część 4

pokój pamięci pełniący za życia Matki funkcję jej sekretariatu. Do dziś zachowało
się biurko, przy którym pracowała, skrzynia do przechowywania ważnych
dokumentów, w gablotach cenne pamiątki, a wśród nich listy, pierwsze statuty,
krzyż zasługi, talerz z posagu, pieczęcie lakowe używane przez Matkę, pierwszy
relikwiarzyk z grudnia 1872 roku. Do budynku klasztoru przylega kamienica nyska
(ul. Kramarska), zbudowana w 1. połowie XVI wieku.
Klášter sester Alžbětinek - Hlavní dům Shromáždění sester sv. Alžběty.
Stavba pochází z období 1863-1865. Zakladatelkou Shromáždění byla blahořečená
Marie Merkert, které se říká „Slezská Samaritánka”. V jedné místnosti, která byla
za jejího života její pracovnou, se nachází památník. Dodnes se dochoval psací
stůl, u něhož pracovala, truhla k uschovávání důležitých dokumentů, ve
vitrínách cenné památky, mezi nimiž jsou dopisy, první stanovy, kříž zásluhy, talíř
z věna, voskové pečeti používané Matkou, první malý relikvář z prosince 1872.
S budovou kláštera sousedí nyský dům (ul. Kramarska), postavený v první polovině
16. století.
Paczków
5
Kościół św. Jana Ewangelisty - pochodzi z XIV w. i stanowi przykład gotyckiej
świątyni obronnej z potężną wieżą i charakterystycznym wykończeniem dachu
w formie tzw. „jaskółczych ogonów“. Budowla uchodzi za najsłynniejszy kościół
warowny w Europie Środkowej. Według tradycji kościół zbudowano w miejscu
rozebranej drewnianej świątyni. Budowę rozpoczęto w 1350 r., a jej promotorem
był najprawdopodobniej biskup Przecław z Pogorzeli. W XVI wieku, w obawie przed
tureckimi najazdami, kościół przebudowano i ufortyfikowano, nadając mu funkcje
obronne. Wewnątrz świątyni zachowały się cenne zabytki: rzeźby, neogotycki
ołtarz, XIX-wieczna ambona oraz unikatowa studnia, zwana „tatarską“.
Kostel sv. Jana Evangelisty - pochází ze 14. století, je ukázkou gotického
strážního chrámu s mohutnou věží s charakteristickým zakončením střechy ve formě
tzv. „vlaštovčích ocasů”. Stavba je považována za nejproslulejší pevnostní kostel
Paczków. Kościół św. Jana Ewangelisty
Kostel sv. Jana Evangelisty
35
ve Střední Evropě. Kostel byl zřejmě postaven na místě rozebraného dřevěného
chrámu. Stavba byla zahájena roku 1350 a jejím promotorem byl pravděpodobně
biskup Přeclav z Pohořelé. V 16. století, v obavě před tureckými nájezdy, byl kostel
přestavěn a opevněn a tak získal obranné funkce. V interiéru kostela se dochovaly
významné památky: sochy, novogotický oltář, kazatelna z 19. století a výjimečná
studna, nazývaná „tatarská”.
Głuchołazy. Kościół
św. Wawrzyńca
Kostel sv. Vavřince
Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy - budowę tego kościoła rozpoczęli
w 1902 roku protestanci. Kościół został zaprojektowany przez Bernarda Nimptscha
i reprezentuje styl neogotycki. Ta zbudowana z wypalanej cegły świątynia należy
obecnie do oo. Redemptorystów.
Kostel Matky Boží Neustálé Pomoci - výstavbu tohoto kostela zahájili v roce
1902 protestanti. Kostel byl postaven podle projektu Bernarda Nimptsche a je
ukázkou novogotického slohu. Kostel je postavený z vypalované cihly a nyní patří
řeholní společnosti redemptoristů.
5
Głuchołazy
Kościół św. Wawrzyńca - wzniesiony w XIII wieku z zachowanym z tego czasu
wczesnogotyckim portalem. Gruntownie przebudowany w XVIII wieku z fundacji
biskupa Franza Ludwiga von Neuburga w stylu barokowym. W kościele znajduje
się m.in. obraz „Opłakiwanie” wykonany w warsztacie Michaela Wilmanna.
Kostel sv. Vavřince - postaven ve 13. století s dochovaným raně gotickým
portálem z této doby. V 18. století prošel celkovou přestavbou v barokním slohu,
kterou objednal biskup František Ludvík Neuburský. V kostele se nachází mj. obraz
„Oplakávaní” z dílny Michaela Wilmanna.
36
Korfantów
Kościół św. Trójcy - wzniesiony na przełomie XIII i XIV wieku, przebudowany
w 1909 roku w stylu neobarokowym, zachował granitowy portal wejścia głównego
z przełomu XIII i XIV wieku.
Kostel sv. Trojice - postavený na přelomu 13. a 14. století, přestavěný v roce
1909 v novobarokním slohu, dochoval se žulový portál hlavního vchodu z přelomu
13. a 14. století.
„Szwedzka Górka”
(w pobliżu wsi Przydroże Małe) / (poblíž vesnice Przydroże Małe)
Pielgrzymkowa kaplica pątnicza Matki Boskiej Bolesnej - wzniesiona
w XVII w. W tym miejscu podczas wojny trzydziestoletniej znajdował się obóz
wojsk szwedzkich.
Poutní kaple Matky Boží Bolestné - postavená v 17. století. V době třicetileté
války se zde nacházel tábor švédských vojsk.
Korfantów. Kościół / Kostel
Otmuchów. Kościół św. Mikołaja / Kostel sv. Mikuláše
Otmuchów
Kościół św. Mikołaja i św. Franciszka Ksawerego - barokowy, pochodzi z 1693
roku, jest dziełem słynnego Antoniego Jörga. W kościele zobaczyć można obrazy
Michaela Willmanna oraz polichromie Karola Dankwarta. Obok kościoła znajduje
się okazała barokowa kolumna maryjna wykonana również przez Antoniego Jörga.
Kostel sv. Mikuláše a sv. Františka Xaverského - barokní, pochází z roku 1693,
dílo významného stavitele Antonína Jörga. V kostele můžeme zhlédnout obrazy
Michaela Willmana a polychromie Karla Dankwarta. U kostela se nachází honosný
barokní mariánský sloup, rovněž dílo Antonína Jörga.
Kościół św. Anny - neogotycki, pochodzi z roku 1895 i pełni rolę kaplicy
cmentarnej.
Kostel sv. Anny - novogotický, pochází z roku 1895 a plní úlohu hřbitovní kaple.
37
5
Kałków
Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny - jeden z najstarszych w okolicy, zbudowany w XIII wieku, romańsko - gotycki z unikatowymi XIII-wiecznymi
portalami i średniowiecznymi polichromiami. Jak podaje legenda, wybudowany
przez templariuszy.
Kostel Narození Panny Marie - jeden z nejvýznamnějších v okolí, postaven
ve 13. století, románsko-gotický s ojedinělými portály z 13. století a středověkými
polychromiemi. Legenda říká, že jej postavili templáři.
Konradowa
5
Kościół filialny św. Konrada - wybudowany w 1940 roku z inicjatywy parafian.
Jest to jedyny kościół pod tym wezwaniem w tej części Europy. Św. Konrad z Parzham
(właśc. Jan Birndorfer), nazywany Bratem Modlitwą, urodził się w Bawarii, prawie
całe życie spędził na posłudze pielgrzymom, biednym i żebrakom, beatyfikowany
w 1930 roku przez Piusa XI, kanonizowany w 1934 roku.
Filiální kostel sv. Konráda - postavený v roce 1940 z iniciativy farníků. Je to
jediný kostel zasvěcený sv. Konrádovi v této části Evropy. Svatý Konrád z Parzhamu
(správně Jan Birndorfer) se narodil v Bavorsku, nazýván je Bratrem modlitbou,
téměř celý život pečoval o poutníky, chudé a žebráky, byl blahořečen v roce 1930
Piusem XI., svatořečen pak v roce 1934.
Kałków. Polichromie i portal w kościele Narodzenia NMP
Polychromie a portál v kostele Narození Panny Marie
Wójcice. Cudowny obraz MB Łopatyńskiej
Zázračný obraz Matky Boží Łopatyńské
Wójcice
Kościół św. Andrzeja Apostoła - sanktuarium maryjne, w którym znajduje
się cudowny obraz Matki Bożej Pocieszenia (Łopatyńskiej). Obraz ten został
przywieziony do wsi w roku 1946 przez mieszkańców Łopatynia. Dwukrotnie
koronowany koronami papieskimi, po raz pierwszy w roku 1770, drugi 216 lat
później, tj. w 1986 roku przez kardynała Henryka Gulbinowicza. Sam kościół
wzmiankowany był w roku 1305.
38
Kostel sv. Ondřeje Apoštola - mariánský chrám, ve kterém se nachází
zázračný obraz Matky Boží Potěšení (Łopatyńské). Tento obraz do vesnice roku
1946 přivezli občané Łopatyně. Dvakrát korunován papežskými korunami, poprvé
v roce 1770, podruhé o 216 let později, tj. v roce 1986 kardinálem Henrykem
Gulbinowiczem. Samotný kostel je zmiňován již roku 1305.
Ścinawa Nyska
Kościół śś. Piotra i Pawła - barokowy, wzniesiony z XVII wieku. Zachowało
się tu czternaście obrazów z popiersiami apostołów i Chrystusa Salvatora Mundi
autorstwa Michaela Willmanna.
Kostel sv. Petra a Pavla - barokní, pochází ze 17. stol. Dochovalo se zde čtrnáct
obrazů s bustami apoštolů a Krista Salvátora Mundi od Michaela Willmanna.
Zlaté Hory
Ścinawa Nyska. Kościół / Kostel
Sanktuarium Marii Panny Nieustającej Pomocy (Maria Hilf) - powstanie
tego miejsca pielgrzymkowego związane jest z wojną trzydziestoletnią. Wtedy
to żona miejscowego rzeźnika, będąc w stanie błogosławionym, schroniła się
przez Szwedami w lesie, w którym wśród gęstych jodeł powiła syna Marcina.
W 1718 roku (po 70 latach) córka Marcina, spełniając wolę swojego ojca, zawiesiła
na jodle obraz Bożej Rodzicielki Maryi. Od tego wydarzenia rozpoczął się kult czci
obrazu. Po 10 kolejnych latach zbudowano tu kapliczkę, w której miały miejsca
pierwsze uzdrowienia. Z czasem jednak cudowny obraz został przeniesiony do
kościoła parafialnego w Zuckmantel (dzisiejsze Zlaté Hory). Stale wzrastająca
liczba pielgrzymów sprawiła, że miejscowy ksiądz rozpoczął starania o budowę
w tym miejscu świątyni, i tak się stało w 1841 roku. Rocznie przybywało tu od 80 do
100 tys. pielgrzymów. W czasach komunistycznych miejsce to zostało całkowicie
zniszczone. Odbudowane w latach 90. XX wieku, dziś znowu stanowi ważne
miejsce pątnicze, w którym spotykają się pielgrzymi z całej Europy.
Zlaté Hory. Sanktuarium Marii Panny Nieustającej Pomocy
Poutní kostel Panny Marie Pomocné
39
5
Poutní kostel Panny Marie Pomocné (Maria Hilf) - vznik tohoto poutního místa se datuje do období třicetileté války. Do lesů se
před švédskými vojáky ukryla těhotná žena místního řezníka, kde porodila syna Martina. V roce 1718 (po 70 letech) Martinova dcera na
přání svého otce zavěsila na jedli obraz Bohorodičky. Ten brzy začal přitahovat poutníky z okolí. Po dalších 10 letech zde byla postavena
kaple, kde došlo k prvním uzdravením. Po nějaké době byl zázračný obraz přenesen do farního kostela v Zuckmantelu (dnes Zlaté Hory).
Rostoucí počet poutníků přiměl místního faráře k vyvíjení snah o výstavbu kostela, k čemuž došlo v roce 1841. Každým rokem sem cestuje
80 až 100 tisíc poutníků. Za komunistického režimu bylo toto místo zcela zničeno. Bylo však obnoveno v 90. letech 20. století a dnes je opět
významným poutním místem, kde se setkávají poutníci z celé Evropy.
Zlaté Hory. Sanktuarium Marii Panny Nieustającej Pomocy
Poutní kostel Panny Marie Pomocné
5
40
Słupy graniczne / Hraniční sloupy
Unikalny zespół słupów granicznych jest pozostałością po okresie, kiedy to biskupi
wrocławscy walczyli o uniezależnienie swoich posiadłości od świeckiej władzy książęcej. Stojące do dziś dwumetrowe kamienie graniczne znajdują się m.in. na granicy
powiatu nyskiego i ząbkowickiego (granica województw opolskiego i dolnośląskiego).
Wszystkie słupy mają podobną, czworograniastą formę. Na ścianie frontalnej widnieje
inskrypcja TMI SCI IOHIS będąca skrótem łacińskiej formuły „Termini Sancti Iohannis”,
co w tłumaczeniu na język polski oznacza „granica świętego Jana”. Inskrypcja ta informuje, iż znajdujemy się na terytorium biskupstwa wrocławskiego, którego patronem
jest św. Jan Chrzciciel. Na lewym boku każdego słupa znajduje się pastorał, a na prawym
ukośny krzyż. Do dzisiejszych czasów zachowało się 7 takich słupów. Znajdują się one:
przy drodze z Lipnik do Starczówka, koło Chocieborza, w pobliżu Bogdanowa (powiat
brzeski), na drodze z Lipnik do Osiny Wielkiej, między Szklarami, Wilemowicami
i Wigancicami, przy drodze z Chróściny Nyskiej do Czarnolasu, a także na szczycie
Pradziada w Czechach.
Ojedinělý soubor hraničních sloupů je pozůstatkem doby, kdy vratislavští biskupové
bojovali o nezávislost svých majetků na světské moci knížat. Dvoumetrové hraniční
sloupy stojí dodnes na hranici nyského a ząbkowického okresu (hranice opolského
a dolnoslezského vojvodství). Všechny sloupy mají podobný, čtyřhranný tvar. Na přední
straně je inskripce TMI SCI IOHIS, která je zkratkou latinského pojmu „Termini Sancti
Iohannis”, což v překladu znamená „hranice Svatého Jána”. Tato inskripce informuje,
že se nacházíme na území vratislavského biskupství, jehož patronem je sv. Jan Křtitel.
Na levém boku každého sloupu se nachází biskupská berla a na pravém šikmý kříž.
Do dnešní doby se dochovalo 7 takových sloupů. Nachází se: u silnice z Lipnik do
Starczówka, u Chocieborze, poblíž Bogdanowa (brzeský okres), na silnici Lipnik do Osiny
Wielké, mezi Szklarami, Wilemowicemi a Wigancicemi, u silnice z Chróściny Nyské do
Czarnolasu, a také na vrcholu Pradědu v České republice.
6
Bogdanów. Biskupi kamień graniczny
Biskupský hraniční kámen
41
Krzyże pojednania (pokutne) / Smírčí kříže
Krzyże pokutne wznoszone były przez zabójców w miejscu, w którym dokonało
się morderstwo. Zwyczaj ten przywędrował do Polski z Zachodu. Morderca, oprócz
wzniesienia krzyża, był również zobowiązany pokryć koszty pogrzebu i przewodu
sądowego. Winien również łożyć na utrzymanie rodziny zabitego. Był zobowiązany
wobec kościoła, np. musiał zakupić świece. Następnie powinien odbyć boso pieszą
pielgrzymkę do świętego miejsca. Wystawienie krzyża stanowiło ostatni punkt
pokuty. Krzyż był wyrazem jej zadośćuczynienia. Stawiano go ku pamięci, uwadze
i przestrodze potomnych. Miał również skłaniać przechodnich do modlitwy za
dusze zabójcy i ofiary.
Na obszarze powiatu nyskiego znajduje się ich 26, w Białej Nyskiej, Chocieborzu,
Chróścinie, Domaszkowicach, Jędrzychowie, Kamienicy, Kępnicy, Korfantowie,
Lubiatowie, Nowakach, Nowym Świętowie, Pakosławicach, Polskim Świętowie,
Prusinowicach, Radzikowicach, Reńskiej Wsi, Rynarcicach, Skoroszycach, Starowicach, Unikowicach, Wierzbięcicach.
Smírčí kříže byly stavěny pachateli na místě, kde došlo k vraždě. Tento zvyk
připutoval do Polska ze západu. Kromě postavení kříže musel vrah také uhradit
výdaje za pohřeb a soudní řízení. Musel také platit na obživu rodině zavražděného.
Měl povinnosti vůči církvi, např. musel koupit svíčky. Pak musel absolvovat bosky
pěší pouť na svaté místo. Postavení kříže bylo posledním završením pokání. Kříž
byl vyjádřením zadostiučinění. Stavělo se ho na památku, k upozornění a výstraze
budoucím generacím. Měl také pobízet kolemjdoucí k modlitbě za duše vraha
a oběti.
Na území nyského okresu je jich 26, v obcích: Biała Nyska, Chociebórz, Chróścina,
Domaszkowice, Jędrzychów, Kamienica, Kępnica, Korfantów, Lubiatów, Nowaki,
Nowy Świętów, Pakosławice, Polski Świętów, Prusinowice, Radzikowice, Reńska
Wieś, Rynarcice, Skoroszyce, Starowice, Unikowice, Wierzbięcice.
Wierzbięcice. Krzyże pojednania (pokutne) / Smírčí kříže
7
Korfantów. Krzyż pojednania (pokutny) / Smírčí kříž
42
Wieże widokowe i schroniska / Rozhledny a chaty
Przednia Kopa. Wieża widokowa / Rozhledna
Wieża widokowa i schronisko na Przedniej Kopie
Rozhledna a chata na Přední kupě (Przednia Kopa)
W latach 70. XIX wieku grupa mieszkańców Głuchołaz założyła Promenadenverein
(Towarzystwo Promenadowe), mające promować miasto w celu uzyskania przez
nie statutu uzdrowiska. Jednym z działań w tym kierunku było oznaczenie sieci tras
spacerowych na Przednią Kopę (niem. Holzberg). W 1898 r. natomiast wybudowano
na szczycie kamienną wieżę widokową Hohenzollernwarte. Wieża przypominała
średniowieczną warownię i mierzyła 16,5 m. Wkrótce przy wieży, która cieszyła się
dużym zainteresowaniem turystów, stanął prowizoryczny bufet, dzierżawiony od 1901 r.
przez miejscowego cukiernika. W 1926 r. rozpoczął on obok wieży budowę schroniska
turystycznego Holzbergbaude. Obiekt uruchomiono w 1927 r. Po II wojnie światowej
schronisko zdewastowano, a wieżę, na polecenie władz wojskowych, obniżono o 5 m.
W 1959 r. schronisko zaczęto remontować, a rok później otwarto je jako Dom
Wycieczkowy prowadzony przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne z Opola.
W 1996 r. budynek spłonął, a wieża widokowa, choć nie jest udostępniona zwiedzającym,
istnieje do dziś.
V 70. letech 19. století skupina obyvatel Głuchołaz založila Promenadenverein
(Promenádní spolek), který měl propagovat město, aby bylo vyhlášeno lázněmi.
Jednou z vyvíjených aktivit bylo označení sítě vycházkových tras na Přední kupu
(něm. Holzberg). V roce 1898 pak byla na vrcholu postavena kamenná rozhledna
Hohenzollerwarte. Rozhledna připomínala středověký hrad a byla 16,5 m vysoká.
U turisty velmi oblíbené rozhledny byl za krátkou dobu postaven provizorní
bufet, který od roku 1901 pronajímal místní cukrář. V roce 1926 poblíž rozhledny
zahájil výstavbu turistické chaty Holzbergbaude. Byla zprovozněna v roce 1927. Po
2. světové válce byla chata zničena a věž, na pokyn vojenské moci, snížena
o 5 metrů. V roce 1959 byla zahájena rekonstrukce chaty a o rok později byla
otevřena jako Výletní dům provozovaný Vojvodskou turistickou společností
8
43
z Opole. V roce 1996 budova shořela. Rozhledna, byť není zpřístupněna návštěvníkům, stojí dodnes.
Wieża widokowa na Biskupiej Kopie
Rozhledna na Biskupské kupě
Wieża widokowa na Kopie Biskupiej / Rozhledna na Biskupské kupě
Kamienna wieża widokowa na Kopie Biskupiej jest jedną z najstarszych budowli
tego typu. Wzniesiona w 1898 r. na miejscu drewnianej, trzynastometrowej wieży
widokowej z 1890 r. przez niemieckie towarzystwo turystyczne MSSGV sekcja Zlaté
Hory. Wieży nadano imię Franz – Josef – Warte. Sprawa patrona budowli wywołała
mały spór z sekcją Jeseník, która podjęła decyzję, że planowana przez nią wieża
widokowa na Zlatým Chlumie będzie nosić takie samo imię. Ostatecznie jednak
sekcja Jeseník ustąpiła. Wieżę w 1911 r. odwiedził król saski Fryderyk August.
Wydarzenie to uczczone zostało wykonaniem tablicy pamiątkowej. Budowla po
remoncie w 1996 r. została ponownie udostępniona turystom.
Kamenná rozhledna na Biskupské kupě patří k nejstarším stavbám tohoto typu.
Byla postavena roku 1898 na místě třináct metrů vysoké dřevěné rozhledny z roku
1890 německým turistickým spolkem MSSGV sekce Zlaté Hory. Věž získala jméno
Franz-Josef-Warte. Otázka patrona stavby vyvolala malý spor se sekcí Jeseník, která
rozhodla, že její plánovaná rozhledna na Zlatém Chlumu bude mít stejný název.
Nakonec však sekce Jeseník ustoupila. V roce 1911 věž navštívil saský král Friedrich
August. Tuto událost připomíná pamětní deska. Stavba byla po rekonstrukci v roce
1996 opět zpřístupněna návštěvníkům.
8
Wieża widokowa i schronisko na Zlatým Chlumie
Rozhledna a chata na Zlatém Chlumu
Dwudziestosześciometrowa wieża widokowa na Zlatým Chlumie udostępniona
została turystom w 1899 roku. W 1902 roku obok wieży stanęło schronisko im.
Adolfa Medritzera - leśniczego w dobrach biskupich, który znacząco przyczynił
się do wydania zgody na budowę obiektu. W latach 30. wybudowano nową drogę
dojazdową oraz tor saneczkowy, rozbudowano także schronisko. Po wojnie władze
44
czechosłowackie przejęły oba obiekty i przekazały je Klubowi Czeskich Turystów,
a po 1948 Powiatowej Radzie Narodowej w Jeseníku. Ta ostatnia zupełnie nie
zajmowała się obiema konstrukcjami, w wyniku czego schronisko uległo dewastacji,
a w 1955 spłonęło. W 1976 roku uporządkowano teren, przeprowadzono remont
wieży, a obok wybudowano, służący turystom, drewniany domek, regularnie
padający w zimie łupem wandali. W ostatnich latach zastąpiono ją większą
i solidniejszą budowlą, w której znajduje się bufet oraz miejsca dla turystów.
Dvacet metrů vysoká rozhledna na Zlatém Chlumu byla návštěvníkům
zpřístupněna v roce 1899. V roce 1902 byla u rozhledny postavena chata Adolfa
Medritera – hajného v biskupských lesích, který významně přispěl k vydání
povolení na stavbu objektu. Ve 30. letech byla postavena nová příjezdová
komunikace a sáňkařská dráha, byla rozšířena i chata. Po válce oba objekty převzal
československý stát a předal je Klubu českých turistů a po roce 1948 Okresnímu
národnímu výboru v Jeseníku. Ten se o obě stavby vůbec nezajímal a proto chata
chátrala a v roce 1955 shořela. V roce 1976 došlo k úpravě okolního prostranství,
k rekonstrukci rozhledny a vedle byla postavena dřevěná chata pro turisty, která
byla pravidelně v zimě drancována vandaly. V posledních letech byla nahrazena
větší a bytelnější stavbou, kde je nyní bufet a místa pro turisty.
Česká Ves. Widok na Zlatý Chlum / Výhled na Zlatý Chlum
8
45
Górnictwo złota / Těžba zlata
9
Historia eksploracji złota w rejonie Gór Opawskich ma swój magnetyczny urok
i wciąż przyciąga w te okolice wielu turystów. Historia ta łączy się nierozerwalnie
z Głuchołazami, gdzie można odnaleźć relikty górnictwa tego szlachetnego
kruszywa: szyby, działki górnicze, hałdy płonnego nadkładu i przepłukanego
urobku, relikty płuczek oraz sztolnie górnicze. Dla tych, którzy chcieliby obejrzeć
miejsca pracy głuchołaskich górników, oznakowano szlak turystyczny „Złotych
Górników”.
O historii wydobycia złota, jego właściwościach, pochodzeniu i ciekawostkach
związanych z górnictwem złota można dowiedzieć się w Muzeum Miejskim
w Zlatych Horach. Znajduje się tam także 16-kilometrowa tematyczna ścieżka
dydaktyczna, na przebiegu której ustawiono 15 tablic prezentujących górniczą
przeszłość regionu (informacje są także w języku polskim). Na ścieżce tej, niedaleko
Zlatych Hor (kierunek Mikulovice), znajduje się skansen górnictwa złota Zlatorudné
Mlýny z dwoma młynami służącymi do kruszenia złotonośnych skał, a turyści mogą
tu spróbować płukania złota.
Świadkami historii górnictwa złota w dawnym księstwie nyskim są także bite
w Nysie złote monety zgromadzone w nyskim muzeum, a w „Skarbcu św. Jakuba” ,
znajdującym się w dzwonnicy Bazyliki Mniejszej św. Jakuba i św. Agnieszki, można
zobaczyć wykonane z „nyskiego” złota cenne przedmioty liturgiczne.
Dějiny těžby zlata na území Zlatohorské vrchoviny (pol. Góry Opawskie) mají svůj
okouzlující půvab a nadále lákají do tohoto regionu četné návštěvníky. Tyto dějiny
jsou úzce spjaty s Głuchołazemi, kde lze najít hornické relikty: šachty, hornické
parcely, haldy skrývkové horniny a hlušiny, relikty rýžovišť a hornické štoly. Pro ty,
kteří by rádi viděli místa, kde pracovali glucholazští horníci, byla označena turistická
trasa „Złotych Górników” (Zlatých horníků).
Zlaté Hory. Muzeum Miejskie / Městské muzeum
Zlaté Hory. Skansen górnictwa złota / Skanzen těžby zlata
46
Zlaté Hory. Ratusz / Radnice
9
S historií těžby zlata, jeho vlastnostmi, původem a zajímavostmi souvisejícími
s těžbou zlata se můžeme seznámit v Městském muzeu ve Zlatých Horách. Zde se
nachází i naučná stezka, dlouhá 16 kilometrů, u níž stojí 15 tabulí prezentujících
hornickou minulost regionu (informace jsou i v polštině). Na této stezce, poblíž
Zlatých Hor (směr na Mikulovice), se nachází skanzen Zlatorudné mlýny se dvěma
mlýny k drcení zlatonosné horniny a návštěvníci si zde mohou vyzkoušet i rýžování
zlata.
Svědky historie těžby zlata v dávném nyském knížectví jsou i zlaté mince ražené
v Nyse, které jsou vystaveny v nyském muzeu a v Klenotnici sv. Jakuba, která se
nachází ve zvonici Baziliky minor sv. Jakuba a sv. Anežky, kde lze zhlédnout
liturgické předměty z „nyského” zlata.
Głuchołazy. Sztolnia / štola
47
Tradycje uzdrowiskowe / Lázeňské tradice
Tradycje uzdrowiskowe w Głuchołazach sięgają lat 70. XIX wieku. Głuchołazy
(niem. Bad Ziegenhals) były wówczas jednym z czterech uzdrowisk na Śląsku
Opolskim. Głuchołaskie przetrwało najdłużej, do 1945 roku. O ówczesnej świetności
tego miejsca świadczą pozostałe do dziś liczne domy uzdrowiskowe, odnowiony
park zdrojowy oraz muszla koncertowa.
10
Bogactwem Głuchołaz były i są nadal korzystne, kształtowane przez Góry
Opawskie, warunki krajobrazowe i klimatyczne, które pozwoliły na utworzenie
tutaj „uzdrowiska klimatycznego”. W okresie największej popularności wodolecznictwa stosowano tu także leczenie metodą Kneippa (terapeutyczna metoda
opracowana przez ks. Sebastiana Kneippa oparta na pięciu filarach: hydroi balneoterapii, terapii ruchowej, terapii żywieniowej, terapii zielnej, terapii
porządkującej).
Głuchołazy. Park zdrojowy / Lázeňský park
Jeseník. Uzdrowisko i sanatorium Priessnitza
Léčebné lázně a Priessnitzovo sanatorium
Bogatymi tradycjami uzdrowiskowymi szczyci się także region jesenicki. Znajduje
się tu wiele mniejszych i większych miejscowości uzdrowiskowych wartych
odwiedzania. Należą do nich m.in. uzdrowisko w Jeseniku założone w połowie
XIX wieku przez miejscowego lekarza Vincenza Priessnitza, który połączył
właściwości wodolecznicze z ruchem na świeżym powietrzu. Obecnie leczone
są tutaj m.in. choroby zawodowe oraz choroby układu ruchu. Kolejne znane
uzdrowisko na ziemi jesenickiej to Lipová Lázně, gdzie leczy się choroby układu
ruchu, układu trawiennego i serca. Wartym odwiedzenia jest również uzdrowisko
w Velkich Losinach, które oferuje termalne baseny z wodą siarczanową. Wody
mineralne do picia oraz wspaniałą XVIII- i XIX-wieczną architekturę uzdrowiskową
oferuje miejscowość Karlova Studánka.
48
Lázeňské tradice v Głuchołazech se datují do 70. let 19. století. Głuchołazy
(něm. Bad Ziegenhals) patřily ke čtyřem lázním v Opolském Slezsku. Glucholaské
vydržely nejdéle, do roku 1945. Tehdejší prosperitě tohoto místa nasvědčují mnohé
dochované lázeňské budovy, revitalizovaný lázeňský park a koncertní mušle.
Bohatstvím Głuchołaz byly a jsou nadále příznivé klimatické podmínky a krajina
Zlatohorské vrchoviny (pol. Góry Opawskie). Díky tomu zde vznikly „klimatické
lázně”. V období největší popularity vodoléčby se zde aplikovala léčba Kneippovou
metodou (terapeutická metoda zpracována knězem Sebastianem Kneippem,
založena na pěti pilířích: hydro- a balneoterapie, pohybová terapie, správná výživa,
bylinková terapie, aktivování samoléčitelských schopností).
Bohatou lázeňskou tradici má Jesenicko. Nachází se zde řada menších a větších
lázeňských středisek, které stojí za to navštívit. Patří k nim mj. lázně Jeseník,
založené v polovině 19. století místním lékařem Vincenzem Priessnitzem, který
spojil účinky vodoléčby s pohybem na čerstvém vzduchu. Nyní se zde léčí mj.
nemoci z povolání a nemoci pohybového ústrojí. Další známé lázně Jesenicka
jsou Lipová-lázně, kde léčí nemoci pohybového ústrojí, trávícího traktu a srdeční
onemocnění. Za návštěvu stojí i lázně ve Velkých Losinách, které nabízí termální
bazény se síranovou vodou. Minerální vody k pitné léčbě a úžasnou lázeňskou
architekturu 18. a 19. století nabízí Karlova Studánka.
Karlova Studánka. Uzdrowisko / Lázně
Lipová-lázně. Budynek dawnego wójtostwa
Budova bývalého fojtství
49
10
Nysa. Muzeum / Muzeum
Muzea / Muzea
Muzeum w Nysie
www.muzeum.nysa.pl
Najstarsze muzeum w województwie opolskim z siedzibą w dawnym Pałacu
Biskupim.
Wystawy stałe:
Nysa mieszczańska – wystawa prezentująca wygląd wnętrz mieszczańskich XIX-XX w.,
sprzętów codziennego użytku, fragmenty nyskich kamieniczek, stare fotografie zabytki pokazujące Nysę, jakiej już nie ma.
Pradzieje Ziemi Nyskiej – znaleziska archeologiczne z terenu ziemi nyskiej
gromadzone od ponad 100 lat.
Kultura materialna Ziemi Nyskiej – zabytki z okresu późnego średniowiecza,
pochodzące z badań wykopaliskowych prowadzonych na terenie Nysy (sprzęty,
narzędzia i ozdoby, wyroby ceramiczne, drewniane, kościane i żelazne, bogata
kolekcja naczyń szklanych).
Nyskie rzemiosło artystyczne i pamiątki miejskie – wyroby śląskiego kowalstwa
artystycznego (m.in. pochodząca z XI/XII wieku szklanka św. Jadwigi Śląskiej wyrób egipski).
Militaria – kolekcje broni białej i palnej z okresu od końca XV do początków XX wieku
(broń drzewcowa - halabardy i szpontony, broń sieczna - zdobne pałasze, szpady
i szable oficerskie z wielu krajów europejskich, datowane głównie na XVIII i XIX wiek,
pistolety, strzelby i karabinki, bogato zdobione grawerunkiem, kością słoniową
i masą perłową egzemplarze broni myśliwskiej). Wystawie towarzyszą historyczne
wizerunki ukazujące fortyfikacje Nysy od średniowiecznych murów obronnych
po nowożytne fortyfikacje XVIII i XIX wieku.
Galeria malarstwa obcego XV-XIX w. – dzieła mistrzów holenderskich i flamandzkich: Otto van Veena, Anthoniusa Palamedesa, Bartholomeusa van
11
50
der Helsta, malarstwo niemieckie z cenną „Judytą z głową Holofernesa” oraz
włoskie reprezentowane przez Carla Portelliego, Francesca Bassana, Francesca
Raiboliniego.
Sztuka i rzemiosło artystyczne XVI-XIX w. – bogaty i wartościowy zbiór mebli
mieszczańskich i dworskich, ceramika (porcelana z Miśni i Sèvres, fajanse włoskie
i holenderskie), ceramika śląska.
Procesy czarownic na pograniczu nysko-jesenickim – sala inkwizytora, loch,
repliki narzędzi tortur, miecz katowski, na dziedzińcu kule armatnie i kamienie
graniczne.
Muzeum v Nyse www.muzeum.nysa.pl
Nejstarší muzeum v opolském vojvodství se sídlem v dávném Biskupském zámku.
Stálé výstavy:
Měšťanská Nysa – výstava prezentuje měšťanské interiéry 19.-20. století, náčiní
pro každodenní použití, části nyských domů, staré fotografie ukazující Nysu, která
již neexistuje.
Prehistorie Nyského regionu - archeologické nálezy z území nyského regionu
shromažďované více než 100 let.
Hmotná kultura Nyského regionu – památky z období pozdního středověku,
pocházející z vykopávek na území Nysy (přístroje, nářadí a ozdoby, keramické,
dřevěné, železné výrobky, výrobky z kostí, bohatá sbírka skleněných nádob).
Nyské umělecké řemeslo a městské suvenýry – výrobky slezského uměleckého
kovářství (mj. sklenice svaté Hedviky Slezské z 11./12. století - egyptský výrobek).
Militaria - sbírka chladných a palných zbraní z období od konce 15. do počátku
20. století (dřevcové zbraně - halapartny a spontony, sečné zbraně – dekorativní
palaše, kordy a důstojnické šavle z mnoha evropských zemí, datované zejména
do 18. a 19. století, pistole, pušky a karabiny, kousky mysliveckých zbraní bohatě
zdobených rytím, slonovinou a perletí). Výstavu doprovází historická znázornění
Nysa. Muzeum / Muzeum
Nysa. Muzeum / Muzeum
51
11