Ústeckoorlicko Ústeckoorlicko

Ústeckoorlicko
Jednodenní exkurze – autobus, pěší turistika
Náročnost: lehká
Zaměření: historické, zeměpisné, environmentální
Navržená trasa:
Žamberk - Žampach - Ústí nad Orlicí –
Andrlův chlum – Žamberk
(Ze Žamberka autobusem na Žampach, dále do Ústí nad Orlicí,
pěšky Křížovou cestou na Andrlův chlum, rozhledna a odtud
autobusem do Žamberka)
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
Navržená trasa:
Ze Žamberka autobusem na Žampach, dále autobusem do Ústí nad
Orlicí, Kociánova vila, Hernychova vila, pěšky Křížovou cestou na
Andrlův chlum, rozhledna a odtud autobusem do Žamberka
Žampach
Žampach je malá obec s asi 300 obyvateli nedaleko Letohradu a
Žamberka.
Dominantou obce je stejnojmenný kuželovitý kopec (546 m n. m.)
s pozůstatky středověkého hradu Žampach. Příkrý vrchol je tvořen
odolnými horninami, pískovci a vápenci, a je porostlý bukovým
lesem. Hrad byl založen kolem roku 1300 pány ze Žampachu, v roce
2
1355 byl jako sídlo loupeživého rytíře Jana Pancíře ze Smojna dobyt
vojsky císaře Karla IV. a rozbořen. Obnoven byl v 15. století a pak
během třicetileté války v 17. století byl několikrát vydrancován a
poté opuštěný zpustl. Bývalý hrad dnes připomínají pouze zbytky
hradeb, brány a klenutého sklepa.
Pod kopcem Žampach se rozkládá areál zámku a zámeckých zahrad.
V nově zrekonstruované budově zámku sídlí Domov pod hradem –
Ústav sociální péče pro osoby se zdravotním postižením. Zdejší
zámecké parky jsou státem chráněnou kulturní památkou. Na
přelomu 19. a 20. století byly upraveny v anglickém stylu.
3
Od roku 1990 je jejich součástí Arboretum Žampach, které bylo
v roce 2007 zařazeno do Unie botanických zahrad České republiky.
V Arboretu (440 m n. m.) jsou zastoupeny dendrologicky hodnotné a
u nás ojedinělé druhy dřevin i jiných rostlin. O vzhled a údržbu
zámeckých parků pečují obyvatelé Domova pod hradem.
Ústí nad Orlicí
Ústí nad Orlicí je okresním městem s 15 tisíci obyvateli v malebném
údolí na soutoku řek Tiché Orlice a Třebovky. Vzniklo v druhé
polovině 13. století, první písemná zmínka o městě je z roku 1285.
Za vlády Přemysla Otakara II se začala rozrůstat stará slovanská
4
osada Oustí a dala tak základ dnešnímu městu. Jeho osudy byly
těsně spjaty s historií hradu Lanšperka a lanškrounského panství.
V polovině 19.století došlo v souvislosti se stavbou železniční trati
Praha – Olomouc k rozmachu textilního průmyslu a strojírenské
výroby a městu se tehdy přezdívalo „polský Manchester“. Tato
odvětví charakterizují Ústí dodnes, na výrobní tradice textilního
strojírenství navazuje podnik Rieter CZ a.s. a VÚB a.s.
Historické jádro města tvořené čtvercovým náměstím s podloubím a
typickými starými domy, bylo v roce 1991 prohlášeno za městskou
památkovou zónu.Uprostřed náměstí stojí mariánský sloup z roku
1737. Radnice
z počátku 18 století nahradila původní radnici
zničenou požárem. K architektonickým památkám města patří
Děkanský chrám Nanebevzetí Panny Marie z roku 1776 z rozhraní
baroka a klasicismu, který je každý podzim dějištěm Festivalu
duchovní
seznamu
hudby.
Na
kulturních
památek České republiky
je
zapsána
funkcionalistická budova
ústeckého
divadla.
5
Roškotova
V blízkosti náměstí stojí i secesní Hernychova vila vybudovaná roce
1906 Floriánem Hernychem,
představitelem firmy, která vlastnila
zdejší textilní továrnu. Dnes ve vile sídlí mj. městské muzeum, jehož
expozice dokumentuje historii města s důrazem na hudební a textilní
tradice a na výrobu betlémů, kterých muzeum vystavuje mnoho kusů
od nejstarších z 18. století až po ty dnešní.
U náměstí stojí také socha Bubnujícího legionáře z roku 1925 od
architekta Josefa Mařatky. Jednou z nejstarších kamenných budov v
Ústí nad Orlicí je budova sboru Jednoty bratrské z poloviny 16.
století s barokní mansardovou střechou. Památkovou hodnotu má i
empírová budova železniční stanice Ústí město z r.1845.
6
Nejslavnějším rodákem města je houslový
virtuos Jaroslav Kocian, jehož vila stojí na
okraji města a na jehož počest se v Ústí
nad Orlicí každoročně koná mezinárodní
houslová soutěž
mladých houslistů.
Druhým významným hudebníkem byl
violloncelista Bohuš Heran.
Významným
bodem
vyhlídkovým
a
dominantou
Ústeckoorlicka
je
Andrlův
chlum (559m n. m.) u Ústí nad
Orlicí.
Je
součástí
Českotřebovské
vrchoviny,
jeho
svahy
jsou
tvořeny
opukou. Na vrcholu Andrlova
chlumu stojí 49 m vysoká
víceúčelová
telekomunikační
věž s vyhlídkovou plošinou ve
výšce 35 m, nabízející krásný kruhový výhled. Autorem prvního
projektu rozhledny byl stavitel Hernych. Jeho 30 m vysoká dřevěná
věž se zastřešeným vyhlídkovým ochozem byla otevřena v roce
7
1905, ale už v roce 1918 shořela. V roce 1940 byla na místě
rozhledny postavena z iniciativy Klubu českých turistů chata a v
dalších letech
nahrazovala
rozhlednu
provizorní
dřevěná
zeměměřičská věž. Současná multifunkční železná stavba je z roku
1996
Andrlův chlum je také poutním
místem s křížovou cestou se 14
kapličkami. Původní křížová
cesta
byla
vybudována
v polovině 18. století při staré
cestě do Litomyšle z iniciativy
tkalce Augustina Andrese. Z
této původní křížové cesty se
dochovalo
mezi
jediné
zastavení
posledními
dvěma
kaplemi dnešní křížové cesty.
Současná podoba křížové cesty vznikla v polovině 19. století. Interiér
menších kaplí zdobí sgrafita ústeckého výtvarníka Zdenka Brožka.
Do 12. kaple vytvořil umělecký kovář František Becka kovovou
plastiku Ježíše Krista a pro poslední kapli namaloval současný
významný ústecký malíř Richard Pešek obraz Snímání kříže.
8
Ústeckoorlicko
Wycieczka jednodniowa – autobusem i pieszo
Poziom trudności: średni
Tematyka: geograficzna, historiczna, środowiskowa
Proponowana trasa:
Žamberk – Žampach – Ústí nad Orlicí –
Andrlův chlum – Žamberk
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
9
Proponowana trasa:
Ze Žamberka autobusem do Žampachu, dalej autobusem do Ústí nad
Orlicí, Kociánova willa, Hernychova willa,pieszo Drogą krzyżową
na Andrlův chlum, wieża widokowa - Žamberk
Žampach
Žampach jest to mała wieś niedaleko Letohradu i Žamberka, liczy
około 300 mieszkańców,
10
nad wsią dominuje, tak samo nazywające się wzgórze (546 m n.p.m.)
na którym znajdują się pozostałości średniowiecznego zamku
Žampach. Spadzisty szczyt tworzą wytrzymałe skały, piaskowce i
wapienie
i
jest
zalesiony lasem
bukowym.
Zamek
został
wybudowany około roku 1300 przez władców Žampachu. W roku
1355 był siedzibą rycerza rabusia Jana Pancířa ze Smojna, w tym
samym roku został zdobyty i zniszczony przez wojska cesarza
Karola IV. Odbudowano go w piętnastym stuleciu, wielokrotnie
plądrowany w czasie wojny trzydziestoletniej, w XVII wieku został
opuszczony i popadł w ruinę. Dziś pozostały po nim resztki murów,
bramy i piwnice z łukowymi sklepieniami.
11
U stóp wzgórza znajduje się pałac z ogrodami. W odnowionym
pałacu mieści się „Domov pod hradem“ – Dom Opieki Społecznej.
Ogrody pałacowe na przełomie XIX i XX wieku były urządzone w
stylu angielskim, a wspólcześnie są chronione przez państwo. Od
roku 1990 ich częścią jest Arboretum Žampach, które od roku 2007
należy do Unii botanicznych ogrodów Republiki Czeskiej.
W Arboretum (440 m n.p.m.) rosną jedyne w Czechach drzewa i
krzewy , o wyjątkowej wartości dendrologicznej i inne rzadkie
rośliny. Pałacowymi ogrodami zajmują się w ramach terapii
pensjonariusze domu opieki.
Ústí nad Orlicí
Ústí nad Orlicí, miasto powiatowe
liczące piętnaście tysięcy
mieszkańców, położone w malowniczej dolinie, w widłach rzek
Tiché Orlice i Třebovky. Powstało w drugiej połowie XIII wieku,
pierwsza pisemna wzmianka o mieście pochodzi z roku 1285. Za
panowania Przemysła Otakara II zaczęła się rozwijać stara
słowiańska osada Oustí i dała początek dzisiejszemu miastu. Jego
losy były ściśle związane z historią zamku Lanšperka i księstwa
lanškrounsgiego.
W
połowie
dziewiętnastego
stulecia
po
wybudowaniu linii kolejowej łączącej Prage – Olomouc rozwinął się
przemysł tekstylny i maszynowy a miasto nazwano „polskim
12
Manchasterem“. Te gałęzie przemysłu charakteryzują Ústí do dzisiaj,
tradycję produkcji maszyn tekstylnych kontynuuje zakład CZ a.s. i
VÚB a.s.
Historyczne centrum miasta stanowi rynek w kształcie kwadratu
otoczony starymi kamienicami z podcieniami, w roku 1991 uznane
część zabytkową. W pośrodku placu znajduje się kolumna maryjna
z roku 1737. Ratusz wybudowano w XVIII wieku na miejscu
poprzedniego obiektu zniszczonego przez pożar. Ważnym zabytkiem
architektonicznym
jest
katedra
dekanatu
pod
wezwaniem
Wniebowzięcia Panny Marii z roku 1776 w stylu barokowym i
klasycystycznym, gdzie każdej jesieni odbywa się Festiwal muzyki
13
kościelnej. Na listę zabytków kultury Czeskiej republiky wpisany
jest funkcjonalistyczny budynek teatru Roškota w Ústí.
W
pobliżu
rynku
znajduje się secesyjna
Hernychowa
wybudowana
1906
przez
willa
w
roku
Floriana
Hernycha, pełnomocnika
tutejszej
fabryki
tekstylnej. Dzisiaj w willi mieści się między innymi muzeum
miejskie z ekspozycją dokumentującą historię miasta. Ekspozycja
przedstawia muzyczne i tkackie tradycje miasta oraz szopki
betlejemskie. Wystawione eksponaty były produkowane od XVIII
wieku do dnia dzisiejszego. W pobliżu rynku znajduje się posąg
Bębniącego legionisty z roku 1925 projektu architekta Josefa
Mařatky. Jedną z najstarszych w Ústí nad Orlicí kamiennych
budowli jest zbór Związku Braci z połowy XVI wieku z barokowym
mansardowym dachem. Ważnym zabytkiem jest też budynek stacji
kolejowej Ústí miasto z roku 1845 w stylu empirowym. Najwięcej
znanym rodakiem był skrzypcowy wirtuoz Jaroslav Kocian, jego
willa stoji na początku miasta a na jego pamiątke co roku odbywa się
14
w
Ústí
nad
Orlicí
konkurs
mlądych
skrzypków.
Drugim
najwybitniejszym muzykiem był viollocelista Bohuš Heran.
Ważnym widokowym punktem, który zarazem dominuje obszaru
Ústeckoorlicka, jest Andrlův chlum (559m n.p.m.) koło Ústí nad
Orlicí.
Geograficznie
należy
do
Českotřebovské vrchoviny, geologicznie
jego zbocza stanowią opoky. Na wzgórzu
Andrlova chlumu znajduje się 49 metrów
wysoka
wieża
służąca
dla
celów
telekomunikacyjnych oraz widokowych.
Z wysokości 35 metrów od podnoża
wieży jest piękny widok do wszystkych
stron świata. Autorem pierwszego projektu wieży widokowej był
15
budowniczy Hernych. Przez niego zaprojektowana, 30 metrów
wysoka zastrzeszona drewniana wieża otwarta roku 1905 zpłoneła
już w roku 1918. W roku 1940 powstała z iniciatywy Klubu
czeskych turystów na jej miejscu chata i po następnych latach do
celów widokowych musiała wystarczyć drewniana geodetyczna
wieża. Współczesna, wielofunkcyjna metalowa konstrukcja pochodzi
z roku
1996.
chlum
jest
Andrlův
też
celem
piełgrzymek.
Droga
krzyżowa
licząca
kapliczek
14
została
wybudowana
w połowie
XVIII wieku obok starej
drogi do Litomyšle. Popęd
do
budowy
dał
Augustin
tkacz
Andres.
Z oryginalnej
drogi
krzyżowej
tylko
ostatnie
zostało
zatrzymanie
znajdujące się pomiędzy dwiema ostatnimi kapliczkami. Dzisiejszy
wygląd drogi krzyżowej powstała w połowie dziewiętnastego
stulecia. Wnętrza mniejszych kapliczek ozdobione są sgrafitami
16
ústecgiego artysty plastyka Zdenka Brožka. We dwunastej kaplicy
mieszci się metalowa plastyka Jezusa Chrystusa, dzieło artysty
kowala Františka Becka a w ostatniej kaplicy wisi obraz
Zdejmowanie z krzyża od współczesnego wybitnego ústeckiego
malarza Richarda Peška.
17