nr. 2 - NE-BE

Transkript

nr. 2 - NE-BE

Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur
Ne – Be
Ročník / Jaargang: X. • Číslo / Nummer: 2 • Rok / Jaar: 2008
Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008 • Zomer 2008 • Léto 2008
Vydává / Uitgever (MK ČR E 17882):
NE-BE
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury
Verening voor Vlaamse en Nederlandse cultuur
Radhošťská 1
130 00 Praha 3
Česká Republika
Bankovní spojení/Bank: Komerční banka, Praha 2
Číslo účtu/Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
IBAN: CZ6101000000192307530267
SWIFT (BIC): KOMBCZPPXXX
Výbor / Bestuur:
Jana Červenková: [email protected], Eva Giese: [email protected], Andrea Havlíčková:
[email protected], Veronika Havlíková: [email protected], Ruben Pellar: [email protected], Jana
Pellarová: [email protected], Lucie Pittnerová: [email protected], Ladislav Říha: [email protected], Piet
Schepens: [email protected], Petra Schürová: [email protected], Lenka Strnadová: [email protected],
Zuzana Vittvarová: [email protected]
Čestná předsedkyně / Erevoorzitster:
Petra Schürová, [email protected], tel./fax: +420 222 728 603
Předsedkyně / Voorzitster:
Jana Červenková, [email protected]
Místopředsedkyně / Vice-voorzitters:
Veronika Havlíková, [email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789
Jana Pellarová, [email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819
Eva Giese, [email protected]
Pokladník / Penningmeester:
Eva Giese, [email protected]
Redakce bulletinu / Redactie van het bulletin:
Lenka Strnadová, [email protected], mobil: +420 724 280 947
Jesse Ultzen, [email protected]
Knihovna / Bibliotheek:
O prázdninách zavřeno / Tijdens vakantie gesloten
Adresa / Adres: Nizozemské velvyslanectví / Nederlandse Ambassade, Gotthardská 6, Praha 6
Kontakt: Ruben Pellar, [email protected], mobil: +420 605 260 005
Internetové stránky / Onze web-site:
www.sweb.cz/ne-be
Obálka / Titelblad: Kašna / De fontein, zámek Manětín / het kasteel Manětín, foto Boris Poláček
Společnost pro šíření vlámské a nizozemské kultury NE-BE
~2~
SLOVO ÚVODEM
Vážení členové NE-BE,
milí přátelé,
Přicházíme s dalším číslem našeho časopisu. Co zde tentokrát najdete?
•
•
•
•
•
•
•
27. dubna jsme byli na krásném výletě v západních Čechách. Více se dočtete v příspěvku
Sylvy Alderliesten. Místa, která jsme navštívili, si můžete navíc prohlédnout ve
fotoreportáži s fotkami Borise Poláčka.
V dubnu se uskutečnilo další setkání členů, tentokrát v café amsterdam. Večer úspěšně
zorganizoval náš člen Mirek Pavel a zájemců se sešlo opravdu hodně. Na podzim se můžete
těšit na další setkání.
V květnu opět přijeli studenti ze školy Coenecoop College z Waddinxveenu, Nejdříve byli
v Pelhřimově a potom strávili několik dní v Praze, kde prožili jeden večer opět v rodinách.
Letos jsme takových hostitelů měli jedenáct. Někteří z nich nám o svých dojmech napsali do
časopisu.
11. června uspořádalo velvyslanectví Nizozemského království a divadlo Archa kolokvium
u příležitosti 40. výročí Pražského jara na téma integrace v nové vlasti. Diskuse
s nizozemskými Čechy a českými Nizozemci se zúčastnil mimo jiné i státní ministr Max van
der Stoel a ministr pro evropské záležitosti Frans Timmermans. Byl to příjemný večer se
spoustou zajímavých osobností. Více se dočtete v tomto čísle.
České a vlámské dějiny mají mnoho společného. V obou zemích například dominovala po
určitou dobu jiná řeč, než byl jazyk domácího obyvatelstva. Podrobnosti se můžete
dozvědět v příspěvku Andrey Havlíčkové Vlámské hnutí a České národní obrození.
Co nás čeká na podzim? 18. října přijede na pozvání Nebe, Nizozemské ambasády a
Vlámského literárního fondu do České republiky známý novinář a spisovatel Geert van
Istendael. Bohatý program zahájíme 18. října večerem v kavárně Krásné ztráty, na který Vás
srdečně zveme. Pro účastníky zde bude připraven dárek: český překlad knihy Belgický
labyrint. V dalších dnech pak autor navštíví ještě Brno a Olomouc.
V tomto čísle bulletinu najdete ukázky z překladu autorovy další knihy Moje Nizozemsko.
V tomto čísle jsou dále dva inzeráty s nabídkou práce a výzva k zaplacení členského
příspěvku za rok 2008. Příspěvek se nezvyšuje. Prosím sdělte nám, pokud chcete členství
zrušit, nebo pokud máte novou e-mailovou adresu.
Těšíme se na vaše názory a ohlasy! Hezké léto a podzim Vám přeje
Jana Červenková
~3~
INFORMACE PRO ČLENY
Milí členové Ne-Be,
!!! SPLATNOST ČLENSKÉHO PŘÍSPĚVKU!!!
Upozorňujeme naše členy, že členský příspěvek na rok 2008, který činí stále 450,- Kč (200,- Kč pro
studenty a důchodce) pro členy z České republiky a 19,- EURO pro členy v Nizozemí a Belgii, je
splatný nejpozději k 31. 8. 2008.
Platbu lze provést bankovním převodem na účet společnosti číslo
19-2307530267/0100 vedený u Komerční banky Praha - náměstí Míru, Italská 2, 120 00 Praha 2,
SWIFT: KOMBCZPPXXX. Kód IBAN: CZ6101000000192307530267.
Ve zprávě pro příjemce uveďte prosím vaše příjmení.
Dárek
Jako dárek obdržíte od sdružení Ne-Be český překlad knihy Belgický labyrint od Geerta van
Istendaela. Knihu si můžete vyzvednout buď od září v knihovně Ne-Be, nebo na říjnové přednášce
Geerta van Istendaela v kavárně Krásný ztráty.
Pozor:
Prosím sdělte nám, pokud chcete členství zrušit, nebo pokud máte novou e-mailovou
adresu. Velmi nám tak usnadníte práci. Adresa pro toto sdělení:
[email protected]
S pozdravem,
Eva Giese, pokladní
Knihovna – otevřeno opět od září
Pro individuální konzultace a výpůjčky
během prázdnin kontaktujte Rubena Pellara:
[email protected]
mobil: +420 605 260 005
~4~
CO SE CHYSTÁ V ŘÍJNU 2008:
Návštěva spisovatele a novináře
GEERTA VAN ISTENDAELA v České republice
Sobota 18. října, 18.00: Praha - vystoupení v kavárně Krásný ztráty
Úterý 21. října: Olomouc - přednáška na Univerzitě Palackého
Středa 22. října: Brno - přednáška na Masarykově univerzitě
Ukázku z autorovy knihy Moje Nizozemsko najdete v Literární příloze.
Vážení přátelé,
Jak se již stalo tradicí, usiluje Ne-Be i tento rok o zprostředkování setkání se současným
nizozemsky píšícím autorem.
Letos za laskavé podpory nizozemské ambasády a vlámského literárního fondu a ve spolupráci
s univerzitami v ČR, kde se vyučuje nizozemština, a s Nakladatelstvím Lidové noviny plánujeme
návštěvu Geerta van Istendaela. V Praze se s ním budeme moci setkat v baru Krásný ztráty v neděli
18. října 2008, v dalších dnech pak navštíví Brno a Olomouc.
Tento poslední Belgičan se českým čtenářům představil v roce 1998, když jeho Belgický labyrint
vydalo nakladatelství Cinemax. Další jeho práci vydalo ke konci roku 2007 Nakladatelství Lidové
noviny. Jedná se o knihu fejetonů Mé Nizozemsko, kde Van Istendael svým nezaměnitelným
stylem představuje svým krajanům a každému, kdo má zájem, Nizozemsko tak, jak ho ještě
neznáme, případně v souvislostech, které by nás hned tak nenapadly, ani kdybychom byli ochotni
dát si tu mravenčí práci s dohledáváním všech souvislostí. V Istendaelových úvahách protíná
historie sociologii, jazykověda poezii, narazíte na hudbu, malířství i teologii, dozvíte se i něco
z botaniky a koho by nic z toho nelákalo, může si alespoň vychutnat pravou nizozemskou žitnou či
likér Beerenburg nebo si uvařit nizozemskou hrachovou specialitu.
V Literární příloze najdete jen malý závdavek, ilustrující jak autorovu nelibost vůči všemu obecně
bezvýhradně obdivovanému, tak jeho lásku k poezii a rodnému jazyku.
Těšíme se, že o dalších tématech budeme moci s tímto nemilosrdným kritikem a zároveň skvělým,
erudovaným a zábavným společníkem diskutovat osobně při jeho návštěvě v naší zemi.
Jste srdečně zváni!!!!
Za Ne-Be
Jana Pellarová
~5~
TISKOVINY A ČASOPISY/ PERS EN TIJDSCHRIFTEN
Zijn ter beschikking in de bibliotheek van Ne-Be./Jsou k dispozici v knihovně Ne-Be.
ONS ERFDEEL – 1/2008
- Dichten voor eigen parochie (Stadsdichters in Nederland en Vlaanderen)
- Het Nederlands als een Islamitische taal?
- Op de Antillen en Aruba is het Nederlands een vreemde taal
- Vlaamse en Hollandse meesters in Transylvanië
- De kracht van het beeld (Een nieuwe geschiedenis van Amsterdam)
ONS ERFDEEL – 2/2008
-
Ontzuiling in de Lage Landen (Veertig jaar na 1968)
Wat te doen (Het Brusselse model model opnieuw bekeken)
Het Nationale Ballet
Willem Elschot – een politiek schrijver?
AHOJ – januari-april / 2008
-
Tsjechische les in Tsjechië
Stedenbanden
ORDE VAN DEN PRINCE 27/3
-
Het Huis der Nederlanden in Kaapstad
Institut Neérlandais in Parijs bestaat 50 jaar
Europa leeft als wij het willen
Universitaire verengelsing vooral Nederlands fenomeen
Zpracovala/Bijgewerkt door: Petra Schürová
KULTURNÍ A SPOLEČENSKÉ UDÁLOSTI
VÝLET S NEBEM DO KLADRUB, MANĚTÍNA A PLAS
Rok se sešel s rokem, a já už zas pospíchám na vlak v 5.51, ačkoli je neděle. Je dosti frišno, ale zdá se, že se
později výrazně oteplí. Po zralé úvaze si dávám rychlé kafe na Masaryčce (menší hala, méně míst k sezení,
tedy méně bezdomovců) a ubírám se zvolna směr hlavní nádraží (větší hala, více míst k sezení, tudíž…).
Lehce zmateně procházím nádražím a těším se, až bude vylepšeno do reprezentativní podoby. Konečně se mi
podaří najít cestu na parkoviště, kam by měl za chvíli přijet autobus pro členy NEBE, jejich rodinné
příslušníky a přátele.
~6~
O něco později, než se plánovalo, se autobus vydává směrem na západ. Cesta proběhla hladce, od počátku se
nám dostává všelikých informací ohledně Santiniho (vypráví Piet Schepens a tlumočí Ruben Pellar), jeho
matky, otce, dědečka atd. Je s podivem, kolik obecně zažitých nepravd se dostalo do učebnic dějepisu, o
novinách a časopisech ani nemluvě, ty snad ani nestojí za to číst! Chudák Santini se snad ani Santini
nejmenoval.
Cesta uběhla jako v pohádce a byli jsme vysazeni přímo před branami kláštera Kladruby. Byl to kdysi
klášter benediktinů a založil jej kníže Vladislav v roce 1115. Rozkvět kláštera byl ve 14. století nevídaný,
patřilo k němu 120 vesnic a 3 městečka. Nezanedbatelný nebyl ani politický význam, přičemž klášter sehrál
určitou úlohu v kauze generálního vikáře Jana z Pomuku neboli z Nepomuku, jak si kdo přeje. Husitské
války a válka třicetiletá klášteru nijak nepomohly, kdo by to ostatně čekal. Samé ničení, rabování a požáry.
Naštěstí vždy následovalo opětovné vystavení. V roce 1785 přišel čas josefínských reforem a využití budov
k různým jiným účelům. Postupně zde byla nemocnice, kasárna, útulek pro invalidy, skladiště prachu. Zdálo
by se, že už to nemohlo jít s klášterem více z kopce, ale později, když byl majitelem jistý Windischgrätz, byl
v klášteře dokonce pivovar a za komunistů tam sídlilo JZD. V roce 1967 se klášter stal majetkem Státního
památkového ústavu Plzeň. Skutečně důkladná rekonstukce ovšem začala až po roce 1989.
Zcela plna dojmů z prohlížení uměleckých pokladů si přesto dovoluji určitou poznámku na okraj, nebo spíš
radu pro příště: Už nikdy do kláštera bez zimní bundy! Venku naštěstí svítilo sluníčko, a to přímo na pár
laviček, kde bylo lze rozmrznout. Někteří dokonce navrhovali završit umělecký zážitek panákem čehokoli.
Vše za nás ovšem vyřešila paní z restaurace, která se toho dne prostě nedostavila.
Autobus pokračoval po plánované trase, pěkně malebnou západočeskou krajinou, směr zámek Manětín. Zde
bylo nejprve učiněno zadost základním potřebám cestovatelů, vůně řízků nás uvítala snad už na náměstí.
Autobus se naštěstí podařilo na náměstíčko zaparkovat, ale bylo to o fous.
Město Manětín a zámek jsou velmi staré a slavné. Do historie zámku se nesmazatelně zapsala rodina
Lažanských, která se přímo podílela na rozkvětu městečka. Zámek a panství Lažanští získali v rámci
pobělohorských konfiskací a obojí měli v držení přes 300 let. Poté, co město a zámek v roce 1712 vyhořelo,
pokusili se zámek změnit v reprezentativní šlechtické sídlo. Pozvali si řadu předních umělců, například
sochaře Stefana Borowetze a Josefa Herrschera, malíře Petra Brandla, Filipa Kristiána Benthuma a Václava
Dvořáka. Momentálně je zámek zařízen jako muzeum přibližující podobu sídla z doby, kdy tam bydleli
Lažanští. Naštěstí se podařilo uchovat nebo opravit řadu původních cenných prvků. Nepochybně se za tím
skrývá dost práce restaurátorů, zámek byl totiž po řadu let proměněn v byty zaměstananců lesní správy, kteří
v zámecké zahradě pěstovali zeleninupro vlastní potřebu. Většinu návštěvníků nejvíce zaujme Velký sál s
nepřehlédnutelnými rokokovými freskami. Na zámku je unikátní sbírka 13 obrazů služebnictva a úřednictva
manětínské šlechty. Osobně mě dost zaujala zastřešená chodba do oratoře, která vede nad místní komunikací.
A také jehelníček na dřevěném podstavci, v tak velkém domě musí být všechno jaksi nadměrné, že. Po
prohlídce jsme si individuálně prošli zámecké zahrady a ocitli se zpět na manětínském náměstí a potvrdili si,
že se v Manětíně v neděli opravdu nic neděje a není nic dalšího k vidění, kromě zámku, zahrad a pěkných
domů na náměstí. Co by člověk chtěl, dnes už tu žije jen pár stovek obyvatel.
Pokračovalo se do Plas, což byla pro dnešek poslední zastávka. Čekala nás tam už jen barokní sýpka s věží a
dvojitou gotickou kaplí. Přístupná je ovšem jen horní kaple, protože proniknutí venkovního vzduchu by
mohlo být fatální pro cenné fresky z roku 1280, které se nacházejí v kapli spodní. Úplně nahoře ve věži se
skrývá technické překvapení, velmi složitě a špinavě vypadající hodinový stroj, který uvádí do chodu místní
zvony. Když odbíjelo pět, zrovna jsme byli nahoře a prohlédli si ten proces zblízka.
A tím byl velmi symbolicky ukončen výlet NEBE. Rychlou návštěvou klášterní chodby jsem si ještě ověřila,
že průměrná klášterní teplota je všude stejná a pak už hurá do autobusu. Díky Piete a Rubene a příště
nashledanou
Sylva Alderliesten
~7~
VÝLET "ZA BAROKNÍ ARCHITEKTUROU ZÁPADNÍCH ČECH"
DAGUITSTAP "BAROKKE BOUWKUNST IN WEST-BOHEMEN"
27-4-2008
KLADRUBY
Nový konvent, potřebuje však „obnovit“
Nieuw Konvent, maar aan „vernieuwing“ toe
KLADRUBY
Interiér impozantního klášterního kostela navržený
Janem Santinim-Aichlem
Interieur van de indrukwekkende abdijkerk,
ontworpen door Jan Santin-Aichl
KLADRUBY
Starý konvent a chór klášterního kostela
Oud Konvent en koor van de abdijkerk
KLADRUBY
Klášterní kostel Panny Marie
De Maria-abdijkerk
~8~
MANĚTÍN
Centrální část protáhlé budovy zámku od zahrady
Het centrale deel van het langgerekte kasteel vanuit
de tuin
MANĚTÍN
Zámecká brána
Het poortgebouw van het kasteel
PLASY
Konventní kostel v havarijním stavu
De abdijkerk in een zeer slechte toestand
PLASY
Kdo by v této sýpce čekal raně gotickou patrovou
kapli?
Wie vermoedt in deze schuur een vroeggotische
dubbelkapel?
PLASY
Raně gotická horní kaple
De vroeggotische
bovenkapel
Foto: Boris Poláček, sestavili/samengesteld door Piet Schepens, Andrea Havlíčková
~9~
Kolokvium u příležitosti 40. výročí Pražského jara
„Proč ses mě nikdy nezeptal, jaké to bylo emigrovat?”
Velvyslanectví Nizozemského království a Divadlo Archa uspořádaly 11. června kolokvium u
příležitosti 40. výročí Pražského jara. Od odpoledních hodin jsme měli možnost být svědky debat a
rozhovorů na téma integrace v nové vlasti. Diskuse s nizozemskými Čechy a českými Nizozemci se
zúčastnil mimo jiné i státní ministr Max van der Stoel a ministr pro evropské záležitosti Frans
Timmermans.
Program měl tři části. První část moderoval Tomáš Vrba (mimo jiné založil roku 1993 českou sekci
Asociace evropských novinářů AEJ). Moderoval debatu o emigraci z osobního a existenčního
hlediska. K diskusi si pozval Borise Dittricha, historika Hanse Rennera, rozhlasového moderátora
Martina Šimka a architekta Zdeňka Zavřela. S mnohými z těchto českých Nizozemců jsem se
setkala poprvé, a tak se u některých blíže zastavím.
Boris Dittrich patří již ke druhé generaci českých Nizozemců. Narodil se v roce 1955 v Utrechtu.
(Jeho otec, který byl také hostem kolokvia, opustil Československo v roce 1948.) Studoval
kriminalistiku, psychologii, dějiny umění a výtvarné umění v USA a práva na Univerzitě v Leidenu.
Je předsedou strany D66. Patří již ke zcela integrované druhé generaci, česky nehovoří.
Martin Šimek opustil Československo v roce 1968 a žije v Nizozemsku. V současné době se
každou noc ze soboty na neděli mezi půlnocí a jednou hodinou vysílá pořad Šimek ´s Nachts, jehož
poslechovost je obdivuhodná (poslouchá ho i ministr Frans Timmermans, jak prozradil). Martin je
mladším bratrem Miloslava Šimka. Na otázku Martina Slávkovi, proč se ho nikdy nezeptal, jaké to
bylo emigrovat, odpověděl Slávek stejnou otázkou: „A proč ty ses nikdy nezeptal, jaké to bylo
zůstat?” Tím bylo všechno řečeno i odpuštěno.
Hans Renner se narodil 1946. Působí v Nizozemsku jako profesor dějin střední Evropy na
univerzitě v Groningenu.
Zdeněk Zavřel se narodil roku 1943 v Praze. Do Nizozemska emigroval roku 1978 a požádal zde o
nostrifikaci diplomu ČVUT. Podmínkou bylo vypracování nové diplomové práce. Zdeněk Zavřel ji
vypracoval („Užití sluneční energie v architektuře“) a byl odměněn první cenou v kategorii solární
architektury. Mimo jiné vydal publikaci „Holandský model bydlení“. Po roce 1989 je činný jak
v Nizozemsku, tak v Česku. Roku 2006 byl například jmenován děkanem FA ČVUT.
Druhou část programu na téma umělecká tvorba v emigraci moderoval Martin Šimek. Ptal se
~ 10 ~
zpěváka Jaroslava Hutky, architekta Bořka Šípka, spisovatele Jana Stavinohy a překladatele
Keese Merckse.
Poslední část programu již byla plně v duchu současnosti. Jan Urban moderoval diskusi na téma
integrace v dnešní Evropě. V této části také vystoupila známá spisovatelka Margriet de Moor.
Program uzavřel mimořádný host státní ministr Nizozemska Max van der Stoel. O krásná hudební
intermezza se postaral Pavel Steidel z Rakovníka, v současnosti jeden z osmi nejvýznačnějších
světových kytaristů.
Byl to příjemný večer se spoustou zajímavých osobností. Organizátorům i všem účastníkům patří za
přípravu velmi zajímavé a přínosné akce srdečný dík.
Jana Červenková
20. VÝROČÍ SPOLUPRÁCE
SE ŠKOLOU VE WADDINXVEENU
Již po dvacáté v Pelhřimově a po deváté se členy
Ne-Be …
Nevěříte? Ale ano, je to tak, spolupráce mezi gymnáziem v Pelhřimově a
školou z Waddinxveenu začala již v roce 1988! Letos se tedy v Pelhřimově
slavilo, a to již dvacáté výročí!
Studenti školy Coenecoop College z Waddinxveenu přijíždějí v rámci
studijního projektu na několik dní do České republiky, kde pobývají
nejdříve v rodinách v Pelhřimově. Potom stráví několik dní v Praze, kde
prožijí jeden večer opět v rodinách. Letos jsme takových nadšených
dobrovolníků, většinou z řad členů Ne-Be, měli jedenáct. Někteří z nich nám
o svých dojmech napsali krátký příspěvek.
Jako doma
Návštěva studentů z Waddinxveenu, 14. květen 2008.
Tak jen doufám, že zůstanu v seznamu i na příští rok. Už jsem si totiž na každoroční
setkání se studenty z Waddinxveenu zvykl.
(Nizozemským) hostitelem skupinky studentů z Waddinxveenu jsem se stal poprvé vloni.
Buď se nedostávalo českých hostitelských rodin, nebo do Česka přijelo moc studentů.
Letos mě docela překvapilo, když jsem byl opět osloven a požádán o spolupráci, domníval
jsem se totiž, že jsem jen na seznamu náhradníků. A také jsem předpokládal, že na mne
byly stížnosti. Na tomto místě ovšem mluvím pouze za sebe, studenti se k návštěvě
vyslovují samostatně.
~ 11 ~
Role hostitele spočívá v přijetí návštěvy několika děvčat a chlapců; žádná děvčata to
vlastně ale nejsou, spíš sebevědomé mladé ženy ve věku asi tak 15 let. Většina chlapců
skutečně ještě nejsou mladí muži, ale celkem přátelští puberťáci, což ovšem neznamená,
že se nedokážou postarat o bezpečnost přítomných dam.
Letošní studenti se cítili hned jako doma, alespoň mi to tak připadalo. Snad k tomu
přispělo téměř okamžité servírování bramboračky a svižné dodání lahví na stůl. Jako
hostitel jsem velmi ocenil a užil si, že jsem nemusel neustále jít příkladem. Čistě ze
zdvořilosti jsem se zeptal, zda někdo náhodou netrpí astmatem či bronchitidou, protože
jsem si chtěl zakouřit. „Kdepak,“ odvětili studenti jako jeden muž, „my všichni kouříme
taky.“ A vyložili si na stůl své krabičky. Výborně, pomyslel jsem si, tak to s Nizozemskem
snad nejde zas tak z kopce. Čas nám u stolu jen letěl. Posléze jsme se dohodli, že na sraz
na Náměstí Republiky půjdeme pěšky, abychom se trochu protáhli a případně si dali
ještě jednu konzumaci cestou pod kaštany na Letné. Do cíle dorazili mí studenti přesně
na čas, tedy v půl jedenácté.
Tak jen doufám, že na mne zas nebudou stížnosti a že zůstanu v seznamu na příští rok.
Už jsem si na každoroční setkání se studenty z Waddinxveenu totiž zvykl, obě návštěvy
byly příjemné a poučné.
Jos Wuijts
Přeložila: Sylva Alderliesten
„Host do domu, Bůh do domu …“
Ve středu 14. května jsme pozvali na návštěvu 4 studenty z Coenecoop College
z Waddinxveenu v Nizozemsku. Představili se nám předem e-mailem:
Vážená Ivono,
Chtěli bychom se nejdříve představit. Jsme Kees Mathot, Boris Bosselaar, Mariëlle v.
Leeuwen & Colette Brouwers. Je nám všem 15 let a chodíme do 4. ročníku HAVO ve škole
Coenecoop College ve Waddinxveenu. Jedeme společně do České republiky. Nejdříve
strávíme dva dny v Pelhřimově a potom tři dny v Praze. Kees už byl v České republice
jednou se svým fotbalovým klubem a strávil tehdy také půl dne v Praze. Praha se mu moc
líbila. Byl v Čechách také jednou se svými rodiči a moc si to užil. Boris zde byl třikrát za
zimním sportem. Také se mu to moc líbilo. Rádi bychom se s Vámi setkali. Jsme moc
zvědaví, co nám řeknete o Praze a České republice.
Těšíme se na setkání a doufáme, že o Vás brzy uslyšíme.
S pozdravy Kees, Mariëlle, Boris a Colette.
A tak jsme připravili kotel guláše s knedlíky, napekli meruňkový koláč
s drobenkou a čekali. Studenti přišli se zpožděním a omluvou, že Praha je velké město a
oni trochu bloudili. Kees nám odevzdal, kromě dárků od školy, i holandské písničky na
CD za sebe a ostatní studenty, aby se mi jejich mateřština lépe učila. Usadili jsme se
kolem stolu a pustili se do večeře a představování. Colette by chtěla být malířkou,
Marielle ekonomkou, chlapci měli technické ambice. Téma jejich pražského projektu bylo
„architektura v Praze“. Každý z nich měl jiné období: gotiku, baroko, secesi a kubizmus.
Velmi důležitou roli při domlouvání sehrála moje švagrová, Olga Sybesma, která
žije v Doornu a právě u nás byla na návštěvě. Moje slovní zásoba a ani kuráž zatím na
zajímavé rozmluvy nestačí. Porozumění mluvenému slovu však stačilo, abych pochopila,
že studenti vidí hlavní rozdíl mezi Čechy a Nizozemci v tom, že Češi většinu času sedí u
stolu a konzumují, a když zrovna nekonzumují, konzumaci připravují. Snažili jsme se jim
vysvětlit, že u nás stále platí přísloví „Host do domu, Bůh do domu“ a že je tedy
očekávání návštěvy spojeno s jakousi sváteční náladou, k níž u nás patří i příprava
~ 12 ~
něčeho dobrého. Abych je přesvědčila o tom, že vaření není nic vyčerpávajícího, navrhla
jsem jim, že jestli chtějí, mohou si u nás sami během 10 minut připravit ke snídani
jablkový štrúdl. Chtěli. Přesunuli jsme se tedy do kuchyně, kde studenti jeden po
druhém - začal kurážný Boris - na pomoučeném vále rozváleli listové těsto a naplnili ho
jablky, od podzimu nakrouhanými a zmrazenými, do nichž přidali podle chuti cukr,
skořici a ořechy. Za 10 minut se už studenty připravené 2 štrúdly nesly do trouby.
Než se snídaně upekla, učil můj manžel studenty hrát karty. Jediná karbanice
Marielle identifikovala hru, kterou je učil, jako „boeren bridge“. Colette se zpočátku hrát
nechtělo, bála se prohry, ale pak začala vyhrávat a hrála se stejným zápalem jako její
kamarádi. Čas utekl jako voda, každý student si odnášel ½ štrúdlu ke snídani a karty,
aby si tu hru mohli někdy dohrát. Možná si přitom vzpomenou na návštěvu u nás.
Ivona Malijevská
Pantofle?
Letos poprvé jsem se zúčastnila organizace malé části programu čtyř studentů
z Waddinxveenu. Pro ty, kdo o akci ještě neslyšeli, vysvětlím, o co jde. Každoročně vyjíždí
skupina studentů čtvrtého ročníku gymnázia z Waddinxveenu do družebního města
Pelhřimov. Jsou tam ubytováni u vrstevníků a samozřejmě je pro ně připraven bohatý
společný program. Závěr pobytu v Čechách tráví studenti v Praze, kde jsou jeden večer
opět v rodinách, aby se ještě seznámili se životem v Praze a okolí. Úkolem každého
pražského dobrovolníka je tedy studenty někde vyzvednout nebo nechat dojet k sobě
domů, postarat se o večeři a zajistit, aby se mládež zase dopravila do hotelu.
Vlastně to bylo docela napínavé. Jestlipak se to celé povede, podaří se nám „srazit“ se na
smluveném místě? Půjde vše pěkně jako po másle, stihneme si vyměnit informace,
navečeřet se a budou studenti včas v hotelu?
Akce se ovšem vydařila stoprocentně. Počasí a veřejná doprava nám přály, byl pěkný
teplý večer. Na místo se obě strany dostavily včas a bylo pořád o čem mluvit. Vlastně se
prohovořilo leccos. Jen ty dramatické kulturní rozdíly se moc nekonaly. Vlastně došlo jen
na známou přezouvací ceremonii v českých domácnostech. Já jsem si nemohla odpustit
známý systém jedna sušenka a dost, jak si jej pamatuji z Nizozemska, návštěva
oponovala, že to tak není všude. Vlastně ano, na něco se narazilo. Na nadměrné jezení
v Česku, to studenty opravdu překvapilo. Třeba to bylo cosi typického pro Vysočinu,
která pracující matka v Praze by podnikala výrobu dvou teplých jídel denně a řízku na
svačinu?
A celkový dojem z této akce NE-BE? Vřele doporučuji případným zájemcům! Troška
práce a organizace navíc a dostanete výměnou jedinečnou šanci vybočit z věčného
kolotoče domov-práce-domov-spánek.
Tak já se tedy hlásím na příští rok zas, přidá se někdo nový?
Sylva Alderliesten
Už se těším na další „ročník“!
Letos jsem se podruhé zúčastnila akce s holandskými studenty, letos podruhé jsem byla
velmi mile překvapena.
Podle zkušenosti z minulého roku jsem si s Julií, Robin, Nielsem a Sabrinou domluvila
sraz na stanici metra Budějovická, spoléhala jsem na jejich schopnost vyznat se v cizím
městě. Ačkoli bylo setkání zpočátku nejisté, dovedla jsem skupinku v pořádku domů.
~ 13 ~
Cestou se nadšeně vyptávali na rodinu a nechtěli věřit, že se učím holandsky. Když jsem
z angličtiny přešla do jejich rodného jazyka, nezbývalo, než uznat, že někteří Češi
opravdu věnují čas studiu holandštiny☺
Mezitím doma vrcholila příprava večeře, mamka uvařila „typicky českou“ čínu, táta nalil
domácí bezové víno. Při jídle se povídalo a smálo, studenti překonali únavu z celodenního
procházení Prahou a ochotně odpovídali na naše všetečné otázky. Na oplátku se pak
zajímali o tajemství výroby vína (zdá se, že jim zachutnalo) a princip fungováni tzv.
pijícího ptáka (drinking bird) – dokonce si nechali nakreslit plánek, kde se dá toto malé
skleněné perpetum mobile v Praze koupit. Když jsme pak přinesli našeho domácího
mazlíčka – činčilu – nadšeně si ji předávali a kroutili hlavami, že „takového divného
králíka ještě nikdy neviděli“.
Dvě hodinky u jídla utekly jako voda, pak se návštěva přesunula k počítači, kde se
zabrala do psaní mailů a vyřizování vzkazů. Já jsem mezitím obdivovala dárečky –
spousta česneku, levandulové mýdlo, med, marmeláda a salám s lískovými oříšky. Jen
škoda, že nešlo o holandské produkty, dárky prý byly „centrální“ – tedy od učitelů. Julia
byla smutná, že jsme nedostali nic holandského, a pro příští rok přislíbila, že hostitelům
nabídne alespoň ty stroopwafels☺
Když se čas odchodu nachýlil, rozloučili se s rodiči a činčilou a následovali mě na metro,
kde jsem je vypustila do víru pražské noci.
Setkání bylo moc příjemné, řekla bych, že vřelejší než to loňské – studenti opravdu své
nadšení neskrývali. Už se těším na další „ročník“!
Petra Panušová
Do Prahy se určitě vrátím
Po dvou dnech strávených u rodiny v Pelhřimově, odjíždíme ve středu 14. května
společně s 45 spolužáky směr Praha. Po rychlé cestě a příjezdu do hotelu Pivovar
vyrážíme všichni směr metro. Seznamujeme se s fungováním metra v Praze. Úžasně
jednoduché! Všichni to hned chápeme. V Holandsku je systém metra trochu jiný!
Rozdělujeme se do skupinek a každá skupina jde se svým doprovodem někam jinam. Já
jdu na Hrad. Okamžitě jsem se to Prahy zamilovala. Je to nádherné město! Člověk vidí
celé město jako na dlani. Úplně mi to vzalo dech. Myslím, že na nás všechny zapůsobilo
kulturní bohatství Prahy hodně silně. A jak se všechno zachovalo! Všude vidíme
překrásné budovy, to ani nemluvím o Karlově mostu!
Večer jsme šli na večeři k paní C., se kterou jsme se již předem domlouvali mailem.
Myslím, že Češi jsou úžasně pohostinní. Moje rodina v Pelhřimově mě přijala s otevřenou
náručí a starala se o mne moc dobře. Paní C. v Praze a její manžel byli také moc
pohostinní. Výborně jsme se najedli a pak jsme se společně prošli po nočním Vyšehradě.
Zcela určitě vím, že se jednou do Prahy vrátím. Svým vyprávěním jsem mamku tak
nadchla, že mi slíbila, že až udělám zkoušky, pojedeme spolu na víkend do Prahy. Takže
přibližně za rok to krásné město zase uvidím.
Carmen
Přeložila: Jana Červenková
☼
~ 14 ~
NOVÉ PŘEKLADY A KNIHY
OLGA KRIJTOVÁ, JANA ČERVENKOVÁ, Učebnice nizozemštiny s 2 CD
Nedávno se na českém trhu objevila dlouho očekávaná učebnice nizozemštiny. Jedná se o doplněné
a přepracované vydání učebnice Olgy Krijtové (Karolinum 1995).
Nově zde najdete doplňkové texty, další cvičení, klíč ke cvičením, nizozemsko-český abecední
slovník. Rozsah gramatické části je zachován, je však nově zpracován. Součástí učebnice je
zvuková nahrávka v rozsahu dvou CD, která vychází s finanční podporou Nizozemské jazykové
unie. Nahrávka obsahuje úvodní texty A, 2 až 3 cvičení, doplňkové texty B, a je namluvena
rodilými mluvčími jak z Nizozemska, tak z Flander.
Učebnice má třicet lekcí. Každá lekce se skládá z textu A, dále následuje gramatika, cvičení, slovní
zásoba a doplňkový text B, který tvoří v první části učebnice jednoduché rozhovory s cílem co
nejdříve komunikovat. Ve druhé části učebnice se jedná o krátké autentické texty.
Nové doplněné vydání se snaží rozšířit gramaticko – překladovou metodu původní učebnice o
aspekt komunikativní.
Díky českému výkladu gramatiky, slovníku, nahrávce a klíči ke cvičením je učebnice vhodná jak
pro jazykové kurzy pod vedením učitele, tak pro samostudium.
Z předmluvy k učebnici.
Anna Enquist, Návrat domů
Návrat domů je poutavý příběh ženy čekající na svého muže, který podniká objevitelské cesty po
světě. Elizabeth Cooková se snaží zvyknout si na manželovu nepřítomnost, a když se James Cook
vrátí, zvyká si na jeho přítomnost. Pečuje o dům, zahradu, děti, a když jí děti jedno po druhém
umírají, pokouší se přežít. James Cook – a jeho žena také – jsou představiteli osvícenství, jež Anna
Enquistová do své knihy mistrovsky vkomponovala. Kniha je velmi podařená po historické,
psychologické i literární stránce. Střety dvou světů probíhají ve více vrstvách – ženský a mužský
svět 18. století, život na pevnině a na moři, život šlechty a obyčejných lidí, svět civilizace
v Londýně a divochů v Jižním moři atd.
Přestože je kniha převážně vyprávěná z hlediska ženy, nelze hovořit o „ženské literatuře“. Můžeme
ji nazvat „románem v myšlenkách“ „románem o životě a smrti“, „románem o velkém mořeplavci J.
C.“ nebo „románem faktu o dvou neobyčejných lidech v době osvícenství“.
Český překlad Petra Schürová, nakl. Mladá fronta
Černá kniha, podle filmu Paula Verhoevena
Černá kniha je úspěšný film režiséra nizozemského původu Paula Verhoevena (Soldaat van Oranje,
De vierde man, RoboCop, Basic instinkt). Verhoeven se tímto filmem vrací do nizozemské historie,
do doby 2. světové války. Ráchel, židovská dívka a později nadějná zpěvačka, se s rodiči a bratrem
Maxem přestěhuje do Nizozemska, a když Němci Nizozemsko obsadí, celá rodina se ukrývá.
Ráchel je jinde než ostatní členové rodiny a setká se s nimi v okamžiku, kdy se na radu kohosi
z odboje rozhodne utéct a přejít na osvobozené území. Při plavbě je jejich člun objeven německou
hlídkou a všichni pasažéři, kromě Ráchel, jsou zavražděni. Ráchel se dostane do odboje a dostane
~ 15 ~
za úkol proniknout k vysokému důstojníkovi SD a svést ho. Hlavním tématem filmu je motto, že
„byli i dobří Němci a špatní Nizozemci“. Kvalitní obsazení, hudba, osvětlení i speciální efekty.
Český překlad Petra Schürová, nakl. Albatros
Fik Meijer, Císaři neumírají v posteli
Po Gladiátorech vychází v češtině další Meijerova kniha Císaři neumírají v posteli. Sahá od Julia
Caesara po Romula Augustula, líčí poslední dny římských císařů.
Český překlad Petra Schürová, nakl. Aurora
TROCHA HISTORIE
Vlámské hnutí a České národní obrození
České a vlámské dějiny mají mnoho společného: v obou zemích například dominovala po určitou
dobu jiná řeč, než byl jazyk domácího obyvatelstva. Čeština v českých zemích byla stejně jako
nizozemština ve Flandrech jazykem prostého lidu. Ti statní – elita, šlechta, zámožné měšťanstvo –
používali němčinu, respektive francouzštinu.
České národní hnutí se začalo formovat v období reforem císaře Josefa II. (1780 – 1790). Díky
zrušení nevolnictví se mohli vesničané od roku 1781 stěhovat bez svolení svého pána; jejich děti
mohly studovat. V poněmčených městech, kam často odcházeli za prací, díky nim opět zaznívala
čeština. Národnostní charakter měst se měnil.
Na vznik první fáze českého národního hnutí měly tedy v Království českém rozhodující vliv
josefínské reformy. Ve vlámských provinciích tomu bylo jinak. Nizozemsky mluvící obyvatelé, což
byla většina Belgičanů, se po belgickém povstání ocitli v podřadném postavení. Hnutí podporující
národní jazyk tak nastoupilo, stejně jako proces pofrancouzštění, ihned po převratu (1830).
Zpočátku se projevovalo činnostmi literárních spolků.
Čeština i nizozemština ve svém vývoji stagnovaly. Kromě toho znamenala germanizace pro Čechy
stejně jako pofrancouzštění pro Vlámy i sociální diskriminaci. Z těchto důvodů musely být národní
jazyky “obrozeny”, měly dosáhnout stejné úrovně jako němčina/francouzština. K tomu byl nutný
spisovný jazyk:
Národní hnutí však nejdříve stálo před otázkou, jaký jazyk vlastně kodifikovat – tehdejší mluvený
jazyk, dialekt, nebo starší, tištěný, např. středověký jazyk? Tento proces bývá nazýván selekcí.
Někdy se dokonce objevily snahy o vytvoření umělého jazyka (například pokus o “moravštinu” na
počátku třicátých let devatenáctého století nebo konstrukt jedné společné řeči pro Čechy a Slováky).
Kodifikace byla vleklým procesem s mnoha rozdílnými názory a učenými diskusemi.
Jak probíhala v praxi? Pojďme si popsat kodifikaci češtiny. Po bitvě na Bílé hoře vznikla ve vývoji
českého jazyka propast. Čeština tedy musela být “obrozena” a postavena na roveň němčině.
Nejvýznamnější postavou této fáze byl Josef Dobrovský (1753 – 1829), který se stal zakladatelem n
ové spisovné normy češtiny. Tehdy byla největším problémem její rozkolísanost, neexistovala
žádná obecná mluvnice, spisovná forma. Vedle toho nabíraly v osmnáctém století “obludných”
~ 16 ~
rozměrů puristické tendence. Puristé se obecně snažili očistit jazyk od slov, která nebyla dostatečně
česká nebo nizozemská, a vymýšleli pro ně nové, ryze české, respektive nizozemské ekvivalenty.
V českých zemích se v této činnosti vyznamenal mimo jiné Jan Václav Pohl, ve Flandrech pak
Guido Gezelle.
Vynikající filolog a vědec Josef Dobrovský se zabýval studiem češtiny a dějinami české literatury.
Za ideální základ češtiny považoval jazyk druhé poloviny šestnáctého století, tzv. veleslavínskou
češtinu (Daniel Adam z Veleslavína, 1546 – 1599). Provedl v ní však řadu změn, které odpovídaly
tehdejšímu trendu ve vývoji jazyka. Rázně odmítal návrhy diletantských puristů a přijímal pouze ta
slova, která utvořili básníci a lingvisté podle jazykových pravidel.
Rovněž Vlámské hnutí se zpočátku zabývalo pouze jazykovědou (a také literaturou). Navzdory
významné jazykové politice krále Willema “neovládali Vlámové jazyk natolik dostatečně, aby ho
mohli používat v různých situacích”, jak se dočteme v knize Willemynse a Daniëlse. Stejně jako
v Čechách musela být především učiněna přítrž nejednotnostem v gramatice a pravopise. Iniciativu
převzala Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde, neboli Společnost
na podporu nizozemského jazyka a literatury, založena Janem-Baptistem Davidem en Janem F.
Willemsem v roce 1836.
Otázka, jaký jazyk se má stát základem pro kodifikaci, vedla ve Flandrech k dlouholetému
jazykovému konfliktu ukončenému až roku 1844. Nizozemsky smýšlející „integracionalisté“
(Willems) stáli proti partikularistické skupince Vlámů ze Západních Flander (Pieter Behaegel a Leo
de Foere, ale také vlivný básník Guido Gezelle). Willems a spol byli pro jazykovou jednotu se
severním Nizozemskem, na rozdíl od partikularistů, kteří si přáli národní svébytnost vůči
Nizozemsku zdůraznit i z hlediska jazyka a obhajovali proto vlastní jižní nizozemštinu. V případě
“jihonizozemštiny” však nastal problém: který dialekt z které oblasti má být pokládán za
směrodatný? Západovlámští partikularisté pro základ vlámštiny samozřejmě zvolili
západovlámskou variantu. „Integracionalisté“ však zvítězili: v roce 1844 byl zaveden oficiální
pravopis, který se téměř plně shodoval se severonizozemským.
Obě hnutí si zpočátku kladla za cíl podporu a výzkum národního jazyka, kultury a literatury.
Vlastenci svůj jazyk a národ nejprve bránili, později přešli do ofenzívy a snažili se pro ně získat
více práv. Stejně jako z vlámského, tak i z českého vlasteneckého jazykově-kulturního hnutí se po
roce 1918, respektive 1848, stalo masové lidové hnutí s politickými požadavky.
Hlavní prameny:
Beheydt, Ludo: Taal en culturele identiteit.
Čornej, Petr: Vše podstatné z českých dějin.
Encyclopedie van de Vlaamse Beweging.
Hroch, Miroslav: Evropská národní hnutí v 19. století; V národním zájmu.
Janssens, Guy – Marynissen, Ann: Het Nederlands vroeger en nu.
Kočí, Josef: České národní obrození.
Willemyns, Roland – Daniëls, Wim (red.): Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het
Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden.
Andrea Havlíčková
(z diplomové práce "De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte",
Nederlandistika Praha)
~ 17 ~
LITERÁRNÍ PŘÍLOHA - LITERAIRE BIJLAGE
Geert van Istendael, Moje Nizozemsko, přeložila Jana Pellarová, nakladatelství
Lidové noviny, 2007, (ukázky: Tulipány, Knihovnička)
Geert van Istendael, Mijn Nederland, naar het Tsjechisch vertaald door Jana Pellarová, uitgeverij Lidové
noviny, 2007, (fragmenten: Tulpen, Boekenkast)
Tulipány
Tulpen
Nemám rád tulipány. Jsou na můj vkus příliš
Ik heb een hekel aan tulpen. Ze zijn me te glad. Te
dokonalé. Příliš hladké. Příliš umělohmotné. A
glad. Te plastic. Te plomp ook. De verleiding om
také příliš humpolácké. Existuje tu silné pokušení
de tulp als metafoor van Nederland te gebruiken is
používat tulipán jako metaforu pro Nizozemsko.
groot. Maar ik heb géén hekel aan Nederland,
Nizozemsko ale rád mám, takže vade retro,
integendeel. Vade retro, verleiding. Verdwijn.
pokušení. Zmiz!
De tulp komt, dat is overbekend, uit het toch niet
Je všeobecně známo, že tulipán pochází z přece
zo Nabije Oosten. Ook dat andere embleem van
jen ne tak Blízkého Východu. I další holandský
Holland, de windmolen, komt uit het Oosten, en
emblém, větrný mlýn, pochází z Východu, a
het nationale symbool dat ten onrechte wat in
národní symbol, který je neprávem opomíjen, totiž
diskrediet is geraakt, de sigaar, komt van ver, van
doutník, pochází také z daleka, až z Ameriky.
Amerika. Zelfs Willem van Oranje is niet
Dokonce ani Vilém Oranžský není nizozemský.
Nederlands. Hij werd geboren in Duitsland en zijn
Narodil se v Německu a své přízvisko má po
achternaam heeft bij van een Zuid-Franse stad.
jednom jihofrancouzském městě. Tak snad jen ta
Slechts de jajem is een product van eigen modder.
jalovcová je produktem vlastní bahnité země.
De tulp dus. Uit de bergen van Pamir, uit Iran,
Ale zpátky k tulipánům. Odvezena z hor Pamíru,
Azerbeidzjan en Armenië weggevoerd, kon de bol
z Iránu, z Ázerbájdžánu a Arménie, nemohla se
bij Haarlem niet verder westwaarts. Achter de
tulipánová cibulka dostat dále na západ než
Kennemerduinen lag de zee. Maar de bloem die
k Haarlemu. Za Kennemerskými dunami už leželo
genoemd was naar de Turkse tulband vond tussen
moře. Avšak květina, pojmenovaná po tureckém
Bloemendaal en Lisse een tweede vaderland. De
turbanu, nalezla mezi Bloemendaalem a Lisse
winters waren er koel, de nachten koud, op een
svůj druhý domov. Zimy tu byly chladné, noci
warmere breedtegraad zou hij weggekwijnd zijn.
studené, v teplejší zeměpisné šířce by zahynula.
Het gebeurde in de late zestiende eeuw, omstreeks
Stalo se v pozdním šestnáctém století, někdy
het prille begin der Republiek, dat de ambassadeur
kolem samého počátku Republiky, že si vyslanec
van de Oostenrijkse keizer bij de Verheven Porte
rakouského císaře v Osmanské říši přivezl
enkele tulpenbollen naar Europa bracht uit
z Konstantinopole
do
Evropy
několik
Constantinopel. Ze zouden zijn beland bij de man
tulipánových cibulí. Prý skončily až u muže, který
die in Wenen aangesteld was om voor de
byl ve Vídni pověřen péčí o císařskou zahradu.
keizerlijke plantentuin te zorgen. Hij heette
Jmenoval se Carolus Clusius, a nebo vlastně
Carolus Cluslus, eigenlijk Charles de I'Escluse. Hij
Charles de l´Escluse. Pocházel z pikardského
was afkomstig uit de Picardische stad Atrecht, had
města Atrechtu, studoval v Lovani a v Montpellier
in Leuven en Montpellier gestudeerd en gold als
a platil za jednoho z největších učenců své doby.
een van de grootste geleerden van zijn tijd. Maar
Clusius byl však protestant a tahle víra nebyla u
Clusius was een protestant en dat geloof lag
Habsburků zrovna oblíbená. Odstěhoval se proto
moeilijk bij de Habsburgers. Hij verhuisde naar
do Leidenu. Tady zasadil v botanické zahradě
Leiden. Daar heeft hij in de hortus botanicus voor
poprvé tulipánové cibulky do nizozemské půdy,
het eerst bollen in Nederlandse grond gestopt,
alespoň pokud pomineme dřívější pěstování
tenminste, als we afzien van vroegere kweek in de
~ 18 ~
v jižním, bohužel Španěly dobytém Nizozemí, kde
se tulipány již vyskytovaly v Antverpách, Bruselu
a Mechelenu. Clusius se snažil vypěstovat
všemožné barvy a formáty, což mělo
nepřehlédnutelné následky.
Dnes tvoří pětinu celkového nizozemského
vývozu
zemědělské
produkty
a
z nich
nejdůležitější jsou výrobky okrasného pěstitelství,
14 procent z celkového obratu, zboží za téměř
sedm miliard euro. V roce 2003 vyrábělo okrasné
cibuloviny téměř dva tisíce pět set pěstitelských
závodů. Květinová burza v Aalsmeeru je největší
obchodní budovou na světě. Nabízejí zde své
zboží pěstitelé z celého světa. Každý den tu
dvacet milionů květin změní majitele. V roce
2003 se v Aalsmeeru prodalo více než šest set
milionů tulipánů. Lépe se prodávají už jen růže.
Vyberte si nějaký jarní den, ať už slunečný nebo
deštivý, to nehraje příliš velkou roli, pokud možno
něco mezi tím, slunce, které náhle vykoukne
z mraků, a sedněte na vlak z Leidenu do Den
Helderu, přes Hillegom a Heiloo a Anna
Paulowna. Široké pruhy ohnivé červeně, sírové
žluti a temné fialové se táhnou až k obzoru. Toto
není tlumená šeď bambulek na dveřích, vlhká čerň
holých stromů, skromná zeleň pastvin, tohle není
Kalvínova bradka, toto je hodující záliba
v nádheře osmanských kalifů.
A tím vším se mohou mé oči kochat, protože
kdysi mírumilovný botanik z Pikardie svěřil
v Leidenu zemi pár cibulek. Ovšem neuplynulo
ani pár desítek let od jeho prvních pěstitelských
pokusů, a už vyvolal tulipán v mladém
nizozemském národě poprask. Historici nazývají
tento jev tulipánovým šílenstvím nebo tulipománií
nebo také tulipánovou horečkou. Ve dvacátých a
třicátých letech sedmnáctého století se stejně
masově jako horečně spekulovalo při obchodu
s tulipánovými cibulemi. A jestliže se zprvu
obchodovalo pouze s cibulemi, začali brzy
pěstitelé prodávat i výhonky, neboť poptávka
rostla rychlostí blesku. Kolem roku 1634 zašla
situace tak daleko, že se začaly prodávat cibule
v předstihu. Doba mezi nákupem a dodávkou se
stále prodlužovala a nedalo se zabránit tomu, že se
začaly na cibule prodávat opce, a to ne ednou, ale
dvakrát, třikrát nebo i vícekrát. Postupem doby se
staly cibule zcela fiktivními a mezi lidmi sem tam
putovaly cáry papírů se sliby. Ceny rostly
závratnou rychlostí, někdy o více než sto procent
během jednoho roku. Pěstitelé i obchodníci
přicházeli na buben, lidé se vzdávali i posledních
kusů oblečení pro cibule, které ještě ani
zuidelijke, helaas door de Spanjaard heroverde
Nederlanden, waar de tulp al gesignaleerd was in
Antwerpen, Brussel en Mechelen. Clusius deed
proeven om allerlei kleuren en formaten te
verkrijgen. De gevolgen waren niet te overzien.
Vandaag bestaat een vijfde van de totale
Nederlandse export uit landbouwproducten en
daarvan zijn de sierteeltproducten de belangrijkste,
14 procent van het totaal, goed voor bijna zeven
miljard euro. In 2003 waren er bijna
tweeduizendvijfhonderd
teeltbedrijven
bloembollen aan het kweken. De bloemenveiling
van Aalsmeer is het grootste handelsgebouw ter
wereld. Kwekers uit de hele wereld bieden er hun
waar aan. Iedere dag wisselen twintig miljoen
bloemen van eigenaar. In 2003 werden in
Aalsmeer meer dan zeshonderd miljoen tulpen
verkocht. Alleen rozen doen het beter.
Neem op een voorjaarsdag, mooi of regenachtig,
dat heeft weinig belang, liefst iets tussen de twee
in, zon die plots door wolken breekt, neem de trein
van Leiden naar Den Helder, via Hillegom en
Heiloo en Anna Paulowna. Brede banden
vuurrood, helgeel en pimpelpaars strekken zich uit
tot aan de horizon. Dit is niet het gedempte grijs
van de treksloten, het natte zwart van kale bomen,
het bescheiden groen van de wei, dit is niet de
baard van Calvijn, dit is de feestende
prachtlievendheid van Ottomaanse kaliefen.
Op dat alles kan mijn oog zich verheugen omdat
ooit de serene botanicus uit Picardië in Leiden
bollen aan de aarde toevertrouwd heeft. Maar
nauwelijks enkele jaren na zijn eerste kweek al
slaat de tulp de jonge Nederlandse natie met
waanzin. Historici noemen het verschijnsel
tulpengekte of tulipomanie of ook tulpenkoorts. In
de jaren twintig en dertig van de zeventiende eeuw
werd even massaal als koortsachtig gespeculeerd
in tulpenbollen. Werden eerst alleen bollen
verhandeld, al gauw begonnen de kwekers
uitlopers te verkopen, want de vraag steeg pijlsnel.
Omstreeks 1634 was het zover dat bollen op
termijn werden verkocht. De tijd tussen aankoop
en levering werd steeds langer en het was niet te
vermijden dat opties op bollen werden
doorverkocht, niet één keer, maar twee keer of drie
keer of meer. Op den duur waren de bollen fictief
en werden stukken papier met beloftes
doorgeschoven. De prijzen klommen als
vuurpijlen, soms meer dan 100 procent in één jaar.
Kwekers en kooplui werden geruïneerd, mensen
gaven de kleren van hun lijf voor bollen die niet
eens bestonden. In februari 1636 raakten de prijzen
~ 19 ~
neexistovaly. V únoru 1636 se ceny zhroutily. Za
týden byly akcie neprodejné. Šílený obchod
s větrnými zámky zastavila nakonec až státní
správa. Platné kontrakty šlo odkoupit za hubičku,
pěstitelé nemuseli nic dodávat, ale ponechali si
své cibule, a koho to zruinovalo, mohl si
v příkopu u cesty počkat, až přijdou lepší časy.
Státní správa zasáhla rychle, drasticky a očistně.
Tulipánová horečka vykazuje značnou podobnost
s elektronickou bublinou, která měla prasknout o
tři a půl století později, tedy nedávno. Ovšem co
si holandští regenti v té době uvědomovali jasně a
co si naši dnešní regenti uvědomit tvrdohlavě
omítají, je věc následující: volný trh je jako
vzteklý pes. Vypusťte ho ze řetězu a sežere vás i
s chlupama.
To však není ten důvod, proč nemám rád tulipány.
Příliš mi připomínají řetězce typu Blokker,
Zeeman nebo Hema. Pěstitelé se mohou snažit,
jak chtějí, korunní lístky zkroucené, znepokojivé
zářivé barvy, mě neobměkčí. Tulipán snesu pouze
ve stádiu, kdy už je skoro odkvetlý, kalich se mu
odevzdaně rozvíjí a první okvětní plátky
opadávají. To se raději spokojím se zimolezem
mnohoprstým.
in vrije val. Na een week waren de effecten
onverkoopbaar geworden. De waanzinnige
windhandel werd gestopt door de overheid.
Vigerende contracten konden voor een schijntje
worden afgekocht, de kwekers hoefden niets te
leveren, maar behielden hun bollen en wie
geruïneerd was, kon in de goot gaan zitten wachten
op betere tijden. De overheid had snel, drastisch en
afdoende ingegrepen.
De tulpengekte vertoont veel gelijkenis met de
elektronicaluchtbel die drie en een halve eeuw
later, onlangs dus, uit elkaar zou spatten. Maar wat
de Hollandse regenten toen zeer duidelijk beseften
en wat ons aller regenten nu hardnekkig weigeren
voor ogen te zien is dit: de vrije markt is een
razende hond. Laat de vrije markt uit haar kooi en
ze vreet je op, met huid en haar.
Niet daarom echter heb ik een hekel aan tulpen. Ze
zijn me te Blokker, te Zeeman, te Hema. De
kwekers mogen proberen wat ze willen, de
kroonbladeren laten rafelen, verontrustende
kleuren laten opvlammen, het kan me niet
vermurwen. Ik vind een tulp alleen draaglijk als
zijn bloei bijna voorbij is, als zijn kelk krachteloos
open begint te vallen en hij een eerste blad verliest.
Geef mij maar de veelvingerige kamperfoelie.
Viz také: Dřeváky; Mlýny
Zie ook: Klompen; Molens
Knihovnička
Boekenkast
Regál mrtvých Nizozemců
Plank dode Nederlanders
Gerrit Achterberg: Potencionál
Gerrit Achterberg, 'Potentieel'
Přes nenasytnou času rovinu
Rotuje dálka za starou odměnu.
Studených front v noci měla by ses bát.
Over de hongervlakte van de tijd
roteert de verte om een oud profijt.
Uw koudefronten naderen vannacht.
Ledový déšť ve špendlících dolů sněží.
Hluboko v domě stráž prvočísla drží
A síla hlouposti základnou se může stát
De ijzel buiten laat zijn spelden vallen.
Diep in het huis waken de priemgetallen
en heeft het fundament zijn dommekracht.
Hans Andreus: Poslední báseň
…
kde jsem já i s tím světlem
mým i tvým, když počíná se
pád v nepokrytě nepojmenovatelné?
Hans Andreus, 'Laatste gedicht'
waar blijf ik met dat licht
van mij, van jou, wanneer het vallen, weg in
het onverhoeds onnoemelijke begint?
~ 20 ~
J.C. Bloem: Listopad
…
Stále listopad, stále lijavec,
Stále mé prázdné srdce, stále.
J. C. Bloem, 'November'
Gerard den Brabander
Gerard den Brabander
Ó malé duše plné skrývaného smutku,
Kde každý příběh nechal stopu po zármutku,
Zde žádný lidský hlas již více nepromluví,
Aniž by hodinový strojek srdce nezlomil svými
slovy;
O kleine zielen vol gedempt verdriet,
waar elk verhaal zijn kommer achterliet,
er kan geen menselijke stem meer spreken
zonder 't klein uurwerk van een hart te breken;
…
Gerbrand Adriaenszoon Bredero: Píseň
Gerbrand Adriaensz. Bredero, 'Lied'
Řekni mi, řekni, přítelko má,
Proč stále ukrýváš se?
Snad proto, že tě v lásce chovám,
Jsi tolik plachá v tomto čase?
Zegt mij, zegt mij, vriendinne,
Waarom verbergt gij u?
Omdat ik u beminne,
Zijt gij daarom zo schuw?
Cees Buddingh : Modrobřich
Cees Buddingh', 'De blauwbilgorgel'
Já jsem malý modrobřich
A jednou zajdu na svůj hřích
A vyschnu jako v létě pramen
A bude ze mě modrý kámen.
Amen! Amen! Amen!
Ik ben de blauwbilgorgel,
Eens sterf ik aan de schorgel
En schrompel als een kriks ineen
En word een blauwe kiezelsteen.
Ga heen! Ga heen! Ga heen!
J.B. Charles: Umělohmotné sluneční brýle
J. B. Charles, 'De zonnebril van plastic'
Střechy starých domů na náš pokyn
Zahoří červení zrajících jahod…
De daken van de oude huizen gaan op onze wenk
zacht aarbeienrood gloeien...
Jan Engelman
Jan Engelman
Já stál na horách vysokých,
nad údolím jak padlý sníh,
však v čelo měl jsem vpálené
znamení hříchů staletých.
Ik stond op hooge bergen,
het dal was wit als sneeuw,
maar op mijn voorhoofd droeg ik
de zonde van de eeuw.
Hans Faverey
Hans Faverey
Jakmile sněžnou sovu spatřím v letu,
O štěstí mohu mluvit, že stále jsem tu.
Zodra ik een sneeuwuil zie in het echt,
mag ik van geluk spreken dat ik leef
Altijd november, altijd regen,
Altijd dit lege hart, altijd.
~ 21 ~
Chr. J. van Geel
Chr. J. van Geel
Jednoduše, duny, jednoduše
Eenvoudig, de duinen, eenvoudig
Ida Gerhardt
Ida Gerhardt
Kdo sám uvykl vody širokému toku,
Druhého mlčky v jeho živlu nechá bez útoku.
Zdraví se pouze očima. V Děravé zátoce
Já jako dítě vídala vydru u potoků.
Wie zelfde wijde wateren is gewend
laat zwijgend de ander in zijn element.
Men groet elkaar met de ogen. In de Lekbocht
heb ik als kind een visotter gekend.
Herman Gorter
Herman Gorter
Dělnická třída tančí velký kolový tanec
u oceánu světa, jako malé děti,
které večer na plážové zídce u moře
za žlutavé záře luceren a v bílém světle
slunce vidíme skotačit při hudbě…
De arbeidersklasse danst een grote reidans
aan de oceaan der wereld, zoals kinderen
die men 's avonds op strandmuur bij de zee,
bij het geel der lantarens en 't licht
der zon, ziet huppelen op muziek...
Jakob Israël de Haan: Stesk
Jacob Israël de Haan, 'Heimwee'
Kéž bych zas mohl zvečera toulat se kolem vody,
holandské vody pod holandským nebem,
kde klidné bárky plují bez nehody
a ptáci křižují nad kvetoucím břehem.
Kon ik vanavond dwalen langs een vaart,
Een Hollandsche vaart onder Hollands luchten
Waar kalme tjalken varen breedbedaard,
En vogels strijken hunne laatste vluchten.
…
Jan Hanlo: Ztracené ticho
Jan Hanlo, 'Nooit meer stil'
Však ještě dočkáme se, že ticho navždy pomine
A v noci neustále a celé dny prokleté motory
Nám budou bušit do hlavy
…
Men zal nog krijgen dat het nooit meer stil is
en dat voortdurend 's nachts en altijd de verdoemde
rotmotoren
om je kop ronken
W.Hussem
W. Hussem
Déšť
Dříve než stromy
Ožívá asfalt
regen
eerder dan de bomen
leeft het asfalt op
Pierre Kemp: Měsíční světlo
Pierre Kemp, 'Maanlicht'
Toto je krajina modrého gongu,
do které tichými údery bije měsíční světlo.
Het is dit landschap van de blauwe gong,
waarop het maanlicht zachte slagen slaat.
~ 22 ~
Freek van Leeuwen
Freek van Leeuwen
…
Jsem žebrák – dejte mi zbytky chleba,
Dejte mi vodu, co jinému netřeba,
Lásku, co bohatšímu přebývá.
Ik ben de beedlaar - Geef mij dan de korsten,
Geef mij het water, dat de andren morsten,
De liefde, die een rijkre overlaat.
J. H. Leopold: V rozhovoru
J. H. Leopold, 'Dialogisch'
Dlouhé linky večera
složily se za okraj země,
skanuly a přistály měkce za šera
až v hloubi nebes nedohledné.
De lange lijnen van den avond
zijn om den aardrand stilgelegd,
vervloeiende en zacht gehavend
in hemeldiepte ongezegd.
Hans Lodeizen
Hans Lodeizen
…a byl večer a
z terasy zněl veselý smích
cinkot vinných sklínek a
šoupání židlí pak
ticho, když někdo vyprávěl
a Ernin hlas ve větru
... en het was avond en
van het terras klonk vrolijk lachen
het klinken van wijnglazen, het
verschuiven van een stoel dan
stilte als iemand iets vertelde
en de stem van Erna op de wind
Lucebert
Lucebert
Všechno je na světě je všechno
Šílený šakalí smích hladu
Strach z ježibaby-bolesti a
Velký sup a supí velcí
Staří těžcí slavíci
Všechno je na světě je všechno
er is alles in de wereld het is alles
de dolle hondenglimlach van de honger
de heksenangsten van de pijn en
de grote gier en zucht de grote
oude zware nachtegalen
het is alles in de wereld er is alles
H. Marsman: Sněhová bouře
H. Marsman, 'Sneeuwstorm'
Pak skočili jsme náhle s mladými děvčaty
do saní, které jak šíp teď nocí uhání –
Toen sprongen wij plotseling met jonge vrouwen
in sleden, die pijlsnel den nacht in gleden -
Adriaan Morriën: Předehra
Adriaan Morriën, 'Voorspel'
Viděl, jak zlehka vysvléká se,
Jak nahé tělo prorůstá šaty v celé kráse
Hij zag hoe zij zich licht ontkleedde
En hoe haar naaktheid groeide door haar kleren
Lennaert Nijgh
Lennaert Nijgh
Však tam za vysokými horami
leží Země širokých řek
want daar achter de hoge bergen
ligt het Land van Maas en Waal.
~ 23 ~
Martinus Nijhoff: Mraky
Přeložila Olga Krijtová
Martinus Nijhoff, 'De wolken'
…
Ležel jsem, ještě oblečen co děcko
Na teplém vřesu a maminka taky,
Nad námi do dálky plynuly mraky
Máti se ptala, co v nich vidím všecko.
Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag
Lang-uit met moeder in de warme hei,
De wolken schoven boven ons voorbij
En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag
Piet Paaltjens
Piet Paaltjens
Na kraji kapsy
Jeho vesty seděl šnek,
Strašlivě slizký šnek, a tiše chroustal.
Op den rand van een zak
Van zijn vest zat een slak,
Een erg slijmerige slak, stil te knagen.
Jacobus Revius: On nesl naše břímě
Jacobus- Revius, 'Hij droech onse smerten'
Toť Židé nebyli, můj Pane, kdo žádal tvého kříže
Ni ten, kdo zrádně před soudce tě vláčel,
Ni ten, kdo posměšně slinami ti tváře smáčel,
Ni ten, kdo spoutal tě a tupil až k nevíře,
…
T'en zijn de joden niet, Heer Jesu, die u cruysten
Noch die verraderlijk u togen voort gericht,
Noch die versmadelijck u spogen int gesicht
Noch die u knevelden, en stieten u vol puysten,
Paul Rodenko: Letní soumrak a příjezd dětí
…
Paul Rodenko, 'Zomeravondval en intocht der
kinderen'
A naráz jsou ulice staré dětmi
En eensklaps zijn de straten oud van kinderen
A. Roland Holst: Dva mrtví
…
Jejich hlasy i stopy překryl větru plášť;
Navzájem zradili sny své šťastné,
Dědictvím byla jim jen závist a zášť;
Pusté jsou duny, liduprázdné:
A moře oni nespatřili, spolu ani zvlášť.
…
A. Roland Holst, 'Twee doden'
Henriëtte Roland Holst: Internacionála
Henriëtte Roland Holst, 'De Internationale'
Svět podpírají nové síly
A touha nás se dotýká.
De wereld steunt op nieuwe krachten
Begeerte heeft ons aangeraakt.
Jan Slauerhoff: O engeitado
…
„Nemám nic pro útěchu než svůj žal...“
Jan Slauerhoff, 'O engeitado'
De wind deed hun stem en hun, spoor vergaan;
zij hebben elkanders droom verraden'
zij lieten elkander den wrok en de w
de lege duinen zijn zonder paden:
zij kwamen nooit bij de golven aan.
'Ik heb niets tot troost dan mijn klacht...'
~ 24 ~
Vasalis: Starý
Vasalis, 'Oud'
…Mlč a jdi tam
a běž sám jak starý vlk
a pij poslední kapky ze suchých louží…
... Zwijg en ga heen
en loop alleen zoals een oude wolf
en lik de laatste druppels uit de droge plassen...
Joost van den Vondel, „Klinckert“
Joost van den Vondel: Znělka
Chvěli se bázní; prchali, div že nelétali,
Hned sem, hned tam, tak prudce oči jeho plály,
Šel v jejich kročejích a krev řinula se, kam jen
šláp;
…
…
Sy zidderden van schrick; sy vlooden niet, sy
vloogen,
Dan ginder, dan weer hier, voor 't branden sijner
oogen,
Hy stapte hen na, en liet een' bloedvleck waer hy
trad;
…
Daan Zonderland: Mariánskolázeňský kuchař
stojící před těžkou volbou se nemůže rozhodnout
…
Daan Zonderland, 'De kok van Marienbad
geplaatst voor een
moeilijke keuze, kan niet tot een besluit komen'
A jak tak kuchař na mořskou pannu hledí,
Srdce mu buší o závod, v tváři je celý bledý,
Srdce mu buší, však v žaludku mu kručí,
Vždyť neodbytná otázky mysl mu stále mučí
(ta otázka, kvůli níž oběd ještě nevaří):
„Mám pannu hodit na pekáč či vést ji k oltáři?“
En als de kok naar de meermin keek,
Dan klopte zijn hart en werd hij bleek,
Dan klopte zijn hart en knorde zijn maag
Benieuwd naar het antwoord op de vraag
(Een antwoord dat de kok bleef schuwen):
'Zal hij haar stoven of zal hij haar huwen?'
Viz také: Boudewijn de Groot & Lennaert Nijgh;
Nizozemština
Zie ook: Boudewijn de Groot & Lennaert Nijgh;
Nederlands
☼
~ 25 ~
EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE,
Beste vrienden,
Hieronder som ik de inhoud van deze aflevering van ons tijdschrift op.
•
•
•
•
•
•
•
Op 27 april hebben we een prachtig uitstapje naar West-Bohemen gemaakt. Meer kunt u
in de bijdrage van Sylva Alderliesten lezen. De plaatsen die wij bezochten kunt u bovendien
in de fotoreportage met foto´s van Boris Poláček zien.
In april vond een ontmoeting van onze leden plaats, deze keer in het café amsterdam in
Praag. De avond heeft ons lid Mirek Pavel met succes georganiseerd en er kwamen
inderdaad vele belangstellenden . U bent in de herfst weer bij de volgende ontmoeting
hartelijk welkom.
In mei kwamen de studenten van het Coenecoop College in Waddinxveen weer naar
Praag. Eerst verbleven ze in gastgezinnen in Pelhřimov. Daarna verbleven ze een paar
dagen in Praag , waar ze o.a. een avond doorbrachten bij een gezin om een indruk te
krijgen van het leven in Praag. Dit jaar hadden we elf enthousiaste gastgezinnen. Sommige
van hen hebben voor ons tijdschrift een korte bijdrage over hun indrukken geschreven.
Op 11 juni organiseerden de ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden en het Archa
Theater een Colloquium ter gelegenheid van 40 jaar Praagse Lente met als thema
integratie in een nieuw vestigingsland. Aan de discussies met Nederlandse Tsjechen en
Tsjechische Nederlanders hebben ook Minister van Staat Max van der Stoel en
Staatssecretaris voor Europese Zaken Frans Timmermans deelgenomen. Het was een
aangename avond met vele interessante persoonlijkheden. Meer kunt u in dit nummer lezen.
Vlaanderen en Tsjechië vertonen in hun geschiedenis treffende overeenkomsten. In beide
landen bijvoorbeeld was de dominante taal in een bepaalde periode een andere taal dan die
van de autochtone inwoners. Details vindt u in de bijdrage van Andrea Havlíčková De
Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte.
Wat brengt de herfst? In oktober komt naar de Tsjechische Republiek op uitnodiging van
Nebe, de Nederlandse ambassade en het Vlaamse litterair fonds de bekende journalist en
schrijver Geert van Istendael. Het rijke programma beginnen we op 18 oktober in het café
Krásné ztráty. U bent hartelijk welkom. De deelnemers krijgen als cadeau de Tsjechische
vertaling van het boek Het Belgische labyrint. De volgende dagen bezoekt de auteur verder
nog Brno en Olomouc. In dit nummer vindt u een fragment uit de vertaling van het boek
Mijn Nederland.
In deze aflevering vindt u verder advertenties betreffende werkgelegenheid en informatie
over de betalingstermijn van de ledenbijdrage voor 2008. Het lidgeld blijft 450 CZK. Als u
uw lidmaatschap wilt opzeggen of als u een ander e-mailadres hebt, laat dat ons alstublieft
weten.
We kijken uit naar uw opinies en reacties!
Gezellige momenten bij het lezen en een prachtige zomer en herfst worden u toegewenst door
Jana Červenková
~ 26 ~
INFORMATIE VOOR DE LEDEN
Beste leden van Ne-Be,
!!! BETALINGSTERMIJN VAN DE LEDENCONTRIBUTIE 2008!!!
De ledencontributie voor 2008, die altijd 450,- CZK (200,- CZK voor studenten en
gepensioneerden) voor leden uit Tsjechië en 19,- EURO voor leden in Nederland en België
bedraagt, is voor 31 augustus 2008 te voldoen.
Wij willen U daarom vragen de contributie naar onze bankrekening over te maken. (nummer 192307530267/0100, IBAN: CZ6101000000192307530267, bij de Komerční banka Praha - náměstí
Míru, Italská 2, 120 00 Praha 2, SWIFT: KOMBCZPPXXX.
U dient uw achternaam steeds duidelijk aan te geven.
Cadeau
U krijgt van de vereniging Ne-Be als cadeau de Tsjechische vertaling van het boek Belgisch
labyrint van Geert van Istendael. U kunt het boek ophalen of in september in de bibliotheek van NeBe of bij de lezing van Geert van Istendael in oktober in het café Krásné ztráty.
Let op:
Als u uw lidmaatschap wilt opzeggen of als u een ander e-mailadres hebt, laat dat ons in ieder
geval weten. Zo helpt u ons bijzonder met de administratie.
E-mailadres voor deze informatie: [email protected]
Groeten,
Eva Giese, penningmeester
Bibliotheek – open weer vanaf september
Voor persoonlijke consultatie tijdens vakantie
kunt u een contact met Ruben Pellar opnemen:
[email protected]
mobil: +420 605 260 005
~ 27 ~
WAT KOMT IN OKTOBER 2008:
Bezoek van de schrijver en journalist
GEERT VAN ISTENDAEL in Tsjechie
zaterdag 18 october, 18.00: Praag - optreden in café Krásný ztráty
dinsdag 21 october: Olomouc - lezing aan de Universiteit Palackého
woensdag 22 october: Brno - lezing aan de Masaryk universiteit
Fragmenten van zijn boek Mijn Nederland vindt u in de Literaire bijlage.
Geachte dames en heren, beste vrienden,
Zoals al een traditie is geworden, probeert Ne-Be ook dit jaar een ontmoeting met een hedendaagse
Nederlandstalige auteur te bemiddelen.
Deze keer plannen we met de steun van de Nederlandse ambassade en de Vlaamse Fonds voor
Letteren en in de samenwerking met de uitgeverij Lidové noviny en de universiteiten, waar in
Tsjechië Nederlands gedoceerd wordt, het bezoek van Geert van Istendael.
In Praag zult u de gelegenheid hebben om hem te ontmoeten in het café Krásný ztráty op zondag
18 oktober 2008 – de uitnodiging zult u nog op tijd krijgen – en in de week daarna zal hij ook
Olomouc en Brno bezoeken.
Deze laatste Belg – zoals hij zichzelf noemt – hebben de Tsjechische lezers al in het jaar 1998 leren
kennen, toen de uitgeverij Cinemax de vertaling van zijn Belgische labyrint presenteerde.
Een ander werk van hem is eind 2007 bij de uitgeverij Lidové noviny verschenen. Het gaat om zijn
boek Mijn Nederland, een alfabetische samenstelling van zijn feuilletons, waarin Van Istendael met
zijn onverwisselbare stijl Nederland voorstelt aan zijn landgenoten en iedereen, die interesse heeft.
Hij doet dat in zeer verrassende samenhangen, die voor ons nooit zo evident zouden zijn, ook al
zouden we ons bemoeien om al de nodige achtergrond informatie hiervoor op te zoeken.
In de uiteenzettingen en verhalen van Van Istendael kruisen elkaar de geschiedenis en de
sociologie, de taalwetenschap en de poëzie, muziek, schilderkunst, theologie en botanica. En wie dit
allemaal niet boeiend genoeg zou vinden, kan nog altijd genieten van echte Hollandse jenever of
Beerenburg of kan proberen een specialiteit van de Hollandse keuken te koken.
In de volgende twee hoofdstukken vindt u alleen maar een kleine proef, die aan de ene kant het
wantrouwen van Van Istendael tegenover alles, wat algemeen geprezen wordt, bewijst en aan de
andere kant zijn liefde voor poëzie en taal laat zien.
We verheugen ons, dat u de andere thema´s van zijn boek met deze meedogenloze criticus , maar
ook fantastische, hoog opgeleide en geestige gesprekspartner persoonlijk zou kunnen bespreken
tijdens zijn bezoek naar ons land.
U bent van harte welkom!!!
Namens Ne-Be
Jana Pellarová
~ 28 ~
CULTUUR EN SOCIAAL LEVEN
Het NEBE uitje naar Kladruby, Manětín en Plasy
En toen het was weer zover. Op een ochtend die redelijk koud begon, maar hogere temperaturen
beloofde haaste ik me naar de trein van 5 uur 51 uit mijn woonplaats Libcice, om op tijd bij de bus
te zijn, die vol zou lopen met NEBE leden, hun familie en hun vrienden.
Eerst nog een snelle koffie op het station Masarykovo (minder oppervlakte, dus minder plaats om te
zitten, dus minder daklozen) en op naar het representatieve Centraal Station (meer oppervlakte, dus
meer zitplaats, en dus…). Na enig geloop door het station dat hopelijk snel veel representatiever
wordt, vond ik de juiste weg naar de parkeerplaats waar het NEBE busje zou staan. En inderdaad,
die kwam zo.
Ietsje later vertrok de bus richting het westen. De reis ging voorspoedig en werd natuurlijk vanaf het
begin begeleid door allerlei handige info (door Piet Schepens en Ruben Pellar), over ene Santini,
zijn vader, moeder, opa enz. Ik vind het altijd opvallend hoeveel fouten er in de geschiedenisboeken
blijken te staan, om over wat er in kranten en tijdschriften geschreven wordt helemaal maar te
zwijgen,want daar klopt vaak niets van. Want als die arme Santini eigenlijk niet eens Santini blijkt
te heten, waar blijf je dan!
De heenreis was zo om en we mochten recht voor het poort van het klooster Kladruby de bus uit.
Het was een Benediktijnerklooster, gesticht in 1115 door hertog Vladislav. In de 14e eeuw ging het
zo goed met het klooster, dat er 120 dorpen en 3 stadjes bij hoorden. De politieke invloed van het
klooster was zeer groot en het heeft een rol gespeeld in de zaak met de bekende vicaris-generaal Jan
van Pomuk ook bekend als Nepomuk. De hussietenoorlogen en de Dertigjarige Oorlog hebben
natuurlijk geen gunstige invloed gehad op het klooster, maar dat zou denk ik haast niemand
verwachten. Maar de beschadigingen, plunderingen en branden werden gelukkig gevolgd door
herbouw. In 1785 kwam Jozef II met zijn reformen en de klooster-gebouwen werden daarna voor
uiteenlopende doeleinden gebruikt: ziekenhuis, kazerne, tehuis voor invaliden en kruithuis voor
opslag van buskruit Je zou bijna denken dat het niet erger kon, maar nadien werd het klooster ook
nog een brouwerij (toen veldmaarschalk Windischgrätz eigenaar was) en hebben de communisten
er ook nog een landbouwcoöperatie in gezet. Vanaf 1967 was het wel in eigendom van de
Monumentenzorg in Pilsen, maar een echte renovatie begon pas na 1989.
Hoewel ik, net als de rest van de groep, natuurlijk zeer onder de indruk was van de zeldzame
kunstschatten, moet ik (voor de volgende keer) toch een opmerking maken of een advies geven:
Vanaf nu betreed ik geen kloosters meer zonder mijn winterjas, dus........!
Gelukkig scheen buiten de zon en waren er bankjes, waarop we even konden ontdooien. Sommigen
waren van plan de overvloed aan kunstzinnige ervaringen te laten bezinken via een borreltje, maar
om een onverklaarbare reden was het restaurant net die dag niet open gegaan.
Onze reis ging verder door het lieflijke Westboheemse landschap, naar het kasteel in Manětín. Hier
werd eerst aan de basale behoeften van de reizigers voldaan. De geur van schnitzels was al
aanwezig op het hoofdplein van Manětín, waar de bus maar net op paste.
De stad Manětín en het kasteel hebben een lange en rijke geschiedenis. De belangrijkste eigenaar
van het kasteel die ook van zeer grote invloed was op de welvaart van het stadje, was de familie
Lažanský. Ze zijn eigenaar geworden door confiscaties na de Slag bij de Witte Berg in 1622 en ze
bleven meer dan 300 jaar in Manětín. Na een grote brand in 1712 probeerde de familie van hun
~ 29 ~
kasteel een centrum van adellijke representatieve hofcultuur te maken. Belangrijke kunstenaars
verkregen opdrachten, zoals de beeldhouwers Stephan Borowetz en Joseph Herrscher, de schilders
Peter Brandl, Filip Kristian Benthum en Václav Dvořák. Het kasteel is nu als museum ingericht,
met voorbeelden hoe de familie Lažansky er leefde. Gelukkig zijn er wat oorspronkelijke
elementen bewaard gebleven. Daar was ongetwijfeld nogal wat inspanning van de restaurateurs
voor nodig omdat het kasteel ook een tijdje verdeeld is geweest in woningen van werknemers van
de Dienst voor Staatsbossen en Velden. En deze mensen hadden natuurlijk verse groente nodig en
die verbouwden ze in de kasteeltuin. De meeste bezoekers van het kasteel vinden de Grote zaal het
mooist . Het is een indrukwekkende ruimte met rococo fresco´s. Zeer ongewoon zijn de 13
schilderijen van het huispersoneel van de familie Lažansky. Ik vond de overdekte gang naar het
oratorium nogal ongewoon, vooral omdat het boven een weg loopt. Ook bijzonder vond ik het
speldenkussetje bevestigd op een houten poot ; maar zo hoort dat ook, want bij een kasteel is alles
net ietsje groter en adellijker en opvallender. Na een korte wandeling door het kasteeltuin is bijna
iedereen tot de ontdekking gekomen dat er in Manětín op zondag echt niets te doen en te zien is,
behalve het kasteel annex tuin en het aparte plein met mooie huizen. Maar wat zou je eigenlijk
willen, er wonen vandaag-de-dag maar een paar honderd mensen.
De bus reed verder richting Plasy, onze laatste tussen-stop voor vandaag. We kwamen er uitsluitend
om de barokke schuur met toren en gotische dubbelkapel te bekijken. Van de kapellen is uitsluitend
de bovenkapel te bewonderen. De onderste kapel mag door het publiek niet betreden worden omdat
dit voor de waardevolle muurschilderingen uit 1280 niet goed zou zijn. Helemaal boven in de toren
is een technisch monument, een zeer ingewikkeld (en smerig) uitziende mechanische constructie
die het luiden van de klokken regelt. We konden dus van dichtbij meemaken wat er in de toren
allemaal gebeurt als het vijf uur is.
Dat was een symbolische afsluiting van het geslaagde NEBE uitje. Nog even snel binnen het
klooster voelen dat de gemiddelde kloostertemperatuur overal hetzelfde is en dan op naar huis.
Bedankt Piet en Ruben en tot de volgende keer
Sylva Alderliesten
Colloquium ter gelegenheid van 40 jaar
Praagse Lente
“Waarom heb je me nooit gevraagd hoe het was te ontvluchten?”
De ambassade van het Koninkrijk der Nederlanden en het Archa Theater organiseerden op 11 juli
een colloquium ter gelegenheid van 40 jaar Praagse Lente.
Vanaf 16.30u hadden we de mogelijkheid om debatten en interviews over het thema integratie in
een nieuw vestigingsland bij te wonen. Aan de discussies met Nederlandse Tsjechen en Tsjechische
Nederlanders hebben ook Minister van Staat Max van der Stoel en Staatssecretaris voor Europese
Zaken Frans Timmermans deelgenomen.
~ 30 ~
Het programma bestond uit drie gedeelten. Het eerste gedeelte heeft Tomáš Vrba gemodereerd (o.a.
richtte hij in 1993 de AEJ - Vereniging van Europese Journalisten/Tsjechische afdeling op). Hij
heeft het debat vanuit het persoonlijke en existentiële perspectief van de migranten gemodereerd.
Tot de discussie heeft hij politicus Boris Dittrich, historicus Hans Renner, radiopresentator Martin
Šimek en architect Zdeněk Zavřel uitgenodigd. Ik heb deze Tsjechische Nederlanders voor de eerste
keer persoonlijk ontmoet en daarom zal ik over hen iets meer vertellen.
Boris Dittrich behoort al tot de tweede generatie van Tsjechische Nederlanders. Hij werd geboren
in 1955 te Utrecht. (Zijn vader, die ook gast van het colloquium was, verliet Tsjechoslowakije in
1948.) Hij studeerde criminologie, psychologie, kunstgeschiedenis en beeldende kunst aan de
Denison University in de USA en rechten aan de universiteit van Leiden. Hij is o.a. vanaf 2003
leider van D66.
Martin Šimek ontvluchtte het toenmalige Tsjechoslowakije in 1968. Momenteel presenteert hij
elke nacht van zaterdag op zondag tussen twaalf en één het programma Šimek ´s Nachts. Zijn
luistercijfers zijn opmerkelijk (ook minister Frans Timmermans is een enthousiaste luisteraar,
vertelde hij). Martin is de jongere broer van Miloslav Šimek. Op de vraag van Martin aan Miloslav:
“Waarom heb je me nooit gevraagd hoe het was te ontvluchten?”, heeft Miloslav met dezelfde
vraag geantwoord: “Waarom heb je me nooit gevraagd, hoe het was te blijven?” Daarmee was alles
gezegd en vergeven, zei hij.
Hans Renner is geboren in 1946. Hij is tegenwoordig bijzonder hoogleraar geschiedenis van
Midden-Europa verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Zdeněk Zavřel werd in 1943 te Praag geboren. Naar Nederland emigreerde hij in 1978 en verzocht
er om erkenning van zijn ČVUT-diploma. Éen van de voorwaarden van de erkenning was een
nieuwe doctorale studie. Het thema van de studie was “Zonne-energie in architectuur” en hij won
ermee de eerste prijs in de categorie Zonne-architectuur in de EU-competitie. Hij gaf o.a. de
publicatie “Nederlands Woningsbouwmodel” uit. Na 1989 is hij actief zowel in Nederlands als ook
in Tsjechië. In 2006 werd hij benoemd tot deken van de Faculteit van Architectuur.
Het tweede gedeelte heeft Martin Šimek gemodereerd vanuit de artistieke dimensie van de
migranten. Hij interviewde zanger Jaroslav Hutka, architect Bořek Šípek, schrijver en musicus
Jan Stavinoha en vertaler Kees Mercks.
Het derde en laatste gedeelte was volledig gericht op de actualiteit. De discussie met het thema
integratiebeleid in het Europa van vandaag werd door Jan Urban gemodereerd. In dit gedeelte trad
ook de bekende schrijfster Margriet de Moor op.
~ 31 ~
Het programma heeft de eregast Minister van Staat Max van der Stoel met een slotwoord
afgesloten. Voor prachtige intermezzo´s zorgde Pavel Steidel uit Rakovník, een van de acht
beroemdste gitaristen ter wereld.
Het was een aangenaam evenement en de moeite waard. Heel veel dank aan de organisatoren en
alle betrokkenen die deze interessante en leerzame ontmoeting hebben voorbereid.
Jana Červenková
HET TWINTIGSTE JUBILEUM
Voor de twintigste keer in Pelhřimov en voor de negende
keer met de leden van Ne-Be …
U gelooft het niet? Het is echt waar. De samenwerking en het
partnerschap tussen de scholen in Pelhřimov en Waddinxveen zijn al in
1988 begonnen! Men heeft dit jaar dus in Pelhřimov feest gevierd, en wel al
het twintigste jubileum!
De studenten van Coenecoop College uit Waddinxveen komen in het kader
van een project voor een paar dagen naar de Tsjechische Republiek, waar
ze eerst in gastgezinnen in Pelhřimov verblijven. Daarna brengen ze een
paar dagen in Praag door, waar ze een avond doorbrengen in een gezin om
een indruk te krijgen van het leven in Praag. Dit jaar beschikten we weer
over elf enthousiaste vrijwilligers, meestal Ne-Be leden. Sommige van hen
hebben voor ons tijdschrift een korte bijdrage over hun indrukken
geschreven.
Vanaf het eerste moment thuis.
Leerlingen Waddingxveen op bezoek, 14 mei 2008.
Ik ben ondertussen gehecht geraakt aan de jaarlijkse ontmoeting met de leerlingen uit
Waddinkxveen. Beide keren was het prettig en leerzaam.
Vorig jaar werd me gevraagd om als (Nederlandse) gastheer te fungeren voor een
Waddingxveense leerlingengroep. Kennelijk had men te weinig Tsjechische gastgezinnen,
of waren er veel leerlingen die voor Tsjechië hadden gekozen. Ik was enigszins verrast,
weliswaar aangenaam, toen me dit jaar weer dat verzoek bereikte. Ik dacht als reserveadres op de lijst te staan. Ook had ik er rekening mee gehouden dat er klachten over me
waren binnengekomen. Dit is mijn verhaal(tje), de leerlingen spreken voor zichzelf.
Men verzoekt je dus om enkele jongens en meisjes op te vangen. Er komen geen meisjes,
maar zelfbewuste jonge vrouwen van ongeveer 15 jaar. De jongens zijn in het algemeen
nog geen jonge mannen, maar op een prettige manier nog pubers. Desondanks waken zij
als echte ridders over de veiligheid van hun dames.
Dit jaar voelde het groepje zich vanaf het eerste moment thuis, althans dat was mijn
indruk. Mogelijk speelde daarbij een rol dat de aardappelsoep al snel werd opgediend en
ook de flessen meteen op tafel kwamen. Heerlijk voor een gastheer, en zijn voorrecht, dat
hij niet voortdurend educatief of pedagogisch bezig hoeft te zijn. Beleefdheidshalve vroeg
~ 32 ~
ik of iemand misschien last had van astma of bronchitis, want ik wilde een sigaretje
roken. 'Nee', zeiden ze allen tegelijk, 'we roken alle vier'. Onmiddellijk kwamen vier pakjes
sigaretten op tafel. God zij dank, dacht ik, er is nog hoop voor Nederland. De tijd vloog
tijdens het tafelen. We besloten daarna te voet naar het Nám. republiky -het
herenigingspunt van leerlingen en begeleiders- te gaan, om wat beweging te hebben en
om onderweg, onder de oude kastanjebomen van het Letnápark, nog een afzakkertje te
nemen. Hierna bereikten de leerlingen net op tijd, half elf als uiterste limiet, de finish.
Het is te hopen dat er weer geen klachten binnenkomen en dat ik volgend jaar nog op de
lijst sta. Want ik ben ondertussen gehecht geraakt aan de jaarlijkse ontmoeting met de
leerlingen uit Waddinkxveen. Beide keren was het prettig en leerzaam.
Jos Wuijts
„Gast in huis, God in huis” ...
Op woensdag 14 mei hebben wij 4 studenten van de Coenecoop College in Waddinxveen
uit Nederland uitgenodigd om bij ons op bezoek te komen. Zij stelden zich met een email voor:
Geachte Ivonna,
Wij zullen ons even voorstellen, wij zijn: Kees Mathot, Boris Bosselaar, Mariëlle v. Leeuwen
& Colette Brouwers. We zijn allemaal 15 jaar oud en zitten in 4 HAVO op het Coenecoop
College in Waddinxveen. We gaan met zijn allen naar Tsjechië. Dan brengen we eerst 2
dagen door in Pelhrimov en gaan vervolgens 3 dagen naar Praag. Kees is een keer met zijn
voetbalclub naar Tsjechië geweest en heeft toen ook een halve dag in Praag doorgebracht.
Hij vond het daar erg mooi en een leuke stad. Kees is ook een keer met zijn familie naar
Tsjechië geweest om te survivallen, hij heeft hier ook van genoten. Boris is 3 keer op
wintersport geweest. Dat beviel ook erg goed. Wij zouden u graag ontmoeten. We zijn
benieuwd wat u ons zou kunnen vertellen over Praag en Tsjechië.
Wij kijken uit naar de ontmoeting en hopen nog van u te horen.
Groeten van Kees, Mariëlle, Boris en Colette.
En zo maakten wij, mijn man en ik, een ketel goulash met knoedels klaar, bakten een
abrikozentaart met kruim en wachtten op ons Nederlands bezoek. De studenten kwamen
wat later met als excuus: Praag is een grote stad en wij verdwaalden een beetje. Behalve
cadeautjes die het schoolbestuur voor ons als gastgezin stuurde, overhandigde Kees ons
een CD met Nederlandse liedjes van Frank Bauer. Het cadeau was van de studenten
zelf, met de bedoeling hun moedertaal beter te leren kennen. Al snel gingen wij aan tafel
en begonnen met diner en stelden elkaar wat beter voor. Colette zou schilderes willen
worden, Marielle econome. Kees en Boris hadden technische ambities. Het thema van
hun Praagse project was „Architectuur van Praag“. Ieder van hen had een andere
tijdperk: gotiek, barok, Jugendstil of kubisme. Wij zijn er even kort op ingegaan.
Het kwam goed uit, dat mijn schoonzusje Olga uit Nederland net bij ons op bezoek was.
Zij hielp een handje mee en hield de conversatie gaande en zo stagneerden de gesprekken
niet, want mijn beperkte woordenschat en ook courage om Nederlands te spreken is
voorlopig niet toereikend voor een boeiend gesprek...Ondanks dat, begreep ik dat de
studenten meenden dat een van de grote verschillen tussen Nederland en Tsjechië is,
dat de Tsjechen aldoor aan tafel zitten en eten en waneer ze dat niet doen, dan zijn zij
aan het koken. Wij streefden er naar om een passende uitleg te vinden, voor deze
kennelijk zo opvallende gewoonte, en legden uit dat bij ons steeds een oud gezegde telt
„Gast in huis, God in huis“ en dat gasten ontvangen een feestelijk gebeurtenis is en bij
feesten hoort nu eenmaal een rijk bedekte tafel. Om de jongelui te overtuigen dat het
koken geenszins een zenuwslopend werk is stelde ik voor dat zij zelf in 10 minuten een
apfelstrudel konden proberen klaar te maken, die ze voor het ontbijt van de volgende dag
~ 33 ~
al konden voorbereiden. Zij wilden het proberen... Wij verplaatsten ons van de eetkamer
naar de keuken. Daar lag al een met meel bestrooide deegrol en een plak bladerdeeg.
Boris begon als eerste het deeg uit te rollen en te vullen met een mengsel van appels,
rozijnen, noten, suiker en kaneel. Na 10 minuten in de oven waren 2 apfelstrudels klaar.
Wij verdeelden ze in vier gelijke delen.
Ondertussen, leerde mijn man de jongelui een kaartspelletje. Marielle, als ”ervaren”
kaartspeelster herkende het spelletje als ”Boeren bridge”. Colette was in het begin niet
van plan om mee te doen. Ze was bang dat ze verliezen zou, maar toen ze eenmaal begon
te spelen en won, ontwaakte in haar een ”gepassioneerde speler” en ze speelde net zo
fanatiek als haar vrienden. De tijd vervloog snel en Marielle, Colette, Kees en Boris
namen afscheid van ons. Ieder nam een deel van zijn eigen gemaakte strudel mee en
kaarten. Zo kunnen ze het spelletje ieder moment afspelen. Daarbij zullen ze zich
misschien hun Praagse schoolreis en het bezoek bij ons herinneren.
Ivona Malijevska
Vertaling: Olga Sybesma
Schoenen uit en pantoffels aan?
Dit jaar heb ik voor het eerst deelgenomen aan het verzorgen van een klein deel van het
programma van vier studenten uit Waddinxveen. Voor diegene die het systeem nog niet
kent, wil ik het kort uitleggen. Het gaat om een groep vwo/havo 4 studenten uit
Waddinxveen die altijd in het voorjaar een bezoek aan hun zustergemeente Pelhřimov
brengen. Ze logeren dan in gastgezinnen en doen overdag allerlei interessante
activiteiten. Aansluitend zijn ze nog even in Praag. Een van de avonden brengen ze dan
weer in gezinnen door, met de bedoeling dat ze nog iets over het leven in Praag te weten
komen. Mijn taak was dus de studenten op te halen, hen bij ons thuis eten aan te bieden
en te zorgen dat ze op tijd in hun hotel zijn.
Ik vond het best spannend eigenlijk. Zal alles goed gaan, vinden we elkaar op de
afgesproken plaats? En zal alles een beetje „lopen“ dat er in die paar uurtjes tijd de
nodige info uitgewisseld wordt, gegeten kan worden en de studenten weer op tijd in hun
hotel zijn?
Achteraf moet ik zeggen dat alles gelukt is! Het weer en openbaar vervoer werkten
perfect mee, het was een prachtige avond. Allebei partijen waren op tijd op de
afgesproken plaats, het gesprek liep praktisch voortdurend door. Er werd van alles
besproken. Of er echt grote cultuurverschillen ontdekt zijn dat weet ik niet. Eigenlijk zijn
we, wat verschillen betreft, niet echt verder gekomen dan schoenen uit en pantoffels aan,
als je op bezoek bent in een Tsjechisch huis. Ik heb verder natuurlijk het bekende één
koekje per persoon in Nederland genoemd maar dat schijnt minder algemeen te zijn dan
ik dacht. O ja, en de hoeveelheid eten in Tsjechië. Maar dat was denk ik iets wat ze
vooral in de zusterstad hebben kunnen zien, warm eten én tussen de middag én ´s
avonds en nog een schnitzel als snack mee naar school, welke werkende moeder in Praag
zou dat tegenwoordig nog haar kind mee kunnen geven?
En de algemene indruk van dit bezoek /NE-BE activiteit? Ik zou het echt iedereen
kunnen aanbevelen. Het is maar ietsje extra werk en in ruil daarvoor krijg je de kans om
een keer het stereotype huis-werk-huis-slapen te doorbreken.
Ik doe dus volgend jaar weer mee, melden zich nog nieuwe mensen aan?
Sylva Alderliesten
~ 34 ~
Ik verheug me al op de volgende „jaargang“!
Dit jaar heb ik voor de tweede keer deelgenomen aan de activiteit met de Nederlandse
studenten en deze tweede keer was ik zeer aangenaam verrast.
Uitgaande van de ervaring van vorig jaar, heb ik de afspraak met de studenten Julia,
Robin, Niels en Sabrina gemaakt op het metro station Budějovická. Ik heb dus op hun
oriëntatievermogen in een vreemde stad gerekend. Het begin was nogal onzeker maar het
is ons toch goed gelukt mijn huis te bereiken. Al onderweg hadden de studenten allerlei
vragen over mijn gezin. Eigenlijk geloofden ze niet dat ik Nederlands aan het leren ben.
Toen ik uit het Engels naar hun moedertaal ben overgegaan, moesten ze wel toegeven dat
sommige Tsjechen echt de tijd nemen om Nederlands te leren.☺
Thuis werd inmiddels al druk gewerkt aan de voorbereidingen van het diner. Moeder
heeft „typisch Tsjechisch“ Chinees gekookt, vader schonk thuisgemaakte vlierbessenwijn
in. Er is nogal wat gepraat en gelachen tijdens het eten. De studenten hebben de
vermoeidheid van de hele dag wandelen door Praag te boven kunnen komen en ze
beantwoordden graag onze nieuwsgierige vragen.
Op hun beurt toonden ze interesse in het geheim van thuiswijnproductie (ze vonden onze
wijn blijkbaar lekker). Ook het principe waarop de zogenaamde drinkende vogel werkt,
trok hun aandacht. Ze vroegen zelfs om een plattegrondje van het gebied in Praag waar
dit kleine glazen perpetuum mobile te koop is. Toen we daarna nog ons troeteldier
hebben gehaald, de chinchilla, ging die van schoot tot schoot. De studenten zeiden wel
verbaasd dat „ze nog nooit zo´n vreemd konijn hadden gezien“.
De twee uur bij het diner zijn als een sprookje voorbijgegaan. Daarna is het bezoek even
naar de computer verhuisd, om e-mails te schrijven en berichten door te geven. Ik heb
inmiddels mijn cadeautjes bewonderd – een heleboel knoflook, lavendelzeep, honing, jam
en worst met hazelnoten. Jammer dat het geen Nederlandse producten waren. Ik heb
begrepen dat de cadeaus „centraal“ zijn geregeld, dus via de leraren. Julia vond het wel
zielig dat we geen Hollandse spullen gekregen hebben en heeft beloofd dat er volgend jaar
minimaal wat stroopwafels meekomen. ☺
Toen het tijd werd om afscheid te nemen, hebben de studenten gedag gezegd tegen mijn
ouders en de chinchilla. Ik ben met hen naar de metro gelopen en daar heb ik ze in de
Praagse nacht losgelaten.
De ontmoeting was zeer aangenaam. Ik zou zelfs zeggen wat hartelijker dan vorig jaar; de
studenten waren echt enthousiast. Ik verheug me al vast op de volgende „jaargang“!
Petra Panušová
Vertaald door: Sylva Alderliesten
Ik weet wel zeker dat ik een keer terugkom in Praag
Na twee dagen logeren bij een gastgezin in Pelhrimov, vertrekken we op woensdag 14 mei
met zo’n 45 leerlingen richting Praag. Als we na een flinke rit bij hotel Pivovar aankomen,
gaan we meteen richting de metro. Daar krijgen we uitgelegd hoe het metro systeem in
Praag werkt. Erg makkelijk! Iedereen begreep het, dat is in Nederland wel even anders!
We werden opgesplitst in groepjes en ieder groepje ging met zijn begeleider ergens heen.
Ik ging meteen naar de burcht. Ik was al meteen verliefd op Praag. Wat een schitterende
stad! Vanaf een viewing point kon ik de hele stad overzien, adembenemend. Ik denk dat
iedereen erg onder de indruk was van de rijkdommen van Praag. Wat is alles mooi
bewaard gebleven! Er zijn prachtige gebouwen, om nog maar niet te spreken over de
Karelsbrug!
’s Avonds gingen we eten bij mevrouw C., met wie we al hadden gemaild. Ik vind de
mensen in Tsjechië ook erg gastvrij. Mijn gastgezin ontving me met open armen en heeft
~ 35 ~
erg goed voor mij gezorgd. Mevrouw C. en haar man waren ook erg gastvrij. We hebben
heerlijk gegeten en ze heeft ons een rondleiding gegeven langs Vysehrad.
Ik weet wel zeker dat ik nog een keer terugkom in Praag. Ik heb mijn moeder zelfs zo
enthousiast gekregen met mijn verhalen, dat ze na mijn examens een weekendje met mij
naar Praag toe wilt. Dus over ongeveer een jaar zie ik deze mooie stad weer terug!
Carmen
EEN STUKJE GESCHIEDENIS
De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte
Vlaanderen en Tsjechië vertonen in hun geschiedenis treffende overeenkomsten. In beide landen
bijvoorbeeld was de dominante taal in een bepaalde periode een andere taal dan die van de
autochtone inwoners. Het Tsjechisch in de Tsjechische landen was net als het Nederlands in
Vlaanderen alleen de taal van de gewone bevolking; anderen – elite, adel, gegoede burgerij –
gebruikten Duits, dan wel Frans.
De Tsjechische nationale beweging begon zich in de periode van de hervormingen van keizer Jozef
II (1780 – 1790) te vormen. Dankzij de afschaffing van de lijfeigenschap mochten de dorpelingen
sinds 1781 zonder toestemming van de heer verhuizen en hun kinderen mochten studeren. In de
verduitste steden waar ze vaak wegens het werk naartoe kwamen, was door hun komst weer het
Tsjechisch te horen; het nationale karakter van deze steden veranderde.
In het Koninkrijk Bohemen waren dus de hervormingen van keizer Jozef II voor het ontstaan van de
eerste fase van de Tsjechische beweging bepalend, in de Vlaamse provinciën was dat anders. De
Nederlandstaligen, de meerderheid van de Belgen, werden na het Belgisch opstand in een
achtergestelde positie gedrongen. De beweging ten voordele van de volkstaal kwam er, evenals het
verfransingproces, onmiddellijk na de omwenteling (1830) op gang. De beweging manifesteerde
zich aanvankelijk in de activiteiten van de letterkundige genootschappen.
Het Tsjechisch en het Nederlands stagneerden in hun ontwikkeling. Bovendien betekende
germanisatie zowel voor de Tsjechen als verfransing voor de Vlamingen ook sociale discriminatie.
Wegens al deze aspecten moesten deze talen “hersteld” worden om tot hetzelfde niveau te komen
als het Duits/Frans. Er ontstond grote behoefte aan een algemene beschaafde taal:
De nationale beweging stond echter eerst voor de vraag, welke taal voor de codificatie te gebruiken
– de actueel gesproken taal, een dialect of een “gedrukte” oudere, bv. de middeleeuwse, taal? Dit
proces wordt de zgn. selectie genoemd. Soms poogde men zelfs een kunstmatige taal te bedenken
(bijvoorbeeld een poging tot de schepping van de Moravische taal van begin van de jaren dertig van
de negentiende eeuw of de constructie van één taal voor Tsjechen en Slowaken). De codificatie was
een langdurig proces met veel verschillende opvattingen en veel geleerde discussies.
Hoe was het in praktijk? Laten wij de codificatie van het Tsjechisch beschrijven. Na de slag op
Witte Berg ontstond er een kloof in de ontwikkeling van de Tsjechische taal. De taal moest nu
“hersteld” worden en “hetzelfde niveau” bereiken als het Duits. De belangrijkste figuur van deze
fase was Josef Dobrovský (1753 – 1829), die de grondlegger werd van de nieuwe beschaafde norm
van de Tsjechische taal. Toen was de instabiliteit van het Tsjechisch het grootste probleem, er
bestond geen algemene spraakkunst, geen algemene beschaafde taal. Bovendien namen in de
achttiende eeuw de puristische tendensen “enorme proporties” aan. Puristen trachtten in het
~ 36 ~
algemeen de taal te zuiveren van woorden die niet Tsjechisch of Nederlands genoeg waren en
bedachten daarvoor in de plaats nieuwe “echte” Tsjechische of Nederlandse equivalenten. In de
Tsjechische landen was onder andere Jan Václav Pohl er meester in, in Vlaanderen Guido Gezelle.
De uitstekende filoloog en wetenschapper Josef Dobrovský hield zich met de studie van de
Tsjechische taal en de geschiedenis van de Tsjechische letterkunde bezig. Ideaal als basis voor het
Tsjechisch achtte hij de taal van de tweede helft van de zestiende eeuw, de zgn. taal van Veleslavín
(Daniel Adam z Veleslavína, 1546 – 1599). Hij bracht er een reeks veranderingen in aan die aan de
toenmalige trend in de ontwikkeling van de taal beantwoordden. Hij wees de voorstellen van de
dilettantische “neologisten” sterk af en accepteerde enkel de woorden die volgens de taalregels door
dichters en linguïsten werden gevormd.
Ook de Vlaamse Beweging richtte zich aanvankelijk enkel op taal- (en letter)kunde. Ondanks de
belangrijke taalpolitiek van koning Willem beheersten de Vlamingen het “Nederlands onvoldoende
om het in de verschillende functies te kunnen gebruiken”, aldus Willemyns-Daniëls. Vooral moest
er een einde worden gemaakt aan de verdeeldheid in spraakkunst en spelling, zoals in Bohemen. De
initiatiefnemer was de Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde,
opgericht door Jan-Baptist David en Jan F. Willems in 1836.
De vraag welke taal de basis voor de codificatie moest worden, leidde in Vlaanderen tot een
jarenlange taalstrijd die pas in 1844 eindigde. Integrationistische Nederlandsgezinden (Willems)
stonden tegenover een particularistisch groepje West-Vlamingen (Pieter Behaegel en Leo de Foere,
maar ook de invloedrijke dichter Guido Gezelle). Willems en de zijnen pleitten voor taaleenheid
met Noord-Nederland, dit in tegenstelling tot de particularisten die de nationale eigenheid ten
opzichte van Nederland ook in de taal wilden uitdrukken en pleitten daarom voor een eigen ZuidNederlands. In het geval van het “Zuid-Nederlands” ontstond er echter een probleem: welk dialect
uit welke streek moest men als toonaangevend beschouwen? De West-Vlaamse particularisten
kozen natuurlijk voor het West-Vlaams als basis voor het Vlaams. De Integrationisten hebben
echter gewonnen: in 1844 werd een officiële spelling ingevoerd die bijna volledig met die van
Noord-Nederland overeenstemde.
Beide bewegingen hadden aanvankelijk tot doel de volkstaal, de cultuur en de letterkunde te
bevorderen en te onderzoeken. De patriotten verdedigden eigen taal en natie, later waren ze meer
offensief en trachtten meer rechten voor hun taal en natie te krijgen. Zowel de Vlaamse als de
Tsjechische vaderlandse taal- en culturele beweging veranderde na 1918, respectievelijk na 1848, in
een volksbeweging, met politieke eisen.
Belangrijkste bronnen:
Beheydt, Ludo: Taal en culturele identiteit.
Čornej, Petr: Vše podstatné z českých dějin.
Encyclopedie van de Vlaamse Beweging.
Hroch, Miroslav: Evropská národní hnutí v 19. století; V národním zájmu.
Janssens, Guy – Marynissen, Ann: Het Nederlands vroeger en nu.
Kočí, Josef: České národní obrození.
Willemyns, Roland – Daniëls, Wim (red.): Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het
Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden.
Andrea Havlíčková
(uit de scriptie "De Vlaamse Beweging en de Tsjechische Nationale Wedergeboorte",
Neerlandistiek Praag)
~ 37 ~
NIEUWE BOEKEN EN VERTALINGEN
OLGA KRIJTOVÁ, JANA ČERVENKOVÁ, Leerboek Nederlands voor
Tsjechischtaligen, met 2 cd´s
Op de Tsjechische markt is onlangs een leerboek Nederlands verschenen, dat een herziene versie
van het leerboek van Olga Krijtová (Karolinum 1995) is.
Nieuw zijn de aanvullende teksten, meer oefeningen, de sleutel bij de oefeningen en het
Nederlands-Tsjechisch alfabetisch woordenboek. De omvang van de grammatica is behouden maar
de vorm is in tabellen en schema’s opgemaakt. Een bestanddeel van het leerboek maken nu twee
cd´s uit die dankzij een bijdrage van de Nederlandse Taalunie mede mogelijk zijn gemaakt. Op de
cd´s zijn de inleidingsteksten, oefeningen en aanvullende teksten opgenomen. De cd´s zijn
ingesproken door moedertaalsprekers zowel uit Nederland als ook uit Vlaanderen.
Het leerboek heeft dertig lessen. Elke les bestaat uit tekst A, grammatica, oefeningen, woordenschat
en aanvullende teksten. Tot les 15 zijn dat eenvoudige gesprekken, van les 15 tot 30 korte
authentieke teksten. De nieuwe herziene uitgave legt de nadruk naast de grammatica ook op
communicatieve vaardigheden.
Dankzij de Tsjechische uitleg, het woordenboek, de cd-opname en de sleutel bij de oefeningen kan
het leerboek zowel in taalcursussen onder leiding van een leraar als ook bij zelfstandige studie
gebruikt worden.
Uit het voorwoord van het leerboek.
Anna Enquist, De thuiskomst
De thuiskomst is het boeiende verhaal over een vrouw die op haar man wacht terwijl hij de
ontdekingsreizen over de wereld maakt. Elizabeth Cook probeert aan de afwezigheid van haar man
te wennen en als hij komt dan weer aan zijn aanweziggheid. Zij zorgt voor hun huis, tuin, kinderen
en probeert te overleven als haar kinderen een van een sterven. James Cook – en zijn vrouw ook –
zijn de exponenten van de Verlichting, die Anna Enquist meesterhaft en diepgaand in haar boek
componeerde. Psychlogisch, historisch en literarisch is dat een heel gelukt boek. De botsing van
twee werelden verloopt in meerdere lagen – de vrouwelijke en mannelijke wereld in de 18de eeuw,
~ 38 ~
het leven op het vasteland en op de zee, het leven van de adel en van gewone mensen, de wereld
van de civilisatie in Londen en de wilden in de Zuidzee etc.
Ofschoon het boek van het oogpunt van een vrouw verteld wordt, gaat het in geen geval over
„vrouwelijke literatuur“. Het boek kan genoemd worden „roman in gedachten“ „roman over leven
en dood“, „roman over de grote zeevaarder J. C.“ of „non-fictie-roman over twee buitengewone
mensen in de tijden van Verlichting“.
Tsjechische vertaling Petra Schürová, uitgeverij Mladá fronta
Zwartboek, naar de film van Paul Verhoeven
Zwartboek is de succesvolle film van de regisseur van de Nederlandse afkomst Paul Verhoeven
(Soldaat van Oranje, De vierde Man, RoboCop, Basic instinct). Hij keert in deze film naar de
Nederlandse geschiedenis in de tijd van de Tweede Wereldoorlog terug. Rachel, een joods meisje,
later een veelbelovende zangeres, komt met haar ouders en broer Max uit Duitsland naar Nederland
en als Nederland door de Duitsers bezet wordt, gaat het gezin onderduiken. Rachel heeft een
selfstandig onderduikadres en ziet haar ouders en broer pas ze – naar aanraden van iemand uit het
verzet – crossen willen. Tijdens de vaart wordt hun boot door de Duitsers ontdekt en alle passagiers,
buiten Rachel, worden vermoord. Rachel geraakt dan in het verzet, haar taak is tot de hoge officier
van Sd door te dringen en hem te verleiden. Het belangrijkste thema in de film is dat er „goede
Duitsers waren en slechte Nederlanders“. Goede spelers, muziek, licht en speciale effecten.
Tsjechische vertaling Petra Schürová, uitgeverij Albatros
Fik Meijer, De keizers sterven niet in bed
Na het Meijers boek De gladiatoren komt nu in de Tsjechische vertaling zijn tweede boek De
keizers sterven niet in bed. Vanaf Julius Caesar tot Romulus Augustulus. De laatste dagen van de
Roomse keizers.
Tsjechische vertaling Petra Schürová, uitgeverij Aurora
~ 39 ~
ADVERTENTIE
Vertaalbureau Translavic B.V.
specialist in Midden- en Oost-Europese vertalingen
zoekt ervaren
Freelance vertalers NL-CZ v.v.
Vertaalbureau Translavic B.V. is een marktleider in vertaaloplossingen die gespecialiseerd is in de
Midden- en Oost-Europese talen. Wij leveren vertalingen in verschillende vakgebieden, maar
richten ons hoofdzakelijk op het vertalen van technische documentatie, juridische correspondentie,
EU-communicatie en de arbeidsinspectie.
Vanwege de toegenomen werkzaamheden willen wij ons vertalerbestand graag uitbreiden met
ervaren en professionele vertalers en revisoren.
Wij zijn gecertificeerd volgens de Europese kwaliteitsnorm NEN 15038.
Onze standaard procedure is dat wij elke tekst laten vertalen door een moedertaal vertaler en de
vertaling daarna laten reviseren door een andere moedertaal vertaler. U zult afwisselend voor
beide taken ingezet worden.
Vereisten:
Linguïstische opleiding op academisch niveau.
Uitstekende vaardigheden in het Nederlands en Tsjechisch. Eén van beide talen is uw moedertaal.
Bewezen ervaring in vertalen.
Kennis van Trados is een pré.
Als u geïnteresseerd bent in deze vorm van samenwerken, dan zouden wij graag uw CV willen
ontvangen. Vervolgens zullen wij u uitnodigen voor het doen van een kleine testvertaling die
nagekeken zal worden door een van onze revisoren.
Voor meer informatie verwijs ik u graag naar onze website: www.translavic.com
Contactpersoon: Mrs. Rianke Lubberding, Human Resource Manager, [email protected].
Translavic B.V., Rijssenseweg 60, 7475 VC Markelo, The Netherlands
~ 40 ~
WERKGELEGENHEID
Internationale opererende machine fabriek zoekt medewerkers voor de verkoop afdeling.
Het werk heeft een internationaal karakter. Wij hebben klanten over de gehele wereld. Wij zoeken een
collega die in staat is om zelfstandig te werken. Wij hebben een open structuur binnen de firma gebaseerd
op wederzijds respect en samenwerking. Alles is mogelijk en alleen gebonden aan je eigen initiatief.
Werkzaamheden:
- Contact met klanten
- Volgen van voortgang in het verkoop traject
- Zoeken van nieuwe klanten
- Organiseren van beurzen
- Reclame materiaal organiseren
Verder alles wat met de verkoop te maken heeft.
Vaardigheden:
- Engels
- Computer werkzaamheden
- Een gezellige instelling
Omgeving variabelen:
- Wij hebben katten en het is dus noodzakelijk daar niet allergisch voor te zijn.
Onze vestiging is in Hlizov op 5 minuten van Kolin.
Aanstelling kan per direct hoewel de school start pas in enige weken zal beginnen. Vergoeding is in overleg
vast te stellen. Ook de secundaire arbeidsvoorwaarden kunnen besproken worden.
Bob Best (+420-608-235 526)
BMD Bohemia Spol. s r.o.,
Hlizov 230, 28532 Hlizov, Czech Republic
Tel. +420-321-711 514, Fax +420-321-711 568
Internet: [email protected] www.bmd.nl
LEERKRACHT
Ik zoek een leerkracht voor mijn kinderen. 9-11 jaar basis school.
Lesmateriaal komt via de www.wereldschool.nl .
De jongens zijn slim en kunnen veel zaken zelfstandig afhandelen maar het is prettig om een coach
beschikbaar te hebben. Dit hoeft geen gecertificeerd met alles erop en eraan voor alle vakken te zijn. Het is
voornamelijk een taak als vraagbaak. Verder zullen er dag of meerdere dagen trips in en om de CZ
georganiseerd worden voor de algemene ontwikkeling en specifieke studie projecten.
Wat ik zoek is een leuke kracht met gezellige instelling. Het is voor mij belangrijk om een goede atmosfeer te
hebben. Leren kan ook leuk zijn vooral als er meer te doen is.
Wij wonen binnenkort in Pasinka. Dit is een voormalige watermolen en bakkerij. Het is evt mogelijk om de
studie werkzaamheden in Kolin te verrichten.
Aanstelling kan per direct hoewel de school start par in enige weken zal beginnen. Vergoeding is in overleg
vast te stellen. Ook de secundaire arbeidsvoorwaarden kunnen besproken worden.
Bob Best
[email protected]
+420-321-711 514
+420-608-235 526
~ 41 ~

nr. 2 - NE-BE

Transkript

Podobné dokumenty

Zlom 2/05 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

II/1 - 99 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

II/2 - 2000 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be