Zlom 1/04 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Transkript

SPOLEâNOST PRO ·Í¤ENÍ VLÁMSKÉ A NIZOZEMSKÉ KULTURY
VERENIGING VOOR VLAAMSE EN NEDERLANDSE CULTUUR
NE-BE
roãník/jaargang: V.
•
ãíslo/nummer: 1
•
rok/jaar: 2004
Jaro 2004
Vydává:
NE-BE
Spoleãnost pro ‰ífiení nizozemské a vlámské kultury
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
âeská Republika
Bankovní spojení: Komerãní banka, Praha 2
ãíslo úãtu: 19-2307530267/0100
V˘bor:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Zuzana Vittvarová
Lenka Strnadová
Ruben Pellar
Pfiedsedkynû:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: +420 222 728 603)
Místopfiedsedkynû:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: 603 553 789)
Jana Pellarová ([email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819)
Pokladník:
Eva Giese ([email protected], tel.: +420 272 760 660)
Redakce bulletinu:
Lenka Strnadová ([email protected], mobil: +420 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: +420 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Knihovna:
Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6
1. a 3. úter˘ v mûsíci od 14.00 do 16.00, (kromû ãervence a srpna a nizozemsk˘ch svátkÛ)
Kontakt: [email protected] nebo [email protected]
Ruben Pellar ([email protected], tel: +420 261 263 486)
Spoleãnost pro ‰ífiení vlámské a nizozemské kultury NE-BE.
-2-
Jaro 2004
SLOVO ÚVODEM
VáÏení ãlenové NE-BE,
milí pfiátelé,
ráda bych vám pogratulovala k 5.v˘roãí zaloÏení
spoleãnosti NE-BE. Ano, je to tak, uÏ je nám 5 let. V
dne‰ním vydání najdete podrobnûj‰í v˘ãet na‰ich
aktivit, na tomto místû bych vám ráda pfiiblíÏila ãinnost ãlenÛ v˘boru a dal‰ích spolupracovníkÛ NE-BE
na konkrétních, aktuálních pfiíkladech.
Podafiilo se nám uspofiádat pfiedná‰ku dr. Handlové z Národní galerie v Praze na téma „Holandské
a vlámské záti‰í 17. století", která probûhla 7.února
a mnozí z vás se jí zúãastnili. Organizátorka tohoto
krásného záÏitku, Zuzana Vittvarová, jej v tomto ãísle pfiiblíÏí tûm, ktefií se nemohli zúãastnit.
Na‰e knihovna vzkvétá a bobtná, zprávu o této utû‰ené skuteãnosti pro vás v tomto ãísle pfiipravil
knihovník Ruben Pellar, kter˘ spolu s mlad˘mi posilami, Otakarem Sedláãkem a Andreou Havlíãkovou,
zpfiístupÀuje knihovnu vám, ãlenÛm, kaÏdé úter˘ odpoledne.
Díky finanãní podpofie nizozemského velvyslanectví (a peãlivé práci správkynû pokladu Evy Giese)
mohlo napfi. vyjít minulé, mimofiádnû vydatné a úspû‰né zimní ãíslo a do knihovny pfiibyly nové knihy.
Díky podpofie belgické ambasády a Vlámskému
zastupitelství (panu Waltru Moensovi) ve Vídni se v
Divadle Archa konalo pfiedstavení hry Josse De
Pauwa a pravidelnû dostáváte informaci vlámsk˘ch
kulturních aktivitách v âeské republice.
Ve spolupráci s olomouck˘m Centrem pro nizozemskou kulturu Erasmianum (a panem Wilkenem
Engelbrechtem) pfiipravujeme v koordinaci Veroniky
Havlíkové náv‰tûvu nizozemské spisovatelky Margriet de Moor.
Na pfiípravû internetov˘ch stránek knihovny usilovnû pracuje Andrea Havlíãková.
Bulletin dostáváte pravidelnû do rukou díky redakci (Lenka Strnadová a Jesse Ultzen, donedávna i
Jana âervenková) a rozesilatelskému úsilí Jany Pellarové.
Jak vám jistû neuniklo, je to t˘m mimofiádnû pracovit˘. Pfiejme si, aby to vydrÏelo.
Srdeãnû zdraví,
Petra Schürová
INFORMACE PRO âLENY NE-BE
AKTUÁLNÍ INFORMACE O KNIHOVNù NE-BE:
Knihovna je otevfiena kaÏdé úter˘ od 14.00 do 15.00 hodin (kromû ãervence a srpna a nizozemsk˘ch svátkÛ) pro
ãleny Ne-Be, ktefií si zde mohou pÛjãovat, ale i pro neãleny, ktefií mohou fondy vyuÏívat prezenãnû. Vût‰inu práce
pro knihovnu vykonávají v souãasné dobû dva dobrovolní knihovníci, a sice sleãna Andrea Havlíãková a pan Otto
Sedláãek, ktefií jsou oba studenty nizozem‰tiny na Karlovû univerzitû v Praze. Kniha má asi 600 - 650 knih (respektive knihovních jednotek), z nichÏ zkatalogizováno asi 600. Katalog je seznam knih sefiazen˘ abecednû podle
autora. Knihovna zaãíná b˘t pomalu ale jistû v˘znamn˘m zdrojem informací pro ty, ktefií se zajímají o nizozemskou
kulturu a Nizozemsko (samozfiejmû také o Vlámskou kulturu a Flandry). Díky fondÛm knihovny mohla b˘t napfiíklad sestaven doplnûk bibliografie pfiekladÛ z nizozem‰tiny do ãe‰tiny, která byl publikován v posledním ãíslem ãasopisu Ne-Be. Aby si ãtenáfi mohl uãinit pfiedstavu o fondech knihovny, pfiipojujeme rejstfiík jmen autorÛ, ktefií jsou
v knihovnû zastoupeni.
Ruben Pellar
Rejstfiík autorÛ najdete uprostfied tohoto ãísla bulletinu Ne-Be.
Adresa knihovny: Nizozemské velvyslanectví, Gotthardská 6, Praha 6
Dotazy:
[email protected] nebo [email protected]
Na adrese http://www.prekladace.cz/ lze objednat CD s nizozemsko-ãesk˘m a ãesko-nizozemsk˘m slovníkem.
Obsahuje ale jen 110 000 hesel; autory se nám nepodafiilo zjistit.
-3-
Jaro 2004
TV Nova pfiipravuje nizozemsk˘ seriál Westenwind (Západní vítr)
- bude se vysílat patrnû od dubna/kvûtna.
VAN GOGHOVO MUZEUM V AMSTERDAMU
Od 27. února je Van Goghovo muzeum otevfieno kaÏd˘ pátek veãer do 22 hodin. Je moÏné prohlédnout si v klidu obrazy, ale také dát si nûco malého k jídlu nebo pití v restauraci muzea. Kromû toho je pro páteãní veãery pfiipraven speciální program: pfiedná‰ky, filmy, koncerty, literární i kulinární pofiady.
ZAJÍMAVÉ INTERNETOVÉ ADRESY:
Francouzsk˘ kulturní institut v Praze: http://www.ifp.cz
Cultural Village of Europe: http://www.cultural-village.com
AMERIâAN NAHRÁL ZÁPADOVLÁMSKÉ CD
Jak napsal list De Standaard, nahrál americk˘ zpûvák Tony Sandler cd s vlámsk˘mi lidov˘mi písniãkami v západovlám‰tinû.
Sandler pochází z Lauwe v Západních Flandrech, ale Ïije uÏ od roku 1963 ve Spojen˘ch státech. Do 80. let byl
populární ve svûtû big bandu a kabaretu, jako sólista nebo spolu se sv˘m partnerem.
Zdroj: Van Dale Taalweb, Taalnieuws, 22 januari 2004 http://www.taalweb.nl/nieuws/taalnieuws/
CO SE CHYSTÁ?
CYKLUS KONCERTÒ STARÉ HUDBY
27. dubna. 2004
Eric Hoeprich (Nizozemí) - klasick˘ klarinet & Capella Apollinis
KLASICK¯ KLARINET A JEHO JEDINEâNÉ BARVY /za doprovodu kladívkového klavíru z
roku 1797/
Haydn, Beethoven, VaÀhal, Devienne
20. záfií. 2004
Martina Janková - soprán, Barbara M. Willi - kladívkov˘ klavír
PÍS≈OV¯ RECITÁL
Mozart, Dusík, KoÏeluh, Vofií‰ek
21. fiíjna. 2004
Jos van Immerseel (Belgie) - cembalo
IL VIRTUOSO AL CEMBALO
Program koncertÛ Jaroslava Hutky
najdete na adrese: http//www.hutka.cz
-4-
Jaro 2004
TISKOVINY A âASOPISY
ONS ERFDEEL - XLVI I - únor 2004
- „Iemand weigert het leesdossier“. Het Nederlandse literatuuronderwijs en de literaire canon; door J. A. Dautzenberg
- Gedichten van Hans Tentije
- Het leed dat schrijven heet. Het literaire leven getekend; door Carel Peeters
- Iconen zonder godsdienst. Het werk van Dan van Severen; door Roland Jooris
- Op zoek naar een balans in het cultuurbeleid; door Hans Blokland
- Taal gaat digitaal. Neerlandistiek op het internet; door Matthias Hüning
- Kunsten
- Boeken
- Taal en cultuur
ORDE VAN DEN PRINCE - listopad, prosinec 2003
- De Franse droom van Willem van Oranje: Willem naar Brussel, De onstuimige Willem, Tweede huwelijk, Gewetensproblemen, Represailles van Alva, De Bartholomeus-nacht, Willem en zijn familie, Willem en het calvinisme, Huwelijk met Charlotte, De komst van Farnese, De moordpoging op Oranje, Het lot van Nederland en Orange.
- Verslag van de Algemene Ledendag, de Openingsrede van President Wim Kok, In 2005 bestaat de Orde 50 jaar.
- Op zoek naar de verloren warmte: Vlaamse auteurs herontdekken in hun nieuwste romans de moederschoot van
de familie, Het artikel stelt zes Vlaamse familieschrijvers aan u voor.
- Jos Verdegem (1897-1957), markante, maar miskende kunstenaar
- Open Forum: Samenwerking met andere organisaties?
AHOJ (Vereniging Vrienden Nederland-Tsjechië en Slowakije) - leden 2004
-
Voorjaarsreis naar Zuid Bohemen
Themadag „Cultuurverschillen overbruggen“
Tsjechisch leren in Tsjechië?
Uit de knipselmap - Nieuws van en over Tsjechië en Slowakije
Mucha in de Rotterdamse Kunsthal, van 31 januari t/m 23 mei 2004
Internationaal Filmfestival Rotterdam 21 januari-1 februari, speelfilms en documentaires gemaakt door of over
Roma
- Onze boekenplank: Karel âapek, Het jaar van de tuinier, vertaling uit het Frans van A. Vervoordeldonk, Amsterdam, Gianotten, 2003, Tekeningen van Josef âapek
- De Boheemse Winterkoning in den Haag, 6 december 2003 - 14 maart 2004 in het Haags Historisch Museum
- Tsjechische Dag aan de Universiteit van Amsterdam; 17 december 2003, Ladislav Klíma-vertaalwedstrijd
Zpracovala Jana âervenková
• INZERCE •
Jsem studentka tfietího roãníku Univerzity Palackého v Olomouci, obor nizozemská- nûmecká filologie. V souãasné dobû hledám brigádu nebo stáÏ bûhem letních prázdnin. KaÏdá práce, pfii které bych mohla vyuÏít sv˘ch
jazykov˘ch schopností a zku‰eností z pfiede‰l˘ch brigád, by splÀovala mé oãekávání. Jsem flexibilní, komunikativní, dobfie spolupracuji ve skupinû a mám urãitou znalost práce s PC. Pro více informací mû mÛÏete kontaktovat. Pfiedem dûkuji.
Adéla Kuãerová
[email protected], 00420/ 777 299 768
-5-
Jaro 2004
K U LT U R N Í U D Á L O S T I
• 5 let od založení NE-BE •
Spoleãnost NE-BE byla zaloÏena pfied pûti
lety, v kvûtnu roku 1999. Hned na první valné
hromadû se pfiihlásilo na 50 ãlenÛ a bûhem
prvních mûsícÛ jejich poãet stoupl na 110, coÏ
je i souãasn˘ stav. KaÏdoroãnû se nûkolik ãlenÛ z nejrÛznûj‰ích dÛvodÛ odhlásí a vzápûtí je
nahradí noví ãlenové.
V˘bor spoleãnosti má v souãasnû dobû 7
ãlenÛ, o vydávání bulletinu (4 x do roka) peãují 2 redaktofii. Valná hromada se do roku
2003 konala kaÏdoroãnû, loni jsme odhlasovali konání po dvou letech.
Od kvûtna roku 1999 jsme uspofiádali ãetné
literární veãery se ãtením z právû vy‰l˘ch pfiekladÛ nizozemské literatury (Leon de Winter,
Geert Mak, Arnon Grunberg, Miep Diekman za úãasti autorky, Tonke Dragt, Annie M. G.
Smit, Cees Nooteboom, Maarten ‘t Hart, Harry Mulisch aj.), pfiedná‰ky o v˘tvarném umûní
(napfi. Záti‰í na obrazech nizozemsk˘ch mistrÛ
v r. 2002 a letos v únoru ve spolupráci s Národní galerií, Malífiská kniha Karla van Mandera), o literatufie (dûtská literatura, Connie
Palmen), baletu (s Ritou Kyliánovou, mamin-
kou Jifiího Kyliána), budujeme knihovnu (o ní
se doãtete v samostatném textu na‰eho knihovníka), která je poslední 3 roky umístûna na nizozemské ambasádû, rozesíláme informace elektronickou po‰tou, sledujeme propojení ãeské kultury s nizozemskou a vlámskou (hovory
se zajímav˘mi osobnostmi, napfi. s Jaroslavem
Hutkou o jeho holandské emigraci a písniãkách, s Oldfiichem Kulhánkem o jeho v˘stavách v Belgii a Nizozemsku za ãasÛ, kdy to vÛbec nebylo samozfiejmostí), jsme v kontaktu s
v˘znamn˘mi institucemi podporujícími vlámskou a nizozemskou kulturu (Ons Erfdeel, velvyslanectví Nizozemska a Belgie), zúãastnili
jsme se akce Tulipánov˘ den na podporu dûtského onkologického oddûlení nemocnice v
Motole - struãnû fieãeno a pfii v‰í skromnosti byli jsme dost aktivní.
Plány do budoucnosti jsou rovnûÏ bohaté a
pestré -nechte se pfiekvapit!
Na shledanou na nûkterém z pofiadÛ spoleãnosti NE-BE.
Petra Schürová
J. A. KOMENSK¯
Od Katefiiny Besserové, tiskové mluvãí ministerstva kultury, jsme se dozvûdûli:
MUZEUM A MAUZOLEUM J. A. KOMENSKÉHO V NAARDENU
Premiér Vladimír ·pidla povûfiil ministra kultury Pavla Dostála okamÏit˘m jednáním se zástupci Naardenu ohlednû zachování muzea a mauzolea J. A. Komenského s tím, Ïe ãeská strana bude ochotna vyãlenit
ze státního rozpoãtu pro kapitolu ministerstva kultury kaÏdoroãnû 80 tis. Euro potfiebn˘ch k provozu naardenského památníku. ZároveÀ ministr financí uvolní jednorázovû cca 2,5 mil. Kã na zafiízení nové multimediální expozice o Ïivotû a díle J. A. Komenského, která bude instalována v naardenském muzeu.
Správou památníku v Naardenu bude povûfieno Muzeum Jana Amose Komenského v Uherském Brodû, jehoÏ prostfiednictvím bude také památník financován.
-6-
Jaro 2004
NIZOZEMSKÉ A VLÁMSKÉ ZÁTI·Í
VE ·TERNBERSKÉM PALÁCI
pfiedná‰ka dr. Handlové 7. 2. 2004
V sobotu v jedenáct hodin v Národní galerii
houf ãlenÛ i neãlenÛ Ne-Be mluvících obûma jazyky, ale i tfieba pouze ãesky ãi jen nizozemsky,
vytvofiil pozorné auditorium pro mimofiádnou
pfiedná‰ku kunsthistoriãky dr. Handlové o malífiském umûní star˘ch VlámÛ a NizozemcÛ se zamûfiením na záti‰í, která visí ve ·ternberském paláci.
S potû‰ením jsme uvítali mezi sebou paní Jansen,
kulturní ata‰é Nizozemského království. Veronika
Havlíková, která tlumoãila leckteré záludnosti malífiské a symbolistní látky, získala ná‰ obdiv.
Paní doktorka se pokusila systematicky poodkr˘t záti‰í jako samostatnû konstituovan˘ malífisk˘
obor. V polovinû sedmnáctého století se v pozÛstalostech holandsk˘ch malífiÛ objevuje slovo „stillleven“. Malífi a teoretik Joachim von Sandrart vysvûtlil v roce 1675 tento pojem jako obrazy, kde
„vûci leÏí ti‰e, nic se nedûje“. Dlouhou dobu byl
tento obor povaÏován za nûco ménûcenného a malífii záti‰í „za pû‰áky v armádû umûní“. Navzdory
takovému masivnímu despektu se na‰li sbûratelé a
ti dokázali zaplatit velké ãástky za „triviální obrazy“ tohoto druhu a rozh˘bat umûleck˘ trh.
Ve stfiedovûké malbû se objevují „záti‰í“ jako
souãást náboÏenského tématu. Paní doktorka dokumentovala tento fakt na obraze svatého ¤ehofie
od Mistra Theodorika z Kaple sv. KfiíÏe, abychom
nemuseli do zahraniãí, nebo na triptychu Zvûstování Panny Marie z let 1420-1425, od nizozemského malífie Roberta Campina, kde se záti‰í objevuje jako vybavení bûÏné domácnosti nebo dílny
sv. Josefa. Na nûkter˘ch obrazech z poãátku 16.
století (Albrecht Dürer a jiní) si mÛÏeme v‰imnout
brilantního popisu pfiírody jiÏ s naprostou botanickou a zoologickou pfiesností. Na pfielomu 16. a 17.
století - tedy v období man˘rismu - vznikají jiÏ
první samostatná kvûtinová ãi ovocná záti‰í, které
malovali i první specialisté v tomto oboru jako byl
Georg Flegel, Roelant Savery nebo Jan Breughel
star‰í. 17. století znamenalo ve v˘voji záti‰í vznik
mnoha nov˘ch typÛ a úzkou druhovou specializa-
ci, a to zejména v severním protestantském Nizozemí.
Stejnû jako ostatní v˘tvarné obory nám malba
záti‰í mÛÏe mnoho fiíci o spoleãnosti, ve které
vznikala, o lidech, ktefií ji objednávali. Napfi. je patrné, Ïe záti‰í s rybami byla nejvíce oblíbena v
Haagu, kde bylo rybáfiství prominentním oborem.
Bohatí mû‰Èané v Haarlemu dávali pfiednost prostfien˘m stolÛm a takfika zde chybûli malífii kvûtin,
i kdyÏ zde prosperovalo ‰lechtitelství. Utrecht byl
mûstem s dlouhou tradicí malby kvûtinov˘ch záti‰í a v universitním Leidenu vznikl typ záti‰í vanitas.
Byv‰e pouãeni vydali jsme se na prohlídku expozicí a zastavili jsme se u tûchto skvostn˘ch obrazÛ pln˘ch symbolÛ.
Jan Breughel:
Kytice v hlinûné váze
Maloval ji v Itálii. Je prototypem celé fiady, symetrická a harmonická kompozice, ale zcela umûlá, kvûtiny nekvetou ve stejném období, dole hmyz
a uvadlé kvûty, symbol krátkosti lidského Ïivota, v
kaÏdé chvíli mÛÏe pfiijít smrt. Memento mori. V
nûkter˘ch kyticích bylo toto i vepsáno.
Frans Snyders:
Záti‰í s opicemi
jeden z tûch, kdo kodifikoval loveck˘ Ïánr, spolupracovník P. P. Rubense. ¤íká se, Ïe kdyby nebylo Snyderse, nebylo by tolik krásn˘ch RubensÛ.
U tohoto obrazu je sporné, zda se jedná o Ïánrov˘
obraz ãi záti‰í. Skryt˘ v˘znam a podtext je i politick˘, opice jsou srovnávány se státními úfiedníky,
ktefií chtûjí mít stále víc.
Jan Fyt:
Mrtví ptáci v krajinû
Prominentní malífi, lovecká záti‰í, záti‰í v krajinû (italské )
Daniel Seighers:
Tulipány
OceÀovan˘ Rubensem, jezuita, napsal o sobû biografii, tulipány v té dobû byly velmi luxusními
-7-
Jaro 2004
kvûtinami. Nastala doba tzv. - tulipománie. V roce
1640 bylo moÏno v Holandsku vidût 600 druhÛ tulipánÛ.
Osias Beert star‰í:
Záti‰í s ústfiicemi
Ústfiice vykazují erotick˘ akcent, pohár „willkom“ - kupa zasazena do zlaté nohy.
Záti‰í
Koufiení bylo povaÏováno za jednu z tûlesn˘ch
nefiestí. Tabák se pouÏíval v d˘mce s dlouhou troubelí (vyrábûly se v Goudû), taky jako tabák Ïv˘kací a ‰Àupací.
Jan Davidson de Heem:
Záti‰í
Maloval velká opulentní záti‰í, v NG je malé, s
luxusními pfiedmûty, spojil tradici vlámského a holandského, dokonalá iluze o reálné existenci pfiedmûtÛ (benátské sklo, ãínsk˘ porcelán, jahody, vi‰nû, oloupan˘ citron, ústfiice, mot˘li, hmyz), hfiebík
zatluãen˘ ve zdi nás informuje o velikosti prostoru,
Willem Kalf:
Záti‰í
Ovlivnûn Rembrandtem, velmi uznávan˘ malífi
zejména tzv. honosn˘ch záti‰í, která se zaãala malovat po roce 1648 - tedy po uznání státní samoNicolaes Gillis Záti‰í na stole 1614, Praha NG
statnosti Nizozemska. Temnosvitná malba, benátské sklo odráÏí svûtlo, pfiedmûty mají jakoby neNicolaes Gillis:
materiální charakter. Oloupan˘ citron dodává v˘razn˘ barevn˘ akcent.
Záti‰í na stole
Simon Lutichyus:
Vytvofien v Haarlemu, pfiedmûty jsou malovány z
Záti‰í se zlat˘m pohárem a rÛÏí
nadhledu a izolovanû, jsou luxusní. Zase tu nacháJohannes Vermeulen:
zíme symboly víno a chléb - eucharistie, mot˘l je
Záti‰í s knihami a hudebními nástroji
symbol lidské du‰e, rÛÏe bez trnu podobenství PanZáti‰í typu vanitas. Pfies˘pací hodiny v pozadí
ny Marie. Na stûnû papírek - cartellino se jménem
odmûfiují ãas. Na zlatém poháru s víãkem stojí poautora - vymezuje prostor.
stava - míles christianus - voják KristÛv, kter˘ symAmbrosius Boschaert st.:
Záti‰í s broskvemi
bolizuje vítûzství víry nad hfiíchem. Knihy a globus
Kompozice do pyramidy, u‰lechtilá, hladká mal- - touha po poznání, co je vûdûní, kdyÏ chybí víra.
ba. Broskev napadena hmyzem, symbol pomíjivos- Hudební nástroje - jsou symboly lásky a mileneti a zmaru.
ck˘ch vztahÛ: loutna byla pro svÛj tvar pfiirovnáváJan Jansz den Uyl:
na k Ïenskému tûlu, v‰echny pí‰Èaly a flétny mûly
Záti‰í s cínov˘m dÏbánem
od pradávna falick˘ v˘znam. V této rovinû tedy huV Haarlemu se ve dvacát˘ch letech 17. století dební nástroje alegoricky vyjadfiují Ïenskou i muÏformuje nov˘ pfiístup k malbû záti‰í, které nese od- skou sexualitu a pochopitelnû i její odsudek. Moborn˘ název - monochromní banket, tj. velice stfiíd- rální aspekt kompozice jiÏ byl patrnû v 60. letech
má barevnost, svûtlo jako v‰e sjednocující element, zastfien, ale zÛstala smyslová krása a malífiské hoddiagonální, dynamické fie‰ení kompozice, nedoje- noty obrazu.
dená snídanû, talífi balancuje na kraji stolu, kaÏd˘
A tak jsme si chodili a tak jsme se tû‰ili. Libû pÛpfiedmût má svou symboliku, díla tohoto malífie by- sobily barvy, kompozice s nûkter˘mi pfiedmûty nás
la ve sbírkách Rubensov˘ch i Rebrandtov˘ch.
nutila proniknout do mnohdy nesrozumitelné symJan van den Velde: Záti‰í s kufiáck˘m náãiním boliky. Ale vedla nás profesionálka! Nezb˘vá mi v
Málo oceÀovan˘ malífi ve své dobû, (nyní nao- tuto chvíli neÏ podûkovat paní doktorce, nejen za
pak), autor architektonicky pfiesn˘ch, aÏ asketic- pfiipravenou pfiedná‰ku, ale i za v˘znamnou pomoc
k˘ch záti‰í.
pfii koncipování téhle zprávy o ní.
Pieter Claesz:
Zuzana Vittvarová
-8-
Jaro 2004
KdyÏ jsem se jako ãerstv˘ obyvatel
Prahy chtûl dozvûdût nûco o jejích
dûjinách, jako první mû napadla otázka - odkud vlastnû pochází její
jméno? Musím vás ujistit, Ïe jsem po
odpovûdi nepátral v Ïádn˘ch rozsáhl˘ch studiích, ale podíval jsem se do
pûti prÛvodcÛ, které vy‰ly v letech
1990-2002.
PrÛvodce z roku 1997 uvádí pfiíbûh o
Libu‰i, pramáti PfiemyslovcÛ, která
pob˘vala v 9. století na Vy‰ehradû.
Libu‰e mûla sen, ve kterém se jí zjevila veliká budoucnost mûsta, jehoÏ
sláva se dotkne hvûzd. Ve svém snu
se knûÏna dozvûdûla také jméno mûsta. Libu‰ini sluÏebníci se pak vydali
hledat mladého muÏe, kter˘ vyrábûl
dfievûn˘ práh (bovendorpel). Tak jako kaÏd˘, kdo prochází dvefimi, skloní hlavu - alespoÀ myslím, Ïe dvefie
tehdy nebyly pfiíli‰ vysoké - tak se z
úcty pokloní kaÏd˘ náv‰tûvník tohoto
mûsta. Tuto legendu zaznamenal
mnich Kosmas ve 12. století. Odpovûì mû vcelku uspokojila a pfiestoÏe
se Praze dostalo jejího jména díky
posvátnému truhláfii, nemohl jsem si
vzpomenout, co ten bovendorpel
vlastnû je. Slovo jsem nena‰el ani ve
slovníku Woordenlijst Nederlandse
taal, ani v Nizozemsko-ãeském slovníku, kter˘ vydalo nakladatelství Leda. âesko-anglick˘ technick˘ slovník
uvádí pod slovem práh rÛzná slovní
spojení. V‰echna mají co do ãinûní s
anglick˘mi slovy floor, ground ãi
bottom.
V prÛvodci z roku 1999 jsem se posléze docetl, Ïe Libu‰e mûla dar jasnovidectví. Jasnovidci, jednoocí i
slepí hráli v praÏsk˘ch dûjinách v˘znamnou roli, ale to mÛÏeme ponechat stranou. Libu‰e mûla tentokrát
namísto snu vidûní, kter˘m pfiedpovûdûla slávu mûsta, jehoÏ sláva bude
stoupat, nikoliv tedy ke hvûzdám,
n˘brÏ do nebes. Nad podobn˘mi povídaãkami se dokáÏu pokaÏdé hroznû
vytoãit. Ke hvûzdám mi pfiipadá koneãné, ale do nebes nekoneãné. Copak v souãasné dobû neexistuje nikdo, kdo by umûl KosmÛv spis Cro-
3X PRÁH
nica Bohemorum vûrohodnû pfieloÏit? V prÛvodci se dále o Ïádném
prahu nehovofií, zato v‰ak pfiíbûh pokraãuje prozaick˘m sdûlením o nejnovûj‰ích archeologick˘ch objevech
a studiích. Je zde zdÛraznûno, Ïe Vy‰ehrad byl vystaven teprve v 10. století. O tisíc let pozdûji jsme jistû
mnohem moudfiej‰í, ale pfiíbûh o
prahu na mû pÛsobil pfiesvûdãivûji.
PrÛvodce z roku 1990 z proslulé fiady Dominicus Reeks pÛsobí dojmem
uspûchaného a lajdáckého pfietisku z
vydání pfied spoleãensk˘m pfievratem. Odkazuje se v nûm na neexistující ulice a instituce, které byly mezitím pfiejmenovány. Autofii se tématu
zhostili pûknû od podlahy, cestování
také není Ïádná legrace. JestliÏe
nûktefií prÛvodci zacházejí v dûjinách nejdále do doby Venu‰e Vûstonické, tzn. 25 000 let pfi.n.l., autorÛm
prÛvodce Dominicus to není dost a
tak pfiidají je‰tû Neandertálce z doby
120 000 let pfi.n.l. O libu‰ském m˘tu
prÛvodce mlãí. Poprvé jsem se pak v
téÏe knize doãetl, Ïe Praha byla pojmenována po jednom brodu na Vltavû, kter˘ pfiipomínal práh (drempel). Slovo práh zde získává dal‰í ãi
doplÀující v˘znam, neboÈ drempel
není totéÏ jako dorpel. V˘znam slova
drempel je totiÏ abstraktní. A také drempel nikdy nenajdeme nahofie.
Zprávy o „pfiebroditeln˘ch místech“
pokaÏdé ignoruji, protoÏe je od sebe
autofii opisují. A kolik je na svûtû
mûst, která pfiitom vÛbec nemusí stát
na nûjakém brodu. Nikdy jsem na fiece nevidûl brod, vy snad ano? Ano,
moÏná na Dommelu, ale ne na R˘nu,
Máze nebo na Vltavû! Kromû toho se
v‰echny prÛvodce shodnou v tom, Ïe
nejdfiív byl vystavûn hrad a pak aÏ
mûsto. Kter˘ mocipán bude stavût
hrad na brodu? To by mohl své nepfiátele rovnou pozvat na ãaj.
MÛj nejnovûj‰í prÛvodce je z roku
2002. Barvami h˘fiící kniha vy‰la v
nakladatelství Capitool-reisgids.
„PrÛvodce, kter˘ zobrazuje, o ãem
jiní pouze pí‰í.“ Tvrdí se v nûm, Ïe,
uÏ za kfiesÈanského vûku byl na Vltavû brod, ale zobrazení v tomto pfiípadû chybí. Název Praha je tu rovnûÏ
odvozen od prahu (drempel) na Vltavû, ale o prahu ve v˘znamu bovendorpel se tu nemluví. Jako ozvlá‰tnûní pfiíbûhu o Libu‰i zde stojí, Ïe se
muÏi zaãali boufiit proti neustálé
nadvládû Ïen. Tento prÛvodce pln˘
barevn˘ch obrázkÛ ve vás vyvolá pocit, Ïe je toho tolik k vidûní a „jak to
v‰echno mám v tak krátké dobû stihnout?“ Je to kniha urãená pro moderní, vizuálnû zamûfiené masy, takÏe
- kde by se v nûm vzaly nûjaké pravdivé informace?!
Dál vûfiím pfiíbûhu o Libu‰i. Pfiem˘‰lel jsem o nûm tak do hloubky, jako
bych byl samotn˘ Pfiemysl. Fal‰ování dûjin zaãíná vÏdy pfievracením v˘znamu slov a zamlãováním pravdy.
TakÏe to bychom mûli 2x práh.
Ten tfietí práh není spojen s nûjak˘m
nov˘m v˘znamem, ale spí‰e s pfiíbûhem o prazích (dorpels). MÛj byt je v
domû z roku 1907. Bûhem let pfii‰el o
mnohé z pÛvodního vybavení, ale
sem tam nûjaké pÛvodní souãásti
pfiece jen zÛstaly. Prahy byly pobity
a zakryty dfievotfiískou a potaÏeny
pruhem linolea. NepovaÏoval jsem
to za pfiíli‰ vzhledné a tak jsem se
pokusil konstrukce odstranit a pÛvodní prahy odkr˘t, aby pûknû vynikly. Objevily se o‰oupané prahy pobité nespoãetn˘m mnoÏstvím hfiebíãkÛ.
Nejdfiív jsem vytahal hfiebíãky a pak
jsem prahy obrousil. Sedmého dne
jsem uvidûl, Ïe to je dobré.
Usoudil jsem, Ïe na práh mezi kuchyní a ob˘vákem by se kvÛli lep‰ímu tûsnûní hodil prouÏek mûdi. Práh
jsem zmûfiil a odebral se do Ïelezáfiství. Ale kdepak, nemûli prouÏky del‰í neÏ 90 cm. Zkrátka jsem pfii‰el i ve
velk˘ch obchodních centrech. Mûdûné prouÏky nad 90 cm k dostání prostû nebyly.
¤ekl jsem o tom majiteli bytu s tím,
-9-
Jaro 2004
Ïe prouÏek mûdi pfiivezu z Holandska. „To ale není vÛbec tfieba,“ fiekl
mi majitel. Má pr˘ známého, kter˘
pracuje v˘luãnû na zámcích a v palácích, a ten mi takov˘ prouÏek mÛÏe
vyrobit. Velmi rád, jsme domluveni,
nespûchá to.
Asi po ‰esti t˘dnech jsem se velmi opatrnû na dotyãn˘ kousek mûdi
optal. Nezapomnûli, ale znám˘ pr˘
má moc práce. KdyÏ ubûhlo pár t˘dnÛ, zavolal jsem majiteli. Nemohl
jsem nic namítat, kdyÏ mi oznámil, Ïe
znám˘ musel do nemocnice a vypadá
to s ním moc ‰patnû, moÏná, Ïe uÏ
nebude moci ani pracovat. Není dokonce jisté, zda nemocnici opustí Ïiv˘. Byla to taková rána, Ïe bych se
ani neodváÏil poptávat se dále po
prouÏku mûdi, ale majitel sám fiekl,
Ïe má jiného známého, kter˘ se o tu
vûc mÛÏe postarat. Ale to bude aÏ v
záfií po prázdninách. ¤ekl jsem, Ïe to
nevadí, nespûchá to.
Jednoho záfiijového rána mi majitel
neãekanû zavolal. Koneãnû sehnal
dotyãného známého, kter˘ bydlel
kdesi na ubytovnû. Mají pr˘ ãas a
mohou pfiijít hned v 10 hodin. „V˘bornû,“ fiekl jsem.
Kolem pÛl dvanácté se dostavil majitel se sv˘m znám˘m, kter˘ byl ponûkud zanedbaného vzhledu, s dlouh˘mi nemyt˘mi vlasy. Trochu kulhal
a pofiád se díval do zemû. Jedinkrát,
kdy jsem mûl moÏnost se mu podívat
do oãí, zdálo se mi, Ïe jsou jaksi
prázdné. Také jako bych cítil závan
piva, aãkoli velmi neurãit˘.
Nûkolikrát se porozhlédl po mém
pfiíbytku, pak vybûhl ven a vrátil se
se dvûma dlouh˘mi prkny. Bez jediného slova zmûfiil prahy a dal se do
fiezání. Pak v rychlosti rychle nabil
první prkno na práh. Mlãel jsem, ani
jsem nefiekl, Ïe jde patrnû o nûjaké
nedorozumûní. UÏ jsem tu dlouhou
záleÏitost chtûl ukonãit. A také - copak jsem mohl toho chudáka z ubytovny pfiipravit o jeho chléb?
Druhé prkno bylo o nûco del‰í, coÏ
se ukázalo b˘t v˘hodné. Nebylo tfieba ho natloukat. Aby práh dobfie pasoval, staãilo na oba konce zabu‰it
kladivem a pak nûkolikrát pofiádnû
dupnout. „To uÏ nepovolí,“ fiekl do-
mácí. Meloucháfi nûkolikrát práh
pfiekroãil, aby mi dal na srozumûnou,
Ïe na nûj nesmím ‰lapat. Zbylo je‰tû
jedno prkno, které rovnûÏ bez pouÏití hfiebíkÛ napasoval na práh u koupelny. Mezitím jsem v duchu konstatoval, Ïe dvefie od ob˘vacího pokoje
nejdou zavfiít, protoÏe pfiibité prkno
je moc vysoké. Ale nic jsem nefiekl.
Práce byla v mÏiku hotova. Meloucháfi mi poradil, Ïe kdyby se na prkna pfiipevnilo lenoleum, vypadalo by
to je‰tû lépe. Pr˘ mÛÏe pfiijít znovu.
„Ne, ne, dûkuju,“ odvûtil jsem, „je
to od vás moc laskavé, ale myslím, Ïe
to uÏ zvládnu sám.“
„A máte to zadarmo, nejste nic dluÏen,“ sdûlil mi domácí, kdyÏ na odchodu doprovázel svého kumpána.
„KéÏ by Libu‰e byla naÏivu,“ napadlo mû náhle, „ta by si s takov˘mi
odborníky na prahy urãitû umûla poradit.“ A okamÏitû jsem té my‰lenky
zalitoval.
Jos Wuits
PfieloÏila Lenka Strnadová
N A C E S TÁ C H
RAJZUJOU JAKO VZTEKLÍ,
pravila paní pokladní na nádraÏí v Praze k Janû, kdyÏ ta si
pfied koncem roku za‰la koupit jízdenku z Prahy do Amsterdamu s pfiestupem v Berlínû. Toto konstatování popisovalo nejen
nûmecké obãany a mûlo podnítit Janu, aby si urãitû zakoupila
místenku z Berlína do Amsterdamu, ale chtûlo ve zkratce vyjádfiit v‰eobjímající my‰lenku, Ïe je v‰echno a v‰ichni v pohybu. A tak se nám vûtiãka vlísala do slovníku a stala se ãetnou a
oblíbenou pro jak˘koli velk˘ provoz, aÈ automobilov˘ nebo na
kolech ãi letadly.
PfiiblíÏil se konec ledna a my vyjíÏdíme s Ondfiejem do
Amsterdamu, abychom se tady trochu potû‰ili a na zpáteãní
cestû odvezli Janiãku-matiãku domÛ. Poãasí nám moc nepfiálo.
Je‰tû v Praze odmetám z ãervenáãka kupku snûhu a za hodinku jsem v Rokycanech. Díky pohyblivému telefonu je Ondfiej
pfiipraven a netrvá dlouho, kdyÏ se vydáváme na cestu k západní hranici. Chvíli pr‰í, chvíli padá sníh, mimofiádnû na nás
jukne i sluníãko. Tankujeme. Hranici pfiejíÏdíme v Rozvadovû
bez problému. Tak jsem si to pfiála v minulosti a koneãnû to uÏ
nûjak˘ ãas vychází! Pak uÏ hltáme kilometry. Nastojte v‰ak,
ospalé mûsteãko s krásnou kostelní cibulkou na nûmecké stranû hlídané policisty. Jedu si v kolonû a ‰up a stop a „Sie müssen die Strafe zahlen!“. Spolu s mladoboleslavskou oktávkou
platíme jenom my âe‰i za pfiekroãenou rychlost a pfiitom tu vykukuje na nás ‰kodolibû nacionalismus. A jsem chud‰í o patnáct euro. Chápu nerada, ale opravdu jsem nejela pfiedpisovû.
Ordnung muss sein. I tudy vede cesta do Evropy. Bolí to, ale v
Ïivotû se stávají hor‰í vûci. Sypeme si to k Norimberku, odtud
najíÏdíme na dálnici ãíslo tfii na Würzburg a dál a dál aÏ k hranicím nûmecko-nizozemsk˘m. Pfii jedné z v˘mûn za volantem
se k nám pfiifafiili dva mladí lidé. Krásn˘ Ïidovsk˘ kluk z Izraele a dívenka z Frankfurtu. Jen si tak cestují po svûtû. V Amsterdamu se zcela napoprvé netrefujeme do ãerného. TakÏe zastavujeme, vykládáme stopafie a hledíme do mapy. Tedy Ondfiej. Já jen opravdu zájem pfiedstírám, tápu, protoÏe ve tmû ne-
- 10 -
Jaro 2004
vidím nic. Za krátko v‰ak mrkáme na Janu do okna pfiekladatelského domu. Vítání, pfiedstavování, dobrá veãefie a plány na
zítra.
âtvrteãní v˘let do Den Haagu jsme zapoãali chutí vidût
nûco nového. Z Amsterdamu vyjíÏdíme po dálnici ãíslo ãtyfii,
zaÏijeme si Schiphol, pole plná letadel na zemi a právû tak nacpané nebe kovov˘mi obludami nad námi, které se chystají pfiistát nebo vzlétají. Rajzujou jak vzteklí. Jakmile to jde, uhneme
na silnici ménû frekventovanou, dá-li se o takové mluvit v zalidnûném Holandsku, a to na 44. Z oken automobilu pozorujeme poldry vyrvané mofii a s péãí dobrého hospodáfie úãinnû
pracovit˘m lidem kultivované. Poãasí se od pfiedchozího dne o
mnoho neli‰ilo. Sníh, slunce, dé‰È, snûhová vánice, krupky na
zemi. Na‰i procházku nám tahle slota v‰ak nepfiekazila.
VÏdycky jsou tu zastfie‰ené galerie a hospody. Nav‰tívili jsme
Mauritshuis, coÏ je svûtoznámá galerie naplnûná skvosty.
Rembrandt, Vermeer, Hals, Steen, Potter, De Borch, Ostade,
Ruisdael a tak dál a je‰tû víc. Tady je ta dívka s turbanem a perlovou náu‰nicí, kterou Miroslav Horníãek natolik miloval, Ïe ji
vûnoval povídku ve sv˘ch Dobfie utajen˘ch houslích, ve stejné
místnosti se mÛÏeme potû‰it Pohledem na Delft, jednou z nemnoha Vermeerov˘ch krajin. RembrandtÛv Homér a Král ·alamoun, HalsÛv Smûjící se chlapec a mnoho dal‰ích obrazÛ od
malífisk˘ch gigantÛ vypovídá o Zlatém vûku tohoto placatého
územíãka. Je‰tû plné oãi nádhern˘ch dûl malífisk˘ch géniÛ vycházíme z paláce a uvaÏujeme o tom, jak strávit záÏitky, jak si
je urovnat ve sv˘ch hlavách a srdcích. A co jsme vymysleli?
NuÏe? Mnozí, ktefií hádali, hádali zajisté dobfie. Usadíme se na
námûstí do hospÛdky a zaÏíváme pfii dobrém jídle i tu krmi intelektuální. UÏ dávno mû Ïivot odnauãil pfieceÀovat své síly a
zhltnout najednou velké sousto. Sedíme, povídáme, hledíme,
vnímáme a tfiídíme. Îijeme vícerozmûrnû. K Mauritshuisu patfií je‰tû Obrazová galerie prince Viléma V. Ta nás ãeká po obûdû.
Vilém V (1748-1806) byl sbûratelem ve velkém stylu. Nakupoval velké mnoÏství obrazÛ v období 1763-1773. Také soustfieìoval nejkrásnûj‰í díla z rÛzn˘ch rodinn˘ch majetkÛ do
Binnenhofu v Den Haagu. A jako v˘sledek – sbírka prince OranÏského se stala tak rozsáhlou, Ïe haly pfieplnila. První museum v Nizozemsku vzniklo nákupem Buitenhofu 35. V letech
1773-4 Vilém V. tuto budovu naproti Binnenhofu zrekonstruoval na v˘stavní síÀ pro svou kolekci obrazÛ. Ostatní umûlecké
sbírky mohly b˘t vidûny jen pfii oficiální náv‰tûvû, proto dal
Vilém V. otevfiít svÛj dÛm vefiejnosti tfii dny v t˘dnu. A tak se
galerie stala prvním museem v Nizozemsku. Od roku 1987 je
galerie opût otevfiena se sbírkou z 18. století. Obrazy z Vilémovy sbírky visí od zemû ke stropu. Na rozdíl od moderního
muzea, díla nejsou vybrána podle stylu nebo ‰koly, ale pro svÛj
vizuální efekt. AranÏmá na stûnû musí udûlat harmonick˘ a
krásn˘ dojem tak, jak ve své dobû galerii upravil Vilém V.
Mû se nûjak nejvíc za hranicemi dot˘kají vûci, které mají
vztah k âechÛm ãi âechám. Kdysi jsem se témûfi v Avignonu
rozplynula blahem patfiíc na sochu císafie Karla IV., úplnû stej-
nou jako je na mostecké vûÏi ze strany Starého Mûsta. Ó, jak
mû v Mauritshuisu potû‰ila Horníãkem opûvovaná Dívka s turbanem z jeho Dobfie utajen˘ch houslí, tak také tady v této minigalerii obrazy ãeského krále Ferdinanda a jeho ãeské královny Anny. Byl to onen zamilovan˘ pár, jehoÏ materializovaná
láska - nûkolik staletí star˘ Belvedér - tû‰í oko leckterého milovníka renesanãní Prahy dodnes. BohuÏel, malífie jsem si nezapamatovala. MoÏná, Ïe nebyl ani uveden a Ïe není ani dostateãnû znám. Tenkrát nebyli zajímaví. Zajímavûj‰í byla tváfi
na obraze, vÏdyÈ byla královská. Prohlídka byla pfiíjemnû komorní a krátká, pfiesto nám na vû‰áku pfied vstupem do v˘stavních prostor za tu dobu uschly kabáty, které nám umokfiila v
tûchto místech neobvyklá snûhová vánice. Vrhli jsme se objevovat Den Haag. Ondfiejov˘m a m˘m nevycviãen˘m u‰ím unikl zásadní rozdíl ve v˘slovnosti mezi amsterodamsk˘mi a
haagsk˘mi obyvateli, ale vãas jsme byli pouãeni. V Amsterodamu ‰i‰lají, kdeÏto tady mluví jakoby s bramborou v krku.
Poãasí opravdu nevybízelo k del‰ím procházkám. Pfiesto jsme
se pokusili o to, abychom mûsto ztekli. AspoÀ kvÛli pocitu z
nûj. Mûsto se v tuto dobu konce ledna rozhodlo neb˘t atraktivní, neboÈ se pfiipravovalo rekonstrukcemi na turistickou sezónu. Samá záplata a díra do zemû. Klidné residenãní mûsto?
Dejme tomu nûkdy. Dûkujeme za malífiská pohlazení, ale uÏ si
to zase metelíme zpátky do Amsterdamu. âervenáãka zaparkujeme mal˘ kousek za Olympijsk˘m stadionem, v oblasti slu‰n˘ch lidí a nulového parkovného. Koenenkade je stanice autobusÛ 170 a 172, které nás odvezou zpût aÏ témûfi k na‰emu pfiechodnému domovu. Je‰tû restauraci „Verandu“ si zapamatujeme. Pro sichr. AÏ si pÛjdeme autíãko vyzvednout pfied cestou
domÛ. âekáme na spoj a díváme se na oblohu, je tmavá veãerní. KaÏdou druhou minutu pfiistává letadlo. Zkrátka rajzujou
jako vzteklí.
Autobus nás odvezl ke Concertgebouw a my je‰tû zajdeme
pokoupit nûco k snûdku do supermarketu. Veãefií nám Jana pfiipomnûla b˘valou nizozemskou kolonii Indonésii. Moc jsme si
pochutnali. Jídelníãek jsme doplnili o ãistû nizozemské vla a
rÛzné jiné dobroty, o jejichÏ pÛvodu se nebudu podrobnû zmiÀovat, ale francouzské víno z Cote du Rhone hrálo úlohu nezanedbatelnou. I polévka byla v˘borná. Chvála patfií na‰í kuchafiince. Nezbytnou veãerní ãinností bylo plánování.
Ráno jsme byli vzbuzeni. âasnû. UÏ v pÛl deváté. (Pro
uklidnûní spánkov˘ch závistníkÛ chci fiíci, Ïe Amsterdam je v
na‰em ãasovém pásmu a je umístûn velmi na západ, a tak se tu
rozednívá témûfi o hodinu pozdûji neÏ v Praze. Pak tu je zase
dlouho vidût.) Chlapíci plní síly pfiivezli nov˘ nábytek, spací.
Byla jsem zvûdavá, jak budou stûhovat ty velikananánské kusy, jestli oknem, kdyÏ schodi‰tû je uzouãké. Na na‰em domû
ov‰em ono oko nebo hák pro zavû‰ení fietûzu ãi provazu, jak je
na domech mûstsk˘ch v tûchto krajích typické, nebylo, a ani
otvírání oken nezaji‰Èovalo tu správnou prÛchodnost pro takov˘ mobiliáfi. Museli ‰roubovat. A nebyli na‰tvaní jako na‰i fiemeslníci, mají-li vykonat nûco mimofiádného. MoÏná, Ïe ãinnost ta nebyla pro nû mimofiádná. To nevím. Byli jsme ubez-
- 11 -
Jaro 2004
peãeni, Ïe na‰e pfiítomnost není nutná a Ïe mÛÏeme v klidu odejít za dvefimi domu vpravo, abychom vidûli trh. Trh témûfi se
v‰ím - Albert Cuyp Markt. NeÏ se k nûmu dostaneme, procházíme i hor‰í ãástí Amsterdamu, místy, kde lze dostat nejen trávu v tak zvan˘ch Koffie shopech, místy, kde se za lásku platí,
kde spleÈ lidsk˘ch ras napoprvé nováãkovi vyráÏí dech a já si
v tu chvíli uvûdomuji, Ïe na podobné jevy si budu muset zvyknout i tfieba v Praze. Globalizace. Tady uÏ o ní nemluví, tady je
pfiítomna. Na trhu si potû‰íme oko pohledem na dary mofie, na
obleãení v‰eho druhu, kofiení, s˘ry, kvûtiny a tak dál a tak dál.
KdyÏ jsme leccos prohlédli, nûco pokoupili, maliãko pojedli,
vracíme se domÛ. Janû se zdál Ïiv˘ sen o tom, jak jím slaneãka. Tak jsme si s Ondfiejem fiekli, proã sen nezreálnit a slaneãka, kter˘ opravdu nemá nic spoleãného s tou zrÛdností pfiesolenou prodávanou u nás, si dát jako pfiedkrm. Dostavil se mi
hnedle po prvním zakousnutí kulináfisk˘ ráj na jazyk. Pamatuji se na Ïivotopisn˘ film o Rembrandtovi. Vidûla jsem ho uÏ
dávno, je‰tû v dobách dfievních, ale vzpomínám na scénu, kdyÏ
si malífi dával slaneãka. Zaklonil hlavu a polykal. Udivovalo
mû to. Nedokázala jsem si tu lahodnou chuÈ pfiedstavit, znala
jsem jen tu na‰i a pfiespfiíli‰ná slanost mû odrazovala od pfiedstavy obdivuhodné pochoutky. âlovûk nesmí b˘t konzervativní a mûl by v Ïivotû, aspoÀ co se jídla a pití t˘ká, zkusit v‰echno. Doma jsme odloÏili nákupy, nûco málo zakousli, odpoãinuli si a znovu se vydali za historií. Tentokrát byl na‰ím cílem
RembrandtÛv dÛm. Cestu jsme si udûlali komfortnûj‰í, kdyÏ
jsme nastoupili do tramvaje. Tady na nûkter˘ch linkách mají
je‰tû konduktéry. Tentokrát to byla Ïena vybavená syt˘m hlasem. Jana nám pfieloÏila její hlasovou produkci a trochu nás
tím vrátila domÛ: „Postupujte dopfiedu, postupujte dopfiedu.
Jestli si ta paní s rezav˘mi vlasy nepostoupí, pak nepojedeme.“
Proã ne, na lidi se musí pfiísnû. ProjíÏdûli jsme kolem Amerického hotelu a slíbili jsme si, Ïe tam ukonãíme kochání mûstem
pfii kávû. Vystupujeme na Waterlooplein z tramvaje a pomalu
se blíÏíme k domu, kter˘ Rembrandt koupil v roce 1639, kdyÏ
byl na vrcholu své slávy. V roce 1656 zbankrotoval a nebyl
schopen zaplatit sv˘m dluÏníkÛm. V‰echno hodnotné v domû
bylo prodáno v aukci, vãetnû velké sbírky umûleck˘ch dûl a rarit. Notáfi udûlal seznam tûchto artefaktÛ, proto známe, jak byl
dÛm vybaven nábytkem za umûlcova Ïivota. Souãástí náv‰tûvního okruhu bylo promítání dokumentárního filmu o rekonstrukci domu, takÏe jsme hned na poãátku mûli moÏnost si uvûdomit leccos z historie. Interiér byl restaurován do pÛvodní
podoby a slávy a byl zafiízen pfiedmûty a umûleck˘mi díly z
mistrovy doby. Procházejíce pokoji ze sedmnáctého století
mohli jsme si pfiedstavit dobu, kdy tu slavn˘ obãan Amsterdamu Ïil. KuchyÀ, ale také zpÛsob, jak se témûfi ve skfiíni ukládali ke spánku, tu mÛÏeme vidût. Jo, o ergonomii nemûli ani
potuchy. Zase na druhou stranu nutno konstatovat, Ïe dámy udrÏely pfii sedavém spaní dlouho svÛj úães bez poskvrnky. A
jsme u konce - témûfi kompletní sbírka Rembrandtov˘ch rytin
se s námi louãí. ZároveÀ s ní tu moÏno shlédnout i rytiny umûlcÛ, ktefií se Rembradtem inspirovali jako byli tfieba Goya a
Dalí. Louãíme se a v‰ichni doufáme, Ïe tu nejsme naposledy.
Je‰tû si vyjdeme na procházku mûstem. Je cílená. Knihkupectví. Jana ví, co chce, a my jsme vdûãn˘mi souputníky. KdyÏ
bylo cíle dosaÏeno, kaÏd˘ se vrháme ke sv˘m soukrom˘m láskám. Vermeer, velká a zlevnûná obrazová publikace. Koukám,
pfiemítám a odkládám. BohuÏel, byÈ cena niÏ‰í neÏ pÛvodní,
pfiesto kniha drahá. Nafiizuji si disciplinu ve finanãních otázkách. Proto se raduji nad tím, Ïe nacházím díla ãesk˘ch autorÛ. Na jedné záloÏce knihy ãeského spisovatele se doãítám, Ïe
Kundera, ·kvoreck˘ a Hrabal jsou nejznámûj‰í ãe‰tí autofii posledních let. Taky tu nacházím knihu o Praze malífiÛ 19. a zaãátku 20. století. Je v ní zmínka o Zdence Braunerové. Pak se
ponofiuji do veliké knihy o Holokaustu. Je v angliãtinû. Znám
o té dobû mnohé, ale hrÛza mû jímá vÏdycky, zvlá‰tû kdyÏ vidím jiné fotografie a ãtu o novém pohledu z jiného úhlu zrÛdnosti. Listování touto knihou mû pfieneslo nejen k DvojãatÛm,
jejichÏ filmová verse v ãase na‰í náv‰tûvy byla navrÏena na
Oscara (vedle na‰ich Îelar), ale i k pomníku vystavûnému jako památka na zemfielé Ïidovské obãany mûsta Amsterdamu za
druhé svûtové války, kolem kterého jsme se dnes ve mûstû pohybovali. Jana nakoupila, takÏe se v‰ichni odmûÀujeme za uplynul˘ uÈapan˘ den kávou ve známé Cafe American, která je
souãástí Amerického hotelu. Trochu jiná secese, míÀ florální
neÏ jsme zvyklí u nás, víc geometrická. Velk˘ staroÏitn˘ ãtenáfisk˘ stÛl opatfien˘ lampiãkami dává moÏnost se zaãíst do nepfieberného mnoÏství novin a ãasopisÛ. A bezpochyby i v minulosti tyhle moÏnosti dával. Jak fiíká Jana, máme ãárku svislou, nav‰tívili jsme zase jednu z nejoblíbenûj‰ích atrakcí mûsta. Tak a je‰tû nûco nakoupit k veãefii a dárky blízk˘m a uÏ mÛÏeme usednout ke stolu s hlavním chodem z âech s utopenci.
A ty si s láskou dává i italsk˘ pfiekladatel se zajímav˘m jménem Franco Paris, kdyÏ se vrátí ze sv˘ch ãetn˘ch schÛzek a
pochÛzek. Oficiální náv‰tûvníci pfiekladatelského domu si najednou uvûdomují Back to the reality. Ano, návrat z pohádkového svûta skoro studentské bezstarostnosti do Ïivota povinností, návrat do reality se v‰ím v‰udy. Rozumím jim, vÏdyÈ atmosféra v tomto domû vyvolává klid i v nás neoficiálních hostech.
Ráno vstaneme a vydáváme se hrdinnû s Ondfiejem pro auto. Autobus nás odveze na stanici Koenenkade, fiidiã ji pro nás
ohlásí, abychom skuteãnû vystoupili, autíãko nacházíme bez
poru‰ení, usedáme do nûj a s malou zastávkou pro benzín ujíÏdíme za Janou do Van Breestraat 19. Leje jako z konve, ale odjet a sbalit se musíme. V jedenáct - louãení, dûkování, slibování, pfiání ‰Èastné cesty.
Cesta domÛ ubûhla bez problémÛ. Je‰tû jsme si zaÏili na
bavorské i na‰í stranû zbytky páteãní snûhové kalamity. KdyÏ
jsem v noci projíÏdûla Prahou, uvûdomovala jsem si tu hroznou pravdu vûtiãky ZPùT DO REALITY. V mnohém je‰tû té
postkomunistické. Nechci konãit smutnû, protoÏe v˘let se podafiil a protoÏe jsme bohat‰í o nové záÏitky a zku‰enosti. Jani,
díky.
Zuzana Vittvarová
- 12 -
Jaro 2004
NOVÉ P¤EKLADY A KNIHY
TESSA DE LOO: DVOJâATA
Eroika, Praha 2003, pfieloÏila Jana Pellarová
Tato kniha se mi dostala do rukou tûsnû po smrti mé tety, dvojãete mé matky.
Pochopitelnû jsem hned zaãala ãíst a nechala se vtáhnout do velmi poutavého a strhujícího vyprávûní o Ïivotû
dvou sester, dvojãat.
Seznámila jsem se s nimi bûhem jejich pobytu v belgick˘ch lázních Spa, kdy jsou z nich staré Ïeny a ze zaãátku
netu‰í, proã si jsou tak blízké …
Po pár letm˘ch otázkách zjistí, Ïe jsou sestry. Dvojãata, která strávila Ïivot kaÏdé v jiném prostfiedí a v jiné zemi.
Dál jsem se zatajen˘m dechem „naslouchala" jejich vzájemnému vyprávûní o sv˘ch proÏitcích a doufala a drÏela jim
palce, Ïe si teì po letech porozumí a najdou v sobû lásku, pochopení a odpu‰tûní.
Anna a Lotte spoleãnû vyrÛstaly jen do sv˘ch ‰esti let a v roce 1924 do‰lo k jejich odlouãení a rozdûlení. Anna
vyrÛstala v Nûmecku na statku u str˘ce a Lotte si odvezli pfiíbuzní do Holandska. Obû vyrÛstaly ve velmi odli‰ném
prostfiedí a kultufie, navíc obû proÏily druhou svûtovou válku. Lotte vzpomíná na svÛj Ïivot v malém mûstû v Holandsku a na pomoc ÎidÛm skr˘vajícím se bûhem války pfied koncentraãními tábory. Anna na svÛj Ïivot na statku, kde byla spí‰ dûveãkou, neÏ dcerou a pfiíbuznou, Ïivot pomocné sestry âerveného KfiíÏe a manÏelky nûmeckého
vojáka.
ProÏívala jsem s nimi jejich strasti a bolesti a jejich touhu porozumût a znovu milovat tu druhou. U Lotte zpoãátku zdrÏenlivou, u Anny srdeãnou.
Kniha si mne získala a pfieãetla jsem ji jedním dechem. Opût mi pfiipomnûla, jak je dÛleÏité vyjadfiovat sv˘m blízk˘m svou náklonnost vãas, umût jim odpou‰tût a tolerovat jejich názor. Také, Ïe bychom nemûli zapomínat na svÛj
pÛvod, na na‰e pfiedky a na na‰i spoleãnou historii, historii nás v‰ech.
Je‰tû jednou moc dûkuji za nádhern˘ pfieklad Jany Irmannové-Pellarové, kter˘ mnû, zatím holandsky nemluvící,
umoÏnil pfieãíst si tuto velice pÛsobivou a nádhernou knihu.
Olga Janatková
KEES MERCKS A JEHO P¤EKLADY
• M. Seifert, Herinneringen aan Holland. Na náv‰tûvû u básníka Frederika van Eedena (z ãe‰tiny pfieloÏil, anotacemi a doslovem opatfiil Kees Mercks), Naarden, Nakladatelství Comenius 2003,155 str.
• Bohumil Hrabal, Verpletterde schoonheid (obsahuje Ostfie sledované vlaky, Pfiíli‰ hluãná samota, Obsluhoval
jsem anglického krále a Adagio lamentoso; z ãe‰tiny pfieloÏil a doslovem opatfiil Kees Mercks), Amsterdam, Nakladatelství Bert Bakker 2002, 416 str.
• Bohumil Hrabal, De toverfluit (obsahuje povídky Jarmilka, Krásná Poldi, Schizofrenní evangelie, Pábitelé, Automat Svût, Kafkárna, Smrt pana Baltisbergera, Romance, Prokopnut˘ buben, Kouzelná flétna, Listopadov˘ uragán, z ãe‰tiny pfieloÏil a doslovem opatfiil Kees Mercks), Amsterdam, Nakladatelství Bert Bakker 2002, 230 str.
• Bohumil Hrabal, Verschoven zelfportret (obsahuje Svatby v domû, Vita nuova, Proluky; z ãe‰tiny pfieloÏil Kees
Mercks), Amsterdam, Nakladatelství Bert Bakker 2000, 718 str.
• [Red. W. Hansen, K. Mercks] Praag en het fin de si_cle (obsahuje rÛzné povídky z ãeské a praÏské nûmecké
literatury; ãesky J. Zeyer, A. Sova, J. Karásek, K. Hlaváãek, H. Kvapilová, J. z Wojkowicz, R. Tûsnohlídek, J. Opolsk˘, L. Klíma; pfieloÏila pfiedmluvou opatfiil Kees Mercks), Amsterdam, Meulenhoff 1999, celkem 206 str.
KEES MERCKS P¤IPRAVUJE
• Bohumil Hrabal, titul je‰tû není znám (obsahuje PostfiiÏiny, Mûsteãko, kde se zastavil ãasa Harlek˘novy miliony), vyjde na podzim 2004
• Ladislav Klíma, nakladatelství je‰tû není známo, PíseÀ kníÏete Sternenhocha
Zpracovala Petra Schürová
- 13 -
Jaro 2004
LITERÁRNÍ P¤ÍLOHA
LITERAIRE BIJLAGE
ZOMER
BRUG
RUSTPLAATS
Deze zomer was
Vol van verdriet
Verdrinken
Op terrassen
Merels en spoorbrug
Houden mij wakker
Vanmorgen weer
Gestorven in mijn bed
Van dode kussens
Tussen rouw
En verloren
Dromen
Door
Vond ik
Mijzelf in
Jouw verlies.
Geraas ebt weg
Over oevers
Post- en composttreinen
Tellen bielzen
Ontwaak in mij
Schone nacht
Van dromen in mijn bed
Kussens en hun hoofden
Een plaats
In mist en grind
Behoedzaam
Naast mij neergezet.
Dempt deze ochtend
Waar ik schoenen zag staan.
LÉTO
MOST
NA ODPOâINKU
Tohle léto bylo
Plné smutku
Opil˘
Na terasách
Kosi a Ïelezniãní most
Mi nedovolí spát
Dne‰ního rána
LeÏím zas mrtv˘ na posteli
Mezi mrtv˘mi pol‰táfii
Mezi hádkami
Cestou
Nesplnûn˘ch
SnÛ
Sebe
Jsem na‰el
Ve tvé ztrátû.
Rámusiv˘ odliv
Om˘vá bfiehy
Vlaky s po‰tou a vlaky s kompostem
Probuzen
Ze snÛ
Tichou nocí
Poãítají praÏce
Pol‰táfie a jejich hlavy
Dne‰ního rána
Jsem uvidûl
Odpoãívají vedle mû
Tak poslu‰nû.
V mlze a ‰tûrku
Pár bot
Na ztichlém místû stát.
Básnû Roye Roedena pfieloÏila Lenka Strnadová
- 14 -
Jaro 2004
REJSTRÍK AUTORU
AAFJES, Bertus
AKKER, Magda van den
AMERONGEN, Martin van
ANDRIC, Ivo
ANKER, Robert
ARIYOSHI, Sawako
ARKEL ZEEGWAARD, J. van
ASPE, Pieter
ASPER, Pieter
BAUER, H.
BAUWENS, Jan G.
BEAUVOIR, Simone de
BEGEMANN, Nienke
BELCAMPO
BENALI, Abdelkader
BERANOVÁ, Jana
BERGEYCK, Jac.
BERK, M.
BERKHOF, Aster
BERNLEF, J.
BIESHEUVEL, J. M. A.
BLAMAN, Anna
BLERK, Hendrik van
BOGAERT, Gie
BOMANS, Godfried
BONNNEURE, F.
BOON, Louis Paul
BORDEWIJK, F.
BOSCHMAN, Jan
BOSSCHE, Stefan van den.
BOUâKOVÁ, Tereza
BOUDIER-BAKKER, Ina
BOUTS, Axel
BRABCOVÁ, Zuzana
BRADDON, Russell
BRAECKMAN, Colette
BRAKMAN, Willem:
BRESSER, Hilde de
BROECK, Walter van den
BROUWERS, Bert
BROUWERS, Jeroen
BRUCE, Jean
BRUGGEN, Carry van
BRUSSE, M. J.
BRUSSEL, Gust van
BRUSSELMANS, Herman
BURGSTEDDE,
Peter Johannes
BURNIER, Andreas
BUYSSE, C.
BÜCH, Boudewijn
CAMPERT, Remco
âAPEK, Karel
CARMIGGELT, Simon
CARTLAND, Barbara
CATE, Menko ten
CLAES, Ernst
CLAUS, Hugo
COLIJN, Helen
COLL, Conny
COLSON, Jan
CONROY, Pat
CONSCIENCE, Hendrik
CONTE, Manfred
COOLEN, Antoon
CORSARI, Willy
CORTE, J. de
COUPERUS, Louis
DAEM, Geertrui
DAHL, Roald
DAISNE, Johan
DANIEL, David Mc
DAVIDSON, Lionel
DE KOCK, Marc
DECLOEDT, L. R. G.
DEEPING, Warwick
DEFRESNE, A.
DENDERMONDE, Max
DENEER, Mark
DENOO, Joris
DEPEUTER, Frans
DIRKS, Roeland
DIS, Adriaan van
DIS, Adriaan van
DOMINICK, Audie
DOMS, Marc
DOOLAARD, A. den
DOORN, H. van
DORRENSTEIN, Renate
DORRESTEIN, Miek
DOSTOJEWSKI, Fjodor
DRAGT, Tonke
DRAKULIC, Slavenka
DU PARC OMNIBUS, Jean
DUINKERKEN, Anton van
DUMAS, Alexandre
DURIBREUX, Paul
DURLACHER, G. L.
DURRANT, Sheila
EEDEN, Frederik van
EEKHAUT, Quido
EISENHOWER, Dwight
ELLIMAN, David
ELSSCHOT, Willem
EMECHETA, Buchi
ENGELBRECHT, Wielken
ENQUIST, Anna
EYK, Henriette van
FABER, D.
FABRICIUS, Johan
FERDINANDUSSE, Rinus
FLEMING, Ian
FOKKEMA, D. W.
FORSTER-HUYS, Josiane
FOUDRAINE, Jan
FRANSAER, Frans
FRANSSENS, J.-P.
FRERIKS, Kester
FREUD, Sigmund
GEERERTS, Jef
GEERTS, Leo
GELDERBLOM, Arie-Jan:
GEORGE, Elizabeth
GERMONDPREZ, Fred
GIJSEN, Marnix
GIPHART, Ronald
GRONON, Rose
GRUNBERG, Arnon
GRÜNGERG, Serge
GULDENER, Hermine van
GÜLCHER, Ernst
HAAGER, J. R.
HAASSE, Hella S.
HANNELORE, Robin
HART, Maarten ‘t:
HART, Piet ‘t
HARTOG, Jan de
HA·EK, Jaroslav
HAVEL, Václav
HEERESMA, Heere
HEERESMA, Faber
HEIDEN, A. F. Th. Van der
HEIJERMAN, Herman
HEIRMAN, Mark
HEK, Youp van ‘t
HEMINGWAY, Ernst
HEMMERECHTS, Kristien
HERMANS, Tilly
HERMANS, Toon
HERMANS, Willem Frederik
HITCHCOCK, Alfred
HOEWELER Marijke
HOLSBERGEN, Geel
HOLUB, Miroslav
HONDT, Paula D’
HORST, Hans van der
HOWARD, Stephanie
HRABAL, Bohumil
HRDLIâKA, Milan
HUDSON, Jan
HUET, Conrad Busken
HUGO, Victor
HUIJGEN, Monique
HUIZINGA, Johan
HUIZINGA, Leonhard
HUTKA, Jaroslav
CHALLIS, James
CHARLES, J. B.:
INGMAN, Robert
ISACKER, Frans van
ISTENDAEL, Geert van
ITERSON, S. R. van
JACQUES, Maria
JAGT, Marek van der
JONG, Oek de
JORSSEN, Jet
JOSEPH, Herman
KABELA, Miroslav
KALDENBACH, Hans
KELLENDONK, Frans
KERKHOVE, Valeer van
KEULS, Yvonne
KLÍMA, Ivan
KLOECK, Jacqueline
KLOK, J.
KNAP, Henri
KNEGJENS, P.
KOBBE, Contrad
KOELEWIJN, P.
KOEVOETS, Pamela
KOMENSK¯, Jan Amos
KOMRIJ, Gerrit
KOOLHAAS, Anton
KORTOOMS, Toon
KORZEC, M.
KOSSMANN E. H.
- 15 -
Lente 2003
KOSSMANN-PUTTO J. A.
KRABBÉ, Tim
KRANTZ, Judith
KRIJT, Hans
KRIJTOVÁ, Olga
KRISEOVÁ, Eda
KRUITHOF, Jaap
KUIJER, Guus
KUNDERA, Milan
KUYPER, Eric de
LAERHOVEN, Bob van
LAMPO, Hubert
LANDSMANN, Ivan
LARS, Laurila
LATEUR, Patrick
LAUMER, Keith
LAUWAERT, Guido
LEBEAU, Paul
LEEUW, Aart van der
LEEUWEN, W. L. M. E. van
LENNART, Clare
LENNEP, Waarde van
LEROY, Georges
LESAGE, Dieter
LIEDEL, Frank
LINDE, Raf van de
LINDEN, Nico ter
LOO, Tessa de:
LOOF, Jef De
LOOF, Mieke De
LOON, Karel Glastra van
LOOY, Jac Van
LOUWEN, Jan
LUGT, Arie van der
LULOFS, Madelon
LUSTIG, Arno‰t
LYDEN, Jacki
MAHER, T. F.
MAK, Geert
MALENKOV, Peter
MARGOLIN, Phillip
MARIS, Tjeb
MARSH, Ngaio
MARTIN-CHAUFFIER,
Simone
MATHIJSEN, Marita
MATTHIJS, Hein
MATTHYSEN, Hugo
MAUPASSANT, Guy de
McLEOD, Cynthia
MEER, van der
MEINKEMA, Hannes
MEMBRECHT, Steven
MENDES, Bob
MENS, Jan
METS, Leo
MEULEN, Jak van der
MICHIELS, Ivo
MINCO, Marga
MISHIMA, Yukio
MOERING, Marcel
MOLL, Hans
MONÍKOVÁ, Libu‰e
MONTROSS, David
MOOR, Margriet de
MOOR-RINGNALDA,
A. M. De
MORRIS, Desmond
MOUTOVÁ, Nicolette
MULISCH, Harry
MURRAY, Annabel
NIEUWENBORGH,
Marcel van
NIEUWENHUYS, R.
NIJLEN, Jan van
NOORDEVLIET, Neelleke
NOOTEBOOM, Cees
OOSTERHOFF, Tonnus
ORNÉE, W. A.
OSTER, A.
PAAPE, Harry
PALMEN, Connie
PARC, Jean du
PAREIT, Rik
PATON, Alan
PAUSEWANG, Gudrun
PEYPERS, Ankie
PEYTON, K. M.
PHILIPS, Marianne
PIETERS, Roger
PINC, Miroslav
PLOUVIER, Bart
POE, I
POL, Lotte van de
POLET, Sybret
POLI·ENSK¯, Josef
PRESSER, J.
PROCHÁZKA, Jan
PUYENBROECK, Guido van
QUEEN, Ellery
QUENTIN, Patrick
RADEMAKERS, Jef
RADTKE, K. W.
RAES, Hugo
REDANT, Gilbert
REE, Hans
REMBRANDT,
van Rijn Harmenszoon
REMOORTERE, Julien van
RIDDER, Hugo de
ROCK, Paul
ROEMER, Astrid H.
ROSE, Colin
ROSENBOOM, Thomas
ROY, Germaine van de
RUBINSTEIN, Renate
RUSHDIE, Salman
RUYSLINCK, Ward
SAINT-LOUP
SALMINEN, Sally
SANKE, Hajo
SEIFERT, Jaroslav
SHERWOOD, Henry
SHUTE, Nevil
SCHAMA, Simon
SCHEEPMAKER, Nico
SCHENK, Carla
SCHIERBEEK, Bert
SCHMIDT, Annie M. G.
SCHNEIDER, Jos
SCHOENMAKERS, M. M:
SCHULTEN, Dr C. M.
SIDON, Karol
SIERENS, Frans
SIMENON, Georges
SINAKOWSKI, Andreas
·KVORECK¯, Josef
SLAUERHOFF, J.
SLAVÍKOVÁ, Katefiina
SMEYERS, Jos
SNEL, Jan
·ONSK¯, Drahoslav
SOUTHALL, Ivan
SPILBEEN, Willy
SPRINGER F.
STAVINOHA, Jan
STERVELYNCK, Jaak
STEWART, Mary
STRAATEN, Peter van
STREUVELS, Stijn
SVITÁK, Ivan
S¯KOROVÁ, Eva
TEIERLINCK, Herman
TELLEGEN, Toon
TETTEROO, Jan
TINDEMANS, Leo et al.
TIRELIEREN, Guido
TLALI, Miriam
TOONDER, Jan Gerhard
Vereniging voor Vlaamse en Nederlandse cultuur NE-BE
TROCH, E.
TROMP, Bart
UYL, B. den
VACULÍK, Ludvík
VAN DER KERK, P.
VANCAMPENHOUT, Luc
VANCE, Jack
VANDELOO, Jos
VANDENBERGHE, Philip
VANDEPUTTE Omer
VANDERSCHAEGHE, Paul
VEEN VAN DER, Adriaan
VELDE VAN DE, Roger
VER BOVEN, Daisy
VERBEECK, S.
VERBEECK, Louis
VERBERCKMOES, Johan
VERBURG, Marja
VERKIJK, Dick
VERMEER, E. B.
VERRIPS, Ger
VERSTRAETE, Bernard
VERVLOET, Victor
VESTDIJK, Simon
VILSEN, Luc
VINK, Renée
VINKENOOG, Simon
VOS, Herman
VRIES, Theun de
WALSCHAP, Gerard
WALTERS, Minette
WAUWE, Ludo van
WEELDEN, Dirk Van
WELDON, Fay
WENNEKENS, Wim
WETERING,
Janwillem van de
WEYTS, Staf
WIJNGAARD, N. C. H.
WINTER, Myriam de
WINTER, Leon de
WINTERS, Eugeen
WOJNOWITSJ, Wladimir
WOLKERS, Jan
ZEYLSTRA, Willem Gustaaf
ZIELENS, Lode
ZOLA, Emile
ZOMEREN, K. van
ZONDAG, K.
ZUYLEN VAN, Belle
ZWAGERMAS, Joost
- 16 -
Lente 2003
EEN WOORD VOORAF
Geachte leden van NE-BE,
beste vrienden,
Graag zou ik u met de verjaardag van het stichten van
NE-BE willen feliciteren. Ja, het is zo, we bestaan al 5
jaar. Verder kunt u in dit nummer een wat uitgebreidere
optelsom van onze activiteiten vinden. Hier zou ik u graag iets willen vertellen over de concrete, actuele activiteiten van de bestuursleden en enkele andere medewerkers van NE-BE.
Het lukte ons een lezing van dr. Handlová van de Nationale galerij te Praag te organiseren met het thema „Nederlands en Vlaams stilleven van de 17. eeuw“, die op 7
februari plaatsvond. Sommigen van u namen eraan deel.
De organisatrice van deze mooie ervaring, Zuzana Vittvarová, vertelt erover voor degenen die niet komen konden.
Onze bibliotheek bloeit en hierover bericht in dit nummer onze bibliothecaris Ruben Pellar, die samen met zijn
jonge hulpen, Otakar Sedláãek en Andrea Havlíãková,
de bibliotheek voor u, leden, elke dinsdagmiddag toegankelijk maakt.
Dankzij de financiële steun van de Nederlandse ambassade (en het zorgzame streven van onze schatbewaarster
Eva Giese) kon bijv. het laatste, buitengewoon dikke
winternummer van ons bulletin verschijnen en konden er
in de bibliotheek nieuwe boeken op de planken komen.
Dankzij de steun van Belgische ambassade, de Vlaamse
vertegenwoordiging in Wenen (en dhr. Walter Moens)
vond in Theater Archa de voorstelling van Josse De
Pauw plaats en ontvangt u regelmatig informatie over de
Vlaamse activiteiten in de Tsjechische Republiek.
In samenwerking met het Centrum voor Nederlandse
cultuur Erasmianum in Olomouc (en dhr. Wilken Engelbrecht) verzorgen wij in de coördinatie van Veronika
Havlíková het bezoek van de Nederlandse schrijfster
Margriet de Moor.
Andrea Havlíãková werkt intensief aan de voorbereiding
van de website van onze bibliotheek.
U ontvangt ons bulletin regelmatig dankzij de redactie
van Lenka Strnadová, Jesse Ultzen en tot kort geleden ook Jana âervenková en het versturen door Jana Pellarová.
Zoals u zeker merken, is het bestuur van NE-BE een bijzonder actieve ploeg. Hopelijk blijft dat zo!
Met vriendelijke groeten,
Petra Schürová
INFORMATIE AAN DE LEDEN VAN NE-BE
ACTUELE INFORMATIE OVER DE BIBLIOTHEEK VAN NE-BE:
De bibliotheek is elke dinsdag van 14.00 tot 15.00 uur geopend voor de leden van Ne-Be, die er boeken kunnen lenen, en trouwens ook voor de niet-leden, die dan van de fondsen intern gebruik kunnen maken. Het meeste werk
wordt op dit ogenblik gepresenteerd door twee vrijwillige bibliothecarissen, en wel juffrouw Andrea Havlíãková en
dhr. Otto Sedláãek die beiden studenten van het vak Nederlands op de Karelsuniversiteit in Praag zijn. De bibliotheek heeft ongeveer 600 - 650 boeken (of boek-eenheden), waarvan er 600 in de catalogus zijn ingeschreven. De
catalogus is een lijst van boeken, geordend in alfabetische volgorde op auteur. De bibliotheek begint langzamerhand
een belangrijke informatiebron te worden voor mensen die voor de Nederlandse cultuur en Nederland (en natuurlijk ook voor de Vlaamse cultuur en Vlaanderen) belangstelling hebben. Dankzij de fondsen van de bibliotheek kon
ook o. a. de aanvulling van bibliografie van de vertalingen uit het Nederlands in het Tsjechisch uitgewerkt worden
die in het laatste nummer van het tijdschrift van Ne-Be werd gepubliceerd. Opdat de lezer zich een voorstelling kan
maken van wat de bibliotheek allemaal inhoudt, voegen we een index bij van namen van auteurs die in de bibliotheek zijn vertegenwoordigd.
Ruben Pellar
De index van namen van auteurs vindt u in het midden van dit nummer.
Adres van de bibliotheek: Nederlandse ambassade, Gotthardská 6, Praha 6
Informatie:
[email protected] nebo [email protected]
Op het adres http://www.prekladace.cz/ kan het Nederlands-Tsjechisch en Tsjechisch-Nederlands woordenboek op
CD besteld worden. Het woordenboek bevat slechts 110 000 trefwoorden; wie de auteur ervan is, is ons niet bekend.
- 17 -
Lente 2003
TV Nova bereidt de Nederlandse televisieserie
Westenwind voor die in april/mei zal starten.
VAN GOGH MUSEUM IN AMSTERDAM
Vanaf 27 februari is het Van Gogh Museum elke vrijdagavond geopend tot 22 uur. U kunt in het museum terecht
om in alle rust de kunst bekijken, maar ook om er iets te eten en te drinken in het museumrestaurant. Bovendien
is er elke vrijdagavond een speciaal evenement, variërend van lezingen, films en concerten tot literaire en culinaire activiteiten.
INTERESSANTE INTERNET ADRESSEN:
Frans cultuur instituut te Praag: http://www.ifp.cz
Cultural Village of Europe: http://www.cultural-village.com
AMERIKAAN MAAKT WEST-VLAAMSE PLAAT
De Amerikaanse zanger Tony Sandler brengt een cd uit met Vlaamse volksliedjes in het West-Vlaams. Dat
schrijft De Standaard.
Sandler is afkomstig uit Lauwe in West-Vlaanderen, maar woont al sinds 1963 in de Verenigde Staten. Tot de jaren tachtig was hij populair in de wereld van de big band en het cabaret, al dan niet in combinatie met zijn partner.
Bron:Van Dale Taalweb, Taalnieuws, 22 januari 2004 http://www.taalweb.nl/nieuws/taalnieuws/
WAT LIGT IN HET VERSCHIET?
CYCLUS OUDE MUZIEK
27. 4. 04
Eric Hoeprich (Nederland) - klassieke klarinet & Capella Apollinis
KLASSIEKE KLARINET EN ZIJN WONDERLIJKE KLEUREN /in begeleiding van een hamerklavier
uit 1797 /
Haydn, Beethoven, VaÀhal, Devienne
20. 9. 04
Martina Janková - sopraan
Barbara M. Willi - hamerklavier
LIEDEREN RECITAL
Mozart, Dusík, KoÏeluh, Vofií‰ek
21. 10. 04
Jos van Immerseel (België) - cembalo
IL VIRTUOSO AL CEMBALO
Het programma van de concerten van Jaroslav Hutka
vindt u op het adres: www.hutka.cz
- 18 -
Lente 2003
PERS EN TIJDSCHIFTEN
ONS ERFDEEL - XLVI I - februari 2004
- „Iemand weigert het leesdossier“. Het Nederlandse literatuuronderwijs en de literaire canon; door J. A. Dautzenberg
- Gedichten van Hans Tentije
- Het leed dat schrijven heet. Het literaire leven getekend; door Carel Peeters
- Iconen zonder godsdienst. Het werk van Dan van Severen; door Roland Jooris
- Op zoek naar een balans in het cultuurbeleid; door Hans Blokland
- Taal gaat digitaal. Neerlandistiek op het internet; door Matthias Hüning
- Kunsten
- Boeken
- Taal en cultuur
ORDE VAN DEN PRINCE - november, december 2003
- De Franse droom van Willem van Oranje: Willem naar Brussel, De onstuimige Willem, Tweede huwelijk, Gewetensproblemen, Represailles van Alva, De Bartholomeus-nacht, Willem en zijn familie, Willem en het calvinisme, Huwelijk met Charlotte, De komst van Farnese, De moordpoging op Oranje, Het lot van Nederland
en Oranje.
- Verslag van de Algemene Ledendag, de Openingsrede van President Wim Kok, In 2005 bestaat de Orde 50 jaar.
- Op zoek naar de verloren warmte: Vlaamse auteurs herontdekken in hun nieuwste romans de moederschoot van
de familie. Het artikel stelt zes Vlaamse familieschrijvers aan u voor.
- Jos Verdegem (1897-1957), een markante, maar miskende kunstenaar
- Open Forum: Samenwerking met andere organisaties?
AHOJ (Vereniging Vrienden Nederland-Tsjechië en Slowakije) - januari 2004
-
Voorjaarsreis naar Zuid-Bohemen
Themadag „Cultuurverschillen overbruggen“
Tsjechisch leren in Tsjechië?
Uit de knipselmap - Nieuws van en over Tsjechië en Slowakije
Mucha in de Rotterdamse Kunsthal, van 31 januari t/m 23 mei 2004
Internationaal Filmfestival Rotterdam 21 januari - 1 februari, speelfilms en documentaires gemaakt door of over Roma
- Onze boekenplank: Karel âapek, Het jaar van de tuinier, vertaling uit het Frans van A. Vervoordeldonk, Amsterdam, Gianotten, 2003, Tekeningen van Josef âapek
- De Boheemse Winterkoning in den Haag, 6 december 2003 - 14 maart 2004 in het Haags Historisch Museum
- Tsjechische Dag aan de Universiteit van Amsterdam; 17 december 2003, Ladislav Klíma-vertaalwedstrijd
Bijgewerkt door Jana âervenková
•
A D V E R T E N T I E
•
Ik ben een derdejaars studente, studierichting Nederlandse en Duitse letterkunde aan de Palack˘ Universiteit te Olomouc. Nu ben ik op zoek naar een baan of een stage tijdens de zomervakantie. Elk werk waar bij ik van mijn talenkennis en van andere eerdere werkervaringen kan profiteren voldoet. Ik ben flexibel, communicatief, kan goed samenwerken in een groep en heb computerervaring. Voor meer informatie kunt U contact met mij opnemen. Bij voorbaat dank.
Adéla Kuãerová
[email protected], 00420 777 299 768
- 19 -
Lente 2003
C U LT U U R E N S O C I A A L L E V E N
• 5 jaar van het oprichten van NE-BE •
De vereniging NE-BE werd vijf jaar geleden
opgericht, in mei 1999. Onmiddellijk op de eerste
ledenvergadering meldden zich rond 50 leden en
in de loop van de eerste maanden steeg het aantal
van de leden naar 110, wat ook het huidige ledenaantal is. Elk jaar melden zich enkele leden om
verschillende redenen af, maar meteen nemen nieuwe leden hun plaats in.
Het bestuur van de vereniging bestaat uit 7 leden, voor het uitgeven van ons bulletin (4 keer per
jaar) zorgen 2 redacteurs. De ledenvergadering
vond tot 2003 elk jaar plaats en verleden jaar hebben wij ervoor gestemd om elke twee jaar een ledenvergadering te houden.
Sinds mei 1999 hebben we talrijke literaire
avonden georganiseerd met het voorlezen uit pas
verschenen vertalingen van de Nederlandstalige
literatuur (Leon de Winter, Geert Mak, Arnon
Grunberg, Miep Diekman - met de schrijfster zelf,
Tonke Dragt, Annie M. G. Smit, Cees Nooteboom,
Maarten ´t Hart, Harry Mulisch e.a.), lezingen
over de schilderkunst (bijv. Het stilleven op de
schilderijen van Nederlandse schilders in 2002 en
dit jaar in februari in samenwerking met de Nationale Galerij te Praag, het Schilderboek van Karel
van Mander), over de literatuur (jeugdliteratuur,
Connie Palmen), dans (met mevr. Rita Kyliánová,
de moeder van Jifií Kylián). We bouwen de bibliotheek op (meer hierover in het stuk van onze bibliothecaris), die zich de laatste drie jaar op de Nederlandse ambassade bevindt. We versturen allerlei informatie via e-mail, we houden de raakpunten van de Tsjechische en Nederlandse/Vlaamse
cultuur in de gaten (gesprekken met interessante
persoonlijkheden, bv. Jaroslav Hutka over zijn
„Hollandse“ periode en zijn liedjes, met Oldfiich
Kulhánek over zijn tentoonstellingen in België en
Nederland in de tijd, toen zoiets absoluut niet vanzelfsprekend was), we zijn in contact met voorname instellingen die de Vlaamse en Nederlandse
cultuur verspreiden en steunen (Ons Erfdeel, de
ambassades van Nederland en België). We namen
deel aan de zog. Tulpendag voor steun aan de oncologische afdeling voor kinderen in het ziekenhuis in Motol te Praag - noem maar op, kortom om bescheiden te blijven - we waren erg actief.
Onze plannen voor de toekomst zijn zowel rijk als
bont ... laat u verbazen.
Tot ziens op één van de programma´s van NEBE.
Petra Schürová
COMENIUS
Van Katerina Besserová, de woordvoerder van het Ministerie van cultuur kwamen wij het volgende te weten:
MUSEUM EN MAUSOLEUM VAN COMENIUS IN NAARDEN
De minister-president Vladimír ·pidla droeg de minister van cultuur Pavel Dostál op om onmiddellijk met de
vertegenwoordigers van Naarden te onderhandelen over het behoud van het museum en mausoleum van Comenius. De Tsjechische partij zal bereid zijn om uit het staatsbudget elk jaar 80 duizend met doel vrij te maken.
Dit bedrag is noodzakelijk voor de exploitatie van het monument in Naarden. Tegelijkertijd zal de minister van
financiën éénmalig een bedrag van ca. 2,5 milj. CZK overmaken voor het oprichten van een nieuwe multimediale expositie over het leven en werk van Comenius, die in het museum in Naarden geïnstalleerd zou moeten
worden. Het beheer over het monument in Naarden zal het Muzeum Jana Amose Komenského in Uhersk˘ Brod
hebben, dat het monument ook zal financieren.
- 20 -
Lente 2003
Het Nederlandse en Vlaamse
stilleven in het ·ternberkpaleis
lezing van dr. Handlová, 7-2-2004
Op zaterdag om elf uur vormde in de Nationale Galerie een
aantal leden en niet-leden van NeBe, die beide talen spraken,
maar ook wel alleen Tsjechisch of Nederlands, een aandachtig publiek voor een bijzondere lezing van de kunsthistorica dr. Handlová over de schilderkunst van de oude Vlamingen en Nederlanders, en dan vooral over de stillevens
die in het ·ternberkpaleis hangen. Met genoegen verwelkomden we mevrouw Jansen onder ons, cultureel attaché
van het Koninkrijk der Nederlanden. Veronika Havlíková,
die alle uitleg m.b.t. tot de schilderkunst en het symbolistische aspect ervan vertaalde, verdiende onze bewondering.
Mevrouw Handlová probeerde op systematische wijze het
stilleven te presenteren als een systematisch geconstitueerde
schilderthematiek. Halverwege de zeventiende eeuw verscheen in de nalatenschap van de Nederlandse schilders het
woord „still-leven“. De schilder en theoreticus Joachim van
Sandart definieerde in 1675 dit begrip als een term voor
schilderijen, waarop „de zaken stil liggen, er gebeurt niets“.
Lange tijd werd het stilleven beschouwd als iets minderwaardigs en de schilders van stillevens waren „de infanteristen
in het leger van kunstenaars“. Ondanks deze geringschatting
waren er verzamelaars die grote bedragen overhadden voor
de „triviale schilderijen“ van deze soort en zo de kunstmarkt
aanzwengelden.
In de middeleeuwse schilderijen verschijnen stillevens als
een onderdeel van de religieuze thematiek. Mevrouw dr.
Handlová documenteerde dit feit aan de hand van het schilderij van Sint Gregorius van Meester Theodorik van de Kapel van het Heilig Kruis, zodat we niet naar het buitenland
hoefden, of aan de hand van de triptiek Maria Boodschap uit de jaren 1420-1425 van de Nederlandse schilder Robert
Campin, waar het stilleven verschijnt als een accessoire van
een gewoon huishouden of van de werkplaats van Jozef. Op
enkele schilderijen uit het begin van de 16e eeuw (Albrecht
Dürer en anderen) kunnen we een briljante afbeelding van
de natuur opmerken met een absolute botanische en zoölogische nauwkeurigheid. Op de overgang van de 16e en de
17e eeuw - dus in de periode van het maniërisme - ontstaan
de eerste zelfstandige stillevens met bloemen en vruchten,
die ook door de eerste specialisten op dit gebied werden geschilderd, zoals Georg Flegel, Roelant Savery of Jan Bruegel de Oudere. In de 17e eeuw ontstonden in het kader van
het stilleven vele nieuwe types en was er een sterke specialisatie die gericht was op soorten, en dat vooral in het protestante Noord-Nederland.
Net zoals de overige beeldende kunsten kunnen stillevens
ons veel vertellen over de maatschappij, waarin ze ontstaan
zijn en over de mensen die ze bestelden. Het is bijv. duidelijk, dat het stilleven met vis het meest populair was in Den
Haag, waar de visserij een prominent vak was. Rijke burgers
in Haarlem gaven de voorkeur aan gedekte tafels en schilders van bloemen ontbraken er vrijwel, hoewel de adel hier
bloeide. Utrecht was een stad met een lange traditie met betrekking tot de stillevens met bloemen en in de universiteitsstad Leiden ontstond het stilleven van het type vanitas.
Een stuk wijzer geworden, begaven we ons op weg naar de
exposities en we stonden stil bij de prachtige schilderijen vol
symbolen.
Jan Breughel:
Boeket in aardewerken vaas
Hij schilderde het in Italië. Het is het prototype van een serie, heeft een symmetrische en harmonische compositie, maar bijzonder kunstig, de bloemen bloeien niet in dezelfde periode. Onderaan insecten en verlepte bloemen, het symbool
van de eindigheid van het menselijke leven, op elk moment
kan de dood komen. Memento mori. In enkele stillevens
stond dit ook geschreven.
Frans Snyders:
Stilleven met apen
een van de schilders die het jachtgenre codificeerde, de medewerker van P. P. Rubens. Men zegt dat als Snyders er niet
geweest was, er nu niet zoveel prachtige schilderijen van
Rubens waren. Bij dit schilderij is het discutabel of het om
een genrestuk of om een stilleven gaat. De verborgen betekenis is politiek van aard: de apen worden met staatsambtenaren vergeleken die steeds meer verlangen.
Jan Fyt:
Dode vogels bij bosrand
Prominent schilder, jachtstillevens, landschapsstillevens
(Italiaans)
Daniel Seighers:
Tulpen
Gewaardeerd door Rubens, jezuïet, schreef een biografie
over zichzelf. In die tijd waren tulpen bijzonder kostbaar. De
- 21 -
Lente 2003
tijd brak aan van de zog. tulipomanie. In 1640 kon men in
Holland 600 soorten tulpen onderscheiden.
Osias Beert de Oudere:
Stilleven met oesters
De oesters hebben een erotische ondertoon, de beker „willkom“ - een coupe met gouden poten.
Nicolaes Gillis Stilleven op tafel 1614, Praag, NG
Nicolaes Gillis:
Stilleven op tafel
Gemaakt in Haarlem. De voorwerpen zijn van bovenaanzicht geschilderd en geïsoleerd, ze zijn kostbaar. Opnieuw
treffen we hier de symbolen wijn en brood aan - de eucharistie. Een vlinder is het symbool van de menselijke ziel, de
roos zonder doornen het portret van de Maagd Maria. Het
papiertje - een cartellino - aan de wand met de naam van de
auteur geeft de ruimte aan.
Ambrosius Boschaert de Oudere:
Stilleven met perziken
Compositie met een piramidevorm, een edel, glad schilderij.
De perzik is aangetast door insecten, en is een symbool van
vergankelijkheid en verderf.
Jan Jansz den Uyl:
Stilleven met tinnen kruik
In Haarlem wordt in de twintiger jaren van de 17e eeuw een
nieuwe benadering van het schildering van een stilleven gevormd, dat men met een vakterm monochroom banket
noemt. Het gaat om zeer matig kleurgebruik, licht als een
vereenvoudigend element, een diagonale en dynamisch gerealiseerde compositie, onafgeruimde ontbijten, waarbij een
bord op de rand van een tafel balanceert. Elk voorwerp heeft zijn symboliek. De werken van deze schilder bevonden
zich tussen de collecties van de werken van Rubens en Rembrandt.
Jan van den Velde:
Stilleven met rookgerei
Een in zijn tijd weinig gewaardeerde schilder (tegenwoordig
is dat omgekeerd), een schepper van in architectonisch opzicht nauwkeurige, bijna ascetische stillevens.
Pieter Claesz:
Stilleven
Roken werd beschouwd als een van de aardse ondeugden.
Tabak werd zowel in een pijp met een lange steel gerookt
(die werden in Gouda vervaardigd), als gepruimd en gesnoven.
Jan Davidson de Heem:
Stilleven
Hij schilderde zeer rijke stillevens. In de NG hangt een klein
stilleven met kostbare voorwerpen. Hij verbond de Vlaamse
en de Nederlandse traditie in een perfecte illusie van de reële existentie van de voorwerpen (Venetiaans glas, Chinees
porselein, aardbeien, kersen, een geschilde citroen, oesters,
insecten). De spijker in de muur informeert ons over de grootte van de ruimte,
Willem Kalf:
Stilleven
Beïnvloed door Rembrandt, een erkend schilder van voornamelijk weelderige stillevens, die hij na 1648 begon te schilderen - dus na de erkenning van de soevereiniteit van Nederland. Een donkerglanzende schilderij, Venetiaans glas
weerkaatst licht, de voorwerpen hebben als het ware een immaterieel karakter, de geschilde citroen geeft een opvallend
kleuraccent.
Simon Lutichyus:
Stilleven met een gouden kelk en rozen
Johannes Vermeulen:
Stilleven met boeken en muziekinstrumenten
Schilderij van het type Vanitas. De zandloper op de achtergrond meet de tijd. Op de gouden beker met deksel staat een
figuur - miles christianus - soldaat van Christus, die de
overwinning van het geloof op de zonde symboliseert. Boeken en een globe - hunkering naar kennis: wat is kennis als
het geloof ontbreekt. Muziekinstrumenten - dat zijn de symbolen van liefde en liefdesrelaties. De luit werd vanwege de
vorm met het vrouwelijk lichaam vergeleken, alle fluiten
kregen een fallische betekenis toegedicht - op dit vlak beelden muziekinstrumenten dus de vrouwelijke en mannelijke
seksualiteit uit en uiteraard ook de afkeuring ervan. Het zedelijke aspect van de compositie werd klaarblijkelijk in de
60-er jaren verhuld, maar de zinnelijke schoonheid en de
kunstige waarden van het schilderij zijn gebleven.
En zo liepen we rond en genoten. De kleuren streelden het
oog, de compositie met enkele voorwerpen dwong ons om
door te dringen tot veelal onbegrijpelijke symboliek. Maar
we werden geleid door een professional! Mij rest op dit moment niets dan mevrouw dr. Handlová te bedanken voor de
lezing, maar ook voor de belangrijke hulp bij de opstelling
van dit bericht erover.
Zuzana Vittvarová Vertaling: Jesse Ultzen
- 22 -
Lente 2003
Toen ik als nieuwe inwoner van Praag
wat van haar geschiedenis wilde weten
was mijn eerste vraag: „Waar komt de
naam Praha vandaan?“. Ik moet u bekennen dat ik voor het antwoord op die
vraag geen degelijke naslagwerken
heb geraadpleegd, maar vijf reisgidsen
uit de periode 1990-2002.
Een gids uit 1997 vertelt het verhaal
van prinses Libu‰e, de stammoeder der
Premysliden, die in de 9e eeuw op de
burcht Vy‰ehrad woonde. In een droom
zag zij de grootse toekomst van Praag,
wier roem tot de sterren zou reiken. Ook de naam van de stad werd in die
droom medegedeeld. Haar dienaren
moesten op zoek gaan naar een man
die een bovendorpel (= práh) aan het
timmeren was. Zoals iedereen die door
een deur gaat het hoofd buigt -deuren
waren toen niet hoog, denk ik- zal ook
iedere bezoeker van de stad uit eerbied
zijn hoofd buigen. Het verhaal is in het
begin van de 12e eeuw door de monnik
Cosmas opgetekend. Ik vond het een
bevredigend antwoord, behalve dat ik,
hoewel vernoemd naar een heilige timmerman, niet wist wat een bovendorpel was. In de Woordenlijst Nederlandse taal komt bovendorpel niet voor, evenmin als in het Nederlands Tsjechisch woordenboek van Leda. Een Tsjechisch-Engels technisch woordenboek vermeldt onder „práh“ diverse samenstellingen. Ze hebben alle gemeen
dat ze met floor, ground of bottom verbonden zijn.
In een gidsje uit 1999 las ik later dat
Libu‰e helderziende was. Helderzienden, eenogigen en blinden spelen een
opvallende rol in de Praagse geschiedenis, maar dit terzijde. Libu‰e had
een visoen, in plaats van een droom, en
ze voorzag dat de roem van de stad, in
plaats van tot de sterren, tot in de hemel zou reiken. Ik kan me verschrikkelijk opwinden over zulke verschillende
vertelsels. Tot in de sterren lijkt me
eindig, tot in de hemel oneindig. Is er
dan tegenwoordig niemand meer die
Cosmas Cronica Bohemorum waarheidsgetrouw kan vertalen! Dat reisboekje rept verder niet over een „práh“.
Het haalt wel haar eigen verhaal onderuit door de prozaische mededeling,
3X „PRÁH“
dat recentelijke archeologische vondsten, studies, enz., hebben aangetoond
dat Vy‰ehrad pas in de 10e eeuw werd
gebouwd. Ja hoor, na 1000 jaar weten
we nu ineens alles zeker, maar voor mij
is het práh-verhaal van Vy‰ehrad overtuigender.
Een gids uit 1990, uit de bekende Dominicus Reeks, maakt de indruk een
haastige en slordige herdruk te zijn
van een uitgave van voor de omwenteling. Zij verwijst naar onvindbare straten en etablissementen die ondertussen
andere namen hadden gekregen. Het
boek pakt het degelijk aan, reizen is
ook geen lolletje. Gaat een enkel gidsje hoogstens wel eens terug in de tijd
tot de Venus van Dolní Vûstonice,
25.000 jaar B.C., voor Dominicus is
dat niet genoeg; zij haalt er de Neanthalers bij, 120.000 jaar B.C. Het mythische verhaal van Libu‰e blijft onbesproken in dit boek.
Voor het eerst las ik daarna, in hetzelfde boek, dat Praag naar een doorwaadbare plaats in de rivier genoemd is,
een drempel (= práh) in de Vltava. Hier krijgt het woord „práh“ een andere
of een aanvullende betekenis, want een
dorpel is niet hetzelfde als een drempel. Een drempel is een abstracte dorpel. Ook is een drempel nooit boven.
Mededelingen over ‘doorwaadbare
plaatsen’ negeer ik altijd, dat schrijven
de boekjesmakers van elkaar over. Hoeveel steden in gans de wereld moeten
er wel niet bij doorwaadbare plaatsen
gevestigd zijn! En ik heb nog nooit een
doorwaadbare plaats in een rivier gezien, u wel? Ja, in de Dommel, maar
toch niet in de Rijn, Maas of Vltava!
Bovendien, alle gidsen zijn het er over
eens dat eerst de burcht gebouwd
werd, daarna de stad. Welke machthebber laat nu een burcht bouwen bij
een doorwaadbare plaats? Dat is hetzelfde als je vijanden op de thee uirtnodigen.
M’n jongste gids uit 2002 is de kleurrijke Capitool-reisgids. ‘De gids die
laat zien waar andere alleen over
schrijven’. Zij beweert dat er reeds voor de christelijke jaartelling een doorwaadbare plaats hier in de Vltava was,
hoewel ze dat niet laat zien. De naam
van de stad Praag verklaart zij ook als
drempel in de Vltava, maar zij verhaalt
niet over de bovendorpel. Als bijzonderheid over Libu‰e vermeldt ze nog
dat de mannen begonnen te morren,
omdat ze steeds door vrouwen overheerst werden. Deze gids, met haar vele
mooie plaatjes, geeft je het gevoel
„Hoe krijg ik dat allemaal in korte tijd
te zien!“. Het is een boek voor de moderne, visueel ingestelde massa, maar
de waarheid vertellen, ho maar!
Ik blijf in het verhaal van Libu‰e geloven. Ik heb er diep over nagedacht, als
ware ik zelf een Premysl. Geschiedvervalsing begint altijd met de betekenis
van woorden te verdraaien en het verzwijgen van de waarheid.
Dit was dus 2 x „práh“.
De derde is niet een nieuwe betekenis
maar een verhaal over dorpels.
Mijn flat is in een pand uit 1907. Er is
in de loop der jaren veel uit weggebroken, maar hier en daar zijn nog enkele
oorspronkelijke onderdelen. Op de
dorpels was spaanplaat gespijkerd en
geplakt, en daar bovenop repen linoleum. Ik vond het geen gezicht en omdat
ik vermoedde, dat de oorspronkelijke
dorpels fraaier waren, sloopte ik de
constructies. Er kwamen uitgesleten
dorpels te voorschijn, met daar in ontelbare grote en kleine spijkers. Ik verwijderde de spijkers en schuurde de
dorpels. En op de zevende dag zag ik
dat het goed was.
Voor de dorpel tussen de keuken en de
woonkamer besloot ik dat aan de keukenkant een koperen strip fraai zou
zijn, vanwege een betere aansluiting.
Ik mat de lengte, 120 cm, en toog naar
de ijzerwinkel. Nee, ze hadden alleen
strippen tot 90 cm. Ook in de bouwmarkten ving ik bot; geen koperen
strippen of hoogstens 90 cm lang.
Ik vertelde het de eigenaar van de woning en zei hem dat ik zo’n strip uit Nederland zou meebrengen. Dat was helemaal niet nodig, zei hij. Hij had een
kennis, die uitsluitend in paleizen en
- 23 -
Lente 2003
kastelen werkt, en die kon wel een strip
maken. Graag, afgesproken, er is geen
haast bij.
Na een week of zes informeerde ik nog
eens voorzichtig naar de strip. Neen,
ze waren het niet vergeten, maar de
kennis had het erg druk. Toen er weer
een aantal weken voorbij was gegaan
belde ik de huiseigenaar. Hij had de
ontstellende mededeling dat zijn kennis in het ziekenhuis was opgenomen,
het zag er zeer slecht voor hem uit, hij
zou waarschijnlijk niet meer kunnen
werken. Het was zelfs de vraag of hij
het ziekenhuis levend zou verlaten. Van
de weeromstuit durfde ik niet meer te
informeren naar de strip, maar uit
zichzelf zei de huisbaas dat een andere
kennis voor die strip kon zorgen. Maar dat zou pas na de aanstaande vakanties, in september kunnen gebeuren. Dat geeft niet, zei ik, er is geen
haast bij.
Op een septembermorgen belde de huiseigenaar onverwacht op. Hij had eindelijk zijn kennis, die in een pension
woonde, kunnen bereiken. Ze konden
onmiddellijk komen, om 10 uur. Uit-
stekend, zei ik.
Tegen half 12 arriveerden de huisbaas
en zijn kennis. De laatse zag er verwaarloosd uit, met lange ongewassen haren. Hij liep een beetje krom en zijn
blik was steeds naar beneden gericht.
De enkele keer dat ik zijn ogen kon zien meende ik er iets woest in te bespeuren. Ook meende ik een pivo-lucht te
ruiken, hoewel zijn geur onbestemd
was.
Hij liep een paar keer onderzoekend
door mijn flat, ging naar buiten en
kwam weer terug met twee lange planken. Zonder een woord te zeggen mat
hij de dorpels op en begon te zagen.
De eerste plank was al snel op de oude
dorpel gespijkerd. Ik zei maar niets,
ook niet over het blijkbare misverstand. Ik wilde een eind maken aan de
slepende stripzaak. En moest ik, door
de klus te laten stoppen, die arme pensionbewoner van zijn brood beroven?
De tweede plank was iets te lang, wat
een voordeel bleek te zijn; nu hoefde er
niet gespijkerd te worden. Aan beide uiteinden van de plank werd flink gehamerd en gestampt tot hij op zijn plaats
zat. „Die gaat niet meer los“, zei de
huisbaas. De klusjesman stapte enkele
keren over de dorpel heen en weer. Hij
maakte me duidelijk dat ik niet op de
dorpel moest lopen, maar er overheen
moest stappen. Er was nog een plankje over en dat werd, eveneens spijkerloos, op de dorpel van de badkamer
gehamerd. Ondertussen had ik in het
geheim geconstateerd dat de deur naar
de woonkamer niet meer dicht ging,
omdat de plank te hoog was, maar ik
zei niets.
De klus was snel geklaard. Volgens de
klusjesman zou het nog mooier worden
als er linoleum op de planken bevestigd zou worden. Hij kon daar, als ik
wenste, wel voor terug komen. „Neen,
dank u wel“, zei ik, „heel aardig van u,
maar dat doe ik dan zelf wel“.
„Het kost niets, alles is gratis" zei de
huisbaas, toen hij met zijn mannetje
mijn flat verliet.“
„Leefde Libu‰e nog maar“, dacht ik in
een opwelling, „zij zou wel raad weten
met deze práh-makers“, maar ik kreeg
onmiddellijk spijt van die gedachte.
Jos Wuijts
OP WEG...
ZE REIZEN ALS WILDEN,
sprak de caissiëre op het station van Praag tot Jana, die tegen het
einde van het jaar een enkeltje Amsterdam met een overstapje in Berlijn ging kopen. Deze constatering betrof niet alleen Duitsers en moest niet slechts Jana ertoe stimuleren om zeker een kaartje van Berlijn
naar Amsterdam te kopen, maar drukte de algemene gedachte uit dat
alles en iedereen in beweging was. En zo vond dit zinnetje een plaats
in haar woordenboek en werd vaak met graagte gebruikt als aanduiding voor elke vorm van druk verkeer, of dat nu auto´s, fietsen of vliegtuigen betrof.
Het is eind januari en Ondfiej en ik we vertrekken naar Amsterdam
om ons er te vermaken en op de terugreis Jana’s moeder mee naar huis te nemen. Het weer zat nogal tegen. In Praag nog ruim ik wat sneeuw van onze rode auto en een uurtje later ben ik in Rokycany. Dank
zijn zń mobiele telefoon staat Ondfiej klaar en het duurt niet lang, of
we zijn op weg naar de westelijke grens. Nu eens regent het, dan sneeuwt het weer en bij hoge uitzondering breekt het zonnetje door. We
tanken. Zonder problemen rijden we bij Rozvadov de grens over. Zo
had ik me dat vroeger voorgesteld en eindelijk lukt dat nu al enige
tijd! Daarna vreten we kilometers. Maar kijk eens aan, een slaperig
stadje met een fraai uitje op de kerktoren, bewaakt door agenten. Te-
gelijk met een Octavia uit Mladá Boleslav betalen alleen wij Tsjechen
voor te snel rijden. Daarbij zijn we de dupe van nationalisme, gecombineerd met leedvermaak. En zo zijn we vijftien euro armer. Ik
breng met moeite begrip op, maar ik had werkelijk niet volgens de
voorschriften gereden. „Ordnung muss sein.“ Ook daarlangs voert de
weg naar Europa. Het doet pijn, maar er gebeuren ergere dingen. We
rijden naar Neurenberg. Daar nemen we de drie naar Würzburg en zo
bereiken we de Nederlands-Duitse grens. Bij een van de wisselingen
achter het stuur krijgen we gezelschap van twee jonge mensen. Een
prachtige joodse jongen uit Israël en een meisje uit Frankfurt. Ze trekken door de wereld. In Amsterdam bereiken we ons doel zonder een
keer fout te rijden. Dus stoppen we, laden de lifters uit en blikken in
onze kaart. Dat wil zeggen, Ondfiej. Ik doe maar alsof ik belangstelling heb, want in het duister zie ik niets. Maar even later ontwaren we
Jana achter de ramen van het vertalershuis. Ontvangst, voorstellen, een goed diner en plannen voor morgen.
De uitstap op donderdag naar Den Haag begonnen met de wens
iets nieuws te zien. Vanuit Amsterdam nemen we snelweg nummer
vier en maken Schiphol mee, een veld vol vliegtuigen en met een hemel, die net zo volgepakt is met stalen monsters, die landen of juist
- 24 -
Lente 2003
opstijgen. Ze reizen als wilden. Zo spoedig mogelijk rijden we de 44
op, een minder drukke weg op, voorzover dat gezegd kan worden in
het dichtbevolkte Holland. Uit de ramen van de auto ontwaren we de
polders, ontwrongen aan de zee en met de zorg van een goede koopman door een vlijtig volk gecultiveerd. Het weer onderscheidde zich
niet bijzonder van de vorige dag. Sneeuw, zon, regen, sneeuwbuien
en hagel. Maar onze wandeling werd door deze mix toch niet belemmerd. Er zijn hier immers overdekte galerijen en cafés. We bezochten
het Mauritshuis, een wereldberoemde galerie vol parels. Rembrandt,
Vermeer, Hals, Steen, Potter, De Borch, Ostade, Ruisdael en zo verder en nog meer. Hier is dat meisje met de tulband en de parelmoeren
oorbel, dat Miroslav Horníãek zozeer beminde, dat hij een vertelling
aan haar wijdde in zijn Dobfie utajené housle (Een goed verborgen
viool). In dezelfde ruimte kunnen we genieten van het Gezicht op
Delft, een van de zeldzame landschappen van Vermeer. Rembrandts
Homerus en Koning Salomon, Hals´ Lachende Jongen en vele andere schilderijen van wereldberoemde kunstenaars vertellen over de
G
o
u
d
e
n
Eeuw van dit kleine platte landje. We verlaten het paleis met de ogen
nog vol van de heerlijke werken van deze genieën en filosoferen erover, hoe deze belevenissen te verwerken en in onze hoofden en harten te houden. En wat bedachten we? Wel? Goed geraden. We gaan
in een café op het plein zitten en verteren bij een goede maaltijd ook
het geestelijke voedsel. Het leven heeft me al lang geleden afgeleerd
mijn krachten te overschatten en een grote hap ineens door te slikken.
We zitten, praten, zoeken, kijken en rangschikken. We leven meerdimensionaal.
Bij het Mauritshuis hoort ook nog de Schilderijengalerij van Willem V. Dat wacht ons na de lunch.
Willem V (1748-1806) was een verzamelaar in grote stijl. Hij
kocht in de periode van 1763-1773 een grote hoeveelheid schilderijen. Ook concentreerde hij de mooiste werken in het bezit van verschillende families in het Binnenhof in Den Haag. En het resultaat was
dat de verzameling van de prins van Oranje zodanig uitgroeide, dat
de hal te klein werd. Het eerste Museum in Nederland ontstond met
de aankoop van Buitenhof 35. In de jaren 1773-4 verbouwde Willem
V dit gebouw tegenover het Binnenhof tot een expositieruimte voor
zijn collectie schilderijen. De overige kunstverzamelingen konden
slechts bij een officieel bezoek worden bekeken, en daarom stelde
Willem V zijn huis drie dagen per week open voor het publiek. En zo
werd de galerie het eerste museum in Nederland. Vanaf 1987 is de galerie opnieuw geopend met een verzameling uit de 18e eeuw. De
schilderijen van Willems verzameling bedekken de wanden vanaf de
vloer tot aan het plafond. In tegenstelling tot een modern museum
zijn de werken niet gerangschikt volgens stijl of school, maar op
grond van hun visuele effect. Het arrangement aan de muur dient een
harmonische indruk te maken op de manier, zoals Willem V in zijn
tijd de galerie organiseerde.
Voorbij onze grenzen maken op mij vooral die zaken indruk, die
te maken hebben met Tsjechen of met Tsjechië. Ooit in Avignon
smolt ik bijna van geluk toen ik een beeld van keizer Karel IV ontwaarde, precies hetzelfde als die op de bruggentoren van de zijde van
de Oude Stad. En oh, net zoals het door Horníãek in zijn Goed verborgen viool bezongen Meisje met Tulband in het Mauritshuis een
grote indruk op me maakte, zo was dat ook het geval met de schilderijen van de Tsjechische koning Ferdinand en zijn Tsjechische koningin Anna. Het was immers dat verliefde paar, wiens gematerialiseer-
de liefde - het enkele eeuwen oude Belvédère - tot op heden het oog
streelt van iedere liefhebber van renaissancistisch Praag. Helaas, de
schilder heb ik niet kunnen onthouden. Misschien was die ook niet
vermeld en was hij niet eens voldoende bekend. Toentertijd waren ze
niet interessant. Het interessantste was het gezicht op het schilderij.
Het was immers een koninklijk gezicht. De bezichtiging was aangenaam, gezellig en kort, maar toch hadden onze jassen, opgehangen aan de haken vóór de ingang tot de expositieruimten de tijd om te drogen. Ze waren nat geworden tijdens een sneeuwstorm die in deze contreien ongewoon was. Vervolgens wierpen we ons op Den Haag om
de stad te ontdekken. De ongeoefende oren van Ondfiej en mijn ontging het fundamentele onderscheid in de uitspraak tussen de inwoners van Amsterdam en Den Haag, maar we werden daar tijdig over
ge_nformeerd. In Amsterdam lispelen ze, terwijl men hier spreekt alsof men een aardappel in de keel heeft. Het weer nodigde inderdaad
niet uit tot het maken van langere wandelingen. Toch deden we een
poging om de stad te bestormen. Ten minste vanwege het gevoel. De
stad had besloten om in deze periode - einde januari - onaantrekkelijk
te zijn, want men bereidde zich middels verbouwingen voor op het toeristenseizoen. Overal stukken en gaten in de grond. Een rustige residentiestad? Soms misschien. We zijn dankbaar voor de oogstrelende
schilderkunst, maar rijden als de weerga terug naar Amsterdam. Onze rode auto parkeren we een klein stukje achter het Olympisch stadion, in een wijk met nette mensen en gratis parkeergelegenheid. Koenenkade is de halte van bus 170 en 172, die ons terugbrengt naar ons
tijdelijke thuis. In het restaurant „Veranda“ herhalen we het nog eens.
Voor de zekerheid. Voor als we het autootje op komen halen voor de
reis huiswaarts. We wachten op de busverbinding en kijken naar de
hemel die donker en avondlijk is. Om de minuut landt er een vliegtuig. Ze reizen als wilden.
De bus brengt ons naar het Concertgebouw en we gaan nog even
iets te eten halen in de supermarkt. Tijdens het avondeten doet Jana
ons herinneren aan Indonesië, de voormalige Nederlandse kolonie.
Het smaakte ons voortreffelijk. Het menu vulden we aan met zuiver
Nederlandse vla en verschillende andere lekkernijen, waarvan ik de
herkomst niet wil noemen, maar de Franse wijn van de Cote du Rhone speelde een niet te verwaarlozen rol. Ook de soep was prima. Onze keukenprinses komt alle eer toe. Een noodzakelijk onderdeel van
de avond was het maken van plannen.
´s Ochtends werden we gewekt. Vroeg. Al om half negen. (Ter geruststelling van de langslapers wil ik zeggen, dat Amsterdam zich in
onze tijdzone bevindt en zeer in het westen is gelegen, en daarom
wordt het bijna een uur later licht dan in Praag. Maar het blijft er langer licht). IJzersterke mannen brachten nieuw meubilair om in te slapen. Ik was benieuwd hoe ze die enorme stukken zouden verhuizen.
Door het raam waarschijnlijk, omdat de trap zo smal is. In ons huis
ontbrak echter dat oog of die haak voor het ophangen van een ketting
of touw, zoals dat in huizen in deze contreien typisch is en evenmin
het openen van de ramen verschafte de juiste doorgang voor dergelijk
meubilair. Ze moesten schroeven. En ze waren niet nijdig zoals onze
vaklui als die iets bijzonders moeten verrichten. Misschien was deze
activiteit niets bijzonders voor hen. Dat weet ik niet. Ons werd verzekerd, dat onze aanwezigheid niet noodzakelijk was en dat we rustig achter die deuren van het huis rechts konden gaan, om de markt te
gaan bekijken. De Albert Cuyp-markt - een markt die bijna alles heeft. Voordat we die bereiken, doorkruisen we een slechter gedeelte
van Amsterdam, plaatsen waar niet slechts marihuana in zogenaamde
- 25 -
Lente 2003
koffieshops verkocht wordt, plaatsen, waar voor liefde betaald wordt
en waar een mengelmoes van menselijke rassen de nieuwkomer naar
adem doet happen. Ik ben me er op dat moment van bewust dat ik aan dergelijke verschijnselen ook bijvoorbeeld in Praag zou moeten
wennen. Globalisatie. Hier wordt er niet meer over gepraat, hier is het
aanwezig. Op de markt geven we de ogen de kost met het kijken naar zeebanket, naar allerlei soorten kleding, kruiden, kazen, bloemen
enzovoort enzovoort. Als we zo het een en ander bekeken, gekocht en
gegeten hebben, keren we huiswaarts. Jana had een levensechte droom waarin ik zoute haring at. Dus zeiden Ondfiej en ik tegen elkaar:
waarom zouden we die droom niet realiseren en een zoute haring, die
werkelijk niets gemeenschappelijk heeft met die zoute wansmaak die
ze bij ons verkopen, als hors-dóeuvre nemen? Meteen na de eerste
hap had ik de gewaarwording van een culinair paradijs op mijn tong.
Ik herinner me een biografische film over Rembrandt. Het was een eeuwigheid dat ik hem gezien had, maar ik herinner me een scène, waarbij de schilder een zoute haring at. Hij neeg het hoofd en slikte. Dat
verwonderde me. Ik kon me die verrukkelijke smaak niet voorstellen,
kende alleen de onze en de afschuwelijke zoute smaak ervan raadde
me de voorstelling van die wonderbaarlijke delicatesse af. Men mag
niet conservatief zijn en men zou in het leven tenminste voor wat eten en drinken betreft, alles moeten proberen. Thuis borgen we onze
boodschappen op, aten een hapje, rustten uit en vertrokken vervolgens opnieuw om de geschiedenis te leren kennen. Ditmaal was ons
reisdoel het Rembrandthuis. We besloten comfortabeler te reizen en
namen de tram. Hier hebben ze op enkele lijnen nog conducteurs. Deze keer was het een vrouw in het bezit van een krachtige stem. Jana
vertaalde haar stemproductie en bracht ons daardoor weer bij onze
positieven: „Doorlopen naar voren, doorlopen naar voren. Als die dame met dat rossige haar niet doorloopt, vertrekken we niet.“ Waarom
niet, mensen moeten streng toegesproken worden. We reden rond het
Americain en zeiden dat daar bij de koffie onze genietingen van de
stad zouden beëindigen. We stappen uit op het Waterlooplein en lopen langzaam naar het huis dat Rembrandt in 1639 kocht, toen hij op
het hoogtepunt van zijn roem was. In 1656 ging hij failliet en was hij
niet meer in staat zijn schuldeisers te betalen.
Alle waardevolle zaken in het huis werden tijdens een veiling verkocht, inclusief een grote verzameling kunstwerken en rariteiten. Een notaris stelde een lijst van deze artefacten samen en daarom weten
we hoe het huis ingericht was tijdens het leven van de kunstenaar.
Onderdeel van de rondleiding was de projectie van een documentaire over de reconstructie van het huis, dus we hadden meteen aan het
begin de mogelijkheid om van allerlei geschiedkundige zaken bewust
te worden. Het interieur heeft de oorspronkelijke gedaante en roem
teruggekregen en is ingericht met voorwerpen en kunstwerken uit de
tijd van de meester. Terwijl we de door de kamers uit de zeventiende
eeuw wandelden, konden we ons de periode voorstellen, waarin de
beroemde inwoner van Amsterdam leefde. We kunnen hier de keuken
zien, maar ook de wijze waarop men zich in een kast te bedde begaf.
Tja, van ergonomie hadden ze geen grein verstand. Aan de andere
kant moet geconstateerd worden, dat de dames tijdens hun zittende
slaap lang hun kapsel vlekkeloos konden houden. En we zijn aan het
einde - we nemen afscheid van de vrijwel complete verzameling van
Rembrandtetsen. Tegelijkertijd kunnen hier ook etsen van kunstenaars worden bekeken, die Rembrandt geïnspireerd hebben, zoals Goya
en Dali. We nemen afscheid en we hopen allemaal dat we hier niet
voor de laatste maal zijn. We kunnen nog een wandeling door de stad
maken. Die wandeling heeft een doel. Boekhandels. Jana weet wat ze
wil en wij zijn dankbare satellieten. Als het doel bereikt is, werpt elk
van ons zich op zijn eigen liefdes. Vermeer, een grote en afgeprijsde
publicatie met afbeeldingen. Ik kijk, overweeg en stel uit. Helaas, hoewel de prijs lager is dan de oorspronkelijke, toch is het boek te duur. Ik gebied discipline op financieel gebied. Daarom ben ik blij dat
ik de werken van Tsjechische auteurs aantref. Op een achterflap van
een boek van een Tsjechische schrijver lees ik, dat Kundera, ·kvoreck˘ en Hrabal de bekendste Tsjechische auteurs van de laatste jaren
zijn. Ook vind ik hier een boek over Praag van schilders uit de 19e en
begin van de 20e eeuw. Zdenka Braunerová wordt er genoemd. Dan
verdiep ik me in een groot boek over de Holocaust. Het is in het Engels. Ik weet veel over die tijd, maar de verschrikkingen maken altijd
een grote indruk op me, vooral als ik andere foto´s zie en lees over een nieuwe blik uit een ander standpunt. Ik blader door het boek en dat
brengt met niet alleen naar De Tweeling, waarvan de verfilming ten
tijde van ons bezoek voor een Oscar genomineerd werd (naast onze
Îelary), maar ook naar het monument, opgericht ter herinnering aan
de overleden joodse burgers van de stad Amsterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog, en waar we vandaag langs gelopen zijn. Jana heeft ingekocht, dus iedereen gunt zichzelf na de afgelopen dag een kop
koffie in het bekende Café Americain, dat onderdeel is van het Hotel
Americain. Een wat andere Jugendstil, minder bloemrijk dan we bij
ons gewend zijn, geometrischer. En grote antieke leestafel voorzien
van lampjes geeft de mogelijkheid om een blik te werpen op een ongelooflijke hoeveelheid kranten en tijdschriften. En ongetwijfeld heeft de tafel ook in het verleden deze mogelijkheid geboden. Zoals Jana zegt, we kunnen weer iets afstrepen, we hebben nog een van de populairste attracties van de stad bezocht. Zo, en nog iets voor het avondeten kopen, cadeautjes voor onze naasten en dan kunnen we aan
gaan zitten voor de hoofdmaaltijd uit Tsjechië met utopenci - worst
ingelegd met ui in azijn. Ook een Italiaanse vertaler met de interessante naam Franco Paris eet er met smaak van, nadat hij van zijn talloze bijeenkomsten en wandelingen teruggekeerd is. De officiële bezoekers van het vertalershuis worden zich opeens bewust van het
verschijnsel Back to the reality. Ja, de terugkeer uit de sprookjesachtige wereld van de bijna studentikoze zorgeloosheid naar het leven
met verplichtingen, de terugkeer naar de realiteit met alles wat daarbij hoort. Dat versta ik eronder, want de atmosfeer in dit huis roept ook rust in ons op, de inofficiële gasten.
´s Morgens staan we op en Ondfiej en ik gaan heldhaftig op weg
naar onze auto. De bus brengt ons naar de bushalte Koenenkade. De
chauffeur roept de halte voor ons om zodat we op de goede plaats uitstappen. Ons autootje treffen we onbeschadigd aan, we gaan erin
zitten en na een kleine pauze om benzine te tanken bereiken we Jana
in de Van Breestraat 19. Het regent dat het giet, maar we moeten inpakken en vertrekken. Om elf uur - afscheid, bedankjes, beloftes, en
er wordt goede reis gewenst.
De reis naar huis verliep zonder problemen. Aan de Beierse en aan onze kant ondervonden we nog restanten van de sneeuwramp van
vrijdag. Toen ik in de nacht door Praag reed, werd ik me bewust van
de verschrikkelijke waarheid van dat zinnetje TERUG NAAR DE
REALITEIT. In veel opzicht nog die postcommunistische. Ik wil niet droevig eindigen, want ons uitstapje was geslaagd omdat we nieuwe belevenissen en ervaringen rijker zijn geworden. Bedankt, Jana.
Zuzana Vittvarová
- 26 -
Lente 2003
N I E U W E B O E K E N E N V E RTA L I N G E N
TESSA DE LOO: DE TWEELING
Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam 1995
Ik heb dit boek kort na de dood van mijn tante, een tweelingzuster van mijn moeder, te lezen gekregen. Natuurlijk ging
ik het meteen lezen en liet me meeslepen door het boeiende en fascinerende verhaal over het leven van twee tweelingzusters.
In het verhaal ontmoette ik ze tijdens hun verblijf in het Belgisch kuuroord Spa als oude vrouwen die in het begin niet
snappen, waarom ze zo naar elkaar neigen...
Na een paar terloopse vragen komen ze tot de ontdekking dat ze zusters zijn. Tweelingzusters. Elk van hen bracht haar
leven door in een ander milieu en in een ander land. Met ingehouden adem heb ik naar hun levensverhalen geluisterd en
gehoopt en voor hen geduimd, dat ze na al die jaren elkaar zouden begrijpen, van elkaar zouden houden, elkaar zouden
vergeven.
Anna en Lotte groeiden op samen tot hun zesde levensjaar. In 1924 werden ze uit elkaar gehaald en ze groeiden gescheiden op, de ene in Duitsland op de boerderij van haar oom en de andere bij de familie in Nederland. Beiden werden
in een ander milieu en in een andere cultuur gevormd, beiden maakten de Tweede Wereldoorlog mee. Lotte denkt terug
aan haar leven in een Nederlands stadje en aan de joodse onderduikers, die door de familie in de oorlog gered waren van
deportatie. Anna herinnert zich haar leven op de boerderij, waar ze eerder als de meid dan als dochter en familielid behandeld werd, en haar werk als verpleegster van het Rode Kruis en uiteindelijk haar leven als vrouw van een Duitse soldaat.
Ik leefde mee met hun bekommernissen en zorgen, met hun verlangen naar elkaars begrip, naar elkaars liefde. Een verlangen dat bij Lotte eerder terughoudend, maar bij Anna heel hartelijk was.
Het boek heeft me volledig opgeslokt en ik heb het in een keer uitgelezen. Het herinnerde me er opnieuw aan hoe belangrijk het is om onze naasten tijdig te laten voelen dat we van hen houden, om te kunnen vergeven en om te kunnen
verdragen dat ze anders zijn. En ook dat we onze herkomst, onze voorouders en ons gemeenschappelijk verleden niet mogen vergeten; een verleden dat van ons allemaal is.
Ik wil mijn dank betuigen voor de prachtige vertaling van Jana Irmannová-Pellarová, die mij - die de Nederlandse taal
nog steeds niet machtig is - in de gelegenheid stelde dit indrukwekkende en mooie boek te lezen.
Olga Janatková
KEES MERCKS EN ZIJN VERTALINGEN
• M. Seifert, Herinneringen aan Holland. Op bezoek bij de dichter Frederik van Eeden (uit het Tsjechisch vertaald, geannoteerd en van nawoord voorzien door Kees Mercks), Naarden, Uitgeverij Comenius 2003,155 p.
• Bohumil Hrabal, Verpletterde schoonheid (bevat Zwaarbewaakte treinen, Al te luide eenzaamheid, Ik heb de
koning van Engeland bediend en Adagio lamentoso; uit het Tsjechisch vertaald en van een nawoord voorzien door Kees Mercks), Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker 2002, 416 p.
• Bohumil Hrabal, De toverfluit (bevat de verhalen Jarmilka, Beeldschone Poldi, Schizofreen evangelie, Mooipraters, Cafetaria De Wereld, Kafkade, De dood van meneer Baltisberger, Romance, De doorgetrapte trom, De toverfluit, De novemberorkaan, uit het Tsjechisch vertaald en van een nawoord voorzien door Kees Mercks), Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker 2002, 230 p.
• Bohumil Hrabal, Verschovben zelfportret (bevat Trouwpartijen thuis, Vita nuova, Kaalslag; uit het Tsjechisch
vertaald door Kees Mercks), Amsterdam, Uitgeverij Bert Bakker 2000, 718 p.
• [Red. W. Hansen, K. Mercks] Praag en het fin de siècle (bevat diverse verhalen uit de Tsjechische en Praags-Duitse literatuur; Tsjechisch van J. Zeyer, A. Sova, J. Karasek, K. Hlavacek, H. Kvapilova, J. z Wojkowicz, R. Tesnohlidek, J. Opolsky, L. Klima; vertaald en mede van voorwoord voorzien door Kees Mercks), Amsterdam, Meulenhoff 1999, totaal 206 p.
KEES MERCKS IN VOORBEREIDING
• Bohumil Hrabal, titel nog onbekend (bevat Gekortwiekt, Het stadje waar de tijd stil is blijven staan en Harlekijntjes miljoenen), gepland voor najaar 2004
• Ladislav Klíma, uitgeverij nog niet bekend, Het lijden van vorst Sternenhoch
Zpracovala Petra Schürová
- 27 -
Lente 2003
Uitgever:
NE-BE
Vereniging voor Nederlandse en Vlaamse cultuur
Radho‰Èská 1
130 00 Praha 3
Tsjechië
Bank: Komerãní banka, Praha 2
Rekeningnummer: 19-2307530267/0100
Bestuur:
Petra Schürová
Jana Pellarová
Veronika Havlíková
Eva Giese
Jana âervenková
Zuzana Vittvarová
Lenka Strnadová
Ruben Pellar
Voorzitter:
Petra Schürová ([email protected], tel/fax: +420 222 728 603)
Vice-voorzitters:
Veronika Havlíková ([email protected], tel.: +420 286 890 111, mobil: +420 603 553 789)
Jana Pellarová ([email protected], tel.: +420 371 728 400, mobil: +420 603 782 819)
Penningmeester:
Eva Giese ([email protected], tel.:+ 420 272 760 660)
Redactie van het bulletin:
Lenka Strnadová ([email protected], tel.: +420 602 224 948)
Jana âervenková ([email protected], tel.: +420 241 442 416)
Jesse Ultzen ([email protected])
Bibliotheek:
Nederlandse ambassade, Gothardská 6, Praha 6
Eerste en derde dinsdag in de maand vanaf 14.00 tot 16.00, (buiten juli en augustus en Nederlandse nationale feestdagen)
Informatie: [email protected] nebo [email protected]
- 28 -

Zlom 1/04 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

Transkript

Podobné dokumenty

nr. 2 - NE-BE

II/1 - 2000 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

nr. 1 - NE-BE

nr. 3 - NE-BE

Zlom 3/02 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

II/1 - 99 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

II/2 - 2000 - Společnost pro nizozemskou a vlámskou kulturu Ne-Be

DIPLOMOVÉ PRÁCE – NORDISTIKA, NEDERLANDISTIKA