na potrzeby obszaru, jakim jest rodowisko, maj¹c na uwadze znaczenie jego walorów dla przysz³oci obszaru pogranicza powinno
zostaæ przeznaczone 50 55% rodków funduszy wspieraj¹cych.
4. 3. 1. Przestrzeñ o wysokich walorach rodowiska i krajobrazu.
rodowisko naturalne stanowi jedn¹ z najwiêkszych wartoci polskoczeskiego pogranicza. Wp³ywa ono zarówno na jakoæ ¿ycia
mieszkañców, jak równie¿ na perspektywy rozwoju gospodarczego. Równoczenie jest to jednak dziedzina, z któr¹ wi¹¿¹ siê liczne
problemy i zagro¿enia, zw³aszcza za te, których ród³em jest rozwój systemu osadniczego oraz struktur gospodarczych. Jednym
z najwa¿niejszych priorytetów musi wiêc byæ kszta³towanie regionu zdrowego pod wzglêdem ekologicznym.
Obszar polsko czeskiego pogranicza cechuje siê w przewa¿aj¹cej czêci wartociowymi warunkami przyrodniczymi i krajobrazowymi,
szczególnie na terenach górskich i podgórskich. Te specyficzne walory nale¿y konsekwentnie chroniæ. Dlatego konieczne jest stopniowe
72
eliminowanie wszelkich róde³ zanieczyszczeñ rodowiska. Rozwój gospodarczy i osadniczy musi uwzglêdniaæ wymagania ekologiczne
i krajobrazowe.
§
przyrost d³ugoci transgranicznych cie¿ek rowerowych
§
§
przyrost udzia³u cieków oczyszczonych w ogólnej iloci generowanych cieków, w porównaniu ze redni¹ obu krajów
wartoæ inwestycji przeciwdzia³aj¹cych negatywnym zjawiskom zwi¹zanym z ruchem tranzytowym.
Osi¹gniêciu stanu zapisanego w celu s³u¿yæ powinna realizacja szeciu kierunków dzia³añ.
4. 3. 1. A. Sprawne systemy kanalizacji i oczyszczania cieków.
W ramach powy¿szego kierunku zaproponowaæ mo¿na nastêpuj¹ce grupy dzia³añ:
§
kontynuowanie wzajemnych dzia³añ zmierzaj¹cych do poprawy jakoci wód w rzekach granicznych i ochrony wód w ciekach
przecinaj¹cych granice pañstwowe
§
zaostrzenie ochrony wód podziemnych po obu stronach granicy, aktualizowanie ochronnych obszarów wód leczniczych,
przede wszystkim w okolicach uzdrowisk, oraz zbiorników wód podziemnych wykorzystywanych do zaopatrywania w wodê
pitn¹
§
poszukiwanie wspólnych rozwi¹zañ przy eliminacji negatywnych skutków wielkotowarowej hodowli byd³a na obszarach
zlewni chronionych (wielkoprzestrzenna ochrona wód powierzchniowych i podziemnych)
§
eliminowanie wzajemnego zanieczyszczania wód powierzchniowych, a w pierwszej kolejnoci i rozwi¹zanie problemu
oczyszczania komunalnych i rolniczych cieków zarzucanych do granicznych cieków wodnych
§
zmniejszanie negatywnych skutków dzia³alnoci produkcyjnej i osadnictwa na obszarach wa¿nych dla gospodarki wodnej.
Miernikami efektywnoci projektów mog¹cych s³u¿yæ do realizacji kierunku mog¹ byæ:
§
stopieñ zanieczyszczenia wód
§
§
udzia³ cieków oczyszczonych w ca³oci
§
§
gêstoæ sieci kanalizacyjnej
ograniczenie róde³ cieków
liczba i parametry oczyszczalni.
4. 3. 1. B. Sprawne systemy gromadzenia, usuwania, segregacji i utylizacji odpadów komunalnych
i przemys³owych.
Rozwój sieci osadniczej i gospodarki, a tak¿e planowana intensyfikacja pewnych funkcji realizowanych na przygranicznych obszarach,
wymagaj¹ rozwi¹zania problemów zwi¹zanych z rosn¹c¹ iloci¹ odpadów komunalnych i przemys³owych. Konieczne jest wiêc
zrealizowanie nastêpuj¹cych g³ównych zadañ:
§
zbadanie celowoci i mo¿liwoci wspó³pracy transgranicznej w dziedzinie ujednolicania kryteriów lokalizacji sk³adowisk i
przeróbki odpadów, zgodnie z przepisami miêdzynarodowymi
§
ukszta³towanie systemu przekazywania wzajemnych informacji o gospodarowaniu odpadami, zgodnie z krajowymi przepisami
o likwidacji starych i eksploatacji nowych sk³adowisk oraz o ich rozmiarach, a tak¿e mo¿liwociach utylizacji odpadów
§
wzajemne informowanie obu krajów o nowych technologiach przeróbki odpadów, szczególnie mu³ów z oczyszczalni cieków
i kompostowni wykorzystuj¹cych odpady.
Miernikami podejmowanych dzia³añ powinien byæ przede wszystkim udzia³ odpadów podlegaj¹cych segregacji i utylizacji w ca³kowitej
iloci odpadów. Innym miernikiem mo¿e byæ ograniczenie powierzchni terenów, na których sk³adowane s¹ odpady (zw³aszcza za
sk³adowisk nieodpowiednio zabezpieczonych).
73
4. 3. 1. C. Eliminacja zagro¿eñ i negatywnych zjawisk, zwi¹zanych z tranzytowym ruchem
granicznym w komunikacji drogowej.
Rosn¹ca liczba powi¹zañ pomiêdzy RP a RCZ oraz usuwanie barier w kontaktach spo³ecznych i gospodarczych owocuj¹ wzrostem
natê¿enia tranzytowego ruchu granicznego, zw³aszcza w komunikacji drogowej. Zachowanie walorów rodowiskowych przy
jednoczesnej intensyfikacji wspó³pracy na obszarze pogranicza polskoczeskiego wymaga realizacji zadañ zwi¹zanych z reorganizacj¹
ruchu na g³ównych przejciach granicznych i drogach dojazdowych, wy³¹czenia z ruchu tranzytowego obszarów o istotnych walorach
rodowiska, a tak¿e wspó³pracy w modernizacji techniki transportowej.
Projekty formu³owane w ramach tego kierunku powinny byæ oceniane w kontekcie ich wp³ywu na czystoæ powietrza, natê¿enie
ha³asu, powstrzymywania i usuwania dewastacji elementów infrastruktury technicznej. Inna grupa potencjalnych projektów mo¿e
przyczyniaæ siê do zmiany proporcji pomiêdzy wielkociami przewozów realizowanych ró¿nymi rodkami transportu.
4. 3. 1. D. Sprawny i wydajny system retencji wód na ciekach przekraczaj¹cych granicê.
Gospodarka wodna stanowi jedno z g³ównych pól wspó³pracy pomiêdzy RP a RCz. Zasadnicze zadania w tej dziedzinie powinny
obj¹æ:
§
ocenê aktualnoci obowi¹zuj¹cej Umowy o gospodarce wodnej na wodach granicznych
§
zwiêkszenie naturalnej zdolnoci akumulacji wód w poszczególnych zlewniach (w tym budowê zbiorników retencyjnych).
G³ówny miernik podejmowanych dzia³añ to oczywicie zwiêkszenie zdolnoci retencyjnych. Hierarchizacja projektów powinna byæ
jednak oparta równie¿ o analizê potrzeb okrelonych obszarów i odcinków rzek w tym wzglêdzie.
4. 3. 2. Wspólny system monitoringu i planowania rozwoju.
Podstaw¹ jakiejkolwiek wspó³pracy, a zw³aszcza w dziedzinie rodowiska, musi byæ wspólny system monitoringu oraz skoordynowane
procedury planowania rozwoju. G³ówne pola, które powinny zostaæ objête monitoringiem i planowaniem to:
§
stan i zagro¿enia rodowiska naturalnego
§
§
eksploatacja zasobów naturalnych
§
ochrona dziedzictwa kulturowego.
planowanie przestrzenne
Mierniki realizacji powy¿szego strategicznego celu cz¹stkowego mog¹ bazowaæ na:
§
analizie realizacji prac w odniesieniu do stosownego harmonogramu prac
§
§
wielkoci kosztów poniesionych na kontrolê jakoci procesu wdra¿ania
§
§
stopieñ pokrycia planu z realizacj¹
szczegó³owe analizy kosztorysów inwestycji planistycznych
wartoæ inwestycji dokonywanych w poszczególnych latach wspó³pracy polsko- czeskiej.
Dla powy¿szego celu sformu³owano piêæ kierunków dzia³añ.
4. 3. 2. A. Wspólny system monitoringu stanu i zagro¿eñ rodowiska.
Prace nad realizacj¹ kierunku sprowadzaj¹ siê do zapewnienia i udoskonalenia wspólnego monitoringu g³ównych elementów
rodowiska przyrodniczego, w celu uzyskania porównywalnych danych, bezporedniego i szybkiego przekazywania informacji o
stanach awaryjnych i szerszego wspó³dzia³ania s³u¿b specjalnych przy likwidacji tych stanów i jednoczesnym poszukiwaniu sposobów
wspólnego wykorzystania uzyskanych danych.
Miernikami efektywnoci podjêtych dzia³añ powinny byæ:
§
§
74
powierzchnia podlegaj¹ca monitorowaniu
szybkoæ uzyskiwania danych
§
czas dziel¹cy uzyskanie danych od ich interpretacji, a nastêpnie od podjêcia decyzji o sposobie dzia³ania i wreszcie
praktycznego zrealizowania decyzji
§
iloæ sk³adowych rodowiska podlegaj¹ca monitorowaniu.
4. 3. 2. B. Wspó³dzia³anie w zakresie ochrony przyrody i zasobów naturalnych.
Potencjalne zadania dotycz¹ce powy¿szego kierunku s¹ liczne i bardzo zró¿nicowane. Obejmuj¹ miêdzy innymi:
§
zabezpieczenie stopniowe i trwa³¹ odnowê przyrodniczych elementów obszaru pogranicza, szczególnie na terenach
istniej¹cych lub planowanych parków narodowych i krajobrazowych na obszarach chronionego krajobrazu i innych szczególnie
chronionych obszarach, ponadto na wa¿nych obiektach krajobrazowych, elementach systemu przestrzennej stabilizacji
ekologicznej, wraz z chronionymi obszarami naturalnej akumulacji wód
§
wspó³pracê przy identyfikowaniu i neutralizacji róde³ zanieczyszczenia powietrza i wód powierzchniowych z mo¿liwoci¹
wspólnych inspekcji, zw³aszcza w uzdrowiskach
§
zapewnienie cilejszej wspó³pracy s³u¿b lenych ze s³u¿bami ochrony przyrody w zakresie odnowy lasów, respektowanie
nadrzêdnej funkcji lasu w tworzeniu krajobrazu i w gospodarce wodnej
§
wspieranie na pograniczu wspólnej ochrony ziemi przed erozj¹, oddzia³ywaniem emisji, skutkami mechanizacji prac lenych
i polowych oraz negatywnymi wp³ywami dzia³alnoci górniczej
§
projektowanie i stopniow¹ realizacjê biokorytarzy oraz biocentrów w terytorialnych systemach stabilizacji ekologicznej
§
koordynacjê wspó³pracy w dziedzinie mylistwa, konieczn¹ redukcj¹ dzikiej zwierzyny, zapobieganie chorobom zwierzêcym
i usuwaniu szkodników biologicznych
§
wspieranie programów wprowadzaj¹cych oszczêdnoæ energetyczn¹ i wykorzystaniê lokalnych oraz alternatywnych róde³
energii, nieszkodliwych dla rodowiska
§
§
popieranie dzia³ania dla wszechstronnej odnowy obszarów wiejskich, w tym rozwoju rolnictwa ekologicznego
uzgodnienie rzeczowej i czasowej wspó³pracy w zakresie ochrony fitosanitarnej i weterynaryjnej, szybkiego powiadamiania
o stanach epidemicznych
§
wspólne opracowanie katalogów i zasad stosowania rodków do têpienia rolin uci¹¿liwych i szkodników oraz stosowanych
w leczeniu
§
wspieranie wspó³pracy przy dzia³aniach sanacyjnych oraz rekultywacji i zagospodarowaniu terenów poprzemys³owych,
szczególnie terenów dawnej eksploatacji górniczej
§
przygotowanie umowy o ocenie transgranicznego wp³ywu na rodowisko naturalne w myl art. 8 Konwencji Espoo.
Miernikami efektywnoci podejmowanych dzia³añ powinny byæ:
§
stopieñ ska¿enia sk³adowych rodowiska
§
§
zmiana powierzchni lasów
§
§
eliminacja zagro¿eñ rodowiska ze strony innych sfer dzia³alnoci: przemys³u, rolnictwa, turystyki, osadnictwa
§
poziom neutralizacji zagro¿eñ naturalnych (szkodniki).
powierzchnia obszarów o unikatowych walorach
stan liczbowy i kondycja dzikiej zwierzyny
4. 3. 2. C. Wspó³praca w³adz regionalnych i lokalnych w zakresie planowania rozwoju.
W oparciu o dotychczasowe dowiadczenia nale¿y rozwijaæ procedury wspólnego planowania rozwoju. Wymaga to w³¹czania w ten
proces mo¿liwie szerokiego spektrum podmiotów reprezentuj¹cych poziom lokalny i regionalny. Treæ wspó³pracy mo¿e byæ oczywicie
bardzo ró¿norodna. Wród zadañ mieszcz¹cych siê w obrêbie tego kierunku wskazaæ mo¿na:
75
§
opracowanie listy transgranicznych dzia³añ mo¿liwych do realizacji w ramach wspieraj¹cych programów krajowych
i miêdzynarodowych, w tym programów Phare, CBC, Credo i in.
§
wychodz¹c z mechanizmu dzia³añ wynikaj¹cych ze Studium koordynacyjnego, stopniowe opracowywanie ga³êziowe
i regionalne programy rozwoju pogranicza polsko czeskiego i jego poszczególnych czêci
§
wzajemne koordynowanie kontaktów z miêdzynarodowymi organizacjami i funduszami dla rozwi¹zywania problematyki
rozwoju pogranicza polsko czeskiego, nawi¹zanie cis³ej wspó³pracy przy ubieganiu siê i wykorzystaniu miêdzynarodowych
rodków finansowych (np. Phare)
§
stopniowe ujednolicanie, w perspektywie wejcia do Unii Europejskiej, norm i przepisów prawnych, dotycz¹cych wspó³pracy
przygranicznej
§
wspieranie dzia³ania na rzecz odnowy wsi (po czeskiej stronie rz¹dowy program Odnowa wsi).
Zarówno te zadania, jak i wiele innych (m. in. tych wymienionych w pozosta³ych kierunkach) stanowiæ mo¿e ukonkretnienie obecnie
rozpatrywanego celu.
Tak¿e dla analizy stopnia wykonania mo¿na skorzystaæ z mierników sformu³owanych dla innych dziedzin.
4. 3. 2. D. Wspólne polsko-czeskie prace badawcze i projektowo-koncepcyjne zwi¹zane z ochron¹
rodowiska i planowaniem przestrzennym.
Niniejszy kierunek dzia³añ wymaga realizacji nastêpuj¹cych zadañ:
§
wypracowania w dziedzinie planowania przestrzennego, wspólnych zasad i mechanizmów wspó³pracy, oraz wymiany
dokumentacji i informacji. Zweryfikowania istniej¹cej dokumentacji w aspekcie gospodarki wodnej, ochrony rodowiska i
sieci osadniczej
§
uwzglêdniania przy opracowaniu zasad ochrony przyrody zmieniaj¹cych siê spo³ecznych i gospodarczych uwarunkowañ
oraz technicznych mo¿liwoci ochrony rodowiska przyrodniczego
§
wzajemnego informowania o zamiarach rekreacyjnego lub sportowego wykorzystania terenów (szczególnie w przypadku
lokalizacji kolei linowych, wyci¹gów, tras zjazdowych itp.), wspó³dzia³aniaprzy formu³owaniu zasad oceny takich przedsiêwziêæ
§
pog³êbiania wspó³pracy przy zapewnieniu odpowiednich terenów dla niezbêdnych inwestycji publicznych.
Równie¿ ten kierunek mocno przenika siê z innymi sferami np. z rozwojem spo³eczno-gospodarczym i rodowiskiem naturalnym.
Sformu³owane zadania mog¹ byæ realizowane poprzez projekty, których przydatnoæ powinna byæ oceniana nastêpuj¹cymi miernikami:
§
§
liczb¹ powstaj¹cych prac badawczych i projektowo-koncepcyjnych
§
si³¹ generowanych efektów mno¿nikowych promieniuj¹cych na inne sfery dzia³alnoci.
iloci¹ podmiotów zainteresowanych wdra¿aniem prac
4. 3. 2. E. Prace badawcze i projektowo-koncepcyjne dotycz¹ce ochrony zasobów rodowiska,
dziedzictwa kulturowego i planowania przestrzennego w obszarze pogranicza po obu stronach
granicy.
Przyk³adowymi zadaniami dotycz¹cymi powy¿szego kierunku s¹:
§
wypracowanie wspólnych zasad obustronnie korzystnej eksploatacji surowców mineralnych (³¹cznie z ochron¹ zasobów
wód u¿ytkowych)
§
wspó³praca przy bilansowaniu, eksploatacji, uzdatnianiu i przetwarzaniu surowców mineralnych, ³¹cznie z o¿ywianiem
kontaktów naukowotechnicznych, zw³aszcza w zakresie stosowania paliw ekologicznych i rodków przeciwradonowych
76
§
wspó³praca przy poszukiwaniu z³ó¿ metanu, jego eksploatacji i wykorzystaniu (np. w zag³êbiu wa³brzyskim, górnol¹skim i
ostrawskim)
§
§
wykorzystanie rodków rz¹dowych, samorz¹dowych i zagranicznych dla finansowania uzgodnionych inwestycji na pograniczu
powiêcenie szczególnej uwagi zagadnieniom prawnym reguluj¹cym u¿ytkowanie nieruchomoci le¿¹cych na terytorium
s¹siedniego pañstwa (relacje maj¹tkowo-prawne i podatkowe, warunki wolnego dostêpu w³aciciela do swego maj¹tku
i regularnego korzystania z niego)
§
§
wspieranie aktywnej regeneracji obszarów wartociowego krajobrazu
wspieranie form budownictwa, które s¹ nie tylko estetyczne, ale charakterystyczne dla danego regionu, szczególnie w celu
osi¹gniêcia harmonii zabudowy z krajobrazem.
Mo¿liwe do zastosowania mierniki oceny potencjalnych rozwi¹zañ obejmuj¹:
§
§
liczbê powstaj¹cych opracowañ
§
§
wzajemn¹ kompatybilnoæ rozwi¹zañ wypracowanych dla sfery spo³ecznej, gospodarczej i rodowiskowej
§
regulowanie spraw w³asnociowych.
liczbê wdro¿eñ ( lub deklaracje chêci wdro¿enia) opracowañ
wp³yw na ³ad przestrzenny
77
4. Vize a strategický cíl rozvoje
Èesko-polské pohranièí je oblastí pronikání a vzájemného se obohacování kultur sousedních národù. Vyznaèuje se èetnými vazbami
se sousedními teritorii a zemìmi, které dovolují plnìní dùleitých funkcí v bilaterální a evropské rovinì, co utváøí jednolitý celek o
vysoké spoleèenské, hospodáøské hodnotì a o vysoké hodnotì ivotního prostøedí.
Je to oblast dynamického rozvoje, je se opírá o stále se doplòující spoleèenské, hospodáøské zdroje a o zdroje dané ivotním
prostøedím a vyuíva pøitom anci, která je dána rozdílným potenciálem na obou stranách hranice.
Vechny rozvojové procesy zde probíhají pøi respektování odliností a nezávislosti tìchto partnerù. Tyto èinnosti v oblasti sociální,
hospodáøské v tomto prostøedí vzájemnì nekolidují, podporují se a tím mají znaky rozvoje vyváeného. Spolupráce na èesko polském pohranièí v rozvoji sociálním, hospodáøském a územním vèetnì ekologie a infrastruktury, buduje a posiluje svazky mezi
obìmi zemìmi a tím rovnì napomáhá jejich integraci s Evropskou unií.
Takto zformulovaná vize strategického rozvoje vyaduje:
§
postupné sblíení a vyrovnání výhod, vzájemné poznávání a té navazování institucionálních a osobních kontaktù
§
§
prohloubení spolupráce pøi obranì pøed ivelnými pohromami a pøed vekerým jiným ohroením
postupné rozíøení oboustranné dostupnosti pøíhranièních území a jejich uího propojení díky zdokonalení a modernizaci
dopravního spojení a rozíøení sítì hranièních pøechodù
§
právní harmonizaci v spoleèných anebo pøíbuzných problémech rozvoje pohranièí, vèetnì problémù souvisejících s
pøekraèováním státní hranice, zahájením anebo rozvíjením èinnosti na území sousední zemì - v rámci právní harmonizace
s EU
§
sjednocení zásad hospodaøení s prostorem, obnovování vyváené krajiny a utvoøení mechanismu toku informací týkajících
se investic, je svým významem pøesahují hranice státu
§
utváøení ekologické rovnováhy v pøíhranièním pásmu zesílenou ekologickou a rehabilitaèní aktivitou a rozíøením rozsahu
ochrany ivotního prostøedí
§
úzkou spolupráci pøi vyuívání pøírodních a krajinných predispozic pohranièního území, obzvlátì pokud jsou soustøedìny v
atraktivních horských a podhorských oblastech
§
upevnovani kontaktu, koordinaci kroku a rozvijeni spoluprace na ruznem stupni rizeni a hospodarske cinnosti, zvlaste:
-
§
v tezbe, vyuzivani a zpracovani prirodnich surovin
v prumyslove a zemedelske vyrobe a v remeslech
ve vymene zbozi a zakladnich sluzbach
na pracovnim trhu, v racionalnim uplatnovani pracovnich sil
zintenzivnìní kontaktù, koordinaci èinností a rozíøení spolupráce v rùzných oblastech spoleèenského a kulturního ivota,
zejména v rozsahu:
kulturních, osvìtových a vìdeckých kontaktù
spolupráce specializovaných zdravotnických institucí, lecebne pece a zdravotni rehabilitace
vyuívání rekreaèního a turistického potenciálu pohranièí
zesílení spolupráce dìtských a mládenických organizací
78
spolupráce masových sdìlovacích prostøedkù
Vekeré formy èinnosti provádìné na území èesko-polského pohranièí, by mìly být podøízeny jasnì zformulovaným zásadám pravidlùm postupu, je mají umonit realizaci dohodnutých strategických cílù, èím budou dosaeny vytyèené smìry pøemìn a
vývoje.
Do skupiny veobecných zásad patøí:
§
rozvíjet kontakty i konkrétní spolupráci mezi jednotlivými sídelními centry, která se mohou vzájemnì doplòovat v nìkterých
vyích funkcích, napø. ve slubách, jako i kontakty støedních a malých sídel, zvlátì pokud jde o kulturní iniciativu nebo
technickou èi humanitární pomoc
§
posilovat význam a funkce pøíhranièní sídelní sítì rozíøením technické a sociální infrastruktury, hospodáøského potenciálu,
zajistit plnìní vzájemnì koordinovaných zámìrù ve vybraných vývojových oblastech a vytipovaných sídelních jednotkách,
které vzájemnì spolupracují pøes hranici, k tomu by mìly zároveò slouit jak státní, tak i mezistátní koncepce rozvoje
vybraných regionù (okresù, oblastí)
§
harmonizace èinnosti ve vech oblastech pøeshranièní spolupráce, zvlátì pak pøi programování vývoje a územního vybavení
a to v mìøítku regionálním a lokálním, zajistit ekologickou stabilizaci tohoto území, chránit pøírodní a krajinné hodnoty, snaha
váit si vech forem kulturního dìdictví i pøísluné infrastruktury.
Analýza vnitøních a vnìjích podmínek rozvoje èesko-polského pohranièí a zvlátì vize a oèekávání obyvatelstva, je ije na tomto
území, dovoluje zformulovat hlavní strategický cíl v následující podobì:
(Strategický cíl:) Vysoký civilizaèní standard a stupeò spoleèenského a hospodáøského rozvoje, vyuívajícího spojovací
funkci území - na styku rozvíjejících se spoleèenských, hospodáøských a prostorových struktur sousedních zemí.
Do vize zahrnuté poadované stavy a predbeznì identifikované potøeby ukazují na nutnost zahájení èinností ve tøech hlavních
oblastech rozvoje:
§
spoleènost - lidské potenciál
§
§
hospodáøství
ivotní prostøedí
Oblast hospodáøství se deli na následující odvìtví
prùmysl, obchod, sluby
infrastruktura
cestovní ruch
zemìdìlství a rozvoj venkovského prostoru
Pro realizaci vypracovávané strategie je nutno, aby se pro kadou z tìchto oblastí formulovaly cíle, které by byly rozdìleny na smìry
èinnosti, úkoly a projekty. V tomto procesu se musí dodrovat princip sestupného souladu, co znamená, e podrobnìjí záznamy
nebudou v rozporu se záznamy veobecnìjími a co více, plnìní zámìrù na nií úrovni umoní dosáhnout pøedpokládané cíle a
stav, jak jsou obsaeny v kritériích s vyím stupnìm zeveobecnìní. Pokud jde o tuto strategii splnìní ukolu navrhovaných skupin
projektù by mìla být v souladu se zformulovanými smìry, které umoòují dosáhnout stavu pøedpokládaného v cílech. Návrhy
projektù jak je pøedloily místní a regionální subjekty bìhem realizace strategie nemusí dokumentovat realizaci strategických cílù ani
navazovat na jiné projekty, staèí, e splní kriteria smìrù èinností nebo skupin projektù, které realizují. Vzájemnou spojitost èinností
a realizaci generálních cílù rozvoje preferovanými smìry zajistí tato strategie. Strategie tedy urèuje prostøedky a zpùsoby (zapsané
ve smìrech èinností), které zmìni aktuální stav na stav ádoucí.
79
souèasný stav
SMÌR=èinnost
CÍL=poadovaný stav
v budoucnosti
Pøijetí zásady výstavby rovnováného rozvoje do strategie (do vize) zpùsobuje, e cíle, smìry, ukoly a projekty nevymezují svoji
pùsobnost jen na jednu oblast, ale ovlivòují té oblasti ostatní. Jejich kvalifikace je spíe otázkou dohody. Mezi nabídkami
zformulovanými pro jednotlivé oblasti by mìly vystupovat efekty synergie a náklady vynaloené na zlepení situace v urèité oblasti
by mìly vyvolávat kladné efekty i ve dvou zbylých oblastech.
Kromì struktury cílù, smìrù a projektù byla pro zvýení aplikaèních hodnot strategie navrena øada realizaèních
mìøítek. Tato mìøítka umoòují zhodnotit pøedloené projekty a usnadní zvolit ty nejkvalitnìjí. Kromì toho upøesní
a zkonkretizují obsah cílù a smìrù.
Pro kadou z tìchto oblastí byly pøedbìnì odhadnuty finanèní potøeby tak, e byla urèena jejich úèast v celém
rozsahu podpùrných fondù. Tento podíl neznamená, e se rovná hiearchizaci dùleitosti rozvojových oblastí. Odráí
spíe kapitálovou nároènost v urèených oblastech. Kromì toho toto spojení mezi jednotlivými oblastmi zpùsobí, e
vìtina vyuívaných prostøedkù ovlivní v praxi vývojové procesy ve vech tøech oblastech.
Tato strategie urèuje rovnì kriteria, podle nich by mìly být hodnoceny projekty , které pøedkládají regiony a obce, a v jejím rámci
také realizovány. Tato kriteria se dìlí na tøi skupiny:
§
Kriteria veobecná, obsahující podmínky nutné k tomu, aby byl projekt urèen v rámci strategie k realizaci.
§
§
Mìøítka realizace strategického cíle, hodnotící v dlouhodobé perspektivì úèinnost realizované strategie.
Mìøítka efektivity projektu, která by mohla slouit k realizaci jednotlivých strategických smìrù a hodnotila by jejich kvality
podle urèitého vzoru nebo jiných návrhù.
Veobecná kriteria k výbìru projektù jsou:
1.
Kritérium preshranièního efektu
§
§
2.
3.
§
§
projekt je z formálnì právního hlediska proveditelný
§
§
projekt je z hlediska finanèního proveditelný
projekt je z hlediska organizaènì technického proveditelný
projekt je zajitìn a má finanèní záruky pøíjemce prostøedkù
Kritérium souladu se strategií
projekt plní jeden z cílù/smìrù uvedených podrobnì ve strategii
výe prostøedkù urèených na plnìní tohoto strategického cíle umoòuje projekt financovat
Kritérium synergie s jinými projekty
§
80
projekt bude realizován v pohranièí, eventuálnì se bude vztahovat na pohranièní oblast jedné nebo obou státù
Kritérium proveditelnosti
§
§
4.
výsledky realizovaného projektu se projeví na obou stranách hranice
projekt umoòuje zvýit efekty dosaené jinými projekty, které byly realizovány v rámci programu / strategie.
5.
Kritérium rozsahu
§
6.
rozsah projektu umoòuje, aby byl zaøazen do jedné ze skupin financovaných podpùrným programem
Kritérium prospìchu
§
§
7.
projekt pøináí kladné výsledky, které lze zmìøit pomocí kritérií hodnotících plnìní cílù strategie
projekt pøináí kladné výsledky, které lze mìøit ukazateli pro hodnocení skupin projektù (strategických smìrù)
Kritérium efektivity
§
výsledky realizace projektu jsou ve srovnání s náklady na jeho realizaci vysoké
4. 1. Strategické priority rozvoje - spoleènost (lidské zdroje)
Vymezeny jsou dva strategické cíle dilciho rozvoje ve spoleèenské sféøe:
§
pocit bezpeènosti a spoleèenské stabilizace, zánik okrajovosti a perifernosti území
§
vzájemné poznávání spoleènosti z obou stran pohranièí
Pro kadý z výe uvedených cílù èásteèného rozvoje byly vymezeny realizaèní priority a také kriteria pro zhodnocení výsledkù v
realizaci strategie. Realizaèními prioritami jsou smìry èinnosti formulované v podobì skupin projektù. V kadé skupinì je uveden
popis potencionální èinnosti, jeji zahájení v rámci projektù by mìlo ovlivnit realizaci strategických cílù. V kadé skupinì jsou
uvedena té kriteria pro zhodnocení potencionálních projektù a výsledkù jejich realizace.
Na realizaci projektù ve spoleèenské sféøe by se mìlo urèit 10% prostøedkù z podpùrných fondù na místní a regionální iniciativy
v bilaterální spolupráci.
4. 1. 1. Pocit bezpeènosti a spoleèenské stabilizace, zánik vlastností okrajovosti a perifernosti
území
Èesko-polské pohranièí se musí úspìnì pøetvoøit ve stabilní, funkèní a pøedevím pro své obyvatele atraktivní støedoevropský
region.
Zvlátní pozornost ve dvoustranné spolupráci vyadují mìstské prùmyslové aglomerace, hlavní chránìné krajinné oblasti, pramenné
oblasti pitných a minerálních vod, území ohroené povodnìmi, jako i regionální a mezistátní ekologické, dopravní a infrastrukturní
koridory a horské terény.
Dosaení stavu pøedepsaného v cílech záleí na:
§
jevech týkajících se oblasti ivotního prostøedí a zejména ekologických ohroení, ovlivnujicich kvalitu ivota a lidského
zdraví
§
procesech obnovy a pøestavby mìst a také na modernizaci venkova s pøihlédnutím k:
-
standardu bytové výstavby a slueb
úrovni technického vybavení sídel a zvlátì dopravní a telekomunikaèní obslunosti
§
dostupnosti izolovaných oblastí
§
§
spravne fungovani protipoárních ochranných systémù
§
§
rovnováze na trhu práce
fungování systémù územní obrany a hygienicke ochrany
stavu ochrany zdraví a sociální péèi
Mìøítky realizace výe uvedeného strategického èásteèného cíle jsou:
81
§
saldo migrací - stabilizace pohybu, redukce odlivu èi pøílivu obyvatelstva budou poukazovat na zvyující se atraktivnost
území a naopak sníení jeho vlastnosti okrajovosti, periferijnosti a souèasnì té na nárùst pocitu bezpeèí a spoleèenské
stabilizace
§
dynamika reálných mezd ve vztahu k prùmìru obou státù - poukazuje na tendence na trhu práce jako základu spoleèenské
stabilizace
§
pokles kriminality
§
dynamika rozvoje telefonizace, ve vztahu k prùmìru v obou zemích
Aby bylo dosaeno uvedeneho strategickeho cíle uvedeného dilciho rozvoje, je potøeba zahájit èinnost v následujících smìrech:
4. 1. 1. A. Kompenzace a výmìna pracovních moností obou zemí
Rozdíly potenciálech na obou stranách státní hranice zpùsobují, e bude mono efektivnìji vyuívat zdroje pracovní sily. Hlavním
pøedpokladem k zahájení èinností tohoto typu jsou rozdíly v nabídce na trhu práce vznikající z:
kvantitativních (poèetních) rozdílù: rozdílná míra nezamìstnanosti v sousedních regionech
kvalitativních rozdílù: rozdílná kvalifikace obyvatel po obou stranách státní hranice.
Projekty, je pøispívají k realizaci takto vymezeného smìru èinnosti musí být zpracované podle následujících úkolù:
§
rozvíjení výmìny informací zejména o volných pracovních místech a situaci na trhu práce mezi prislusnými úøady práce,
zpracovávání a vydávání katalogù s pracovní nabídkou
§
organizování semináøù o právních pøedpisech v zamìstnanosti, o rekvalifikaci nezamìstnaných, o zamìstnávání cizincù, o
tvorbe strategií a plánù na sníení nezamìstnanosti
§
vypracovávání a vydávání katalogù pracovních pøíleitostí s cílem zlepení vzájemné informovanosti, rozvíjení speciálních
kolících a zprostøedkovatelských slueb pro podnikatele a podniky, výmìny specialistù, studentù a uèòù
§
§
organizace semináøù pro lékaøe na téma pracovních pøedpisù týkajících pracovní neschopnosti
§
rozvíjení spolupráce støedisek sociální pomoci v pøíhranièním pásmu v rozsahu: vzdìlávání, zdokonalování metod a forem
podpora rozvoje nových malých a støedních podnikù, které rozíøí a zpestøí nabídku pracovních prilezitosti
sociální práce, spolupráce organizace typu "non profit", koordinace zamìstnání nezamìstnaných støedisky sociální pomoci,
která jsou chránìna, zavádìní a rozvíjení nekonvenèních forem sociální cinnosti
§
doplnìní vzájemných dohod týkajících se migraèní politiky v rámci støedoevropských dohod, je by respektovaly tendence k
zvýení legálního pøekraèování státní èesko-polské hranice.
Pro kontrolu realizace tohoto smìru je moné nabídnout následující ukazatele (ve statistickém a dynamickém pojetí):
§
§
úroveò a struktura nezamìstnanosti v sousedních regionech
§
§
poèet osob pracujících v sousední zemi
§
poèet vznikajících malých a støedních podnikù, které zamìstnávají obcany druhého státu.
rozdíly ve struktuøe nezamìstnanosti (zejména v prùøezu kvalifikací)
velikost a struktura neuspokojené poptávky po vyhranìných specialistech
4. 1. 1. B. Spoleèenská aktivizace místních sídelních støedisek za podpory kvalit vznikajících
pøíhranièní polohou
Pøíhranièní regiony by nemìly být povaovány jako periferie zemì, ale je potøeba je vnímat jako ohniska rozvoje. Hlavní hnací silou
tohoto rozvoje jsou rozdíly potenciálù na obou stranách státní hranice a narùstající tendence k jejich vyrovnání. Takto aktivizovaný
prùtok kapitálu, idejí a pøedevím lidí posiluje pozici tìchto oblastí.
82
Rozvoj pøíhranièních regionù je stejnì závislý jak na makropolitické situaci, tak na jevech buï regionálního anebo místního charakteru.
V tomto druhém aspektu je dùleitá realizace úkolù zamerenych na:
§
stimulace spoleèenských iniciativ
§
§
rozvíjení institucionální infrastruktury
spoleèné vyuívání spoleèenské infrastruktury.
Úspìnost realizace smìru mùe být mìøena poètem spoleèných iniciativ na obou stranách hranice, stupnìm vyuívání spoleèenské
infrastruktury, poètem spoleènì zorganizovaných umìleckých akcí, poètem vytvoøených a fungujících institucí. Realizace tohoto
smìru napomaha rovnì realizaci smìru následujícího.
4. 1. 1. C. Trvalá likvidace (prevence vzniku) ohnisek kriminality a spoleèenské patologie
Existenèní, investièní èi turistická atraktivnost záleí ve velké míøe na bezpeènosti v dané oblasti, na úrovni kriminality a na spoleèenske
patologii.
V pøíhranièním regionu je hlavním ukolem uí spolupráce pøi likvidaci jevù spoleèenské patologie a omezení nelegálního pøekraèování
státní hranice a celních trestných èinù, spoleènì s pirátstvím autorských práv (napøíklad nelegální výroba, pøeprava a prodej videokazet).
To vyaduje koordinaci èinnosti policie, celní kontroly, pohranièní stráe a také institucí sociální pomoci.
Mìøítky realizace tohoto smìru je mimo jiné:
§
§
poèet dokázaných trestných èinù
§
§
poèet obyvatel ijících pod hranicí stanoveného ivotního minima
poèet odhalených pachatelù trestných èinù
velikost a výsledky pomoci poskytované obyvatelùm, kteøí ji nejvíce potøebují.
4. 1. 1. D. Vhodná èinnost záchranných slueb
V rámci tohoto smìru by se mìly projekty soustøeïovat na:
§
dopracování systému vzájemných dohod a uzavøení pøísluných smluv o spolupráci v mimoøádných pøípadech ohroení
ivotního prostøedí (ivelné pohromy, poáry, povodnì, ekologické havárie)
§
spolupráce hasièských oddílù, horské záchranné sluby a humanitární pomoci.
Vysledky teto spolupráce lze merit podle spoleèných úspìných záchranných akcí a zvlátì v úspìnosti zakroku preventivních.
Jiná mìøítka se mohou týkat rozsahu a úspìnosti vzájemné pomoci obou stran v rámci protipovodòových záchranných akcí.
4. 1. 1. E. Pøeshranièní systém protipovodòové ochrany
Øeení problému povodní rozhodným zpùsobem ovlivòuje zájem o osídlení ohroených území a území, na nich se rozviji hospodáøská
èinnost.
Zadané je zahájení spoleèné èinnosti, která realizuje následující úkoly:
§
§
výstavba a modernizace protipovodnove infrastruktury
§
koordinace preventivních èinností a protipovodòových akcí.
spoleèné monitorování povodòového ohroení
Mìøítka realizace tohoto smìru mají technický charakter a mají se týkat parametrù protipovodòové ochrany, realizované díky spolupráci
obou stran.
4. 1. 1. F. Spoleèný systém lázeòske a zdravotni pece a protiepidemiologický systém.
Èinnosti, je byly zahájeny v rámci tohoto smìru zvyují bezpeènost a ivotní standard obyvatel regionu a souèasnì tak zvyují jeho
atraktivitu pro návtìvníky (jedná se zde zejména o bázi lázeòství). Projekty realizované v rámci tohoto smìru musí umonit:
83
§
spolupráci v rámci slueb zdravotní a lázeòské péèe pro obyvatele druhého státu
§
spolupráci pøi zkoumání zvlátních pøípadù dlouhotrvající pracovní neschopnosti a pøi kontrole dodrování léèebných postupù,
je se týká nemocných obèanù obou státù
§
øeení právních problémù u léèebných výloh - zejména poplatku za nemocenske pojitìní
§
§
rozíøení systému vzájemné informovanosti o epidemických situacích, zejména v pøíhranièních oblastech
spolupráce ve vyuívání slueb nìkterých specializovaných léèebných institucí v pohranièní oblasti.
Mìøítka vhodnosti projektù se musí týkat jejich vlivu na:
§
§
zdravotní stav obyvatel regionu
§
§
poèet osob vyuívajících lázeòské a lékaøské sluby sousedního státu
úroveò vyuívání vlastní lázeòské a lékaøské péèe
schopnost odhalení epidemiologických ohroení.
4. 1. 1. G. Usnadnìný pøístup do odlehlých obcí, zejména v horských oblastech
Znaèná èást pøíhranièních oblastí mezi Èeskou republikou a Polskem tvoøí horské oblasti. Dostupnost do odlehlých obcí je v takových
oblastech ztíena, co vede k izolaci a civilizaènímu opodìní. Aby se zabránilo tomu, e by se tyto regiony dostaly na okraj, na
periferii, je pøedevím potøeba zvìtit jejich dostupnost, zejména rozvojem dopravních a komunikaèních sítí, ale také rozvojem
hromadné dopravy. Èasto je nejlepím zpùsobem øeení stávajících problémù napojení na infrastrukturní systémy na opaèné stranì
státní hranice.
Hlavní mìøítka realizace tohoto okruhu problémù se týkají dopravní dostupnosti. Mohou mezi nimi být mimo jiné:
§
§
propojení hromadné dopravy
§
§
spolehlivost dopravního spojení v zimním období
poèet cest, silnic vedoucích do odlehlých horských obcí
parametry kapacity dopravní a telekomunikaèní infrastruktury.
Výe uvedená mìøítka musí odráet dostupnost k horským oblastem jak z území mateøského státu, tak té z území státu sousedního.
4. 1. 2. Vzájemné poznávání spoleènosti obou stran pohranièí.
Vekera èinnost rozvijena na èesko-polském pohranièí musí vést k setøení kontrastù a rozdílù, musí vést k postupnému sblíení
navzájem sousedících oblastí a k rozíøení moností a rozsahu vzájemné spolupráce ve vech oblastech spoleèenského a
hospodáøského ivota. Tyto èinnosti musí probíhat v harmonii, v souladu s ekologickými, historickými a kulturními podmínkami
pohranièí.
Tomu mají slouit buï iniciativy individuální, anebo iniciativy místní, podporované samospravnymi nebo vládními orgány obou zemí.
Vladni organy musí tuto cinnost v pohranici zabezpeèovat pomoci prislusnych pravnich i organizacnich nastroju.
Na èesko-polském pohranièí musí být vytvoøen a posílen kulturní, vìdecký a osvìtový potenciál. Doporucuje se, aby se spoluprace
rozvijela formou vymeny vysokoskolskych studentu a vedeckych pracovniku mezi vysokymi skolami pusobicimi na obou stranach
statni hranice. Melo by to slouit nejen vnitønímu rozvoji pohranièí, ale té k zvìtení jeho mezinárodní prestie. Je potøeba vyuívat
vechny pøíleitosti k posílení stávajících, ale té nových rozvojových zámìrù kulturních a osvìtových, je té tøeba rozíøit programy
základního, støedního i vysokého kolství, stejnì jako vìdecko-technickou èinnost. Nutné je pøitom zohlednìní specifických, nejen
místních a regionálních, ale té mezistátních potøeb a podmínek, stejnì jako zintenzivnìní vìdeckých a kulturních kontaktù s jinými
státy Evropy a svìta.
Mìøítky realizace tohoto výe uvedeného strategického cíle postupného rozvoje jsou:
§
84
poèet stálých autobusových linek v místním a regionálním provozu
§
nárùst poètu aktivních kol a organizací spojených se vzdìláváním dìtí a mládee
§
§
poèet spoleèných akci kulturniho typu,
vysílací èas v masmédiích urèený na propagaci kultury sousedních národù.
Èinnost v kulture, vìde a osvìte povede k pozitivním efektùm pri odstraòování vlastností perifernosti a marginalizace tohoto území.
Stejnì takový význam ma pro hospodáøský rozvoj, pro nivelaci problémù spoèívajících na trhu práce a pro vytvoøení ekologického
povìdomí. Výe uvedeného cíle se bezprostøednì dotýkají tøi smìry pùsobnosti.
4. 1. 2. A. Souèinnost kol a organizací, je se zabyvají výchovou, vzdìláváním a vìdeckovýzkumnou èinností.
Strategická orientace spolupráce v èesko-polských pohranièních regionech ma zvlátní význam v pùsobení na dìti a mláde. Efekty
tìchto zámìrù ovlivni v delím èasovém horizontu lepí porozumìní a posílení dùvìry spolecnosti po obou stranách hranice.
Zformulované projekty by se mìly soustøedit na realizaci okruhu následujících úkolù:
§
na spolupráci základních kol a zintezivnìní kontaktù dìtí a mládee Èeské a Polské republiky jak v období kolního roku,
tak v dobì prázdnin,
§
na prohloubení a zvìtení efektivity ji existující spolupráce mezi vysokými kolami a vìdeckými institucemi i strednimi
kolami a kolskými úøady,
§
§
na spolupráci nevládních organizací orientujících svoji nabídku na dìti a mláde,
na organizaci spoleèných vzdìlávacích akci,
Mìøítky hodnot potencionálních projektù mohou být:
§
§
poèet dìtí a mládee navtìvujících sousední zemi v rámci výmìny organizované kolami a nevládními organizacemi
§
§
poèet spoleèných kulturních akcí zamerenych na vzdìlávací a výchovne cíle,
spoleènì realizované vzdìlávací programy (poèet dìtí a mládee, je se úèastnily tìchto programù),
poèet vzniklých a fungujících nevládních organizací, je realizují vzdìlávací a výchovné úkoly.
4. 1. 2. B. Spolupráce v oblasti utváøení a pøístupu k kulturnim hodnotám, pri organizaci kulturních
akcí a v pìstování místních a regionálních tradic.
Pro region èesko-polského pohranièí je charakteristicke bohatství a kulturní rùznorodost. Tato hodnota - pokud je zodpovìdnì
pìstována a propagována - mùe utváøet dùleité svazky, které propojuji spoleènosti na obou stranách hranice. Monosti spolupráce
v kulture jsou obrovské a úkoly je tedy tøeba soustøedit na okruh takových aktivit, jako jsou:
§
§
rozvíjení lokalního patriotismu a snahy obèanù ztotoznit se svým regionem,
úzká spolupráce pøi obnove a posilování kulturního obrazu regionu, pøi vyuívání historických center mìst, lidové architektury,
zámkù, palácù a parkù.
§
zavedení výuky o historických vazbach mezi obìmi státy a také o kulturním dìdictví Èeské a Polské republiky do kolních
osnov,
§
výmìna informací o kultuøe, vzdìlání, výchovì atp. a k tomuto cíli rozvíjená informaèní a kulturní støediska,
§
§
podpora spolupráce mezi kulturními institucemi podle místních podmínek a tradic,
§
vyøeení problému pøevozu muzejních exponátù, dìl výtvarného umìní a jiných pøedmìtù pøes státní hranici na oficiální
snaha o tvoøení spoleèných muzejních expozicí
výstavy a nebo na spoleèné expozice. Prùzkum moností, jak sníit garanèní zálohy pøi výmìnì èi vývozu muzejních exponátù,
§
organizování umìleckých kulturních akcí z místních a regionálních kulturních statku.
85
Pøedkládané projekty, je umoní realizaci výe uvedených úkolù, mohou být ocenìny pøi vyuití následujících mìøítek:
§
poèet organizovaných umìleckých akcí a poèet osob, je se jich úèastnily
§
§
poèet vzniklých institucí, území, na nìm pùsobí a rozsah èinnosti,
§
§
poèet dìtí a mládee seznámenych se vzdìlávacími programy v kulture,
§
poèet osob, je byly informovány o druhém státì a o jeho kultuøe státu.
poèet a kvalita vymìòovaných sbírek a expozic,
saldo migrace, které odrazi míru sepìtí obyvatel se svým regionem,
4. 1. 2. C. Utváøení a roziøování dvojjazyèné informace, spolupráce médií, roziøování jazykových
znalostí druhé zemì
Vzájemnému poznání spoleènosti, je zije na obou stranach státní hranice a navázání ui spolupráce prakticky ve vech oblastech,
mùe být podpoøeno odstranìním jazykových barier. Zvlátní úlohu v tomto kontextu je moné pøipsat kole, médiím a propagaèním
institucím. Hlavní skupinou úkolù, je napomáhají k realizaci tohoto smìru, jsou:
§
podpora vydávání dvojjazyèného tisku a také výmìna regionálního tisku
§
rozvíjení rùzných forem studia jazyka druhé zemì, napøíklad formou kolních fakultativních lekci, jazykových kursù anebo
populárních jazykových pomùcek,
§
povinnost ovladat základní znalostíi jazyka druhé zemì u uniformovaných orgánù v èesko-polském pohranièí,
§
§
podpora spoleèných rozhlasových a televizních programù,
§
§
vydávání dvojjazyèných publikací pøináejících turistické, hospodáøské a propagaèní informace,
postupnì vybudovat a uvést do provozu televizní vysílaèe s cílem pokrýt pøíhranièní území televizním signálem obou státù,
zdùraznìní integrující úlohy národnostních menin po obou stranách státní hranice.
Mìøítky ohodnocení projektù, je mají slouit realizaci tohoto smìru, mohou být:
§
§
poèet publikovaných dvojjazyèných informaèních brour
poèet jiných dvojjazyèných informací (napøíklad informacni tabule)
§
§
poèet institucí, v nich je moné uívat obou jazykù,
§
§
úroveò znalostí jazyka druhé zemì u uniformovaných orgánù na území èesko-polského pohranièí,
§
dostupnost jazykových pomùcek - poèet míst, v nich jsou dostupné, jejich cena, poèet výtiskù, tematický rozsah, dostupnost
poèet vysílacího èasu a dosah rozhlasových a televizních programù,
poèet dìtí a mládee, ktere se uci jazyk druhé zemì a doba této výuky,
tisku a literatury vydávané v druhém jazyce,
§
poèet a rozsah umìleckých aktivit, organizovaných národnostními meninami.
4. 2. Strategické priority rozvoje - hospodáøství
Hospodáøství a potøeby infrastruktury regionu, jez jsou pro hospodáøskou èinnost na území èesko-polského pohranièí nutne, vyzaduji,
aby na tento ucel by³o urceno 35 - 40% celkových prostøedkù z podpùrných fondù.
86
4. 2. 1. Fungování silných vzájemných kooperativních vazeb v hospodáøské sféøe.
Budoucí charakter regionu èesko-polského pohranièí bude ve velké míøe záviset na vytvoøení pokud mozno jednotneho hospodáøského
systému. To znamená, e je nutno postupne obohacovat vztahy spojujíci hospodáøské struktury na obou stranách státní hranice a
odstraòovat bariery zatezujici tyto vzájemné kontakty. S cílem oivení irí mezistátní spolupráce na území èesko-polského pohranièí
je nutné pøipravit, odsouhlasit a potvrdit celou øadu dvoustranných dohod, zejména:
v obchodu
v problematice státní hranice
v informacích a kapitálu.
Zvlátní pozornost je tøeba vìnovat otázce právního urovnání a vyuívání nemovitostí na území sousedního státu (majetko-právní
vztahy, vztahy daòové, podmínky volného pøístupu vlastníka ke svému majetku a jeho normálního vyuívání).
V souvislosti s takto zformulovaným cílem je tøeba odstranit pøekáky komplikující kontakty mezi jednotlivými hospodáøskými subjekty
a podporovat zahájení hospodáøské èinnosti na území druhého státu.
Perspektivní moností je vyuití stávajících objektù hranièních pøechodù pro sluby, cestovní ruch, popø. hospodáøské vyuití apod.
Mìøítky realizace výe uvedeného dilciho strategického cíle jsou:
§
prùmìrná vzdálenost mezi silnicemi protínajícími státní hranici, krajní hodnoty (nejmení a nejvìtí vzdálenost spojení
pøíhranièního území)
§
§
hustota COV ve srovnani s celostatnim prumerem v obou statech
nárùst hodnoty èeského a polského kapitálu investovaného na opaèné strany státní hranice.
Pøiblíit deklarovany stav k výe uvedenému cíli je moné realizací pìti smìrù èinnosti.
4. 2. 1. A. Správné propojení v místním provozu pøes státní hranici.
Jedním ze základních problémù v návaznosti na hospodáøskou kooperaci je zajitìní odpovídajícího dopravního spojení. Monosti
dopravy - zejména silnièní - a spojení partnerù na obou stranách hranice by nemìly být horí ne ve vnitrozemí.
k tomu patøí:
§
§
budování a modernizace silnièní sítì vèetnì doprovodných silnièních zaøízení
postupna výstavba efektivního a trvalého systému dopravního spojení mezi obìma zemìmi, otevírání nových hranièních
pøechodù a zlepení èinnosti pøechodù ji fungujících
Mìøítky efektivity potencionálních projektù mohou být:
§
§
délka a kapacita nových a rekonstruovaných silnic, které spojují obì zemì
§
§
stupeò a kapacita doprovodné infrastruktury (servisy, parkovitì, benzinová èerpadla, motely)
zmìny v délce silnic, které pøekraèují èesko-polskou hranici, zkoumané ve skupinách s urcitými technickými parametry
poèet a propustnost pøeshranièního spoju.
4. 2. 1. B. Spravne funugjici dostupné a cenovì konkurenèní telekomunikaèní spojení území po
obou stranách státní hranice
Rychlé kontakty mezi místními obyvateli a hospodáøskými subjekty na obou stranách státní hranice a souèasnì rozvoj sítì výpoèetní
techniky, ukazují na nutnost zvláte uvazit rozvoj telekomunikaèních sítí v pøíhranièních oblastech.
V rámci tohoto smìru patøí pøednost tìm projektùm, je podporující realizaci následujících úkolù:
§
výstavbu sítì a zvìtení kapacity telefonních ústøeden na celém území, zvýení kvality spoleèných telekomunikaèních spojení,
spoleènì se Saskem a Slovenskem. Zlepení spojení s centrálami sousedních pøíhranièních regionù
§
zváení moností zavedení vyhodnejsiho poplatku za hovory vedené v rámci èesko-polského pohranièí
87
§
urychlene zavedení digitálních systémù do vech uzlových a místních telefonických obvodù, výstavba anebo rekonstrukce
telekomunikaèních a potovních budov, podpora úèasti soukromých spoleèností v rozvoji telekomunikací
§
sirsi pokrytí pøíhranièního èesko-polského území sítí mobilních telefonù.
Mìøítky hodnot potencionálních projektù mají být:
§
kvantitativni a kvalitativní zmìny v okruhu telefonických sítí
§
§
poèet novì pøihláených úèastníkù
§
§
dynamika zmìn pokrytí signálu mobilních telefonu v pohranièním území
§
Poèet operátorù a pøipojených uivatelù internetu.
zmìny cen poplatkù v hovorech vedených na území èesko-polského pohranièí
vztah poplatku za spojení na území èesko-polského pohranièí k jiným poplatkùm, je se plati v obou statech
4. 2. 1. C. Diferencovana lokalizaèní nabídka pro hospodáøskou èinnost, zajiující dobré dopravní
propojení s obìmi státy a zásobování vodou i energiemi, vèetnì odvádìní odpadních vod a
likvidace odpadù.
Hospodáøský rozvoj kadého území je závislý na øadì èinitelù, které buï usnadòují anebo naopak komplikují umístìní podnikù. V
pøípadì èesko-polského pohranièí mùeme hovoøit o dvou typech nutne èinnosti:
§
zvìtení dostupnosti atraktivních oblastí pro potencionální investory (pøi zachování vyváeného rozvoje), obohacení jejich
infrastrukturního vybavení, zvlátì v dopravním spojení, regulaci vlastnických vztahù
§
úprava lokalizaèní nabídky v periferních oblastech, jejich aktivizace je ádoucí vzhledem k potencionální úloze v regionálním
nebo místním rozvoji.
Takto naèrtnuté skupiny èinností se silnì pøekrývají s obsahem jiných smìrù. Hlavními mìøítky, je mají slouit k ohodnocení projektù
v rámci tohoto smìru, mohou být:
§
hustota síových prvkù technické infrastruktury
§
§
úroveò neutralizace negativních vlivù na ivotní prostøedí z èinnosti podnikù
oblasti novì vybavené technickou infrastrukturou, která je nezbytná pro hospodáøskou èinnost.
4. 2. 1. D. Spravne fungujici institucionální infrastruktura rozvoje pøeshranièní kooperace,
zajiující rozíøení a výmìnu právních a obchodních informací, finanènì a pojiovací sluzby a
transfer technologií
Utváøení silných a souèasnì se sebou vzájemnì propojených a kooperujících hospodáøských struktur v oblasti èesko-polského
pohranièí vyaduje vznik institucí, je tìmto procesùm napomáhají. Úkoly v rámci tohoto smìru jsou:
§
podpora informaèní spolupráce a kontraktù, zejména se opírajících o zemìdìlské, hospodáøské a obchodní komory, o
sdruení podnikatelù, o samosprávy atp. a také výmìna textù právních a hospodáøských dokumentù
§
organizování spoleèných trhù, obchodních výstav a burz se zboím, jako jakoz i spoleèných prezentací v zahranièí,
§
vytváøení spoleèných databází s informacemi o podmínkách pro hospodáøskou èinnost ve vymezených pohranièních oblastech
(lokalizaèních, právních), o potenciálních kooperantech, spolupracujících závodech.
§
zakladani institucí pracujících pro podnikatele po obou stranách hranice ( které by mìly dvojjazyèné informace o rozdílech
mezi polskými a èeskými podmínkami). Rozíøení analogických slueb u ji existujících institucí.
§
88
dalí rozvoj bankovnictví sektoru Èeské a Polské republiky, zejména v kontextu smìnitelnosti národních mìn obou státù,
Mìøítky efektivity pøedkládaných projektù mají být:
§
poèet subjektù, jimz slouzi vznikle instituce,
§
§
rozsah technologií zavádìných partnerskými subjekty ze strany èeské i polské,
§
poèet institucí, které vznikají spoleènì s èeskými a polskými partnery.
poèet zorganizovaných akcí a poèet subjektù, je se jich aktivnì zúèastnily (trhy, výstavy, burzy atp.),
4. 2. 1. E. Spoleèné èesko-polské výzkumnì-rozvojové práce v technologií a na trhu s vyuitím
místních zdrojù a moností spolupráce.
Èesko-polské pohranièí by mìlo být - v souladu s obsahem zformulované perspektivy - územím s modernimi hospodáøskými
strukturami, rozvíjejícími se vyváenì v delím èasovém horizontu. Zvlátní význam má rozvoj technologie a nutnost, aby podniky
vyrábìly dle aktuálních potøeb trhu. Navíc se ukazuje nutnost tvurci èinnosti podnikù, na vytvoøení nových produktù, stimulování
poptávky na tyto nové produkty a utvoøení tak nového trhu. Proto je ádoucí realizace projektù v následujících skupinách úkolù:
§
pøeanalyzovat rozvojové monosti hospodáøství v pohranièí, ukázat jeho silné a slabé stránky, dokonèit volbu klíèových
oborù, které odpovídají poadavkùm souèasného i budoucího trhu a které koncentrují hlavní náklady na rozvoj,
§
§
utvoøení silné a vestranné kooperaèní sítì mezi subjekty, které pracují ve vybraných oblastech,
§
doøeení problému vzájemného uznávání certifikátù, diplomù a výsledkù výzkumù.
spoleèné vypracování a zavedení technologií, vèetnì proekologických technologií,
Mìøítky zahájených èinností, je podporují realizaci tohoto smìru, se musí stát:
§
poèet spoleèných projektù technologického významu, je jsou realizované za spoluúèasti èeských a polských partnerù,
§
§
úroveò souèasných pøedkládaných øeení,
§
§
poèet novì zavadenych technologií,
vliv vypracovaných technologií na ivotní prostøedí a konkurenceschopnost nabízených produktù,
úroveò vyuití místních zdroju (zvlátì dosud nevyuívaných anebo vyuívaných neefektivním zpùsobem) pomocí nových
technologií.
4. 2. 2. Hospodáøské vyuití zprostøedkovatelské funkce v pøechodu osob, zboí a informací mezi
obìma zemìmi jako souèást procesu evropské integrace.
Èesko-polské pohranièí se nachází ve støedu Evropy, co mu umoòuje plnit irí mezinárodní funkce, pøedevím mezistátní.
Èesko-polské pohranièí by nemìlo být pouze územím spolupráce regionálního charakteru, melo by být mostem mezi obìma zemìmi.
V irí perspektivì by mela rozvíjená spolupráce v této oblasti pøináet zkuenosti a byt argumentem pro integraci s Evropskou unií.
Mìøítky realizace výe uvedeného strategického cíle postupného rozvoje jsou:
§
§
nárùst hodnoty infrastruktury urèené k realizaci spoleèných èesko-polských zámìrù,
§
§
nárùst míst s turistickými informacemi, která disponují nabídkami ze sousedních zemí,
§
nárùst poètu pracovníkù zamìstnaných ve sféøe vzájemných slueb
obchodní bilance pohranièního území,
obrat sféry slueb, je jsou prokazovány vzájemnì obìma státy,
4. 2. 2. A. Vhodná obsluha tranzitního provozu a vybudovaná nabídka slueb s ním souvisejících
V rámci tohoto smìru dominují úkoly dopravního charakteru. Pro jeho realizaci je potøeba:
§
realizovat hlavní silnièní a eleznièní trasy pøekraèující èesko-polskou státní hranici, jako velmi dùleitý, dosud nedoøeený
problém,
89
§
postupnì zvìtit propustnost a funkènost existujících dopravních spoju mezi èeskou a polskou stranou a pøizpùsobit
odbavovací procedury standardùm Evropské unie,
§
§
spoleènì vypracovávat a vydávat informátory o hranièních pøechodech,
koordinovat silnièní a eleznièní dopravu (osobní i nákladní), s prihlednutim k ekonomickým ziskùm a ekologii horských
terénù a potøebam urbanizovaných uzemi se zesílenou ekonomickou aktivitou
§
§
koordinovat opravy silnic a mostù na hranièních pøechodech,
§
§
zavést výhodnìjí pracovní dobu nìkterých vnitrozemských celních úøadù a rozíøit vyuívání jejich slueb na trasach,
zpracovat logistickou studii pro potøeby støedisek nákladní dopravy,
roziøovat souèinnost veterinárních a fytosanitárních slueb, zvýit poèet jejich pracovi na pøísluných hranièních pøechodech,
Seznam navrhovanych zvlátních akcí k doprave problematice se týká:
V SILNIÈNÍ DOPRAVÌ
§
Propojení hlavní silnièní infrastruktury obou státù (D11-A3/A8 a D47-A1)
§
modernizace infrastruktury podél státní hranice tak, aby spolu se silnicemi protínajícími státní hranici tvoøily osu podporující
rozvoj pohranièí,
§
spoleènì realizovat úkoly spojené s pøípravou VI. multimodálního koridoru TEN (Trans European Network) Gdañsk - Katowice
- Ostrava a propojením IV. multimodálního koridoru TEN v oblasti Brna (dálnice),
§
napomáhat rozvoji meziregionálních vazeb, které by mohly v budoucnosti vytvoøit alternativní komunikaèní koridory k
evropským tahùm napø. spojení Wroclaw, Klodzko, Brno.
V ELEZNIÈNÍ DOPRAVÌ
§
§
zpracování analýzy moností zvýení efektivity pøi vyuívání fungujících eleznièních tratí v pohranièí,
§
prùzkum moností na znovuzprovozneni nebo rekonstrukci eleznièních tratí regionálního nebo lokalniho významu v dosud
spolupráce pøi restrukturalizaci PKP i ÈD pro jejich aktivnìjí kooperaci v pohranièí,
periferních nebo rekreaèních oblastech, zejména v regionech vyadujících zvýenou ochranu ivotního prostøedí,
§
podpora zjednoduení odbavovacích procedur na státní hranici,
§
§
prùzkum moností zavedení niích tarifù pri místních pøejezdech státní hranice, hlavnì osobní doprave,
hledání moností irího spoleèného vyuívání regionálních eleznièních spojù pro pøeshranièní osobní a nákladní provoz,
co umoní odlehèit silnièní hranièní pøechody a zefektivnit vyuívání stávajících sítí PKP a ÈD,
§
spoleènì realizovat úkoly spojené s pøípravou VI. multimodálního koridoru TEN (Trans European Network) Gdañsk - Katowice
- Ostrava a propojením IV. multimodálního koridoru TEN v oblasti Bøeclav (eleznice),
§
dokonèení realizace systému eleznièních tras, urèených pro kombinovanou dopravu dle dohody AGTC a pro pøepravu
nebezpeèných nákladù.
V ROZSAHU LETECKÉ DOPRAVY
§
vymezení podmínek pro oboustranné vyuívání vzduného prostoru, s pøihlédnutím k vybraným regionálním a místním
letitím, zejména pro sportovní, turistické, obchodní a policejní úèely, vèetnì letecke záchranné sluby
§
zhodnocení a projednani podmínek pro irí vyuívání stávajících leti - zvlátì pro pøepravu cestujících - na regionální a
místní úrovni.
V ROZSAHU VNITROZEMSKÉ PLAVBY
Pokraèování v ovìøování moností:
90
§
realizace prùplavového propojení horního toku Odry s Wis³ou
§
výstavba vodní cesty Kole - Kopytow, vèetnì pøeanalyzování moností splavnìní horního toku Odry a do Ostravy.
Mìøítka efektivity potenciálních projektù mají pøihlíet k hodnotám, jako je:
§
hustota sítí v pøíhranièním regionu, poèet pøeshranièních spojení pro tranzitní dopravu a jejich propustnost
§
§
poèet trvalých a sezónních dopravních spojení veøejné dopravy, je spojují obì zemì a poèet potencionálních pasaérù
§
§
plynulost odbavovacích procesù na státní hranici a èekací intervaly pøi pøechodu státní hranice
vliv pøedkládaných projektù na ivotní prostøedí
kvalita dopravní infrastruktury a monosti transportu osob a zboí.
4. 2. 2. B. Rozvoj a pestrost slueb spojených se zajitìním obchodní výmìny mezi obìmi zemìmi
V tomto smìru dominují úkoly zamìøené na tvorbu institucionální infrastruktury, podporující obchodní výmìnu mezi obìma státy.
§
§
podpora spolupráce hospodáøských komor a jiných obchodních organizací v obou státech
§
podpora poradenských a konzultaèních institucí napomáhajících plnìní programù, které zlepují obchodní výmìnu
podpora výmìny informací o právních normách a úøedním postupu pøi obchodní výmìnì mezi obìma stranami
Mìøítka efektivity potenciálních projektù by se mìla øídit následujím:
§
rùstem poètu støedisek informujících o monostech a zásadách spolupráce, o obchodní výmìnì a spolupráci mez Èeskou
republikou a Polskem
§
rùstem poètu vydávaných publikací informujících o organizaènì právních zásadách, pøedpisech a procesech spojených s
hospodáøskou èinností sousedního státu
§
rùstem èesko-polské obchodní výmìny mìøeným objemem prodaného zboí
§
rùstem kooperaèní spolupráce mezi polskými a èeskými podniky pøi výrobì zpoí a poskytování slueb
4. 2. 2. C. Spolupráce v cestovním ruchu
Vysoka kvalita krajiny a jeji atraktivita v èesko-polském pohranièí zpùsobuje, e jedním z nejperspektivnìjích odvìtví hospodáøství
se stává cestovní ruch. Jeho rozvoji mùe napomáhat ji navázaná spolupráce.
Do hlavní skupiny úkolù patri:
§
podpora spoleèných dohod o spolupráci mezi organizacemi cestovního ruchu
§
vypracování speciálních programù pro rozvoj cestovního ruchu, se zohlednìním horské, vodácké, mìstské a venkovské
turistiky, dále hypo- a cykloturistiky, pøi vyuití doplnujici se nabídky na obou stranách hranice
§
podpora spoleèných obchodních a propagaèních koncepcí regionální turistiky a lepí souèinnost pøi propagaci jejích moznosti
§
§
podpora vytváøení vzájemnì propojeného systému regionálních a místních informaèních center
§
koordinace politiky restrukturalizace zamìstnanosti v turistice a podpora projektù efektivní správy v turistických oblastech
podpora vydávání turistických map s vícejazyènym popisem stezek a dalsimi informaci
(napøíklad výmìna zkueností z èinnosti a vzdelavani regionálních manaerù turistiky)
§
spoleèna koordinace podmínek pro vstup do lesù (sezónní protipoární naøízení, pravidla kácení stromù), udrzovani turistických
tras i vyhlídkových míst, ve shodì s pøedstaviteli turistických organizací a lesní správy).
Potenciální projekty mohou být hodnoceny podle jejich vlivu na:
poèet turistù navtìvujících pohranièní regiony na druhé stranì státní hranice
aktivaci vysoce atraktivniho území
poèet a kvalitu spoleèných turistických moznosti
91
-
úroveò zamìstnanosti v cest. ruchu
dostupnost turistickych informací
poèet a rozmístìní institucí zabývajících se cestovním ruchem
pùsobení cestovního ruchu na ivotní prostøedí
vyse pøíjmù z cestovního ruchu u obyvatel pøíhranièních oblastí.
4. 2. 2. D. Rozvoj nabídky slueb cestovního ruchu vyuívajících rùzné moznosti po obou stranách
státní hranice
Tyto hodnoty mohou být vyuity pro rozvoj cestovního ruchu a mají být spolecne nabízeny a zpøístupnìny atraktivní formou a
obohaceny o øadu slueb. Z toho vyplývají následující úkoly:
§
rozíøit formu spoleènych nabídek na mezinárodních akcích
§
spoleèné vypracovávat a vydavat kalendáøe s hlavními turistickými, sportovními, kulturními a náboenskými akcemi, podle
pøísluných dohod, uzavíraných zainteresovanými euroregiony
§
podporat netradièní formy, napøíklad ekoturistiku, hypoturistiku, návtìvy historického opevnìní, agroturistiku jako propojení
zemìdìlství a rekreace, a tim aktivizovat venkov
§
§
rozíøit nabídku pro návtìvu sakrálních a poutních míst
zpøístupnit památky, rekonstruovat vyhlídkove objekty, organizovat koncerty a festivaly, folklorni akce a tim posilit kulturní
identitu regionù a jejich turistickou atraktivnost
§
v rozvoji cestovního ruchu je potøeba respektovat rùznorodé místní podmínky, vèetnì zvlátních pøírodních, krajinných,
vodohospodáøských a lázeòských.
Úspìnost nabízených projektù mùe být hodnocena:
§
zmìnami v poètu návtìvníkù v pohranièí
§
§
vznikem nových druhù cestovního ruchu a poètem jejich uivatelù
§
stupnìm a charakterem vyuívání místních zdrojù.
poètem spoleèných, èesko-polských iniciativ (napøíklad úèast na trzích)
4. 2. 2. E. Spoleèný systém cyklistických tras v pohranièí
Rozvoj cestovního ruchu, posilování kontaktù obyvatel pøíhranièních oblasti a také èásteèné nahrazování silnièního provozu - to vse
jsou argumenty pro rozvoj cyklistiky na tomto území. To vyaduje:
§
vypracování systému cykloturistickych tras pro celé pohranièí, navazujících na systém vnitrozemských tras.
Mìøítka pro hodnocení projektù jsou :
§
§
hustota sítì cykloturistických tras v pohranièí;
§
vliv na proporce mezi silnièní dopravou a cyklistikou.
poèet propojených cykloturistických tras Èeské a Polské republiky;
4. 2. 2. F. Spoleèný systém turistických cest v pohranièí
Rozvoj turistiky opírající se o moností na obou stranách státní hranice vyaduje zpracovat spoleèný, jednotný systém turistických
tras.
Vyaduje to uskuteènìní následujících úkolù:
§
92
postupný rozvoj hranièních pøechodù na turistických stezkách a roziøování funkcí pøechodù pro maly pohranièní styk
§
pokraèovat v dosavadním zpùsobu vytyèování znaèených turistických cest (PTTK, KCT, horská sluba na obou stranách
hranice) a v budoucnosti také spoleèných turistických pásem, pokraèovat v informaèním dovybavení turistických tras;
§
§
zjednoduit formality pøi pøekraèování spoleèné státní hranice;
§
rozvíjet spoleènou, panevropskou turistickou trasu E-3 na úseku Jetìd - Harrachov - zámek Chójnik - Bardo - Dolní Lipka
ovìøit moností irího vyuití turistických cest na høebenech hranièních hor
- Hradec nad Moravicí - Velký Javorník v Beskydech s nìmeckou a slovenskou stranou.
Mìøítkem úspìchu by mìlo být:
§
hustota turistických tras v èesko-polském pohranièí a jejich rozvrení v terénu;
§
§
poèet hranièních pøechodù na turistických trasách;
stupeò sjednocování nutných procedur na pøechodech na turistických stezkách pøi pøekraèování hranice.
4. 3. Strategicke prirority v zivotním prostøedí
Pro potøeby oblasti, jakou je ivotní prostøedí, je vzhledem k jejich vyznamu pro budoucnost nezbytné, aby pro èesko-polské pohranièí
bylo na tyto ucely urèeno 50 - 55% prostøedkù z podpùrných fondù.
4. 3. 1. Vysoké hodnoty ivotního prostøedí a krajiny.
ivotní prostøedí tvoøí jednu z nejvìtích hodnot èesko-polského pohranièí. Ovlivòuje jak kvalitu ivota jeho obyvatel, tak perspektivy
hospodáøského rozvoje. Souèasnì je to vak oblast s mnoha problémy a ohroením, zejména pak ty, jejich zdrojem je rozvoj
osídlení a hospodáøských struktur. Jednou z nejdùleitìjích priorit musí tedy být utváøení ekologicky vyváeného regionu.
Pro území èesko-polského pohranièí jsou typické v pøeváné vysoce kvalitni prirodni a krajinne podminky zejména v horských a
podhorských oblastech. Tyto specifické hodnoty je tøeba duslednì chránit. Proto je nutná postupná eliminace vekerých zdrojù
zneèiujících ivotní prostøedí. Hospodáøský a sídelní rozvoj musí prihlizet k ekologickym a krajinnym podminkam.
Mìøítka realizace výe uvedeného dilciho strategického cíle:
§
§
rùst podílu oèitìných odpadních vod z jejich celkového mnoství, v porovnání s prùmìrem v obou zemích
§
rùst délky pøeshranièních cykloturistických stezek.
hodnota investic odstraòující negativní jevy zpusobene s dopravním zatizenim
K dosaení cíle takto pøedepsaného stavu má slouit est smìrù èinností:
4. 3. 1. A Vhodné systémy kanalizace a èistírny odpadních vod
Pro tyto èinností lze navrhnout nasledujici kroky:
§
pokraèovat ve spolupraci zamerene na zlepseni kvality vod v pohranièních øekách a na ochranu vodních tokù protínajícich
státní hranici
§
zpøísnit ochranu podzemních vod na obou stranách státní hranice, aktualizovat chranenna území se zdroji minerálních vod,
pøedevím v okolí lázní a zdroju podzemních vod vyuívaných nebo urcenych k zásobování pitnou vodou
§
hledat spoleèna øeení pøi eliminaci negativních jevù zpusobovanych velkokapacitním chovem dobytka na území chránìných
povodí (ploná ochrana povrchových a podzemních vod)
§
Likvidovat vzájemné zneèiování povrchových vod, predevsim øeit problémy èitìní komunálních a zemìdìlských odpadních
vod vypoutìných do pøíhranièních vodních tokù
93
§
zmenit negativní jevy zpusobene výrobou a osídlenim na území dùleitém pro vodohospodáøskou èinnost
Mìøítky efektivity techto projektù mohou být:
§
§
stupeò zneèitìní vod
§
§
omezení zdrojù odpadních vod
§
poèet a parametry èistíren odpadních vod, v porovnání s prùmìrnými hodnotami obou sousedních státù
podíl odpadních vod kompletnì oèitìných
hustota kanalizaèní sítì
4. 3. 1. B. Vhodné systémy hromadìní, likvidace, segregace a druhotného vyuívání komunálních a
prùmyslových odpadù
Rozvoj sídelní a hospodáøské sítì, tak jako plánované zintenzivnìní urèitých funkcí na pøíhranièním území, vyadují øeení problémù
spojených s rostoucím mnostvím komunálního a prùmyslového odpadu. Nutné je tedy uskuteènit následující hlavní úkoly:
§
prozkoumat úèelnosti a monosti pøeshranièní spolupráce pri sjednocování kritérií u lokalizace skládek a zpracování odpadu
podle mezinárodních pøedpisù
§
vytvoøit systém vzájemného pøedávání informací o odpadovém hospodáøství podle státních pøedpisù o likvidaci starých a
provozu nových skládek, o jejich rozmìrech a monostech druhotného vyuití a likvidace odpadu
§
vzájemne se informovat o nových technologiích pri zpracování odpadu, zejména z èistiren odpadních vod v kompostárnách.
Mìøítky uvedených èinností by mìl být pøedevím podíl odpadu z celkového mnoství, jen podléhá segregaci a segregaci. Dalím
mìøítkem mùe být vymezení terénu, na nìm jsou odpady skladované (zvlátì pak skládky, které nejsou vhodnì zajitìny).
4. 3. 1. C. Eliminace ohroení a negativních jevù spojených s tranzitní silnièní dopravou
Narùstající rozsah spojení mezi Èeskou a Polskou republikou, odstranovani prekazek ve spoleèenských a hospodáøských kontaktech
pøináí zejména v silnièní dopravì zesílení tranzitního pohranièního provozu. Uchování hodnot ivotního prostøedí pøi souèasném
zintenzivnìní spolupráce v èesko-polském pohranièí vyaduje uskuteènit úkoly spojene s reorganizací provozu na hlavních hranièních
pøechodech a pøíjezdových komunikacích, vylouèit regiony s kvalitnim prostøedím z hranièní dopravy a spoluprácovat v modernizaci
dopravní techniky.
Projekty tohoto smìru mají být hodnoceny v souvislosti s jejich vlivem na èistotu vzduchu, na intenzitu hluku a odstraòování prvkù
devastujicich technickou infrastrukturu. Dalsi skupina potencionálních projektù mùe mìnit proporce mezi mnostvím pøepravy
rùznými dopravními prostøedky.
4. 3. 1. D. Spravne fungujici a efektivni systém retence vod na vodních tocích, které protínají hranici
Vodní hospodáøství je jednou z hlavních oblastí spolupráce mezi Èeskou republikou a Polskem. Úkoly této oblasti by mìly zahrnovat:
§
§
zhodnocení aktuálnosti platne "Smlouvy o vodním hospodáøství na pøíhranièních vodních tocích"
zvýení pøírodní schopnosti akumulovat vodu v jednotlivých povodích (vèetnì výstavby retenèních nádrí).
Hlavní mìøítko zahájené èinnosti je samozøejmì zesilit retenèní schopností. Hierarchizace projektù se ma vak opirat rovnì o
analýzu potøeb vymezeného území a úseku øek.
4. 3. 2. Spoleèný systém monitorování a plánování rozvoje
Základem jakékoliv spolupráce - a zejména pak pøi ochranì ivotního prostøedí - musí být spoleèný systém monitorování a koordinace
plánování. Hlavní oblastí, jí se má monitorování a plánování zabývat, jsou:
§
§
94
stav a ohroení ivotního prostøedí
vyuití pøírodních zdroju
§
územní plánování
§
ochrana kulturního dìdictví.
Mìøítkem realizace výe uvedeného strategického cíle se mùe stát::
§
analýza prací na pøísluném harmonogramu
§
§
výe nákladù vynalozených na kontrolu kvality zavádìného procesu
§
§
stupeò souladu plánu s realizací
podrobná analýza investièních rozpoètù
výe investic realizovanych v jednotlivých letech èesko-polské spolupráce.
Pro výe uvedený cíl bylo zformulováno pìt smìrù èinnosti.
4. 3. 2. A. Spoleèný systém monitorování stavu a ohroení ivotního prostøedí
Tyto práce maji zajitovat a zdokonalovat spoleèny monitoring hlavních sloek ivotního prostøedí s cílem získat srovnatelné údaje,
bezprostøedne a rychle pøedávat informace o havarijních stavech a irí souèinnosti speciálních sloek pøi jejich likvidaci za souèasného
hledání zpùsobu, jak spoleène vyuivat získane údaje.
Mìøítky efektivity zahájených èinností by mìly být:
§
§
rozloha monitorovaného území
§
delka doby od získani informace a jeji interpretace k rozhodnutí o dalsim postupu a koneènì k praktickému plneni tohoto
rychlost pøi získávání údajù
rozhodnutí
§
poèet skládek, je je nutno monitorovat.
4. 3. 2. B. Spolupráce pøi ochranì pøírody a pøírodních zdrojù
Tyto potencionální úkoly jsou èetné a rùznorodé obsahují:mimo jiné.
§
zajitìní postupné a stálé obnovy pøírodních prvkù v pohranièním území, zejména na území stávajících nebo plánovaných
národních parkù, CHKO a jiných zvlátì chránìných území, dále na významných krajinotvorných objektech, na systému
ploné ekologické stabilizace vèetnì chránìných území s pøírodní akumulací vod
§
spolupráci pøi urèování a neutralizaci zdrojù zneèitìní vzduchu a povrchových vod s moností spoleène kontroly zvlátì v
lázeòských místech
§
uí spolupráci organu lesní správy s ochrannymi institucemi pøi obnovì lesù. Respektování nadøazené funkce lesa v krajine
a ve vodnim hospodáøství
§
podporu spoleèné ochrany pùdy pøed erozí, pred pùsobením emisí, pøed následky cinnosti tezkych mechanizmu pri lesních
pracech, pøed polomy a negativními vlivy tìby
§
§
projektování a postupnou realizaci biokoridorù a biocenter v územních systémech ekologické stabilizace
§
podporu programù energetických úspor a programù vyuívajících místní a alternativní energeticke zdroje, je nemají kodlivý
koordinaci spolupráce v myslivectví, potøebné redukci lesni zvìøe, v jejich prevenci pri likvidaci biologických kùdcù
vliv na ivotní prostøedí
§
podporu èinnosti pro vestrannou obnovu venkova vèetnì ekologického zemìdìlství
§
§
schválení vìcné a pravidelné spolupráce ve fytosanitární a veterinární ochranì, rychlého informování o výskytu epidemií
spoleèné zpracování katalogù a zásad pri pouivani prostøedkù urèených na likvidaci plevelù a kùdcù vcetne katalogù
prostøedkù urèených pro léèebné úèely
95
§
podporu spolupráce pøi sanaci, rekultivaci a úpravì území, na nìm skonèila prùmyslová èinnost, zvlátì po uzavrenych
dolech
§
pøíprava Dohody o posuzování vlivu na ivotní prostøedí pøesahujícího spoleèné státní hranice v souladu s èlánkem è. 8
Konvence z Espoo.
Mìøítky efektivity provádìných èinností by mìly být:
§
stupeò zamoøení ivotního prostøedí skladkami
§
§
zmìna zalesnìné plochy
§
§
eliminace kod na ivotním prostøedí prùmyslovou èinností, zemìdìlstvím, turistikou a osídlením
§
úroveò neutralizace pøírodního ohroení (kùdci).
plocha mimoøádnì kvalitního území
poèet a stav lesni zvìøe
4. 3. 2. C. Spolupráce regionální a místní správy pøi plánování rozvoje
Je nutno úzce spolupracovat pøi spoleèném plánování a je tøeba opírat se o dosud získané zkuenosti. To vyaduje zapojit do tohoto
procesu co nejirí spektrum subjektù z místní a regionální úrovnì. Obsah spolupráce se samozøejmì mùe liit. Mezi úkoly se zde
mùe vyskytovat:
§
vypracování seznamu pøeshranièních èinností, které by bylo mono uskuteènit v rámci odpurnych státních i mezinárodních
programù, vèetnì projektù Phare, CBC a dalích
§
postupné vypracování odvetvovych a regionálních programù rozvoje èesko-polského pohranièí a jeho jednotlivých èásti na
zaklade zkusenosti opirajici se o Koordinacni studii
§
vzájemná koordinace kontaktù s mezinárodními organizacemi a fondy pri øeení problematiky èesko-polského pohranièí,
navázání úzké spolupráce pøi úsilí získat a vyuít mezinárodní finanèní prostøedky (napøíklad Phare)
§
§
postupné sladìní norem a právních pøedpisù, které se týkají pøíhranièní spolupráce (v perspektivì vstupu do Evropské unie)
podpora èinnosti pri obnove venkova (na èeské stranì vládní program: "Obnova venkova").
Tyto úkoly, tak jako celá øada dalích (mimo jiné i tìch, je jsou zmínìny ve zbývajících smìrech) mohou konkretizovat aktualne
uvazovany cil
Pro analýzu ji splnìných cílù je moné pouít mìøítek, je byla vypracována pro jiné oblasti.
4. 3. 2. D. Spoleèná èesko-polská výzkumná a projekènì-koncepèní èinnost spojená s ochranou
ivotního prostøedí a územním plánováním
Toto zamìøení vyaduje realizaci následujících úkolù:
§
vypracovat spoleèné zásady a mechanizmy spolupráce v územním plánování a zajistit výmìnu dokumentace a informací.
Provìøit stávající dokumentaci z hlediska vodohospodáøství, ochrany ivotního prostøedí a struktury osídlení
§
pøi vypracování zásad pro ochranu pøírody pøihlíet ke stále se mìnícím spoleèenským a hospodáøským podmínkám i
technickým monostem v ochrane ivotního prostøedí
§
vzájemnì se informovat o cílech sportovního nebo rekreaèního vyuití uzemi a spolupráce pøi formulaci principù pro hodnocení
tìchto zámìrù (zvlaste u lyzarskych vleku, sjezdovek atd.)
§
prohloubit spolupráci pøi urèování vhodneho uzemi pro nutné veøejné investice.
Také toto zamìøení se dosti prolíná s jinými oblastmi, napøíklad se spoleèensko-hospodáøským rozvojem a s ochranou ivotního
prostøedí.
96
Tyto úkoly mohou splnit projekty, jejich pøínos mùe být zhodnocen pomoci techto kritérii:
§
poètem vznikajících výzkumných a projekènì-koncepèních prací
§
§
mnostvím subjektù, je se zajimaji o jejich uplatneni
úèinkem dùraznìjích efektù ovlivòujících jiné oblasti cinnosti.
4. 3. 2. E. Výzkumné a projekènì-koncepèní práce urcene na ochranu pøírodních zdrojù, ivotního
prostøedí, kulturního dìdictví a územního plánování v pohranièí na obou stranách hranice
Hlavnimi úkoly zde jsou:
§
vypracování spoleèných zásad pro vyuívání nerostných zdrojù prospìné pro obì strany (spoleènì s ochranou zdrojù
uitkových vod)
§
spolupráce pøi bilancování, vyuívání, upravì a zpracování nerostných surovin, vèetnì oivení vìdecko-technických kontaktù,
zejména ve vyuití ekologických paliv a protiradonových prostøedkù
§
spolupráce pøi vyhledávání loisek metanu, jejich zprovozneni a vyuivaní (zvlaste v panvi walbrzysske, hornoslezske a
ostravske)
§
Vyuzivani vladnich, samospravnych a zahranicnich prostredku na financovani schvalenych investic v pohranici, zvlátní
pozornost je tøeba vìnovat otázkám právní regulace pøi vyuívání nemovitostí, které leí na území sousedního státu (majetkovìprávní vztahy, otázky daòové, podmínky volného pøístupu majitele ke svému majetku a jeho bìného vyuívání),
§
§
podpora aktivní regenerace mimoøádnì kvalitní krajiny
podpora forem zastavby, ktera je nejen esteticka, ale take tzpicka pro urcitou oblast, aby tak bylo dosazeno jejiho souladu s
krajinou.
Mìøítka, jich je mono pøi hodnocení potencionálních projektù pouít, zahrnují:
§
§
poèet vznikajících prací
§
§
vzájemnou kompatibilitu reseni, ktera byla vypracována pro oblast socialni, hospodáøskou anebo pro ivotního prostøedí
§
úpravu majetkových vztahù.
poèet zahájených prací (anebo prací, u nichz je prokazatelna snaha o zahajenií)
vliv na krajinný soulad
97
4. Vision and strategic goals of development
The cultures of neighbouring nations in Czech - Polish border area penetrate and enrich each other. Being a coherent entirety of high
social, economic and environmental quality, this border area is also connected with neighbouring territories and countries. This
enables it to fulfil important functions on bilateral and european platforms.
The Polish-Czech border area is an area of dynamic development with complementary social, economic and environmental resources.
The development of this area is based on partnership respecting differences and independence of the partners. The Co-operation in
the Polish-Czech border region in the field of social, economic and spatial development, including ecology and infrastructure, builds
up and strengthens the ties between both countries and at the same time contributes to the process of their integration with the
European Union.
The above strategic development vision requires:
§
gradual approximation, removal of prejudice, getting to know one another and establishment of institutional and personal
contacts
§
§
closer co-operation to handle natural disasters and any other threats
gradual increase in access to border region areas for both parties and establishment of closer relations between them
thanks to the improvement and upgrading of the transport system and increasing the number of border crossing points
§
harmonisation of legislation dealing with common or similar problems of border region development, including the crossing
of the state border, travelling or carrying business activity in the adjacent country, in line with the EU legislation
§
standardisation of the principles of spatial management, reinstatement and implementation of spatial order and development
of a mechanism for the flow of information about investment projects of supra-national importance
§
recreation of ecological balance in the border region through intensified environmental and rehabilitation efforts and expanding the scope of protection of the natural environment
§
close co-operation in the use of natural and landscape predisposition of the border region, in particular focusing on the
attractive mountain and foothill areas
§
establishing closer relations, co-ordination of actions and expansion of co-operation at various levels of management, in
particular of:
mining, use or processing of natural resources
industrial, agricultural and craft manufacturing, etc.
exchange of goods and basic services; and
labour market and reasonable use of labour resources
§
establishment of closer relations, co-ordination of actions and expansion of co-operation in various fields of social and
cultural life, without limitation:
cultural and educational contacts
98
co-operation between specialised health, treatment and rehabilitation services
capitalising on the recreational and tourist potential of the border region
improving co-operation of children and young adults' organisations and
co-operation between mass media.
All forms of activity carried in the Polish-Czech border region should be guided by clearly formulated rules:
§
development of contacts and specific co-operation between settlement centres that can complement each other with respect
to certain higher service functions as well as specific contacts between small and medium settlements, especially with
respect to cultural initiatives, as well as the technical and humanitarian assistance
§
enhancing the importance and function of the border settlement system by expansion of the technical and social infrastructure as well as the economic potential, securing the implementation of mutually co-ordinated intentions in selected areas of
development and in selected settlements co-operating across the border; this purpose should be furthered by both national
and international ideas of development of selected areas (poviats, territories) and
§
harmonisation of actions taken in all areas of transborder co-operation, in particular as regards the programming of develop-
ment and land use on the regional and local scale, ensuring the ecological stabilisation of the area, protection of natural and
landscape assets, respecting all manifestations of cultural heritage and infrastructure facilities.
Based on the analysis of internal and external conditions of development of the Polish-Czech border region, the following main
strategic objective was formulated:
'to achieve high quality of living standards and level of social and economic development based on the developing social,
economic and spatial structures of the neighbouring countries'.
The achievement of the above strategic objective requires measures in the following priority development fields:
§
§
economy and
§
Society
environment
The field "economy" includes all the establishments concerning following branches :
industry, trade, services
technical infrastructure
tourism
rural development.
Implementation of the strategy which is being created requires formulating the specific goals for each of the above mentioned fields.
Within the goals, measures, task and projects will be indicated. In this process the rule of descending conformity has to be respected
(specific issues can not be contradictory to more general ones). Furthermore, undertakings on lower level lead to achievement of
goals and states described by more general criteria. In case of this strategy, implementation of propsed groups of projects should be
consistent with formulated measures which enable to meet the goals. Project proposals presented by local and regional partners in
stage of the strategy implementation have to prove neither the acheivement of strategic goals, nor cohesion with other projects.
These projects must only comply with the criteria for measures or groups of projects.The strategy secures mutual cohesion of
undertakings as well as achievement of general development aims through preferred measures. The strategy defines therefore the
means and methods (described in measures) which enable turning present states into desirable ones.
99
current state
measure = undertaking
goal = desired future state
If the principle of sustainable development is approved in the strategy (vision), the goals, measures, tasks and projects will influence
more than one field. The ascription of goals, measures and projects to different fields is then based on mutual agreement. There
should be a synergy between proposals formulated for particular fields. The expenditures for seeking to improve the situation in one
field should give favourable results in other fields.
Apart from the structure of goals, measures and projects, a range of implementation indicators were proposed in
order to improve the aplicability of the strategy. These indicators will make possible current monitoring of the strategy
implementation effects. They will also enable evaluation of the proposed projects and facilitate project selection.
Furthermore, the indicators will specify and concretize the contents of goals and measures.
Preliminary assesment of financial requirements for each field was prepared (share in total assistance funds was
indicated). This share does not reflect the hierarchy of the development fields . It rather shows how capital-consuming the undertakings in the different fields are. Practically, as a result of the existing interconnections between the
fields, most of the financial investments have an impact on development processes in all three fields.
The projects submited by regions and communes should be assessed according to the criteria described in the strategy. These
criteria were divided into three groups :
§
General criteria describing preconditions for projects to be implemented within the strategy framework.
§
§
Strategic goal achievement indicators which assess efficiency of the implemented strategy in long term perspective.
Efficiency indicators of projects which can contribute to implementation of different strategic measures; these indicators
assess projects in comparison with an existing model or other project proposals.
General criteria of project selection :
1.
cross - border character
§
§
2.
3.
project will be implemented in the border area, or it will concern the border area in one or both neighbouring coun-
tries
Feasibility
§
§
Project is formally and legally feasible
§
§
Project is feasible in terms of financial possibilities
Project is feasible in terms of organizational and technical possibilities
Project is secured and guaranteed by assistance beneficiary
Conformity with the strategy
§
§
100
project implementation has favourable effects at the both sides of the border
Project seeks to achieve one of the aims / measures specified in the strategy
Financial means for the implementation of this strategic goal allow a project to be financed
4.
Synergy with other projects
§
5.
Project improves results of other projects within the strategy / programme framework
Project scale
§
6.
7.
Assignment of the project to one of the groups financed by assistance programme depends on the project scale
Gains
§
Project takes positive effects measurable by the assessment criteria for the strategic goal implementation
§
Project has positive results according to the assesment indicators for project groups (measures)
Efficiency
§
The project implementation effects are significant in comparison with the expenditures for its implementation.
4. 1. Strategic development priorities in social issues
Two partial strategic goals were described in social sphere :
§
§
Security and social stabilization, disapearance of the peripheral and marginal character of the area
Populations from both sides of the border get to know each other
-
Implementation priorities and assessment criteria of strategy implementation effects were described for each of the
above mentioned strategic goals. The implementation priorities represent measures which are formulated in form of
the project groups. A description of potential tasks which should contribute to achievement of strategic goals as well
as assessment criteria of potential projects and their implementation effects has been prepared for each group.
Project implementation in social sphere should involve 10% of the assistance funds for local and regional initiatives in the bilateral
cooperation.
4. 1. 1. Security and social stabilisation, removal of peripheral and marginal treatment of the area
The Polish-Czech border region should be gradually transformed into a stable, functional and most of all attractive - for its residents
- Central European region.
The attainment of this condition depends on:
§
processes occurring in the living environment, in particular environmental hazards affecting the quality of living and health of
the people
§
processes of renovation and rebuilding of towns and modernisation of rural areas, considering:
-
standard of housing and services and
technical standard of settlement facilities, in particular transport and telecommunications services
§
§
access to isolated areas
§
§
functioning systems of territorial defence and sanitary protection
§
condition of health and welfare services.
fire protection system that are in state of good repair
balanced labour market and
The indicators of implementation of the above strategic goal includes:
§
balance of migration - stabilisation of migration, reduction of outflow or inflow of people would indicate whether the area
becomes more attractive and loses its peripheral character, it also shows the growing sense of security and social stabilisation
§
growth rate of real wages as compared to the average pay in both countries - reflecting the labour market tendencies as the
basis for social stabilisation
101
§
reduction of crime and
§
growth rate of fixed telephony as compared to a given country's average.
In order to achieve the above strategic goal, the following measures should be under taken:
4. 1. 1. A. Exchange of labour resources of both countries
Thanks to the differences in potentials existing on both sides of the border, it is possible to make a more efficient use of labour
resources. The main inducement for taking actions of such type is the difference in supply on the labour market resulting from:
§
quantity differences: different unemployment rate in the neighbouring regions and
§
quality differences: various qualifications of residents of both sides of the border.
Projects contributing to the realisation of this measure should build on the following activities:
§
developing the exchange of information between respective employment offices, in particular information about available
jobs and labour market situation
§
organisation of training sessions and seminars on legislation on employment, retraining of the unemployed, employing
foreigners and developing strategies for combating unemployment
§
preparation and publication of catalogues containing job offers in order to improve mutual information; development of
specialised training services and job placement services for entrepreneurs and enterprises, exchange of specialists, students and pupils
§
§
organisation to train physicians regarding legislation on unfitness for work
§
development of co-operation between social assistance centres in the border region in the field of education, improving the
promoting the development of small and medium enterprises that will expand and diversify employment
methods and forms of social work, co-operation between non-profit organisations, co-ordinating the employment of unemployed charges of social assistance centres, implementation and development of non-standard forms of social work; and
§
supplementing mutual agreements on the migration policy included in Central European Treaties, that would respect the
tendency of growing legal traffic on the Polish-Czech border.
The following indicators can be proposed for monitoring of the realisation of this measure (in terms of statistics and growth rate):
§
§
level and structure of unemployment in the neighbouring regions
§
§
number of persons working in the neighbouring country
§
number of small and medium enterprises employing citizens of the other country that were established.
differences in the structure of unemployment (in particular with respect to the range of qualifications)
volume and structure of unsatisfied demand for given specialists and
4. 1. 1. B. Social activation of local population centres based on the advantages of their crossborder location
The border region should not be treated as outskirts of the country but should be perceived as the centres of development. The main
drive of this development is the difference in potentials on both sides of the border and the growing tendency to make them even.
Hence, the flow of capital, ideas and most of all people, strengthens the position of these areas.
The development of cross-border areas depends equally on the macro-political situation as well as regional or local developments.
As regards the latter aspect, an important aspect is the fulfilment of activities intended to:
§
stimulate social initiatives
§
develop institutional infrastructure and
102
§
joint use of the institutional infrastructure.
The effectiveness of realisation can be measured by the number of joint initiatives of communities on both sides of the border, the
degree of utilisation of the social infrastructure, the number of jointly organised events, and the number of institutions established and
operated by both parties. The implementation of these policies is also conducive to the realisation of the next measure.
4. 1. 1. C. Permanent eradication/prevention of centres of crime and social problems
The attractive conditions for living, investments or tourism depend, to a considerable extent, on the security in a given area, level of
crime and social problems.
In the border region, the main task to be fulfilled as a part of this measure is to improve cross-border co-operation in the field of
eradication of social pathologies and reduction of illegal border crossing and customs crime, including copyright piracy (e.g., illegal
export, transport and sale of video cassettes).
It requires the co-ordination of activities of the police, customs authorities, border guards as well as social assistance institutions.
The indicators of realisation of this measure include:
§
§
number of reported crimes
§
§
number of residents living below the agreed social minimum standard and
number of detected wrongdoers
extent and outcome of assistance granted to the disadvantaged residents.
4. 1. 1. D. Efficient operations of rescue services
Projects within this measure should concentrate on the following activities:
§
fine-tuning the system on mutual agreements and conclusion of relevant agreements on cross-border co-operation in cases
of extreme environmental hazards (natural and ecological disasters, fires, floods) and
§
co-operation between fire services, mountains rescue services and humanitarian assistance.
The measures of co-operation can be based on the effectiveness of joint rescue operations, preventive actions in particular. Other
measures may refer to the scope and efficiency of mutual assistance granted by both parties in the course of flood-related rescue
operations.
4. 1. 1. E. Cross-border flood prevention system
The solution of the flood problem is an ultimate factor affecting the propensity to settle in the exposed areas, and to carry out business
activities there.
It is advisable to take joint actions in order to implement the following activities:
§
§
building and modernisation of flood-prevention infrastructure
§
co-ordination of preventive measures and counter-flood actions.
joint monitoring of flood exposure and
The realisation indicators are of a technical nature and should refer to the parameters of counter-flood infrastructure that were
attained thanks to the co-operation of both parties.
4. 1. 1. F. Joint spa, treatment and epidemiological system
Actions undertaken as a part of this measure improve the security and living standard of inhabitants of the region, and at the same
time raise its attractiveness for visitors (it particularly refers to the spa amenities). Projects pursued, as a part of this measure should
provide for:
§
co-operation in the field of health and spa treatment services for citizens of the other state
103
§
co-operation in the investigation of cases of prolonged unfitness for work and monitoring whether medical recommendations
concerning sick citizens of both countries are followed
§
§
solving the legal problems related to the payment of medical expenses, health insurance in particular
§
co-operation in utilising the services of certain specialised health care institutions located in the border areas.
extending the system of mutual information about epidemics in the border region and
The measures of project suitability should relate to their influence on:
§
health of local residents
§
§
degree of utilisation of the existing spa and resort base
§
ability to detect epidemics hazards.
number of persons using spa and treatment services in the neighbouring country
4. 1. 1. G. Facilitated access to remote settlements, particularly in the mountain areas
Mountain areas account for a considerable portion of border areas between Poland and the Czech Republic. The access to remote
settlements in such areas is difficult, which leads to isolation and economic and social development. Prevention of peripheral treatment of such areas mainly requires the improved access there, primarily by the development of road and telecommunication networks, including collective transport. Frequently, the best way to solve the existing problems in this field is to establish connections
with the infrastructure systems from the other side of the border.
The main indicators of implementation of these policies relate to the availability of transport. These may include, among others:
§
collective transport connections
§
§
number of roads leading to remote mountain settlements
§
capacity parameters referring to the transport and telecommunication infrastructure.
reliable transportation during winter and
The above indicators should reflect the access to mountain areas, both in the home country and in the neighbouring country.
4. 1. 2. Communities from both sides of the border should get to know each other
All measures undertaken in the Polish-Czech border region should result in the elimination of contrasts and differences, gradual
approximation of the neighbouring areas and expanding the opportunities and extent of mutual co-operation in all areas of social and
economic life. These measures should be pursued in harmonisation with the ecological, historical and cultural conditions of the
border region.
This objective should be primarily furthered by individual or local initiatives receiving adequate support from the local and central
government authorities in both countries. The latter must provide the legal and organisational instruments for measures taken in the
border region.
The cultural, scientific and educational potential must be created and strengthened in the Polish-Czech border region. It is advisable
to pursue co-operation consisting in the exchange of students and scientific staff between academic centres located on both sides of
the border. It should not only further the internal development of the border region but also boost its recognition internationally.
Advantage should be taken of all opportunities of promoting the existing and developing new cultural and educational projects, and
also expand the curriculum of primary, secondary and higher schools, likewise scientific and technical activities. In this field, it is
necessary to take into account the specific needs and conditions, local, regional and international ones, and also intensify scientific
and cultural contacts with other countries of Europe and the world.
The measures for realisation of the above strategic objective include:
§
104
number of local and regional regular bus lines
§
growing number of schools and organisations involved in the education of children and young adults
§
§
number of joint projects with a cultural component and
airtime in mass media devoted to the promotion of culture of the neighbouring nations.
Activities taken in the field of culture, science and education will lead to positive effects of eliminating the peripheral and marginal
treatment of the area. They have equal significance for the economic development, levelling of problems existing in the labour
market, and building the ecological awareness. The above objective is directly furthered by the following three measures.
4. 1. 2. A. Collaboration between schools and organisations engaged in educating children and
young adults, schooling and scientific-research measures
The strategic orientation of co-operation within the Polish-Czech border regions inclines us to pay special attention to the importance
of its influence on children and young adults. The effects of these measures will render, in a long-term, better understanding and
growing confidence between communities from both sides of the border. Thus, projects should focus on implementation of the
following activities:
§
co-operation between primary schools and intensified contacts between children and young adults from Poland and the
Czech Republic, both during the school year and vacations
§
deepening and improving effectiveness of the existing co-operation between universities and scientific institutions as well as
secondary schools and boards of education
§
§
co-operation between non-governmental organisations addressing children and young adults and
organisation of joint educational projects.
The value of potential projects can be measured using the following indicators:
§
number of children and young adults visiting the neighbouring country within the framework of exchange organised by
schools and non-governmental organisations
§
joint educational programs (number of participating young adults)
§
§
number of joint educational and instructional events and
number of non-governmental organisations that were established and existing, implementing educational and instructional
activities.
4. 1. 2. B. Co-operation in the field of creation of and access to culture, organisation of cultural
events, cultivation of local and regional traditions
The area of the Polish-Czech border region is reputable for its rich and diversified culture. This value, provided it is properly cultivated
and promoted, can constitute an important link joining the communities from both sides of the border. The opportunities for cultural
co-operation are extensive and hence the main activities should focus on such elements as:
§
§
promoting local patriotism and supporting identification of residents with their region
close co-operation in reconstruction and enhancement of the cultural elements of the region, with the use of historical town
centres, folk architecture, castles, palaces and parks
§
introducing to school curricula the issues of historical ties between both countries and the questions of cultural heritage of
Poland and the Czech Republic
§
determination of the principles for exchange of information about culture, education, etc., and development of cultural &
informational centres to that end
§
supporting co-operation between cultural institutions in accordance with the local conditions and traditions
105
§
attempts to organise joint museum exhibitions
§
resolving the problem of getting museum exhibits and works of art, etc., across the border, likewise objects intended for
official exhibitions or joint displays; examination of the possibility to reduce guarantee deposits for exchange and exportation
of museums exhibits and
§
organisation of cultural events basing on local and regional cultural values.
Any projects proposed in furtherance of the above activities may be assessed by reliance on the following indicators:
§
§
number of organised events and attending persons
§
§
number and quality of collections and exhibits subject to exchange
§
§
balance of migration evidencing the attachment of residents to their region and
number of established institutions, their area and scope of operations
number of young people covered by educational programs relating to culture
number of persons receiving information about the other country and its culture.
4. 1. 2. C. Generation and publication of bilingual information, media co-operation, popularisation
of language of the other country
The communities living on both sides of the border can get to know each other, and their closer co-operation, practically in any field,
may be supported by the removal of language barriers. In this context, schools, media and publicity institutions may play special role.
The main groups of activities conducive to the realisation of this measure are the following:
§
§
supporting publication of bilingual newspapers and exchange of regional newspapers
development of varied forms of learning the language of the other country, e.g., by means of extra-curriculum lessons,
language courses or popular language teaching aids
§
enforcement of the basic knowledge of the language of the other country at uniformed services in the Polish-Czech border
region
§
promotion of joint radio and television programs
§
gradual erection and putting into operation of television transmitters in order to cover the border region of both countries with
television signal
§
bilingual publications containing tourist, business and promotional information and
§
emphasising the integrating role of minorities from both sides of the border.
Projects furthering the implementation of this measure can be evaluated through:
§
number of bilingual information brochures published
§
§
number of other bilingual information (e.g., announcement boards)
§
§
length and range of radio and television programs
§
§
number of young people learning the other country's language and length of instruction
number of institutions were both languages may be used
degree of knowledge of the other country's language by uniformed services in the Polish-Czech border region
availability of language aids - number of points where they are available, price, number of copies, thematic scope, degree of
availability of newspapers and literature published in the other language and
§
106
number and coverage of events organised by minorities.
4. 2. Strategic development priorities in the economic sphere
Taking into account how investment - consuming is the Czech - Polish border area as well as infrastructure requirements, 35 - 40 %
of total assistance funds should be allocated to this aim.
4. 2. 1. Existence of strong co-operation in the economic sphere
The future character of the Polish-Czech border region will depend, to a considerable extent, on the establishment of a relatively
uniform economic system. It means that the relations between the business structures from both sides of the border should be
gradually enhanced, and barriers hindering contacts should be removed. In order to stimulate a wider inter-state co-operation in the
Polish-Czech border regions, it is necessary to prepare, agree and approve a number of bilateral agreements, in particular concerning:
trade
state border issues and
information and capital flow.
Special attention should be paid to legal regulations and the use of real estate located within the territory of the neighbouring state
(legal, property and tax relations, conditions for free access to property by the owner and its normal use).
In view of such a goal, barriers hindering contacts between business entities should be removed; efforts should be made in order to
provide for conducive conditions of taking up business within the other country.
The attainment of above goal can be measured by:
§
average distance between roads across the border, extreme values (the largest and the smallest distance connecting border
regions)
§
density of sewage treatment plants as compared to both neighbouring countries' average and
§
return on the Polish and Czech capital employed on both sides of the border.
The above outcomes may be gained as a result of implementation of the following five measures.
4. 2. 1. A.
Development of efficient and dense road network for local cross-border traffic
One of basic problems associated with the establishment of economic co-operation is the provision of adequate transport connections. Transport facilities, road transport in particular, and connections between partners from both sides of the border should not be
inferior to those in case of contacts within one country only.
The following should be done in furtherance of this measure:
§
building and modernising the road system and associated technical facilities and
§
building efficient and reliable system of transport connections between both countries, mainly by putting into operation new
border crossings and upgrading of the existing ones.
The effectiveness of the possible projects can be measured by:
§
length and traffic capacity of newly built and upgraded roads connecting both countries
§
changes in the length of roads crossing the Polish-Czech border, to be investigated according to groups with specific technical parameters
§
degree of saturation with the associated infrastructure (workshops, parking lots, petrol stations, motels) and
§
number of traffic capacity of cross-border connections.
107
4. 2. 1. B. Development of efficient, accessible and competitive, in terms of pricing, telecommunication connections in the border area
Active contacts between local communities and business entities from both sides of the border, as well as the development of
computer networks point out the necessity of applying special treatment to the development of telecommunication network in the
border region.
As a part of these measures, preferences should be given to projects furthering the implementation of the following activities:
§
network expansion and increasing the capacity of telephone exchanges within the whole area, enhancing the quality of joint
telecommunication connections, also with Saxony and Slovakia, and improvement of connections with exchanges located in
the adjacent border regions
§
§
contemplating the possibility of offering cheaper tariffs for calls in the Polish-Czech border region
speeding up to implementation of digital systems in local telephone circuits, erection or reconstruction of telecommunication
and post buildings, and supporting the involvement of private companies in the development of telecommunication and
§
increasing the cellular coverage of the Polish-Czech border region.
The effectiveness of the possible projects can be measured by:
§
quantitative and qualitative changes in the telephone network
§
§
number of new subscriber connections
§
§
dynamics of the change in cellular coverage of the border region
§
number of operators and Internet users.
changes of tariffs for calls in the Polish-Czech border region
prices for calls in the Polish-Czech border region in relation to other tariffs applied in both countries and
4. 2. 1. C. Provision of varied locations for business activity with good transport connections
between both countries, supply of water and energy, and discharge of sewage and removal of solid
waste
The economic development of any area depends on a number of factors that further or hinder the location of businesses. As regards
the Polish-Czech border region, we can contemplate two areas of necessary activity:
§
offering attractive areas to potential investors (with due consideration of the principles of sustainable development), infrastructure improvements, in particular in the field of transport connections, and clearance of ownership matters and
§
improvement of locations in remote areas where activation is desired because of their potential role in the local or regional
development.
Such groups of measures strongly interact with the contents of other measures.
The main standards for evaluation of projects pursued as a part of these policies may be:
§
density of networked elements of technical infrastructure
§
§
degree of neutralisation of the adverse influence of businesses on the environment and
108
areas newly equipped with the technical infrastructure that is necessary for carrying business activity.
4. 2. 1. D. Provision of efficient institutional infrastructure for the development of cross-border cooperation enabling publication and exchange of legal and commercial information, financial and
insurance services, and transfer of technologies
The establishment of strong, but at the same time inter-related and co-operating economic structures within the Polish-Czech border
region necessitates the establishment of an institution to further these processes. The following activities should be implemented as
a part of this measure:
§
support to co-operation in the field of information and contracts, in particular building on chambers of commerce, agriculture
and industry, business associations, self-governments, etc., and exchange of documents of legal and economic nature
§
§
organisation of joint fairs, commercial exhibitions and commodity exchanges, as well as joint presentations abroad
§
creation of joint data bases containing information about the conditions for carrying business activity in specific areas of the
further development of the banking system on both the Polish and the Czech side
border region (localisation, legislative framework), and potential business counterparts and
§
establishment of auxiliary business institutions providing services (bilingual information with due consideration of differences
between the Polish and the Czech conditions) to entities from both sides of the border.
Extension of the scope of services offered by similar and already existing institutions.
The effectiveness of potential projects should be measured by:
§
§
number of entities served by the aforesaid institutions
§
§
number of events organised and the number of entities that took active part in them (fairs, exhibitions, exchanges, etc.) and
range of technologies implemented by partners from the Polish and Czech dies
number of institutions jointly appointed by the Polish and Czech partners.
4. 2. 1. E. Joint Polish-Czech research and development measures concerning technologies and
the market, with the use of local resources and co-operation opportunities
The Polish-Czech border region, in accordance with the aforesaid vision, should be an area with modern economic structures,
focused on sustainable long-term development. Because of this provision, the issue of technological development and continuing
adjustment of products made by companies to the prevailing market requirements, gain special importance. Furthermore, there is a
matter of creative activity of companies with the intention to create new products, and then stimulate demand for such products and
create a new market for them. Hence, as a part of the above measure, it is desirable to implement projects in fulfilment of the following
activities:
§
analysis of development opportunities of the border region economy, identification of its strengths and weaknesses, selection of key specialities in view of the existing and future market; concentration on outlays on the development
§
forming a strong and comprehensive co-operation network among entities active in selected business areas
§
§
joint development and implementation of technologies, including environmental-friendly technologies and
solving the problems of mutual recognition of quality certificates, diplomas and research findings.
§
Efforts conducive to the implementation of such activities should be measured by:
§
number of joint projects of technological significance implemented by Polish and Czech partners
§
§
state-of-the-art of proposed solutions
impact of newly developed technologies on the environment and the competitiveness of product offer
109
§
number of newly implemented technologies and
§
degree of application of local resources by new technologies (in particular by activation of previously passive resources as
well as resources whose application was non-efficient).
4. 2. 2. Economic use of transit functions of the cross-border area in the tj. in the flow of persons,
goods and information between both countries contributing to the European Integration process
The Polish-Czech border region is located in the very centre of Europe, which improves the chances of this country to take broader
inter-state functions and international functions in particular.
The Polish-Czech border region should not be an area of regional co-operation only but should functions as a bridge between both
countries. In a wider perspective, the cross-border co-operation in this area should provide experience on EU procedures and
policies, and help the integration with the European Union.
The attainment of the above goal can be measured by:
§
increment in value of infrastructure intended for implementation of joint Polish-Czech projects
§
§
trade balance of the border region
§
§
sales of services mutually rendered by both countries and
growth in the number of tourist information points having offers from the neighbouring countries
growth in the number of employees involved in the provision of mutual services.
4. 2. 2. A . Development of efficient transit services and expansion of related services
This line of measures will be dominated by transport-related activities. The following should be done:
§
§
build main roads and railway routes crossing the Polish-Czech border, as this important issue has not been solved yet;
gradually increase the traffic capacity and functionality of the existing transport connections between the Polish and Czech
sides, and adjust procedures to the European Union standards
§
§
jointly prepare and publish border crossing directories
co-ordinate road and rail transport (of persons and merchandise), with due consideration of the economic and environmental
aspects of mountain areas and the requirements of urbanised areas with intensified economic activity
§
§
co-ordinate repairs of roads and bridges in border crossing points
§
introduce more convenient working hours at some in-country customs offices and make a wider use of such offices by the
prepare a logistics study needed to establish a truck transport centres
routes and
§
expand and develop co-operation between veterinary and phyto-sanitary services, increase the number of applicable border
crossing points.
The proposals of detailed transport projects cover:
ROAD TRANSPORT
connecting the main road infrastructure of both countries (D11-A3/A8-D-47-A1)
§
§
modernisation of infrastructure alongside the border so that it would establish, together with roads across the border, an axis
enhancing the development of border regions
§
jointly perform activities related to preparation of the sixth multi-functional TEN corridor (Trans European Network) GdañskKatowice-Ostrava and connection to the fourth multi-functional TEN corridor near Brno (highway) and
110
§
support the development of inter-regional connections that could become alternative transport network in European relations in the future, among others connection between Wroc³aw - K³odzko - Brno.
RAIL TRANSPORT
co-operation in the process of restructuring PKP and CD with the view of stimulating their co-operation in the border region
§
area
§
§
analysis of the opportunities to improve the effectiveness of utilisation of the operational cross-border railway lines
investigating the opportunities of recreation or reconstruction of railway lines of regional or local importance, in areas that
used to be provincial or recreational, in particular in areas needing intensified environmental protection, and promotion of
simplified clearance procedures at the state border
§
§
investigating the possibility of offering reduced fares for local trips across the border, for passenger traffic mostly
seeking the opportunities for joint utilisation of regional railway connections for cross-border passenger and goods traffic to
shift some traffic from road border crossings and improve effectiveness of utilisation of the existing PKP and CD networks
§
jointly perform activities related to preparation of the sixth multi-functional TEN corridor (Trans European Network) GdañskKatowice-Ostrava and connection to the fourth multi-functional TEN corridor near Breclav and
§
completion of a system of routes for combined transport in accordance with the AGTC Agreement, and for transport of
hazardous cargo.
AIR TRANSPORT
defining the conditions for bilateral use of the airspace, in consideration of selected regional and local airports, in particular
§
for sport, tourist, commercial, polices, customs and emergency purposes and
§
evaluation and agreement on the conditions for wider use of the existing local and regional airports, in particular for the
carriage of passengers.
AS REGARDS INLAND NAVIGATION
Continuation of studies with the aim to identify the possibility of:
§
§
building a canal connecting the upper Odra and Wis³a and
building a water route Kole - Kopytow, including the analysis of the evaluation of possibilities to render the upper Odra
navigable as far as to Ostrava.
Any measures of effectiveness of potential projects should take into consideration such figures as:
§
§
network density in the border region, number of cross-border transit connections and their traffic capacity
§
§
environmental impact of proposed projects and
number of regular and seasonal public transport services between both countries, and the number of potential passengers
quality of transport infrastructure and possibilities of transporting passengers and goods.
4. 2. 2. B. Development of wide range of diversified services for trading between both countries
This measure will be dominated by activities involving the establishment of institutional infrastructure in support of trading between
both countries:
§
§
supporting the co-operation between business self-governments and other business organisations from both countries
supporting the exchange of information about legislation and official procedures pertaining to the exchange of goods between both countries
§
supporting co-operation between financial and insurance institutions in order to facilitate trading between both countries and
111
§
supporting advisory and consular institutions in their implementation of programs aimed to facilitate mutual trading.
Any measures of effectiveness of potential projects should take into consideration such figures as:
§
growth in the number of places where you can obtain information about the opportunities and principles of co-operation in the
field of trade and distribution between Poland and the Czech Republic
§
growth in the number of publications informing about the organisational and legal rules, regulations and procedures related
to carrying business activity in the neighbouring country
§
§
growth in the Polish-Czech trading as measured by the growth rate of the value of goods sold and
growth of co-operation between Polish and Czech businesses in the field of manufacturing and services.
4. 2. 2. C. Co-operation in the area of tourist services
Thanks to the high quality of the environment and attractive landscape in the Polish-Czech border region, tourism is becoming one
of the industries with the best possibilities for development. Establishment of co-operation in the area of tourist services can support
its development.
The main groups of activities being a part of this measure may cover:
§
§
supporting joint agreements for co-operation between tourist organisations
development of special programs for the development of tourist traffic, including mountain, water, urban, rural, bicycle and
horse tourism, taking advantage of complementing offers on both sides of the border
§
supporting the best commercial offers and promotion of the regional tourism idea, to establish co-operation in the promotion
of such offers
§
supporting the establishment of a joint system of regional and local tourist information centres
§
§
supporting the publication of tourist maps with multi-lingual legend and other information
co-ordination of the policy of restructuring tourism jobs and supporting projects of efficient management of tourist areas (e.g.,
exchange of experience relating to the measures and training of regional tourism managers) and
§
joint co-ordination of the rules of access to forests (seasonal fire protection orders, rules of woodcutting), management of
tourist routes and scenic points, always in consultation with representatives of tourist organisations and forest services.
Possible projects can be evaluated in the context of their impact on:
number of tourists visiting border regions on the other side of the border
activation of areas with strong tourist amenities
number of quality of joint tourist offers
employment in the tourist industry
availability of tourist information
number and distribution of institutions dealing with tourist matters
environmental impact of tourism and
tourist income generated by the residents of border regions.
4. 2. 2. D. Enlargement of the supply of tourist services based on the diversification of resources
on both sides of the border
The assets that can be used for the development of tourism, should be presented and made available as attractive, coherent offers,
and enhanced by a number of services. It involves the following activities:
§
112
extending the form of joint presentation of tourist offers during international events
§
joint preparation and implementation of schedules of main tourist, sport, cultural and religious events on the basis of agreements to be made by interested Euroregions
§
supporting untraditional forms, e.g., Eco-tourism, tourism based on historic fortresses, agro-tourism as a symbiosis of agriculture and recreation, and stimulation of rural areas
§
expanding the offer of religious tourism and pilgrimage centres
§
giving access to antiquities, reconstruction of scenic points, organisation of concerts, festivals, ethnographic events, etc., in
order to enhance the cultural identity of the regions and to render them more attractive for tourism and
§
development of tourism should respect varied local conditions, in particular natural, landscape, water-economic and spa
amenities.
The effectiveness of proposed projects can be measured by:
§
§
change in the number of tourist visiting border region
§
§
number of joint Polish-Czech initiatives (e.g., participation in fairs) and
appearance of new types of tourism and the number of people interested in them
degree and method of using local resources.
4. 2. 2. E. Joint system of cycling tracks in the border region
The development of tourism, intensification of contacts between cross-border communities and also partial replacement of road
transport are the arguments for the development of bicycle transport in this area. It requires:
§
preparation of a system of cycling tracks for the whole border region and their connections to the national systems.
The value of projects furthering the implementation of this measure can be measured by:
§
density of bicycle roads network in the border region
§
§
number of connections between bicycle road systems in Poland and the Czech Republic and
influence on the proportion of road and bicycle communication.
4. 2. 2. F. Joint system of tourist paths in the border region
The development of tourism basing on the utilisation of resources existing on both sides of the border requires the creation of a joint
uniform system of tourist paths.
It requires the implementation of the following activities:
§
progressive development of border crossings in tourist paths and expansion of functions of border crossings in the small
border traffic
§
continuation of the existing system of setting marked tourist paths (PTTK, KCT, mountain services from both sides of the
border), and in the future - also joint tourist routes; successive improvement of information available on the tracks
§
§
simplification of formalities associated with crossing the Polish-Czech state border
§
development, together with the German and Slovakian partners, further facilities for creation of the paneuropean tourist
checking the possibility of a wider use of tourist paths alongside border mountain ridges and
route E-3, section Jested-Harrachov-Chojnik Castle-Bardo-Dolni Lipka-Hradec nad Moravici-Velky Javornik in the Beskidy
Mountains.
The effectiveness of proposed projects can be measured by:
§
density of tourist tracks in the Polish-Czech border region and their distribution
113
§
number of border crossings in tourist paths and
§
degree of formalisation of border crossing procedures at border crossings located in tourist paths.
4. 3. Strategic priorities of development in the field of environment formation
Taking into account the significance of environment quality for the future of the border area, 50 - 55 % of assistance funds should be
allocated to these priorities.
4. 3. 1. Area with excellent environmental and landscape assets
The natural environment is one of the strongest values of the Polish-Czech border region. It influences both the quality of living of its
inhabitants as well as the prospects for economic development. At the same time, this area entails various problems and threats,
mainly those resulting from the development of human settlements and economic structures. Therefore, the formation of a sound
environment should be one of essential priorities.
The prevailing area of the Polish-Czech border region has excellent natural and landscape conditions, in particular in mountain and
foothill areas. These specific assets should be faithfully protected. Hence, it is necessary to eliminate, step by step, all sources of
environmental pollution. The economic and settlement development must take into account the ecological and landscape consideration.
The above strategic goal can be measured by:
§
growing length of cross-border cycling tracks
§
growing share of treated sewage in relation to the overall quantity of generated sewage when compared to both countries'
average and
§
value of investment projects intended to counteract negative developments of transit traffic.
The above postulates should be furthered thanks to the implementation of the following six measures.
4. 3. 1. A. Provision of efficient sewers and sewage treatment systems
The following groups of actions can be proposed as a part of the above measure:
§
continuation of mutual activities intended to improve the quality of water in border rivers and to protect water in watercourses
that cross state borders
§
intensify protection of underground waters on both sides of the border, updating protective areas for medicine waters,
primarily in the vicinity of spas and underground water reservoirs used as a source of drinkable water supply
§
seeking joint solutions with respect to the elimination of adverse effects of large-scale cattle breeding within the areas of
protective catchments (extended protection of surface and underground waters)
§
elimination of mutual pollution of surface waters and, in the first place, resolving the problems of treating municipal and
agricultural sewage discharged to border watercourses and
§
reduction of negative effects of manufacturing operations and settlements within areas of importance for the water manage-
ment.
Projects that may further the implementation of this measure can be measured by:
§
degree of water pollution
§
§
share of treated sewage in total sewage
§
§
severs density and
114
reduction of sewage sources
number and parameters of sewage treatment plants.
4. 3. 1. B. Provision of efficient systems of collection, removal, segregation and treatment of municipal and industrial waste
The development of the settlement system and the economy, as well as the planned intensification of certain functions realised in
border region call for the resolution of problems associated with the growing quantity of municipal and industrial waste. Hence the
necessity to implement the following main activities:
§
investigating the advisability and opportunities of cross-border co-operation in the area of standardisation of criteria referring
to location of waste dumping and recycling sites in compliance with international regulations
§
development of the system for sharing waste management information in compliance with local regulations regarding the
discontinuation of old dumps and putting new waste dumps into operation, as well as their size and possibility to treat waste
and
§
mutual exchange of information between both countries concerning new recycling technologies, in particular slime from
sewage treatment plants and composting plants where wastes are used.
Activities undertaken in the field should be in the first place measured by the share of waste subject to segregation and treatment in
the overall quantity of wastes. Another measure could be the limitation of areas where wastes are stored (in particular that dumping
sites that lack adequate protection).
4. 3. 1. C. Elimination of threats and negative developments related to transit road traffic across the
border
The growing number of connections between Poland and the Czech Republic and the removal of barriers in social and economic
contacts result in the growing intensity of transit border traffic, road traffic in particular. In order to preserve environmental values and
at the same time intensify co-operation in the Polish-Czech border region, it is necessary to implement activities involving the
reorganisation of traffic at main border crossings and access roads, exclusion of areas of outstanding environmental values from
transit traffic, and also co-operation in modernisation of transport technique.
Projects designed for this measure should be evaluated in the context of their impact on the purity of air, noise level, prevention and
removal of devastation of elements of technical infrastructure. Another group of potential projects may contribute to the alteration of
proportions between the volume of carriage performed on various means of transport.
4. 3. 1. D. Efficient and productive system of water retention in watercourses across the border
The water management is one of main areas of co-operation between Poland and the Czech Republic. The basis activities in this
area should cover:
§
§
evaluation of the currently ruling Agreement on Border Water Management and
increasing the natural ability of water accumulation in individual catchments (including the building of storage reservoirs).
The main indicator of measures undertaken in this field is, naturally, the increase of retention abilities. Nevertheless, projects should
be also prioritised on the basis of the analysis of requirements of specific areas and river stretches in the area.
4. 3. 2. Goal: Development of joint system of development monitoring and planning
Any co-operation, environmental co-operation in particular, must be based on the joint system of monitoring and co-ordinated development planning procedures. The main areas that should be covered by monitoring and planning are the following:
§
§
condition and threats to the natural environment
§
spatial planning and
exploitation of natural resources
115
§
protection of natural heritage.
The attainment of the above strategic goal can be measured by:
§
§
analysis of implementation in relation to the relevant project milestones
§
§
detailed analyses of cost estimates of planning projects
§
value of investment projects pursued during individual years of the Polish-Czech co-operation.
outlays for the quality control of the implementation process
degree of consistency between the plan and its implementation and
The following five measures have been proposed for the above goal.
4. 3. 2. A. Joint system of monitoring of the state of environment and related threats
This measure is aimed at the provision and up-grading of the joint monitoring of the main elements of the natural environment in order
to obtain comparable data, and direct and quick provision of information on emergencies, and wider collaboration of special services
in rectification of such emergencies and, at the same time, searching the ways for joint use of data obtained therefrom.
The effectiveness of measures taken in this area should be measured by:
§
area covered by monitoring
§
§
rate at which data can be retrieved
time between data retrieval and their interpretation and then making a decision on the way of acting and, finally, implementation of the decision in practice and
§
number of environmental components subject to monitoring.
4. 3. 2. B. Co-operation in the area of protection of the environment and natural resources
Potential activities referring to the above measure are numerous and quite varied. They cover, among other things:
§
preservation, gradual and lasting renewal of natural elements of the border region, in particular within the territories of the
existing or planned national and landscape parks, protected scenic areas and other areas subject to special protection, and
furthermore in various landscape objects, elements of the spatial ecological stabilization system, and the protected areas of
natural accumulation of waters
§
co-operation in identification and neutralisation of the sources of air and surface water pollution, providing for joint inspections, if possible, especially in spas
§
providing for closer co-operation between forest services and environmental protection services as regards the restocking of
forests, respecting the superior function of forests for landscape processes and water management
§
supporting, in border regions, the joint protection of land against erosion, impact of emissions, effects of mechanisation of
forest and field works, and negative influence of mining operations
§
design and gradual implementation of bio-corridors and bio-centres in the territorial systems of ecological stabilisation
§
co-ordination of co-operation in the field of hunting, necessary reduction of game stock, preventing animal diseases and
elimination of biological pests
§
support to programs introducing power savings and use of local and alternative sources of energy that do not harm the
environment
§
§
supporting actions for comprehensive renewal of rural areas, development of ecological farming
agreements pertaining to the subject matter and term of co-operation in the area of phyto-sanitary and veterinary protection,
swift notification of epidemics
116
§
joint preparation of catalogues and principles for use of chemicals used to kill onerous plants and pests, and used for
treatment purposes
§
supporting co-operation in the area of rehabilitation, reclamation and management of post-industrial areas, in particular
former areas of mining operations and
§
preparation of agreement on the evaluation of the cross-border environmental impact pursuant to Art. 8 of the Espoo Con-
vention.
The effectiveness of measures taken in this area should be measured by:
§
§
degree of pollution of environmental components
§
§
area of territories with unique values
§
§
number of condition of game and
changing forest areas
elimination of environmental threats caused by other spheres of activity: industry, agriculture, tourism, settlement
degree of neutralisation of natural threats (pests).
4. 3. 2. C. Co-operation between regional and local authorities in the field of development planning
The procedures of joint development planning should build on the previous experiences. It is necessary to include in this process the
widest possible spectrum of entities representing the local and regional level. Naturally, the contents of their co-operation can vary
considerably. The following activities can be pointed:
§
preparation of the list of cross-border activities that can be implemented within the framework of national and international
assistance programs, including Phare, CBC, Credo, etc.
§
basing on the mechanism of activities contemplated by the "Co-ordination Study", it is necessary to develop, step by step,
branch and regional programs of development of the Polish-Czech border regions and individual parts thereof
§
mutual co-ordination of contacts with international organisations and funds in order to solve the problems of development of
the Polish-Czech border region, establishment of closer co-operation in applying for and application of international funds
(e.g., Phare)
§
gradual harmonisation, in view of accession to the European Union, of standards and legal regulations pertaining to crossborder co-operation and
§
supporting activities furthering rural renewal (on the Czech side - the governmental program entitled "Rural Renewal").
Both these and a number of other activities (among other things, those listed for other activities) may serve as implementation of the
goal in question.
The extent of execution can be also measured with the use of standards formulated for other areas.
4. 3. 2. D. Joint Polish-Czech research, design and conceptual works relating to the environmental
protection and spatial planning.
The following activities are required for this measure:
§
development, in the field of spatial planning, of joint rules and mechanisms of co-operation, and exchange of documentation
and information; verification of the existing documentation pertaining to the water management, environmental protection
and settlement pattern
§
taking into account, in the process of devising the principles of environmental protection, of the changing social and economic conditions and the technical conditions for environmental protection
117
§
sharing information about the intended use of area for recreational or sport purposes (in particular with regard to location of
cable railway, lifts, skiing routes, etc.), and co-operation in formulation of the principles of evaluation of such projects and
§
intensifying co-operation regarding the provision of appropriate areas for necessary public investment projects.
Also this measure is strongly interrelated with other areas, for example the social and economic development and natural environment.
The above activities can be implemented through projects the suitability of which should be evaluated with the use of the following
measures:
§
number of resulting research, design & conceptual works
§
§
number of entities interested in the implementation of these works and
power of multiplication effects generated and radiating to other areas of measure.
4. 3. 2. E. Research and design & conceptual work regarding protection of environmental resources, cultural heritage and spatial planning in the border region
The examples of activities referring to the above measure include:
§
developing common principles of extraction of minerals that are beneficial to both parties (including protection of utility
waters)
§
co-operation in balancing, extraction, treatment and processing of minerals, including the animation of scientific and technical contacts, in particular as regards the use of ecological fuels and anti-radon measures
§
co-operation in prospecting methane reservoirs, it extraction and use (e.g., in the basins of Wa³brzych, Upper Silesia and
Ostrava)
§
application of government, self-government and foreign funds for financing agreed investment projects in the border regions
§
paying special attention to legal issues relating the use of real estate located within the territory of the neighbouring state
(legal, property and tax relations, conditions for free access to property by the owner and its normal use)
§
supporting active regeneration of areas of outstanding natural beauty and
§
supporting these forms of construction that are not only aesthetic but also region-specific, especially in order to arrive at
harmony with the landscape.
The possible measures of appraisal of potential solutions include:
§
number of study papers made;
§
§
number of implementation of (or declarations of willingness to implement) studies
§
§
impact on spatial development and
118
mutual compatibility of solutions prepared for the social, economic and environmental sphere
clearance of ownership issues.

Strategia Rozwoju Pogranicza polsko

Transkript

Podobné dokumenty

Pobierz plik

Uwagi_wARTe - informator - Uwagi Warte