Od hradu ke hradu

Od hradu ke hradu
Dvoudenní exkurze – autobus, pěší turistika
Náročnost: lehká
Zaměření: historické, zeměpisné, environmentální
Navržená trasa:
Žamberk – Litice – Potštejn – Žamberk
(Ze Žamberka vlakem do Litic, z Litic pěšky podél Divoké Orlice do
Potštejna a vlakem zpět do Žamberka )
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
Navržená trasa:
Ze Žamberka vlakem do Litic, z Litic pěšky podél Divoké Orlice do
Potštejna a vlakem zpět do Žamberka
Litice nad Orlicí
Litice nad Orlicí je vyhledávaným výletním místem. Zdejší
dominantou je středověký hrad Litice na strmém zalesněném kopci
nad meandrem Divoké Orlice. Díky přirozené skladbě smíšeného
porostu lesa s bylinným podrostem byl Hradní kopec Litice vyhlášen
přírodní památkou. K zajímavostem patří průkop masivem Hradního
kopce zvaný "Myší díra", který byl vybudován v 16. století, aby
zamezil záplavám v obci, a malá vodní elektrárna z roku 1931.
Protější svah poznamenala těžba tzv. litické žuly a objekty pro její
2
zpracování. Na okraji Litic směrem od Záchlumí byla v minulosti
vyhloubena štola Orlice pro plánovanou, ale nerealizovanou těžbu
barytu.
Nejvyšším
kopcem
nad
Liticemi je Chlum (603m ) nad
pravým břehem Divoké Orlice, na
kterém
je
zdaleka
vidět
telekomunikační věž.
Hrad Litice
Původně gotický hrad byl založen
rodem Drslaviců kolem roku 1300 na
strategicky
výhodném
místě
vysokého ostrohu obtékaného ze tří
stran řekou. Majestátní a nedobytné sídlo z něj vybudoval Jiří z
Poděbrad, který nechal hrad přestavět a opevnit. Až do začátku 19.
století patřil hrad Mikuláši z Bubna a jeho rodu, který ho koupil
v roce 1562, ale už v druhé polovině 17. století byl hrad opuštěn,
začal chátrat a panství se přesouvá do Žamberka. V roce 1815 koupil
panství John Parish. Historickou památkou je zachovalá dřevěná
zvonička u cesty k hradu. Z vnitřního hradu se zachovalo jižní křídlo
s hranolovou věží, která je nejpozoruhodnějším objektem hradu.
3
V prostorách jižního paláce jsou uloženy ukázky archeologických
nálezů z 15. až 17. století a dobové pohlednice.
Cesta z Litic do Potštejna
Litice
jsou
spojeny
šestikilometrovou
turistickou
červenou
trasou
s
která
vede
hlubokým
Divoké
strmými
Potštejnem,
úzkým
a
údolím
Orlice
se
skalnatými
svahy a balvanitým řečištěm.Většinou granodioritové skály jsou
modelované říční erozí a mrazovým zvětráváním. Na pravém břehu
řeky najdeme i pískovcové slepencové balvany. U chaty Kamarád na
levém břehu řeky spadá příkrým skalnatým svahem Tovaryšský
potok a vytváří přes 7 metrů vysoký dvoustupňový vodopád.
Potštejn
Potštejn je obec při Divoké Orlici v nadmořské výšce 315 m
s přibližně 900 obyvateli. Již od druhé poloviny 18.století městečko
proslulo coby vyhledávané klimatické lázně. V historickém jádru
stojí klasicistní kostel sv. Vavřince postavený v letech 1815 – 1821 a
4
pozdně barokní nedávno zrekonstruovaný zámek. Hlavní dominantou
Potštejna je zřícenina stejnojmenného hradu, který dal obci název.
Gotický hrad Potštejn
byl postaven koncem 13. století na kuželovitém kopci Půtou z rodu
Drslaviců. Odtud název Půtův
kámen, německy Puttenstein,
zkomoleně Potštejn. Půtův syn Mikuláš se stal po zavraždění otce
loupeživým rytířem, proto král Jan Lucemburský poslal na Potštejn
syna Karla s královským vojskem a roku 1339 byl hrad dobyt a
zpustošen, Mikuláš byl zabit a od té doby se traduje pověst o
loupežnickém
pokladu
na
Potštejně.
V první
polovině
století
18.
získal
Potštejnsko rod
Harbuval
Chamaré. Jeho
představitel Jan
Antonín uvěřil pověsti o pokladu a 35 let po něm intenzivně pátral.
Nic nenašel, ale jeho příběh inspiroval známého českého
5
romanopisce Aloise Jiráska k napsání povídky Poklad. Díky němu se
Potštejn dostal do širokého povědomí a byly započaty záchranné
práce. Od roku 1999 vlastní hrad obec Potštejn. Vlastní hrad má
kruhový půdorys a chránily jej tři podkovovitě soustředěné hradební
zdi. V areálu hradu se nachází kaple sv. Jana Nepomuckého z roku
1766, kaple svatých schodů, poslední zastavení k hradu vedoucí
křížové cesty „Boží hrob“ z roku 1754 a pamětní deska Jiráskova
Pokladu, ve vstupní čtvrté bráně je připravena expozice o historii
hradu.
Zámek Potštejn
Přestavět původní objekt na pozdně barokní zámek nechal v letech
1749 – 1755 hrabě Jan Ludvík Harbuval Chamaré jako náhradu za
zpustlý starý hrad. Tento nový majitel panství vybudoval v Potštejně
také plátenickou manufakturu, jejíž produkty byly vyváženy i do
zámoří. Zámek sloužil jako rodinné sídlo, správní středisko
velkostatku a administrativní budova manufaktury. Byl obklopen
zahradou a parkem s vzácnými dřevinami. Po rodu Chamaré získali
panství Dobřenští z Dobřenic. Po roce 1945 byl zámek na základě
Benešových dekretů zestátněn a později zde bylo zřízeno odborářské
školící středisko, pro jehož účely byly provedeny velmi necitelné
stavební úpravy degradující barokní památku.
6
Dnes je zámek v soukromém vlastnictví a jeho majitelé po náročné
rekonstrukci objekt v roce 2006 otevřeli pro veřejnost.
Modlivý důl
Přírodní
rezervace
Modlivý
důl
zahrnuje
svahy
zalesněné
rokle
1,5 km jižně od
Potštejna. Název
této lokality pochází od zdejšího shromaždiště Českých bratří, kteří
se tu scházeli k modlitbám. Svědčí o tom kamenný památník na
přístupové
cestě
k rezervaci.
Geologickým
podkladem
jsou
především tmavé krystalické vyvřeliny – granodiority a křemenné
diority. Květenu tvoří hodnotný bukový porost s charakteristickým
bylinným podrostem. Roste tu např. samorostlík klasnatý (Actaea
spicata), řeřišnice nedůtklivá (Cardamine impatiens), kyčelnice
devítilistá Dentaria enneaphyllos), kyčelnice cibulkonosná(Dentaria
bulbifera), zimolez černý (Lonicera nigra), kapradina laločnatá
(Polystichum aculeatum), vrbina hajní (Lysimachia nemorum),
rozrazil
horský
(Veronica
montana),
7
pryskyřník
kosmatý
(Ranunculus lanuginosus) aj. Zástupcem fauny je mlok skvrnitý
(Salamandra salamandra), hnízdí tu typické lesní druhy, např. holub
hřivnáč Columba palumbus), puštík obecný (Strix aluco), strakapoud
velký (Dendrocopos major), brhlík lesní (Sitta europaea). Hmyz
zastupují např. střevlík kožitý (Carabus coriaceus) a s. vrásčitý (C.
intricatus).
8
Od zamku do zamku
Wycieczka jednodniowa: pociągiem i pieszo
Poziom trudności: lekki
Tematyka: historyczna, geograficzna,
środowiskowa, biologiczna
Proponowana trasa:
Žamberk – Litice nad Orlicí–Potštejn
Tento projekt je spolufinancován z prostředků ERDF prostřednictvím
Euroregionu Glacensis
9
Proponowana trasa:
Ze Žamberka pociągiem do Litic, z Litic pieszo wzdłuż Divoké
Orlice do Potštejna a pociągem z powrotem do Žamberka
Litice nad Orlicí
Litice nad Orlicí są ulubionym celem wycieczek. Na stromym
zalesionym pagórku nad meandrami rzeki Divokej Orlicy wznosi się
średniowieczny zamek
Litice.
Z powodu
naturalnego lasu
mieszanego i rzadkich roślin zostało Wzgórze Zamkowe uznane
Pomnikiem Przyrody. W XVI wieku wykonano przekop przez
wzgórze zwany „Myszą dziurą“, który ma zapobiegać powodziąm.
Następną ciekawostką jest mała elektrownia wodna z roku 1931.
10
Wygląd przeciwległego zbocza odmieniło wydobywanie tzw.
Litickych gnejsów i budynki do ich obróbki. Sztolnia wykonana
niedaleko Litic w kierunku od Záchlumí miała służyć do
wydobywania barytu, ale ten zamiar nie został zrealizowany.
Najwyższym pagórkiem na obszarze Litic jest Chlum (603m n.p.m.)
nad
prawym
brzegiem
Dzikej
Orlicy, na którym z daleka widać
wieżę telekomunikacyjną.
Zamek Litice
Pierwotny gotycki zamek został
zbudowany przez ród Drslawiców
około
roku
umiescowiony
1300.
na
Zamek
jest
strategicznie
korzystnym miejscu, gdyż rzeka
omija z trzech stron wysokiej
urwisko, na którym jest zbudowany.
Jiří z Podziebrad obrał zamek za swoją siedzibę i stworzył z niego
twierdzę nie do zdobycia. Do początku XIX wieku zamek
pozostawał w posiadaniu rodziny Mikuláše z Bubna, który go kupił
w roku 1562, lecz już w drugiej połowie XVII wieku został zamek
opuszczony i popada w ruinę, siedziba rodu została przeniesiona do
11
Žamberka. W 1815 roku
kupił ziemię John Parish.
Pamiątką
historyczną jest zachowana drewniana dzwonnica obok drogi do
zamku. Ze środkowego zamku zachowało się południowe skrzydło
z najciekawszym obiektem zamku, wieżą o przekroju graniastosłupa.
W pomieszczeniach południowego pałacu umieszczono znaleziska
archeologiczne z XV-XVII wieku oraz widokówki.
Droga z Litic do Potštejna
Sześciokilometrowej długości czerwony turystyczny szlak wiodący
wąską i głęboką doliną rzeki Dzikiej Orlicy, ze stromymi zboczami i
korytem
z głazami
łączy
Litice
z Potštejnem.
Przeważnie
skały
granodiorytowe zostały
modelowane
erozję
rzeczną
przez
i
wietrzenie mrozowe. Na prawym brzegu rzeki możemy znaleźć też
piaskowcowe, zlepiencowe głazy. Na lewym brzegu rzeki przy
chacie Kamarád (Kolega) spada stromym skalistym zboczem
Tovaryšsky strumyk tworząc dwustopniowy wodospad, o wysokości
7 metrów.
12
Potštejn
Wioska Potštejn leży nad rzeką Diwoka Orlica, na wysokości 315 m
n.p.m., zamieszkuje ją około 900 osób. Miasteczko, już od drugiej
połowy XVIII wieku, zasłynęło jako uzdrowisko. W historycznym
centrum
znajduje
się
kościół
św.
Wawrzyńca
w
stylu
klasycystycznym, zbudowany w latach 1815 – 1821 i niedawno
odnowiony pałac w stylu późnego baroku. Nad wioską dominują
ruiny zamku, od którego wzięła swą nazwę.
Zamek gotycki Potštejn
Zamek gotycki Potštejn został zbudowany na wzgórzu pod koniec
XIII wieku, przez Půtę z rodu Drslawiców. Stąd nazwa Půtůw
kamień, po niemiecku Puttenstein, czasem Potštejn. Syn Půty,
Mikuláš został po śmierci ojca rycerzem rabusiem, dlatego król Jan
Luksemburski wysłał na Potštejn syna Karola z królewskim
wojskiem i w roku 1339 zamek został zdobyty i zniszczony,
Mikuláša zabito, i od tej pory znana jest legenda o skarbie w zamku.
W pierwszej połowie osiemnastego stulecia otrzymała Potštejn w
posiadanie rodzina Harbuwal Chamare. Jej przedstawiciel Jan
Antonín uwierzył w legendę o skarbie i 35 lat go intensywnie szukał.
Nic nie znalazł, ale opowieść o nim była inspiracją dla znanego
czeskiego powieściopisarza Aloisa Jiráska do napisania powieści
13
Skarb (Poklad). Dzięki niej Potštejn stał się popularny i zostały
rozpoczęte prace renowacyjne. Od roku 1999 zamek jest w
posiadaniu gminy Potštejn. Zamek ma przekrój kręgu, chroniły go
trzy mury o przekroju podkowy. Na terenie zamku jest umieszczona
kaplica św. Jana Nepomucena z roku 1766, kaplica świętych
schodów, i ostatní przystanek drogi krzyżowej „Boży grób“ wiodącej
do zamku, z roku 1754 i tablica upamiętniająca ,,Skarb“ Jiráska, w
wejściowej czwartej bramie znajduje się ekspozycja o historii zamku.
Pałac Potštejn
W latach 1749 – 1755 kazał hrabia Jan Ludwik Harbuwal Chamare
przebudować
stary
obiekt
na pałac w
stylu
póżnobaroko
wym
w
miejsce
popadłego w
ruinę zamku.
Nowy właściciel wybudował w Potštejnie również manufakturę
tkacką, której produkty były eksportowane także za morze. Pałac
14
słóźył jako siedziba rodu, siedziba zarządcy majątku i administracja
manufaktury. Otaczał go ogród oraz park z rzadko spotykanymi
drzewami i krzewami. Następnym właścicielem zostali Dobřenští
z Dobřenic. Po roku 1945 na podstawie dekretów Benesza pałac
przejęło państwo, następnie służył jako ośrodek szkoleniowy. Z tego
powodu został przebudowany, przy okazji tracąc barokowy styl.
Dzisiaj pałac jest własnością prywatną, jego właściciele po
rekonstukcji otworzyli go dla zwiedzających w 2006 roku.
Modlivý důl
Rezerwat
przyrody
Modlivý
důl
rozprzestrzenia
się na zboczach
zalesionej
kotliny 1,5 km
na południe od Potštejna. Nazwa Modlivý důl wywodzi się od
tutejszego miejsca zgromadzeń Czeskich braci, którzy tutaj zbierali
się na modlitwę. Świadczy o tym kamienny pomnik znajdujący się
na drodze do rezerwatu. W budowie geologicznej przeważają ciemne
skały magmowe krystalyczne - granodioryty i kwarcowe dioryty.
15
Rośnie tutaj las bukowy z rzadkimi roślinami. Rośnie tu np. Czerniec
gronkowy (Actaea spicata), Rzeżucha niecierpkowa
(Cardamine
impatiens), kyčelnice devítilistá Dentaria enneaphyllos), kyčelnice
cibulkonosná(Dentaria bulbifera), zimolez černý (Lonicera nigra),
kapradina
laločnatá
(Polystichum
aculeatum),
vrbina
hajní
(Lysimachia nemorum), rozrazil horský (Veronica montana),
pryskyřník kosmatý (Ranunculus lanuginosus) i inne. Żyją tutaj
mlok skvrnitý (Salamandra salamandra), gniazdują tu typowo leśne
ptaki, np. holub hřivnáč Columba palumbus), puštík obecný (Strix
aluco), strakapoud velký (Dendrocopos major), brhlík lesní (Sitta
europaea). Z owadów m.in. występują: střevlík kožitý (Carabus
coriaceus) a s. vrásčitý (C. intricatus).
16